Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Maria Małek - Bujak (spr.)
Sędziowie	SSA Irena Goik SSA Jolanta Ansion
Protokolant	Sebastian Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2014 r. w Katowicach

sprawy z odwołania (...) Szpitala (...) im. prof. K. Ś. (...) w K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o zwrot nienależnie opłaconych składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 14 marca 2013 r. sygn. akt X U 3018/12

1. oddala apelację,

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.
na rzecz (...) Szpitala (...)
im. prof. K. Ś. (...)
w K. kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/ SSA I. Goik /-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 1307/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 września 2012r., organ rentowy ZUS Oddział w C. odmówił płatnikowi Samodzielnemu Publicznemu (...) Szpitalowi (...) im. prof. K. G. (...) w K. zwrotu składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za lata 2010-2012.

Płatnik wniósł odwołanie od powyższej decyzji podnosząc, że pracownik, który po dniu 31 grudnia 2008r. wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy nigdy nie nabędzie prawa do emerytury pomostowej, a tym samym nie należy on do kręgu osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze na mocy ustawy o emeryturach pomostowych. Całkowite oderwanie obowiązku odprowadzania składek na FEP od warunków, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej oznaczałoby, że składka na ten Fundusz nie miałaby charakteru składki na ubezpieczenie społeczne, ale stanowiłaby daninę publicznoprawną. Odwołujący wniósł o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, że kwota nienależnie pobranych składek na FEP za lata 201-2012 winna podlegać zwrotowi wraz z należnymi odsetkami oraz zasądzenia na rzecz płatnika kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy reprezentowany przez radcę prawnego wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Zasadniczo organ rentowy podtrzymał argumenty prawne zawarte w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo organ rentowy podniósł, że gdyby ustawodawca wprowadził obowiązek odprowadzania składek na FEP jedynie za pracowników, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy, to pracodawcy mogliby się uchylać od tego obowiązku, zatrudniając takich pracowników na niepełny etat.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem
z dnia 14 marca 2013r. o sygn. akt X U 3018/12 w pkt 1 zmienił zaskarżoną
decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. do zwrotu składek na Fundusz Emerytur Pomostowych
za lata 2010-2012 w kwocie 39.106,17 zł na rzecz odwołującego - (...) Szpitala (...) w K., a w pkt 2 zasądził od organu rentowego
na rzecz odwołującego kwotę 2.400,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego

Sąd Okręgowy na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego,
w szczególności akt organu rentowego, wykazu osób zatrudnionych u płatnika za okres
od stycznia 2010r. w niepełnym wymiarze czasu pracy i zestawienia odprowadzonych składek na FEP ustalił, że wydana przez organ rentowy decyzja jest nieprawidłowa.

Zdaniem Sądu I instancji, z dokumentów przedłożonych przez płatnika
i niekwestionowanych przez organ rentowy wynika, że za lata 2010-2012 płatnik zatrudniał pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy, w szczególnych warunkach i z tego tytułu odprowadził kwotę 39.106,17 zł tytułem składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. Spornym pozostaje między stronami wykładnia przepisów art. 3 ust. 1 i 3, ust. 4 i 5
oraz art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych
(Dz. U. Nr 237 poz. 1656 ze zm.), albowiem organ rentowy uznaje, iż definicja pracownika
w art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych jest jednoznaczna i nie uzależnia obowiązku opłacenia składek od tego, czy pracownik zatrudniony jest w pełnym,
czy w niepełnym wymiarze czasu pracy, a tym samym, że nie można sięgać do definicji zawartej w art. 3 ust. 4 i 5.

Sąd Okręgowy, powołując się na art. 35 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 i 3 w/w ustawy, wskazał, że w przypadku pracownika wykonującego powyższe prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy, prawo
do emerytury pomostowej jest wykluczone, a tym samym nie sposób przyjąć, że należy
on do kręgu osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na mocy ustawy o emeryturach pomostowych.

