Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Maria Pierzycka - Pająk
Sędziowie	SSA Ewelina Kocurek - Grabowska SSO del. Beata Torbus (spr.)
Protokolant	Beata Kłosek

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2017r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. J. (J. J. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

przy udziale zainteresowanej: (...) Spółka z o.o. w B.

o odpowiedzialność osób trzecich za składki

na skutek apelacji ubezpieczonego J. J.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 31 marca 2016r. sygn. akt XI U 681/15

1.  oddala apelację,

2.  przyznaje od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Katowicach) na rzecz adwokata A. W. kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) podwyższoną o należny 23% podatek od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSO del. B. Torbus /-/SSA M. Pierzycka-Pająk /-/SSA E. Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1157/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 grudnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. stwierdził, iż J. J. jako prezes zarządu „1000”
Sp. z o.o. z siedzibą w B. jest zobowiązany do zapłaty kwoty 332.496,42 zł z tytułu należnych od Spółki:

- składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres 12/2008 - 05/2009 plus odsetki za zwłokę naliczone do dnia 12 grudnia 2014r.,

- składek na Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych za okres 12/2008 - 05/2009 plus odsetki za zwłokę naliczone do dnia 12 grudnia 2014r.,

- składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 12/2008 - 05/2009 plus odsetki za zwłokę naliczone do dnia 12 grudnia 2014r.

W uzasadnieniu w/w decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, iż J. J. sprawował zarząd (...) Sp. z o.o. w okresie od 2 lutego 2006r. do 28 czerwca 2009r. Prowadzone od 2003r. postępowanie mające na celu ustalenie składników majątkowych Spółki doprowadziło jedynie do ustalenia nieruchomości, na której ZUS wpisał hipoteki przymusowe. W księdze wieczystej figurują również zabezpieczenia na rzecz Banku (...) S.A. i Naczelnika Urzędu Skarbowego w R..

Prowadzona od 2003r. przez dyrektora ZUS/O T. egzekucja
z rachunków bankowych okazała się nieskuteczna, z uwagi na brak środków na tych rachunkach. Na skutek zbiegu egzekucji administracyjnej jej prowadzenie przejął od października 2004r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w R.. Również ona była nieskuteczna, podobnie jak egzekucja sądowa prowadzona z rachunku bankowego (...)
(...) przez Komornika Sądowego Rewiru VII przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie, zakończona wydaniem przez niego postanowienia z dnia 10 maja 2011r. o umorzeniu postępowania. Na skutek zmiany siedziby Spółki w 2012r. dalsza realizacja egzekucji została przekazana do Naczelnika I Urzędu Skarbowego w C., który na podstawie wniosków ZUS i Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. wszczął egzekucję
z nieruchomości położonej w B.. Na skutek zbiegu egzekucji administracyjnej
i sądowej łączną egzekucję przejął Komornik Sądowy Rewiru VII przy Sądzie Rejonowym
w C.. Obie licytacje nieruchomości okazały się nieskuteczne.

Pomimo wezwań zarząd Spółki nie wykazał majątku, z którego możliwe byłoby egzekwowanie należności pieniężnych.

Organ rentowy zaznaczył także, iż pierwszy wniosek z dnia 7 października 2009r.
o ogłoszenie upadłości Spółki został zwrócony przez Sąd Rejonowy w Częstochowie.
Dnia 6 listopada 2009r. wpłynął do Sądu kolejny wniosek, który w dniu 8 lutego 2010r. został oddalony postanowieniem sygn. VIII GU 94/09, z powodu braku wystarczającego majątku dłużnika na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

J. J. złożył odwołanie od w/w decyzji domagając się jej uchylenia, ewentualnie zmiany i ustalenia, iż nie ma obowiązku zapłaty kwoty 332.496,42 zł, zarzucając naruszenie przez organ rentowy szeregu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, w tym art. 97 § 1 ust. 4 k.p.a. poprzez brak zawieszenia postępowania z urzędu, z uwagi
na toczące się postępowanie karne w Prokuraturze Okręgowej w Piotrkowie Trybunalskim,
sygn. V Ds. 22/14 w sprawie niedopełnienia przez niego obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy, a więc ściśle związanej
z przedmiotem zaskarżonej decyzji.

Zarzucał też naruszenie art. 28 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w postaci braku umorzenia składek mimo zaistnienia całkowitej ich nieściągalności od Spółki, tj. w związku
z oddaleniem przez Sąd wniosku o ogłoszenie upadłości, z przyczyn wskazanych w art. 13 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.

W ocenie odwołującego się ZUS naruszył także art. 116 ustawy Ordynacja podatkowa, gdyż niezgłoszenie wniosku o upadłość nastąpiło bez jego winy (świadczy o tym decyzja Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. z dnia 31 marca 2014r. o umorzeniu postępowania podatkowego w zakresie orzeczenia odpowiedzialności J. J. z tytułu zaległości podatkowych (...) Sp. z o.o. w podatku od towarów i usług za miesiące 03/2006 - 10/2006, 12/2006, 01/2007 - 03/2007, 05/2007 - 07/2007, 02/2008 - 04/2008, 06/2008, 08/2008 - 11/2008, 01/2009 - 05/2009) oraz wskazał mienie Spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości.

W toku postępowania odwołujący podnosił nadto, że nowy zarząd wspólnie z J. R. zalegają Spółce około 1.000.000 zł, wskazywał też na niezapłacone przez (...) F. faktury, niezwrócone przez J. R. zaliczki, nierozliczony bar. Podnosił, że
w stosunku do Spółki zadłużenie posiada także Klub Sportowy (...) na kwotę prawie 100.000 zł. Odwołujący dołączył również listę spraw sądowych toczących się z udziałem Spółki w 2007r. oraz umowę zawartą w dniu 23 lipca 2008r. z (...) w D.
na Ukrainie, dotyczącą wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa drewna dodając, iż wydruk zadłużeń J. R., A. K. (1) oraz wykaz wygranych spraw otrzymał Urząd Kontroli Skarbowej w P.
i Urząd Skarbowy w R..

Na okoliczność majątku Spółki nadającego się do egzekucji do pisma z dnia 2 grudnia 2015r. odwołujący dołączył faktury VAT i spis wierzytelności dotyczących J. R.
i A. K. (1).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując argumenty przywołane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Dodał, że już w piśmie z dnia 10 lipca 2006r. skierowanym do ZUS odwołujący się stwierdził, iż Spółka znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, czego skutkiem jest
utrata płynności finansowej. Zatem obowiązkiem członka zarządu było złożenie wniosku
o ogłoszenie upadłości. Natomiast w stosunku do wskazanych przez niego wierzytelności Spółki Urząd Skarbowy w R. prowadził nieskuteczne postępowanie egzekucyjne. Zaznaczył też, iż prowadzenie przez Prokuraturę postępowania w sprawie sygn. V Ds. 22/14 nie powodowało obligatoryjnego zawieszenia postępowania prowadzonego przez organ rentowy, gdyż rozpoznanie niniejszej sprawy i wydanie decyzji nie było uzależnione od rozstrzygnięcia sprawy toczącej się w Prokuraturze i nie stanowiło zagadnienia wstępnego.

Natomiast decyzja Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. z dnia 31 marca 2014r.
o umorzeniu postępowania podatkowego została wydana w innym stanie faktycznym, ponieważ dopiero na dzień 3 grudnia 2014r. postępowanie egzekucyjne z nieruchomości położonej w B. zostało umorzone postanowieniem Komornika Sądowego
w Częstochowie, z uwagi na jej bezskuteczność.

Organ rentowy podnosił również, iż w toku postępowania wyjaśniającego odwołujący nie wykazał, ani wierzytelności Spółki dotyczących Klubu Sportowego (...), który obecnie nie posiada żadnego majątku i jest w stanie niewypłacalności, ani jej wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie na nieruchomościach (nieruchomość (...) Sp. z o.o.
w P., na której Spółka zabezpieczyła wierzytelności, nie jest już jej własnością,
a hipoteki wygasły) a odwołujący nie przedstawił dowodów na okoliczność istnienia wskazywanych obecnie wierzytelności.

Postanowieniem z dnia 10 września 2015r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach zawiadomił (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. o toczącym się postępowaniu oraz pouczył ją o możliwości przystąpienia do sprawy w charakterze zainteresowanego, z czego nie skorzystała.

Wyrokiem z dnia 31 marca 2016r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach w pkt 1 oddalił odwołanie, w pkt 2 odstąpił od obciążania ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego, a w pkt 3 orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy udzielonej ubezpieczonemu z urzędu.

Sąd I instancji ustalił, w oparciu o odpis z KRS, iż w marcu 2002r. do Krajowego Rejestru Sądowego została wpisana (...) Sp. z o.o. z siedzibą najpierw w B.,
a potem w R., a ostatnio ponownie w B..

Podał Sąd, że bezspornym pomiędzy stronami pozostawało, iż od 2 lutego 2006r. do 28 czerwca 2009r. funkcję prezesa jednoosobowego zarządu Spółki pełnił J. J..

Następnie prezesami zarządu (...) Sp. z o.o. byli: od 30 czerwca 2009r. do 23 września 2009r. A. K. (1), od 5 października 2009r. do 10 czerwca 2010r. Z. Z.,
a od 30 lipca 2010r. do 28 marca 2013r. S. G..