W uzasadnieniu Sąd I instancji podniósł, iż w prawie ubezpieczeń społecznych objęcie z mocy ustawy ubezpieczeniem społecznym wiąże się z obowiązkiem opłacania składki
na to ubezpieczenie. Taki obowiązek wprowadziła od 1 stycznia 2010r. ustawa o emeryturach pomostowych. Ustawodawca nie wskazał jednak expressis verbis kręgu osób objętych tym ubezpieczeniem. Zdaniem Sądu Okręgowego, nie ulega jednak wątpliwości, że ubezpieczenie to obejmuje osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1, 2 a i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, które od dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych wykonują prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. I choć nie jest oczywiste to, czy dla objęcia ubezpieczeniem wymagane jest wykonywanie tych prac w pełnym wymiarze czasu pracy,
to z redakcji przepisu określającego jeden z warunków prawa do emerytury pomostowej -
art. 4 pkt 6 (po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3) i przepisu dotyczącego obowiązku opłacania składek - art. 35 ust. 1 pkt 2 wynika, że oba te przepisy stanowią
o pracowniku, który wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze lub który wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i w obu przypadkach nie nawiązują do wymiaru czasu pracy, poprzez odesłanie do art. 3 ust. 4 i 5. Gdyby zatem przyjąć stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji, uznać by należało, że nie zawarcie w art. 4 pkt 6 wymagania pracy w pełnym wymiarze czasu pracy oznacza, że jednym z warunków koniecznych prawa do emerytury pomostowej jest wykonywanie po dniu 31 grudnia 2008r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, niezależnie od tej okoliczności. Takie stanowisko pozostawałoby jednak
w jaskrawej sprzeczności z art. 1 ust. 1 ustawy, wedle którego ustawa określa warunki nabywania i utraty prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych „pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze”,
a za takich ustawodawca uważa pracowników wykonujących pracę w pełnym wymiarze czasu pracy (art. 3 ust. 4 i 5) - por. wyrok SN z dnia 22 lutego 2012r., sygn. akt II UK 130/11,
LEX 1157556.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł,
jak w sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego postanowił na mocy art. 98 § 1 i § 3 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy

Zaskarżając powyższy wyrok w całości, zarzucił mu nieważność postępowania
(art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 477 ¹¹ k.p.c.) przez zaniechanie wezwania
do udziału w sprawie w charakterze osób zainteresowanych ubezpieczonych - pracowników odwołującego, za których odwołujący opłacał składki na Fundusz Emerytur Pomostowych
w okresie od 2010 roku do 2012 roku, wymienionych w załączniku do pisma odwołującego
z dnia 7 lutego 2013r. oraz niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności, czy pracownicy wymienieni
w załączniku do pisma odwołującego z dnia 7 lutego 2013r. wykonywali w spornym okresie pracę w szczególnych warunkach w niepełnym wymiarze czasu pracy; naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 35 ust. 1 pkt 2 oraz art. 3 ust. 4 i 5 ustawy
o emeryturach pomostowych.

Powołując się na powyższe, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku ze zniesieniem postępowania i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Katowicach
do ponownego rozpoznania i rozstrzygania o kosztach postępowania apelacyjnego ewentualnie o zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie
od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów postępowania za I instancję według norm przepisanych oraz zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych.

Uzasadniając zarzut nieważności postępowania, apelujący podniósł, iż orzeczenie Sądu dotyczące zwrotu składek płatnikowi składek będzie miało wpływ na przyszłe uprawnienia pracowników ubezpieczonego do emerytury pomostowej, gdyż w tym przypadku do okresu pracy w szczególnych warunkach nie zostanie zaliczony okres nieopłacania składek na FEP. Apelujący wywiódł, iż Sąd powinien z urzędu, niezależnie od wniosku stron, ustalić krąg osób potencjalnie zainteresowanych, a następnie wezwać te osoby do udziału w sprawie.

W dalszej części apelujący wskazał, iż Sąd I instancji nie przeprowadził postępowania na okoliczność, czy pracownicy odwołującego w okresie, za który odwołujący żąda zwrotu składek, w istocie byli zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto podniósł,
iż odwołujący nie przedstawił żadnego dowodu potwierdzającego, że nienależnie opłacone składki stanowią kwotę w wysokości 39.106,17 zł.

Odnosząc się do zarzutów prawa materialnego, organ rentowy wskazał, iż pierwotnym zamiarem ustawodawcy było, aby składka na FEP była opłacana tylko za te osoby, które mogły ubiegać się o nabycie prawa do emerytury pomostowej. Jednakże, wskutek przyjęcia poprawki poselskiej, z warunku nabycia prawa do emerytury pomostowej zrezygnowano
i obowiązek składkowy na FEP uzależniono jedynie od dwóch wymogów, które obecnie zawarte zostały w art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych. W konsekwencji, wyraźną intencją ustawodawcy było uregulowanie obowiązku odprowadzania składek na FEP w oderwaniu od warunków, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo
do emerytury pomostowej. Dalej apelujący wywiódł, iż składka na FEP nie ma cech świadczenia wzajemnego, gdyż została ustalona na niskim poziomie 1,5 % podstawy wymiaru i w perspektywie długookresowej nie wystarczy na pokrycie wydatków FEP, utworzonego do finansowania emerytur pomostowych. Ponadto organ rentowy wskazał,
że gdyby ustawodawca wprowadził obowiązek odprowadzania składek na FEP jedynie
za pracowników, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy, pracodawcy mogliby uchylać się od tegoż obowiązku, zatrudniając takich pracowników na niepełny etat.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o jej oddalenie w całości
oraz zasądzenie na rzecz odwołującego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez
Sąd I instancji, ponieważ znajdują one oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, które to dowody Sąd Okręgowy ocenił w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Ponadto, w ocenie Sądu Apelacyjnego, zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

W pierwszej kolejności należało rozważyć, jako najdalej idący zarzut nieważności postępowania, tj. art. 379 pkt 5 k.p.c. Przyczyny powodujące nieważność postępowania wymienia art. 379 k.p.c., który w pkt 5 wskazuje na pozbawienie strony możności obrony swych praw, jako okoliczność powodującą tę nieważność. Stosownie zaś do treści
art. 477 ¹¹ k.p.c., stronami w postępowaniu z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych są: ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy oraz zainteresowany. Zainteresowanym zaś jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Niewezwanie przez sąd zainteresowanych do udziału
w sprawie powoduje nieważność postępowania (p. wyrok Sądu Najwyższego 3 października 1996r., II URN 36/96,OSNAPiUS 1997r., Nr 9, poz. 156).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, należy przyjąć, iż taka okoliczność nie wystąpiła. Apelujący podniósł, iż zainteresowanymi w sprawie byli pracownicy odwołującego, za których opłacał on składki na Fundusz Emerytur Pomostowych w okresie od 2010 roku do 2012 roku. Niemniej jednak, wskazani pracownicy nie posiadali statusu osób zainteresowanych, bowiem nie są oni uprawnieni do emerytur pomostowych. Zatem, sama okoliczność opłacania przez odwołującego za pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, nie wpływa w żaden sposób na ich uprawniania. Zatem, mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że wynik toczącej się sprawy nie wpłynął na prawa i obowiązki pracowników.

Pozostałe zarzuty apelacji stanowią powielenie argumentacji zawartej w odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego, w stosunku do których Sąd Okręgowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i wyciągnął słuszne wniosku, czego wyraz dał
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Niemniej jednak, dokonując ponownej oceny zebranego materiału dowodowego, należy wskazać, iż prawidłowo Sąd I instancji oparł ustalenia, przyjmując kwotę zapłaconych składek. Kwestionowanie przez organ rentowy kwoty składek przekazanych na Fundusz Emerytur Pomostowych, bez wskazania konkretnych zarzutów co do sposobu wyliczenia przez odwołującego kwoty, a zaaprobowanej przez Sąd I instancji, nie wywołuje skutków prawnych. Organ rentowy, mimo treści
art. 6 k.c., przedłożył wraz z odpowiedzią na odwołanie jedynie bardzo skąpą dokumentację w postaci jego wniosku odwołującego, dwóch pism zewnętrznych i zaskarżonej decyzji.
W ocenie Sądu II instancji, wyliczenie składek na Fundusz Emerytur Pomostowych w kwocie 39.106,17 zł stanowi zgodnie z treścią art. 36 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz.U.2008.237.1656) - 1,5 % podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowego pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu.