Odpowiedzialność za zobowiązania Spółki z tytułu należnych składek organ rentowy przeniósł na wyżej wskazane osoby decyzjami z dnia 12 grudnia 2014r., przy czym sprawa A. K. (1) toczy się w Sądzie Okręgowym w Sieradzu, a Z. Z. w Sądzie Okręgowym w Kielcach.

Spółka z o.o. (...) jako płatnik składek posiada zadłużenie z tytułu składek
na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres: 07/2003, 09/2003 – 09/2006, 11/2006 – 03/2007, 05/2007 – 05/2012, 07/2012 – 20/2014 w kwocie 2.029.157,98 zł, na ubezpieczenie zdrowotne za okres: 02/2003, 04/2003 - 05/2003, 09/2003 – 10/2003,12/2003 - 09/2006, 11/2006 – 03/2007, 05/2007 – 10/2014 w kwocie 671.274,29 zł, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres: 06/2002, 07/2003, 09/2003 – 10/2003, 12/2003 – 01/2004, 05/2004 – 06/2004, 08/2004 – 09/2004, 11/2005 – 03/2007, 05/2007
– 10/2014 w kwocie 198.684,75 zł, z tytułu odsetek za zwłokę w kwocie 2.643.179,00 zł, kosztów egzekucyjnych w kwocie 7.736,91 zł, kosztów upomnienia w kwocie 2.397,60 zł, opłaty dodatkowej w kwocie 954,08 zł – łącznie zadłużenie stanowi kwotę 5.553.384,61 zł, przy czym zaległości powstałe w okresie 12/2008 – 05/2009 stanowią kwoty, określone w zaskarżonej decyzji.

Kolejno na podstawie sprawozdania, bilansów, rachunku zysków i strat Spółki, złożonych do KRS, Sąd ustalił, że zgodnie z bilansem sporządzonym na dzień 31 grudnia 2008r. aktywa Spółki na 31 grudnia 2007r. stanowiły 2.167.955,37 zł, zobowiązania
przerosły majątek Spółki i wynosiły 2.750.958,29 zł, a kapitał własny był ujemny i stanowił - 582.996,92 zł. Spółka poniosła stratę na działalności za 2007r. w wysokości 360.987,71 zł. Natomiast w 2008r. suma aktywów była jeszcze mniejsza i wynosiła 2.147.496,86 zł, zobowiązania wzrosły do wysokości 3.162.302,36 zł, a ujemny kapitał własny zwiększył
się do 1.014.805,50 zł. Spółka za 2008r. poniosła stratę na działalności 431.808,58 zł.
Do 31 grudnia 2008r. nie został pokryty ujemny wynik finansowy za lata ubiegłe w kwocie 608.196,92 zł.

Dalej w oparciu o dokumenty z akt ZUS i zeznania odwołującego Sąd ustalił, że obejmując funkcję prezesa zarządu w lutym 2006r. J. J. miał świadomość,
iż Spółka z o.o. (...) przynosi straty i jest zadłużona.

W piśmie z dnia 10 lipca 2006r. odwołujący jako prezes zarządu (...) Sp. z o.o. - poinformował organ rentowy, iż Spółka znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, czego skutkiem jest utrata przez nią płynności finansowej co uniemożliwia uregulowanie zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek na FUS, FUZ, FP i FGŚP.

Następnie, składając zeznania w sprawie majątku Spółki (...) zobowiązał się uregulować zaległości Spółki wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Kolejno na podstawie dokumentów z akt postępowania upadłościowego Sąd ustalił,
że w dniu 2 września 2009r. do Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim wpłynął wniosek z dnia 31 sierpnia 2009r. (...) Sp. z o.o. – reprezentowanej przez prezesa
zarządu A. K. (1) – o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku Spółki. Wniosek ten został przekazany zgodnie z właściwością Sądowi Rejonowemu w Częstochowie, a następnie – zarządzeniem z dnia 15 października 2009r. zwrócony wnioskodawcy, gdyż nie odpowiadał wymogom ustawy. W dniu 3 listopada 2009r. do Sądu Rejonowego w Częstochowie wpłynęło pismo Spółki z dołączonymi dokumentami. W toku postępowania sygn. VIII GU 94/09 tymczasowy nadzorca sądowy Spółki - w informacji
z dnia 7 stycznia 2010r. wskazał, iż z uwagi na ujemy kapitał własny wskazany w bilansie na dzień 30 października 2009r. wynoszący – 1.367.605,27 zł, należy stwierdzić, iż działalność spółki w znacznej części finansowana jest kapitałem obcym pochodzącym od wierzycieli.
W takich warunkach prowadzenie działalności gospodarczej przez Spółkę będzie znacznie utrudnione lub wręcz niemożliwe. Wykazana również w bilansie na dzień 30 października 2009r. wartość zobowiązań w kwocie 3.212.949,36 zł przewyższa wykazane w bilansie aktywa, co powoduje stan niewypłacalności Spółki. Również z rachunku zysków i strat wynika, iż na podstawowej działalności gospodarczej generuje ona straty.

Postanowieniem z dnia 8 lutego 2010r., sygn. VIII GU 94/09 Sąd Rejonowy
w Częstochowie, w oparciu o powyższe ustalenia odnośnie majątku oddalił wniosek
o ogłoszenie upadłości (...) Sp. z o.o., z powodu braku wystarczającego majątku dłużnika na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego - art. 13 ustawy Prawa upadłościowego
i naprawczego.

Dalej na podstawie dokumentów z akt ZUS Sąd ustalił, że prowadzone od 2003r. przez dyrektora Oddziału ZUS w T. egzekucje administracyjne
z rachunków bankowych Spółki, jak również taka egzekucja prowadzona od 2004r. przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w R., a następnie przez Komornika Sądowego
przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie – w związku ze zbiegiem egzekucji – okazały się nieskuteczne, ze względu na brak majątku.

Postanowieniami z dnia 24 stycznia 2011r. i z dnia 10 maja 2011r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie umorzył egzekucję świadczeń pieniężnych prowadzoną z wniosku ZUS w sprawie (...) i (...), gdyż w toku postępowania ustalił, iż dłużnik (...) Sp. z o.o. nie prowadzi działalności gospodarczej, właściwy urząd skarbowy nie posiada informacji na temat jego źródeł dochodu, ustalone rachunki bankowe nie wykazują żadnych ruchów od dłuższego czasu, na Spółkę nie ma zarejestrowanych żadnych pojazdów mechanicznych, brak nieruchomości podlegających zajęciu, a w siedzibie dłużnika znajdują się jedynie meble biurowe przedstawiające niewielką wartość. Nie ustalono także przysługujących jej wierzytelności i innych praw majątkowych.

Podjęte przez organ rentowy już w 2003r. postępowanie w celu ustalenia majątku Spółki, który pozwoliłby na skuteczne wyegzekwowanie zaległości doprowadziło do ujawnienia jedynie nieruchomości Spółki położonej w B., przy ul (...).
Na nieruchomości tej organ rentowy zabezpieczył nieopłacone należności składkowe poprzez wpis hipoteki przymusowej. Nieruchomość ta jest również obciążona wpisem hipoteki na rzecz Banku (...) S.A. Oddział w K. w kwocie 150.000 zł oraz na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. w kwocie 635.722,91 zł.

Dalej w oparciu o decyzję z 31 marca 2014r. Sąd ustalił, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w R. umorzył postępowanie podatkowe w zakresie orzeczenia odpowiedzialności J. J. z tytułu zaległości podatkowych (...) Sp. z o.o. w podatku od towarów i usług za miesiące 03/2006 - 10/2006, 12/2006, 01/2007- 03/2007, 05/2007 - 07/2007, 02/2008 - 04/2008, 06/2008, 08/2008 - 11/2008, 01/2009 - 05/2009
w łącznej kwocie 138.555,96 zł. W uzasadnieniu wskazał, iż z uwagi na niezastosowanie środka egzekucyjnego w postaci sprzedaży prawa użytkowania wieczystego działek położonych w B. oraz nieruchomości posadowionych na tych działkach, nie można jednoznacznie stwierdzić, iż egzekucja z majątku Spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

Na podstawie z kolei dokumentów z akt komorniczych Sąd ustalił, iż na wniosek organu rentowego z dnia 17 kwietnia 2014r. egzekucję z prawa użytkowania wieczystego działek położonych w B. oraz nieruchomości posadowionych na tych działkach prowadził Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie. Według jego opisu
i oszacowania nieruchomości powyższe zostały wycenione na 888.000 zł. Cena wywoławcza na II licytacji wynosiła 592.000 zł. Po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego postanowieniem z dnia 3 grudnia 2014r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym
w Częstochowie umorzył, prowadzone z wniosku ZUS, postępowanie egzekucyjne
z nieruchomości Spółki położonych w B. sygn. Km 516/14, wobec braku jej sprzedania w obu terminach licytacji oraz przejęcia przez wierzyciela.

W oparciu o informację Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. Sąd ustalił, że przeprowadzona była egzekucję z całego majątku (...) Sp. z o.o. w B., w tym egzekucja z majątku tej Spółki wskazanego przez J. J. w toku postępowania zakończonego decyzją z dnia 31 marca 2014r. o umorzeniu postępowania podatkowego
w zakresie odpowiedzialności za zaległości podatkowe tej Spółki kwocie 138.555,96 zł.
W toku tej egzekucji dokonano zajęć rachunków bankowych Spółki, ruchomości stanowiących jej własność (5 środków transportowych), wierzytelności (w tym w firmie (...) i firmie (...)) oraz częściowych pobrań należności pieniężnych
u zobowiązanego zastosowanych przez poborców skarbowych.

Z zajętych 5 środków transportowych 3 musiały ulec wyłączeniu spod egzekucji, z uwagi na ich sprzedaż przez dłużnika przed datą zajęcia, jeden został sprzedany w trybie licytacji publicznej, a w stosunku do samochodu marki P. (...) z 1994r. zlecenie egzekucyjne nie zostało wykonane, ponieważ nabywca nie figurował w bazie podatników II Urzędu Skarbowego w K..

Z zajętych kont bankowych nie odnotowano wpływów na rachunek organu egzekucyjnego.

Natomiast w wyniku dokonanych zajęć wierzytelności dłużnicy: (...) Sp. z o.o., K. C. K., (...) Sp. z o.o., PHU (...),
(...) Sp. z o.o., (...) S.A. i J. K. przekazali wymienione w piśmie kwoty. Zajęcia wierzytelności u pozostałych wskazanych przez odwołującego dłużników okazały się nieskuteczne.

Czyniąc ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie, Sąd oparł się na wskazanych wyżej dowodach z dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do swej autentyczności, ani treści i nie były kwestionowane przez strony.

Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołującego, iż dopiero w 2008r. dowiedział się
o zadłużeniu Spółki również w stosunku do ZUS i Urzędu Skarbowego, gdyż jest ono oczywiście sprzeczne z treścią skierowanego przez niego do organu rentowego pisma z dnia 10 lipca 2006r. i pisemnego protokołu przesłuchania z dnia 23 listopada 2006r.

Niespójne i wewnętrznie sprzeczne były również, w ocenie Sądu, dalsze zeznania J. J., w których raz wskazuje, iż wiedział o obowiązkach ciążących na prezesie zarządu według prawa handlowego, a raz podaje, iż przed objęciem funkcji tylko z grubsza poinformowano go o obowiązkach prezesa. Najpierw twierdził, iż miał wykonywać tylko polecenia J. R. i był odsuwany od podejmowania decyzji, a potem, że zarządzał Spółką, podpisywał umowy, reprezentował ją w czasie kontroli Urzędu Skarbowego. Dodatkowo, chociaż – jak zeznał – nigdy nie zapoznawał się z dokumentacją księgową Spółki, to osobiście przygotował dokumenty finansowe Spółki za 2007r. do KRS.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd wskazał, że kwestię odpowiedzialności za należności z tytułu składek osób trzecich, w tym członków zarządu spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W myśl art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998r. - w brzmieniu obowiązującym
do 31 grudnia 2015 r. - do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio m.in.: art. 107 § 1, 1a, i 2 pkt 2 i 4, art. 108 § 1 i 4, art. 110 § 1, § 2 pkt 2, § 3, art. 111 § 1-4 i 5 pkt 1,
art. 112, art. 113, art. 114, art. 115, art. 116, art. 116a, art. 117, art. 118 § 1 i 2 oraz art. 119 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa.

Równocześnie wedle art. 32 cyt. ustawy, do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

W art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej przewidziano, iż za zaległości podatkowe (składkowe) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1)nie wykazał, że:

a)we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;

2)nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Określona w art. 116 § 1 cyt. ustawy odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu (art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej).

Równocześnie w orzecznictwie wyjaśniono, iż art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej
ma - z mocy art. 31 i 32 ustawy z 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - zastosowanie do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i inne fundusze - wymienione w art. 32 ustawy z 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
4 marca 2009r., sygn. II UK 275/08, LEX nr 736742).

W konsekwencji powyższych uregulowań, Sąd podniósł, że w niniejszym sporze na organie rentowym spoczywał obowiązek wykazania przesłanek pozytywnych, tj. pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania składkowego, które przerodziło się w dochodzoną zaległość składkową spółki oraz bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce, natomiast ciężar wskazania jakiejkolwiek okoliczności uwalniającej od odpowiedzialności (przesłanki negatywnej) spoczywał w sporze na odwołującym, jako członku zarządu. Nadmienił Sąd, że niesporne w niniejszej sprawie pozostawało, iż w okresie od 12/2008r. do 06/2009r. odwołujący pełnił funkcję prezesa jednoosobowego zarządu (...) Sp. z o.o. i istnieją nieopłacone należności (...) Sp. z o.o. z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych, Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 12/2008r. do 05/2009r.
w łącznej kwocie 332.496,42 zł, a więc objęte zaskarżoną decyzją zaległości składkowe powstały w okresie, w którym odwołujący pełnił obowiązki członka zarządu Spółki (...). Tym samym, zdaniem Sądu, spełniona została przesłanka obciążenia odwołującego odpowiedzialnością za wskazane w zaskarżonej decyzji zaległości składkowe Spółki, określona w art. 116 § 2 cyt. ustawy.

Sąd argumentował, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje na nieskuteczność egzekucji z majątku spółki w całości, zatem wykazana została również kolejna przesłanka obciążenia odwołującego odpowiedzialnością członka zarządu (art. 116
§ 1 cyt. ustawy).

Zgodnie z ustalonym już orzecznictwem pojęcie "bezskutecznej egzekucji" w rozumieniu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, to sytuacja, w której nie ma jakichkolwiek wątpliwości, że nie zachodzi żadna możliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności
z jakiejkolwiek części majątku dłużnika. Jednocześnie orzecznictwo i doktryna jasno wskazują, że postanowienie o umorzeniu egzekucji, czy to wydane przez komornika, czy przez organy egzekucji administracyjnej, a nadto postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego, względnie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, w pełni wyczerpują pojęcie bezskuteczności egzekucji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia
20 października 2015r., sygn. III AUa 1846/14, LEX nr 1927639). Zatem o bezskuteczności egzekucji w rozumieniu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej przesądza między innymi umorzenie przez sąd upadłościowy postępowania upadłościowego lub oddalenie wniosku na podstawie art. 13 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 3 grudnia 2014r., sygn. I SA/Op 486/14, LEX nr 1647983). Przy czym dla ustalenia bezskuteczności egzekucji nie ma znaczenia rynkowa wartość majątku podlegającego egzekucji, lecz to, czy w wyniku przeprowadzonej
z niego egzekucji udało się uzyskać zaspokojenie wierzyciela (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2013r., sygn. I GSK 1504/11,
LEX nr 1336184).

Odnosząc powyższe przepisy oraz ich wykładnię do stanu faktycznego ustalonego m.in. na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 8 lutego 2010r., sygn. VIII GU 94/09 - oddalającego wniosek o ogłoszenie upadłości (...) Sp. z o.o. z powodu braku wystarczającego majątku dłużnika na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego (art. 13 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze), postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie z dnia 24 stycznia 2011r. i z dnia
10 maja 2011r. o umorzeniu egzekucji świadczeń pieniężnych, a także postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie z dnia 3 grudnia 2014r. umarzającego postępowanie egzekucyjne z nieruchomości Spółki położonej w B. sygn. Km 516/14, wobec jej niesprzedania w obu terminach licytacji oraz nieprzejęcia przez wierzyciela (tj. wydanego później i w zmienionym stanie faktycznym niż powoływana przez stronę odwołującą się decyzja Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. z dnia 31 marca 2014r. o umorzeniu postępowanie podatkowego w zakresie orzeczenia odpowiedzialności J. J. z tytułu zaległości podatkowych (...) Sp. z o.o. w podatku od towarów i usług za określone w niej miesiące, z uwagi na brak zastosowania środka egzekucyjnego w postaci sprzedaży prawa użytkowania wieczystego działek położonych w B. oraz nieruchomości posadowionych na tych działkach), według Sądu należało uznać, iż egzekucja z majątku Spółki (...) okazała się bezskuteczna w rozumieniu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej.

Sąd nie miał wątpliwości, że na gruncie tej sprawy, poza prawem użytkowania wieczystego działek położonych w B. oraz nieruchomości posadowionych na tych działkach, z których egzekucja okazała się bezskuteczna - Spółka nie posiada żadnego innego majątku. Natomiast wartość nieruchomości Spółki, ciążące na nich obciążenia innych wierzycieli i wysokość zaległości składkowych nie pozostawiają jakichkolwiek wątpliwości , że nie zachodzi żadna możliwość realnego zaspokojenia wierzytelności organu rentowego, również z tej części majątku dłużnika.

Podkreślił przy tym Sąd, że decyzja z dnia 31 marca 2014r. Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. o umorzeniu postępowania podatkowego w zakresie orzeczenia odpowiedzialności J. J. z tytułu zaległości podatkowych (...) Sp. z o.o. w podatku od towarów i usług za miesiące 03/2006 - 10/2006, 12/2006, 01/2007 - 03/2007, 05/2007 - 07/2007, 02/2008 - 04/2008, 06/2008, 08/2008 - 11/2008, 01/2009 - 05/2009 w łącznej kwocie 138.555,96 zł nie pozostaje w sprzeczności z taką oceną, albowiem na dzień jej wydania nie była przeprowadzona jeszcze egzekucja z nieruchomości Spółki. Natomiast zaskarżona w tej sprawie decyzja została podjęta już po zakończeniu egzekucji z tego majątku Spółki i stwierdzeniu niemożności zaspokojenia wierzycieli, również i z tego majątku Spółki.

Zdaniem Sądu fakt, że zaległości z tytułu składek, których z powodu braku
majątku Spółki nie można było wyegzekwować, powstały z przyczyn niezależnych od członka zarządu, nie zwalnia go od odpowiedzialności przewidzianej w tym przepisie.
Od odpowiedzialności tej członek zarządu może się uwolnić tylko w przypadku wykazania jednej z następujących okoliczności: 1) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo 2) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy; 3) istnieje mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych spółki w znacznej części.

Nadmienił Sąd, że w toku niniejszego postępowania odwołujący się nie wskazał mienia Spółki, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie jej zaległości składkowych
w znacznej części (art. 116 § 1 pkt 2 cyt. ustawy), albowiem z zebranego materiału dowodowego, w tym informacji Naczelnika Urzędu Skarbowego w R., wynika, iż wskazywane przez niego wierzytelności nie istnieją i nie może być z nich przeprowadzona egzekucja. Na gruncie tej sprawy nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że istnieje mienie Spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych w znacznej części.

Sąd wywodził, że zgodnie z przeważającym poglądem opartym na licznych orzeczeniach nie tylko Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, ale także Izby Cywilnej tego Sądu „czas właściwy na zgłoszenie wniosku
o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego, to czas, w którym zarząd spółki winien podjąć te działania, nie będąc już w stanie realizować zobowiązań względem wszystkich wierzycieli spółki, aby w ten sposób chronić ich interesy. Czasem właściwym do zgłoszenia upadłości jest zatem czas, w którym wszczęte postępowanie upadłościowe może doprowadzić do równomiernego zaspokojenia wszystkich wierzycieli, nie zaś czas, kiedy spółka nie posiada już majątku nawet na pokrycie kosztów postępowania egzekucyjnego. Czas właściwy do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, to czas w jakim zarząd spółki, który nie może na bieżąco realizować swoich zobowiązań wobec wszystkich wierzycieli składa wniosek o ogłoszenie upadłości w sposób pozwalający chronić interesy wszystkich wierzycieli, którzy po ogłoszeniu upadłości będą mogli liczyć na równomierne zaspokojenie, by nie dopuścić do zaspokojenia niektórych wierzycieli ze szkodą dla innych. Termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości należy liczyć od momentu, kiedy członkowie zarządu mogą stwierdzić, że zachodzą okoliczności uzasadniające wystąpienie z takim wnioskiem. Tylko takie stanowisko nie szkodzi wierzycielom”.

W warunkach konkretnej sprawy Sąd ocenił, że nie ma wątpliwości, iż wystąpienie z wnioskiem o upadłość (...) Spółki z o.o. w październiku 2009r. było spóźnione, albowiem Spółka była już bankrutem - jej majątek nie wystarczał nawet na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, co zostało stwierdzone postanowieniem z dnia 8 lutego 2010r., sygn. VIII GU 94/09 Sądu Rejonowego w Częstochowie.

Sąd podkreślił, że z zebranego materiału dowodowego wynika również, iż już w chwili objęcia funkcji w zarządzie przez odwołującego w lutym 2006r. Spółka posiadała zaległości w opłacaniu składek i stan jej finansów nie pozwalał na ich uregulowanie.
W kolejnych latach stan finansów Spółki jedynie się pogarszał. Z bilansu i sprawozdania finansowego Spółki za lata 2007 i 2008 wynika krytyczny stan finansów Spółki już w 2007r. Długi Spółki przewyższały już wówczas znacząco jej majątek, a na działalności Spółka ponosiła ogromne straty. Okoliczności te, według Sądu, nie pozostawiają wątpliwości,
że (...) Spółka z o.o. była niewypłacalna już w 2007r., albowiem nie spłacała swoich zobowiązań, wierzyciele dokonali wpisów hipotek, a jej majątek nie wystarczał już
z pewnością na proporcjonalne zaspokojenie wszystkich wierzycieli i realne było zagrożenie interesów wierzycieli Spółki, polegające na braku uzyskania zaspokojenia. W tej sytuacji odwołujący jako jedyny członek zarządu Spółki był zobowiązany zgłosić wniosek
o ogłoszenie upadłości jeszcze w 2008r., albowiem informacje o takim stanie rzeczy wynikały jasno z bilansu i sprawozdania finansowego za 2007r., więc odwołujący znał sytuację finansową Spółki, wiedział, że ponosi ona straty, długi przewyższają jej aktywa, a bieżącą działalność finansuje kapitałem obcym pochodzącym od wierzycieli. Nie istniały też żadne obiektywne przeszkody do wystąpienia przez niego z takim wnioskiem już w 2008r., ani w okresie późniejszym - przed odwołaniem go z funkcji prezesa zarządu.

Sąd nadmienił, że przesądzone jest w orzecznictwie stanowisko, że członek zarządu spółki nie może się powoływać na nieznajomość stanu jej finansów, jako przyczynę niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości. Członkowi zarządu powinien być znany na bieżąco stan finansów spółki, a co za tym idzie możliwość zaspokojenia długów (vide: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 1 kwietnia 2015r., sygn. I SA/Bk 204/15, LEX
nr 1669084).

Zaznaczył też Sąd, iż o "braku winy", o którym mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, w przypadku niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości można mówić jedynie, gdy członek zarządu spółki przy zachowaniu wszelkiej należytej staranności podczas prowadzenia jej spraw z przyczyn od niego niezależnych takiego wniosku nie złoży. Przesłanka ta dotyczy zatem zarówno winy umyślnej jak i nieumyślnej, a tej ostatniej zarówno w postaci lekkomyślności jak i niedbalstwa. Ciężar dowodu w zakresie wykazania okoliczności uwalniających od odpowiedzialności spoczywa na członku zarządu spółki (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 26 marca 2014r.,
sygn. I SA/Lu 72/14, LEX nr 1522320). Przewidziana w art. 116 Ordynacji podatkowej odpowiedzialność członka zarządu jest niezależna od tego, czy niewypłacalność spółki, spowodowana zaciąganiem zobowiązań przekraczających jej możliwości płatnicze, była zawiniona przez zarząd, czy też powstała z przyczyn leżących po stronie innych organów spółki, jej wspólników lub z przyczyn obiektywnych. Dlatego twierdzenia odwołującego,
że od początku powołania do zarządu nie angażował się w sprawy stanu finansów Spółki,
w ocenie Sądu, pozostawały w sprzeczności z faktami ustalonymi w postępowaniu i były
bez znaczenia dla ustalenia jego odpowiedzialności za zaległości składkowe Spółki. Fakt,
że zaległości z tytułu składek, których z powodu braku majątku Spółki nie można było wyegzekwować, powstały z przyczyn niezależnych od członka zarządu, nie zwalnia go bowiem od odpowiedzialności przewidzianej w tym przepisie.

Za zasadne zatem Sąd uznał przyjęcie na gruncie tej sprawy, że J. J. odpowiada za brak zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki we właściwym czasie.

Odnośnie zarzutów odwołującego dotyczących naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, Sąd wskazał, że wady decyzji organu rentowego spowodowane naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego pozostają w zasadzie poza przedmiotem postępowania w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, za
wyjątkiem wad, które dyskwalifikują tę decyzję w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009r., sygn. I UK 189/09, OSNP 2011/13-14/187).

Nie zasługiwał również na uwzględnienie, zdaniem Sądu, podnoszony przez odwołującego zarzut braku zawieszenia postępowania w związku z toczącym się postępowaniem karnym w sprawie niedopełnienia przez niego obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia, gdyż postępowanie karne i postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych to dwa zupełnie różne postępowania, które są oparte na różnych podstawach prawnych i nie mają na siebie żadnego wpływu.

Z przedstawionych wyżej względów, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania i na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

Mając na uwadze sytuację materialną i życiową ubezpieczonego Sąd I instancji,
w oparciu o art. 102 k.p.c., odstąpił od obciążenia go kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego w punkcie 2 sentencji.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd Okręgowy rozstrzygnął w punkcie 3 sentencji w oparciu o § 19 i § 2 ust. 3 w związku z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu i § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, zasądzając od Skarbu Państwa kwotę ustaloną od wartości przedmiotu sporu stanowiącego wysokość zobowiązań Spółki z tytułu składek wraz z VAT.

Apelację od przedstawionego wyroku złożył, reprezentujący ubezpieczonego pełnomocnik z urzędu. Zaskarżając wymieniony wyrok w punkcie 1, zarzucił:

1)  naruszenie prawa procesowego w szczególności:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału
dowodowego i przyjęcie, że zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala
na uznanie, że J. J. jako prezes zarządu (...) Spółki z o.o. z/s w
B. jest zobowiązany do zapłaty łącznej kwoty w wysokości 332.496,42 zł
z tytułu należnych od spółki składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z odsetkami za zwłokę, ponieważ nie spełnił ani nie udowodnił przesłanki egzoneracyjnej uwalniającej go od odpowiedzialności za zaległości
składkowe wobec organu rentowego, bowiem nie złożył we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości, podczas gdy prawidłowa ocena całego zebranego w sprawie materiału dowodowego winna prowadzić do wniosku, iż J. J. nie ponosi odpowiedzialności za zaległości składkowe spółki (...) Sp. z o.o. i wykazał wszystkie przesłanki zwalniające go z odpowiedzialności za przedmiotowe zaległości spółki,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego
i całkowite pominięcie przy wyrokowaniu okoliczności podniesionych przez skarżącego w odwołaniu z dnia 15 stycznia 2015r., wskazujących na naruszenie podstawowych praw strony na etapie wydawania decyzji,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego
i nie danie wiary zeznaniom odwołującego się w zakresie jego rzeczywistej roli
w spółce (...) Sp. z o.o. i relacji w niej panujących, w szczególności pominięcie faktu, iż J. R. był jedynie wspólnikiem, faktycznie nią zarządzał oraz pominięcie szeregu dowodów dostarczonych przez stronę,

2.  naruszenie prawa materialnego w postaci:

- art. 21 ust 1 i 2 ustawy Prawo upadłościowe poprzez przyjęcie, że J. J. jako prezes zarządu (...) Sp. z o.o. we właściwym czasie nie zgłosił wniosku
o ogłoszenie upadłości w/w spółki, podczas gdy nie było to niemożliwe,

- art. 116 § 1 i 2 ustawy Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 i 32 oraz
art. 23 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ustalenie, że J. J. jako prezes zarządu (...) Sp. z o.o. jest zobowiązany do zapłaty kwoty 332.496,42 zł, ponieważ we właściwym czasie nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości i ponosi on winę, podczas gdy z materiału dowodowego wynika wprost, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy oraz że wskazał mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości Spółki.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku
i stwierdzenie, że ubezpieczony J. J. jako prezes zarządu Spółki z o.o. (...) z/s w B., nie jest zobowiązany do zapłaty z tytułu należnych od Spółki składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego, Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z odsetkami za zwłokę za okres 12/2008r. – 05/2009r. w łącznej kwocie 332.496,42 zł, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Z ostrożności procesowej, apelant domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku
oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Wnosił także o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu za II instancję według norm przepisanych, składając jednocześnie oświadczenie, iż pomoc ta nie została w całości ani w części opłacona przez stronę ani przez jakąkolwiek inną osobę.

W uzasadnieniu środka odwoławczego apelujący wskazał, że J. J. udowodnił, że nie brał udziału w czynnościach zarządu i nie miał faktycznie
możliwości przekonać się o istnieniu podstaw do wnioskowania o wszczęcie postępowania upadłościowego. Kiedy powziął informacje o podstawach do upadłości i bezpośrednio zmierzał do złożenia wniosku został natychmiast odwołany ze stanowiska. Podniósł, że sytuacja w spółce była skomplikowana, o czym świadczy będące wciąż w toku postępowanie karne prowadzone pod tym samym kątem (odpowiedzialność za składki) przez Prokuraturę Okręgową w Piotrkowie Trybunalskim, sygn. akt V Ds. 22/14.

Skarżący wywodził, że inną przesłanką wyłączającą odpowiedzialność członka zarządu jest wskazanie mienia spółki, które pozwalałoby na zaspokojenie długów wobec ZUS w znacznej części.

Zdaniem apelującego, J. J., wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, spełnił dwie powyższe przesłanki z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, tj. 1) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy; 2) wskazuje mienie spółki,
z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Skarżący podnosił, że pism odwołującego się do ZUS Inspektoratu w R.
było wiele, które zostały przemilczane zarówno w decyzji z dnia 12 grudnia 2014r., jak i w wyroku Sądu Okręgowego, a miały istotne znaczenie dla sprawy, jak chociażby wskazane przez skarżącego w jednym piśmie należności u kontrahentów spółki w wysokości miliona złotych oraz majątek wskazany w drugim w wysokości ok. 2.500.000 zł, z których egzekucja była możliwa tylko niedokonana z winy ZUS. Ponadto został złożony wykaz należności nadającej się do egzekucji i dodatkowo dowód w postaci wyprowadzania środków ze spółki przez osoby trzecie.

Wnoszący apelację podkreślał, że ZUS przed wydaniem decyzji nie ustalił innego majątku oprócz nieruchomości w B., co jest wyłączną winą organu prowadzącego postępowanie, za niewłaściwe działania którego skarżący ponieść odpowiedzialności nie powinien. Nie dokonano żadnych czynności zmierzających do skutecznej egzekucji majątku, który wskazywał J. J..

Skarżący odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego w sprawie I UK 652/12 stwierdził, że J. J. wskazał na możliwość zaspokojenia zaistniałego długu
w całości (przedłożył informacje o znanym majątku, wyroki sądowe, wszczęcia egzekucji, wypłacalność firm - dłużników) i podał, że organ ubezpieczeń społecznych, dochodząc od członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, których egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna,
nie korzysta z żadnego uprzywilejowania w zakresie wykazania podstawowych przesłanek odpowiedzialności zarządu z tego tytułu.

Apelujący wywodził, że jego stanowisko jest poparte obiektywnymi faktami uzasadniającymi ocenę, że spółka rzeczywiście miała szanse, w możliwym do przewidzenia czasie, uzyskać bieżące i nowe środki na spłatę długów, co uzasadniałoby wstrzymanie się
z wnioskiem o upadłość. Środki zamiast iść na poczet składek - były wyprowadzane ze spółki za plecami prezesa, a część kontraktów w podobny sposób została zrujnowana przez
osoby trzecie. Ubezpieczony wielokrotnie przed urzędami oraz organami wykazywał brak
swojej winy oraz mienie z którego była możliwość zaspokojenia wierzycieli. Podniósł, że „właściwym czasem nie jest ani krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów na skutek przejściowych trudności, ani też całkowite zaprzestanie płacenia długów w następstwie wyzbycia się przez podmiot gospodarczy całego (lub prawie całego) majątku, lecz chwila kiedy wiadomo już, że dłużnik nie będzie w stanie zaspokoić wszystkich swych zobowiązań. Określenie tej chwili powinno być ujmowane elastycznie w zależności od okoliczności konkretnego wypadku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2004r., sygn. akt
V CK 533/2003). Krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów wskutek przejściowych trudności nie jest podstawą ogłoszenia upadłości, gdyż o niewypłacalności w rozumieniu
art. 11 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego można mówić dopiero wtedy, gdy dłużnik z braku środków przez dłuższy czas nie wykonuje przeważającej części swoich zobowiązań. Przede wszystkim jednak niewątpliwie celem ustawodawcy nie było ogłaszanie upadłości
w sytuacji niespłacenia z jakichkolwiek przyczyn jednego długu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2011r., sygn. akt V CSK 211/2010).

Apelujący zwrócił uwagę, że J. J. pełnił funkcję prezesa zarządu
przez krótki okres czasu (w stosunku do całego istnienia spółki) i podczas jego kadencji stwierdzono brak szeregu dokumentów, mienia czy środków pieniężnych spółki.
Pojawiła się wątpliwość co do wiarygodności części dokumentów spółki w tym duże prawdopodobieństwo podrobienia podpisu J. J., który złożył stosowne zawiadomienia oraz wnioski dowodowe do Prokuratury Okręgowej w Piotrkowie Trybunalskim prowadzącej śledztwo pod sygn. akt V Ds. 22/14. Podniósł, że Sąd Okręgowy wyrokując zachował się jakby wszystkie wnioski dowodowe skarżącego zostały pominięte bądź oddalone - nie zostały ani omówione (niektóre nawet wymienione) ani skonfrontowane z innymi dowodami.

Konkludując skarżący stwierdził, że z materiału dowodowego wynika, iż J. J. dokonał wszelkiej należytej staranności podczas prowadzenia spraw spółki.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Istota sporu w rozpatrywanej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia,
czy J. J., jako były członek zarządu (...) Sp. z o.o. w B. ponosi odpowiedzialność za obciążające wskazaną spółkę zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od grudnia 2008r. do maja 2009r. i należnych od nich odsetek.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził szczegółowe postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach, wbrew zarzutom apelacji, nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ocena dowodów jest prawidłowa i nie narusza zasad wyrażonych we wskazanym przepisie. Natomiast apelacja, w kontekście zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, stanowi jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami i rozstrzygnięciem
Sądu I instancji.

W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając jako trafne ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd Okręgowy uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999r., z. 24,
poz. 776).

Kwestia sporna musiała być oceniana, jak prawidłowo wskazał Sąd I instancji, przez pryzmat art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity:
Dz. U. z 2017r., poz. 201), zwanej dalej Ordynacją podatkową, który w odniesieniu do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne znajduje zastosowanie na podstawie art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jednolity: Dz. U. z 2016r., poz. 963), zwanej dalej ustawą systemową, zaś w oparciu
o art. 32 tej samej ustawy - także do należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2009r., II UZP 3/09, Biul. SN 2009, nr 10,
poz. 28).

W myśl art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, obowiązującego w spornym okresie,
za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja
z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1. nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe)

albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy,

2. nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Po myśli § 2 tego samego przepisu obowiązującego do 31 grudnia 2008r., odpowiedzialność członków zarządu, określona w § 1, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

Z kolei obowiązujący w okresie od 1 stycznia 2009r. § 2 art. 116 Ordynacji podatkowej stanowił, że odpowiedzialność członków zarządu, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

Z mocy art. 116 § 4 Ordynacji podatkowej, powołane przepisy stosuje się również do byłego członka zarządu.

Na podstawie art. 107 § 2 pkt 2 oraz pkt 4 wym. ustawy osoby trzecie odpowiadają także za odsetki od zaległości oraz za powstałe koszty egzekucyjne.

Treść powołanego art. 116 Ordynacji podatkowej wskazuje zatem, iż zawiera on
dwie pozytywne przesłanki obciążenia odpowiedzialnością członków zarządu spółki
za jej zobowiązania oraz trzy przesłanki negatywne, z tym, iż o ile ciężar udowodnienia przesłanek pozytywnych spoczywa na organie rentowym, o tyle w odniesieniu do przesłanek negatywnych ciężar dowodu spoczywa na podmiotach potencjalnie odpowiedzialnych jako osoby trzecie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie budzi wątpliwości fakt spełnienia dwóch pierwszych wymienionych przesłanek. Odwołujący był prezesem jednoosobowego zarządu Spółki od 2 lutego 2006r. do 28 czerwca 2009r., stąd jest jedynym byłym członkiem zarządu Spółki (...), który może ponosić odpowiedzialność za jej zaległości składkowe za okres objęty sporem.

Inicjująca niniejsze postępowanie decyzja pochodzi z daty 12 grudnia 2014r.
Fakt powstania zaległości w spornym okresie oraz ich wysokość określona w zaskarżonej decyzji pozostaje poza sporem, jako zgodna z wykazem stanu należności płatnika.
Stanu zadłużenia zresztą odwołujący nie kwestionował.

Wydanie zaskarżonej decyzji poprzedzone zostało postanowieniem Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 8 lutego 2010r. w sprawie sygn. akt VIII GU 94/09 o oddaleniu wniosku z dnia 6 listopada 2009r. o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku zainteresowanej Spółki, bowiem brak było wystarczającego majątku dłużnika na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

W uchwale z dnia 13 maja 2009r. (I UZP 4/09, OSNP 2009 nr 23-24, poz. 319) Sąd Najwyższy dokonał szerokiej analizy odpowiedzialności przewidzianej w art. 116 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stwierdzając,
że termin "egzekucja" zawarty w art. 116 Ordynacji podatkowej posiada tę samą treść normatywną, jaką określeniu temu nadają przepisy regulujące cywilne i administracyjne postępowanie egzekucyjne. Oznacza zagwarantowaną przez państwo możliwość przymusowej realizacji przewidzianych obowiązującymi przepisami prawa określonych rodzajów odpowiedzialności. Nie należy go natomiast pojmować w znaczeniu potocznym, odnoszącym się do okoliczności niezaspokojenia wierzyciela przez spółkę bez nawiązania do gwarantowanego przymusem państwowym sposobu, w jaki zobowiązanie może być poddane realizacji. Bezskuteczność egzekucji rozumiana jako brak możliwości przymusowego zaspokojenia wierzyciela występuje wówczas, gdy wierzyciel dysponuje postanowieniem
o umorzeniu postępowania egzekucyjnego ze względu na jego bezskuteczność, ale także
w razie umorzenia postępowania upadłościowego (art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze), oraz oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości
(art. 13 ust. 1 i ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego). Upadłość określana w nauce prawa, jako egzekucja uniwersalna, w odróżnieniu od egzekucji singularnej (prowadzonej przez poszczególnych wierzycieli na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego albo ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), ma na celu równomierne, choćby częściowe zaspokojenie wszystkich wierzycieli z całego majątku niewypłacalnego dłużnika, w trybie i na zasadach uregulowanych w Prawie upadłościowym. Niemożliwość realizacji tego celu z uwagi na to, że majątek dłużnika nie wystarczy nawet na zaspokojenie kosztów postępowania, jest równoznaczna z bezskutecznością egzekucji uniwersalnej, co odnosi się do wszystkich zobowiązań niewypłacalnego dłużnika i wszystkich jego wierzycieli.

Także postępowanie egzekucyjne prowadzone z wniosku organu rentowego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, a następnie w związku ze zbiegiem egzekucji sądowej
i administracyjnej, Komornika Sądowego, skierowane było do rachunków bankowych, ruchomości i wierzytelności spółki (...) i okazało się nieskuteczne. Spółka bowiem posiada zaległości z tytułu składek, odsetek, kosztów egzekucyjnych i upomnienia, a także opłaty dodatkowej, także za inne okresy niż objęte zaskarżoną decyzją. Ich łączna wartość wynosi 5.553.384,61 zł. Egzekucja z ruchomości i wierzytelności (także wskazanych przez apelującego w toku postępowania sądowego) pozwoliła jedynie zaspokoić w niewielkiej części należności podatkowe (vide: pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w R.,
k. 234-236 a.s.)

Faktem jest, że decyzją z 31 marca 2014r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w R. umorzył postępowanie podatkowe w zakresie orzeczenia o odpowiedzialności odwołującego, jako byłego prezesa zarządu (...) Sp. z o.o. w B. z tytułu zaległości podatkowych w/w spółki w podatku od towarów i usług za miesiące marzec - październik, grudzień 2006r., styczeń - marzec, maj - lipiec 2007r., luty - kwiecień, czerwiec, sierpień - listopad 2008r.
i styczeń do maj 2009r., jednakże przyczyną tego stanu rzeczy było uznanie, że nie zastosowano środka egzekucyjnego w postaci sprzedaży prawa użytkowania wieczystego działek położonych w B. przy ul. (...) oraz nieruchomości posadowionych na w/w działkach, zatem nie można jednoznacznie stwierdzić, że egzekucja z majątku
spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Podano przy tym, że zastosowane przez organ egzekucyjny środki w postaci zajęcia ruchomości, rachunków bankowych, wierzytelności wskazywanych przez J. J. (w tym potwierdzone wyrokami sądowymi, J. R. i A. K. (1)) nie doprowadziły do zaspokojenia zaległości podatkowych spółki (por. decyzja Naczelnika Urzędu Skarbowego z 31 marca 2014r.,
k. 10-30 a.s.).

Zasadnie w związku z tym zwrócił uwagę Sąd I instancji, iż już po umorzeniu w/w postępowania przez organ podatkowy, a przed wydaniem zaskarżonej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadził egzekucję z nieruchomości należącej do Sp. z o.o. (...), tj. użytkowania wieczystego gruntów i własności posadowionych na niej budynków, jednakże pomimo dwukrotnego wyznaczenia terminu licytacji nikt nie przystąpił do przetargu, wobec czego postępowanie egzekucyjne z nieruchomości położonej w B., przy ul. (...), objętej KW (...), zostało umorzone przez Komornika Sądowego w Częstochowie Z. R. postanowieniem z 3 grudnia 2014r.,
z uwagi na jego bezskuteczność.

W tej sytuacji zasadne jest stwierdzenie Sądu Okręgowego, iż decyzja z dnia 31 marca
2014r. Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. nie pozostaje w sprzeczności z oceną bezskuteczności egzekucji, dokonaną w zaskarżonej decyzji, również i z tego majątku Spółki.

Niewątpliwie organ rentowy jako wierzyciel hipoteczny w przypadku skutecznej egzekucji z nieruchomości uzyskałby zaspokojenie w trybie art. 1025 § 1 pkt 5 k.p.c. Zauważyć jednak trzeba, że wartość tej nieruchomości w toku postępowania egzekucyjnego została wyceniona na 888.000 zł, cena wywoławcza II licytacji kształtowała się na poziomie 592.000 zł,
podczas gdy oprócz zabezpieczeń hipotecznych organu rentowego, w księdze wieczystej figurują zabezpieczenia także na rzecz innych wierzycieli, tj. hipoteka umowna na rzecz Banku (...) S.A. w kwocie 150.000 zł oraz przymusowa na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w R. w kwocie 635.722,91 zł.

Powyższe okoliczności, także według Sądu II instancji, świadczą więc o bezskuteczności egzekucji.

Prawidłowo zatem Sąd Okręgowy uznał, że zostały spełnione obie pozytywne przesłanki powstania subsydiarnej odpowiedzialności odwołującego jako członka zarządu (...) Sp. z o.o. za jej zobowiązania w spornym okresie. W tym zakresie należy podkreślić, że należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz FP i FGŚP mają charakter płatności samoobliczanych i samoopłacanych przez płatnika składek w terminach ustawowo określonych, a organ ubezpieczeń społecznych (ZUS) nie ma obowiązku wzywania płatników składek do terminowego wykonywania tych powinności już ze względu na wielką ilość tych podmiotów (wielość płatników składek). Między innymi dlatego egzekwowanie należności składkowych, które w istotnym zakresie tworzą składkowy fundusz ubezpieczeń społecznych, jest ograniczone jedynie terminem przedawnienia należności składkowych
i następuje na warunkach określonych w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej (por. wyrok
Sądu Najwyższego z 7 lutego 2012r., sygn. I UK 303/11 oraz z 2 grudnia 2010r., sygn.
II UK 146/10).

W niniejszej sprawie, wbrew zarzutom apelacji, również nie wystąpiły przesłanki negatywne, które uwolniłyby apelującego od zobowiązań za zaległości składkowe. Ciężar wykazania przesłanek eskulpacyjnych spoczywa na członku zarządu. Członek zarządu winien zatem wykazać, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz wszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z winy członka zarządu, bądź też wskaże on mienie, z którego możliwa jest egzekucja.

Słusznie zatem Sąd Okręgowy badał, czy zaistniały przesłanki uwalniające odwołującego od odpowiedzialności za zaległości składkowe, wymienione w art. 116 § 1
pkt 1a i b oraz § 2 Ordynacji podatkowej.

Przesłanką uwalniającą członków zarządu spółki od odpowiedzialności za zaległości podatkowe (odpowiednio składkowe) spółki jest zgłoszenie we właściwym czasie wniosku
o ogłoszenie upadłości, a to kiedy można ogłosić upadłość, a więc, kiedy taki wniosek będzie skuteczny i powinien być złożony, określały przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze (aktualnie Prawo upadłościowe – tekst jednolity: Dz. U. z 2016r., poz. 2171). Dlatego regulacja zawarta w tych przepisach oraz wykładnia użytych tam pojęć ma znaczenie dla wykładni pojęcia "właściwego czasu" użytego w art. 116 § 1 pkt 1 lit. a Ordynacji podatkowej. Jednak wykładni tej, co w orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości, nie należy dokonywać opierając się tylko na podstawach i terminach złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości określonych w art. 21 w związku z art. 10 i 11 Prawa upadłościowego i naprawczego, ale także z uwzględnieniem celu, jakiemu uregulowanie zawarte w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej ma służyć. Celem tym jest ochrona należności publicznoprawnych, a także - co do należności składkowych - ochrona Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2006r.,
I UK 271/05, OSNP z 2007r., nr 9-10, poz. 142).

Należy powtórzyć za Sądem Najwyższym (wyrok z dnia 14 lutego 2012r.,
III UK 24/11, LEX nr 1130394), iż "właściwym czasem" w rozumieniu art. 116 § 1 pkt 1 lit. a Ordynacji podatkowej nie jest ani krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów na skutek przejściowych trudności, ani też całkowite zaprzestanie płacenia długów w następstwie wyzbycia się przez podmiot gospodarczy całego (lub prawie całego) majątku, lecz chwila, kiedy wiadomo już, że dłużnik nie będzie w stanie zaspokoić wszystkich swych zobowiązań. Określenie tej chwili powinno być ujmowane elastycznie w zależności od okoliczności konkretnego wypadku, bowiem właściwy czas do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest przesłanką obiektywną, ustalaną w oparciu o okoliczności faktyczne każdej sprawy.

Zgodnie z art. 10 Prawa upadłościowego i naprawczego, obowiązującego w
spornym okresie, podstawą ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań (poczynając od dnia
2 maja 2009r. wymagalnych zobowiązań pieniężnych - art. 11 ust. 1), a dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje (art. 11 ust. 2). Pierwszą podstawą ogłoszenia upadłości spółki kapitałowej jest zaprzestanie płacenia długów i wówczas nie ma znaczenia wartość majątku dłużnika, skoro nie płacił długów. Drugą jest sytuacja, w której długi były regulowane, lecz majątek dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie wszystkich długów.

W odniesieniu do podmiotów wskazanych w art. 11 ust. 2 Prawa upadłościowego
i naprawczego (m.in. spółki kapitałowe) każda z dwóch przyczyn ogłoszenia upadłości ma samodzielny charakter, a to oznacza, że dysponujący nawet sporym majątkiem dłużnik będzie niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje ciążących na nim wymagalnych zobowiązań. Kwestia przyczyny upadłości ma znaczenie o tyle, że, jak zasadnie przyjął Sąd Najwyższy w sprawie II UK 218/11, w której wyrok zapadł 25 kwietnia 2012r. (OSNP z 2013r., nr 7-8, poz. 90): "Generalnie ocena czasu właściwego (do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości) jest uprawniona w odniesieniu do przyczyny upadłości, czyli albo do zaprzestania płacenia długów albo do sytuacji, w której majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów (...).
Jeżeli przyczyną ogłoszenia upadłości jest zaprzestanie płacenia długów, a nie sytuacja
w której majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie długów, to właściwy czas zgłoszenia wniosku o upadłość spółki w rozumieniu art. 116 § 1 pkt 1 lit. a ustawy z 29 sierpnia
1997r. - Ordynacja podatkowa należy oceniać w odniesieniu do przyczyny upadłości, czyli do trwałego zaprzestania płacenia długów, a nie do analizy, czy majątek spółki wystarczy
w upadłości na co najmniej częściowe i równomierne zaspokojenie wszystkich jej wierzycieli". Wprawdzie te rozważania Sądu Najwyższego zasadniczo zostały poczynione na gruncie poprzednio obowiązującego Prawa upadłościowego z 1934r., ale przewidziane
w obowiązującym w spornym okresie Prawie upadłościowym i naprawczym podstawy upadłości nie różniły się istotnie od poprzednich.

Odnosząc powyższe do realiów rozpoznawanej sprawy, Sąd Apelacyjny zauważa, że już przed rokiem 2008 było wiadomo, że spółka (...) nie zaspokoi wszystkich zobowiązań. Na dzień bowiem 31 grudnia 2007r. aktywa spółki stanowiły 2.167.955,37 zł, a zobowiązania przekraczały jej majątek i wynosiły 2.750.958,29 zł, zaś kapitał własny był ujemny 582.996,92 zł. Wówczas spółka poniosła stratę na działalności w kwocie 360.987,71 zł. Najpóźniej więc do 14 kwietnia 2008r., zdaniem Sądu Apelacyjnego, odwołujący jako członek jednoosobowego zarządu, zobligowany był do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki (...), bowiem do 31 marca 2008r. sporządzane były sprawozdania finansowe za 2007r. (bilans, rachunek zysków i strat). Właściwy czas z art. 116 § 1 pkt 1
lit. a Ordynacji podatkowej nie może być bowiem w rozpatrywanej sprawie oderwany
od dwutygodniowego terminu z Prawa upadłościowego i naprawczego, w sytuacji niewykonywania wymagalnych zobowiązań.

Także w kolejnym roku pełnienia przez J. J. funkcji prezesa zarządu
sytuacja finansowa spółki (...) pogorszyła się. W 2008r. suma aktywów zmniejszyła się bowiem do 2.147.496,86 zł, zobowiązania wzrosły do 3.162.302,36 zł, a ujemny kapitał własny zwiększył się do 1.014.805,50 zł. Za 2008r. spółka poniosła stratę na działalności 432.808,58 zł. Do 31 grudnia 2008r. nie został też pokryty ujemny wynik finansowy za
lata ubiegłe w kwocie 608.196,92 zł. Wniosek o ogłoszenie upadłości, złożony przez kolejnego prezesa zarządu spółki (...) w 2009r. był spóźniony, co jednoznacznie wynika
z postanowienie oddającego wniosek o ogłoszenie upadłości powołanego wyżej.

Odwołujący zarzucał, że niezgłoszenie przez niego wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości w odpowiednim
czasie nastąpiło bez jego winy. Przede wszystkim zauważyć trzeba, że stanowisko J. J. w tej kwestii jest niekonsekwentne. Z jednej strony wskazuje on bowiem,
że nie miał wpływu na zarządzanie spółką, gdyż czynił to J. R., który wyprowadzał środki finansowe ze spółki bez jego wiedzy, z drugiej zaś twierdził, że podejmował działania mające na celu poprawę kondycji finansowej spółki.

Objęcie tymczasem stanowiska członka zarządu jest dobrowolne i wiąże się z ryzykiem związanym z rodzajem prowadzonej działalności gospodarczej. Konsekwencje przyjęcia na siebie obowiązków członka zarządu implikują określone skutki.

Po pierwsze, odpowiedzialność wynika z samego faktu bycia członkiem zarządu.

Sąd odwoławczy zauważa także, że zgodnie z art. 201 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r., poz. 1578), to zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę, a prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki
i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki
(art. 204 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Stosownie zaś do treści art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego, dłużnik był obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Z mocy art. 21 ust. 2, jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto ma prawo go reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami. Wymieniony przepis art. 21 ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego nie uzależniał więc złożenia takiego wniosku
od uzyskania przez osobę reprezentującą spółkę od spełnienia innych, dodatkowych wymagań, np. uzyskania zgody wspólników. Złożenie takiego wniosku było obowiązkiem dłużnika, a gdy była nim osoba prawna, każdego z jej reprezentantów - członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością chociażby umowa, czy statut przewidywały reprezentację łączną.

Z racji statusu członkowi zarządu spółki kapitałowej należy przypisać miarę podwyższonej staranności, co wynika jednoznacznie z art. 293 § 2 Kodeksu spółek handlowych i art. 355
§ 2 k.c. oraz pozwala na przyjęcie, że każdy członek zarządu obowiązany jest kontrolować sytuację w spółce przynajmniej z taką uwagą, która pozwala na zorientowanie się, że jest ona niewypłacalna i że należy wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości(vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2010r., II UK 136/10, LEX nr 786381).

Dla zakresu odpowiedzialności nie jest więc istotne, czy dany członek zarządu pełni
w spółce dodatkową funkcję, czy też nie (M. Jasińska, Odpowiedzialność osób trzecich za podmioty prowadzące działalność gospodarczą, Warszawa 2014). A contrario legitymacji biernej nie posiadają inne osoby, które także mogą uczestniczyć w zarządzeniu spółką.
W literaturze fachowej dominuje stanowisko o odpowiedzialności za zobowiązania
spółki od chwili powołania do zarządu (por. S. Szejna, Odpowiedzialność cywilnoprawna
i publicznoprawna członków zarządu za zobowiązania spółki, Pr.Sp. Nr 11/2010). Dlatego też odpowiedzialność opiera się na winie członka zarządu, który nie dba o to, aby zobowiązania spółki mogły zostać zaspokojone z jej majątku. Wina nie polega jednak na nieumiejętnym prowadzeniu spraw spółki, gdyż tej wierzyciel spółki nie byłby w stanie wykazać w procesie, lecz na tym, że członek zarządu, znając stan interesów spółki, nie stara się zapobiec pokrzywdzeniu poszczególnych wierzycieli spółki, podejmując działanie przewidziane
przez obowiązujące prawo (por. A. Mariański, A. Karolak, E. Walińska, W. Bojanowski,
M. Grzelak, S. Kubiak, Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o., Warszawa 2008).

Nie bez znaczenia pozostaje sytuacja, że zarząd spółki był jednoosobowy. W takim układzie nie ma możliwości podziału zakresu czynności między poszczególne osoby zasiadające w zarządzie. W opozycji do zaprezentowanego stanowiska nie pozostaje pogląd wyrażony w wyroku z 9 października 2006r., II UK 47/06 (OSNAPiUS Nr 19 - 20/2007,
poz. 296).Wyjaśnienie na tle tej sprawy pojęcia „pełnienie obowiązków” w kierunku faktycznego, a nie biernego ich sprawowania, zostało sformułowane na tle odmiennego stanu faktycznego, w którym dana osoba nie tylko nie pełniła obowiązków członka zarządu, ale też nie miała możliwości pełnienia takich obowiązków w związku z rozwiązaniem umów menedżerskich, zbyciem udziałów w spółce. Na gruncie niniejszej sprawy nie wystąpiły obiektywne przeszkody w sprawowaniu przez odwołującego funkcji prezesa zarządu. Utworzenie bowiem w spółce nieformalnego ośrodka decyzyjnego (poza zarządem) nie zwalnia skarżącego z odpowiedzialności za ich rezultat, ponieważ stanowi synonim nienależytego wykonywania obowiązków członka zarządu spółki kapitałowej.

Skoro więc, jak podnosił apelujący, w toku postępowania sądowego w czasie
jego kadencji na stanowisku prezesa zarządu stwierdził brak szeregu dokumentów, mienia, środków pieniężnych spółki, istniały wątpliwości co do wiarygodności części dokumentów,
z uwagi na prawdopodobieństwo ich podrobienia, nic nie stało na przeszkodzie,
aby zawiadomił on o tym wówczas organy ścigania i zrezygnował z pełnionej funkcji.

Także okoliczności podnoszone przez odwołującego, że nie wiedział o trudnej
sytuacji finansowej spółki, nie mogły zostać uwzględnione. Członek zarządu spółki nie
może powoływać się na nieznajomość stanu jej finansów jako przyczynę niezgłoszenia
wniosku o upadłość lub niewszczęcia postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości.
J. J., jako członkowi zarządu spółki (...), powinien być znany
i niewątpliwie znany był na bieżąco stan jej finansów, skoro spółką tą zarządzał ponad 3 lata.

W tym zakresie Sąd I instancji słusznie zwrócił uwagę na pismo odwołującego kierowane
do organu rentowego z 10 lipca 2006r., w którym informował o trudnej sytuacji finansowej spółki, spowodowanej utratą płynności finansowej, co uniemożliwiało regulowanie zadłużenia z tytułu składek.

Tak więc trafnie uznał Sąd I instancji twierdzenia odwołującego, że od początku powołania do zarządu nie zarządzał spółką i nie angażował się w sprawy stanu finansów Spółki, jako pozostające w sprzeczności z faktami ustalonymi w postępowaniu sądowym i będące bez znaczenia dla ustalenia jego odpowiedzialności za zaległości składkowe Spółki.

Apelujący powoływał się także na spodziewany wpływ środków pieniężnych z umowy zawartej z (...) z Ukrainy oraz okoliczność, że gdy zaczął kompletować dokumenty w celu złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości został odwołany z funkcji prezesa zarządu.

Odnosząc się do tych zarzutów Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że umowa pomiędzy (...) z Ukrainy i (...) Sp. z o.o. została zawarta 23 lipca 2008r. i dotyczyła wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa drewna
(k. 206 a.s.). W toku postępowania skarżący nie wykazał, aby do współpracy w tym przedmiocie doszło. Tymczasem brak winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość nie może polegać na nadziei na wpływy i zyski. Subiektywne przekonanie członka zarządu, że mimo niepłacenia długów, spółce uda się jeszcze poprawić kondycję, a więc przekonanie, że niespłacanie długów jest spowodowane przejściowymi trudnościami, nie ma znaczenia dla oceny przesłanki egzoneracyjnej członka zarządu od odpowiedzialności, jeżeli nie jest
poparte obiektywnymi faktami uzasadniającymi ocenę, że spółka rzeczywiście miała
szanse, w możliwym do przewidzenia, krótkim czasie, uzyskać środki na spłatę długów, co uzasadniałoby wstrzymanie się z wnioskiem o upadłość (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 14 stycznia 2011r., II UK 171/10; z dnia 6 lipca 2011r., I UK 422/10, LEX nr 1084705;
z dnia 8 lipca 2015r., II UK 6/15; z dnia 15 grudnia 2015r., III UK 39/15).

Tak więc nie wyłącza odpowiedzialności członka zarządu nieznajomość stanu finansów spółki, czy też subiektywna ocena sytuacji majątkowej spółki, a w szczególności nadzieja
na przyszłe wpływy i zyski.

Zasadnie też przyjął Sąd I instancji, że odwołujący nie wskazał mienia spółki, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie w znacznej części zobowiązań Spółki (...) wobec ZUS.

Okoliczność, że Spółka ta posiada prawo użytkowania wieczystego gruntów i własności budynków jest bez znaczenia, bowiem egzekucja prowadzona z nieruchomości okazała się bezskuteczna, a biorąc pod uwagę jej wartość, nawet w przypadku jej sprzedaży i wpisanych w księdze wieczystej hipotek, nie będzie możliwe zaspokojenie należności ZUS (5.553.384,16 zł) w znacznej części. Podobnie rzecz się ma z wierzytelnościami „1000”
Sp. z o.o. wskazywanymi przez odwołującego. W tej kwestii szczegółowo wypowiedział
się Sąd Okręgowy, odwołując się do pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w R.
z dnia 20 stycznia 2016r. (odnosząc się m.in. do firm (...), pobranych przez nich zaliczek). Także ujawniona w toku postępowania przed Sądem I instancji wierzytelność spółki (...) w kwocie 64.430,03 zł została zabezpieczona przez organ rentowy na nieruchomości Sp. z o.o. (...), jednakże mając na uwadze łączną kwotę zadłużenia figurującego na koncie spółki (...), mimo że nie zatwierdzono jeszcze planu podziału kwoty uzyskanej z egzekucji tej nieruchomości, nie można uznać, że wierzytelność ta zaspokoi w znacznej części należności ZUS.

Odwołujący nie wykazał też wierzytelności Spółki dotyczących Klubu Sportowego (...), który obecnie nie posiada żadnego majątku i jest w stanie niewypłacalności

Podnieść należy, że do uwolnienia się od odpowiedzialności członka zarządu spółki kapitałowej za jej zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne nie jest wystarczające wskazanie jako mienia spółki jej wierzytelności wobec kontrahentów, lecz konieczne jest wykazanie, że wierzytelności są wymagalne, a dłużnicy wypłacalni
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2006r., II UK 116/05; postanowienie Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2010r., II UK 247/09).

W rozpatrywanej sprawie nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że istnieje mienie Spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych w znacznej części.

Zasadnie też stwierdził Sąd I instancji, że zarzuty odwołującego dotyczącego naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego są nieusprawiedliwione. Wszelkie bowiem formalne wady postępowania przed organem rentowym, podobnie jak formalne wady decyzji nie powodują, co do zasady, jej uchylenia ani stwierdzenia nieważności. Sąd ubezpieczeń społecznych ocenia bowiem zasadność roszczeń odwołującego się, a nie formalną legalność postępowania przed organem rentowym, tak więc nawet w przypadku uniemożliwienia wnioskodawcy końcowego zapoznania się z materiałem dowodowym przez ZUS, nic nie stało na przeszkodzie aby w późniejszym postępowaniu sądowym mógł on dowodzić swych racji i to wszelkimi