Ponadto, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak podstaw do kwestionowania liczby pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu. Dostarczona przez odwołującego dokumentacja wskazuje, iż 39 pracowników nie było zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd II instancji w pełni podziela w tym zakresie stanowisko odwołującego,
iż zarzut organu rentowego, że odwołujący miałby celowo zmniejszyć wymiar czasu pracy pracowników, żeby uniknąć płacenia składek jest niezasadny w kontekście stanu faktycznego, gdzie odwołujący odprowadza składki za łącznie ok. 194 pracowników, z których tylko 39
nie było zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy.

W konsekwencji, w ocenie Sądu Apelacyjnego, zarzuty apelującego sprowadzające się do kwestionowania prawidłowych ustaleń faktycznych, nie zasługują na uwzględnienie. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, postawienie zarzutu naruszenia przepisu
art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego przyjętego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów. Osoba skarżąca może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności oraz mocy dowodów
i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy. W niniejszym stanie faktycznym
zarzuty apelującego stanowią jedynie polemikę z właściwymi ustaleniami faktycznymi, poczynionymi przez Sąd I instancji.

Przechodząc do zarzutu naruszenia prawa materialnego, tj. art. 35 ust. 1 pkt 2 w zw.
z art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych, należy wskazać, iż Sąd Apelacyjny
w pełni aprobuje stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 22 lutego 2012r., sygn. akt II UK 130/11, na które powołał się Sąd Okręgowy. Należy jedynie przypomnieć,
iż wbrew temu, co wywiódł organ rentowy, całkowite oderwanie obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych od warunków, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej, oznaczałoby, że składka na ten Fundusz
nie miałaby charakteru składki na ubezpieczenie społeczne, ale stanowiłaby daninę publicznoprawną. Obciążenie nią pracodawców z tego tytułu, że zatrudniają oni pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymagałoby jednoznacznego uregulowania niepozostawiającego wątpliwości, co do intencji ustawodawcy. Wynikająca z art. 2 Konstytucji RP zasada należytej legislacji nie pozwala na to,
aby na podstawie niejednoznacznych norm prawnych konstruować obowiązki o charakterze fiskalnym (…). Istotą prawa do ubezpieczeń społecznych jest więc ścisła zależność między podleganiem ubezpieczeniu społecznemu, a prawem do świadczenia z tego ubezpieczenia, stąd obowiązek ubezpieczenia nie może dotyczyć osoby, co do której od początku wiadomo, że nigdy świadczenia nie otrzyma. Nie chodzi w tym przypadku o zasadę wzajemności składki i prawa do świadczenia w ubezpieczeniu społecznym, która nie ma charakteru absolutnego, ale o konstrukcyjną cechę stosunku zobowiązaniowego ubezpieczenia społecznego, w którym obie strony są względem siebie zobowiązane (wyrok SN z dnia
22 lutego 2012r., sygn. akt II UK 130/11).

W dalszej kolejności należy podnieść, iż Sąd I instancji wyczerpująco wyjaśnił
w uzasadnieniu kwestie sporne dotyczące przedmiotu zaskarżenia i powołał trafnie obowiązujące w tej mierze przepisy, które prawidłowo zastosował i zinterpretował.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny po myśli art. 385 k.p.c. orzekł
o oddaleniu apelacji, jako bezzasadnej.

Rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 98 § 1 i 3 oraz art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.), zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na rzecz (...) Szpitala (...) im prof. K. G. (...) w K. kwotę 1.800,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/ SSA I. Goik /-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR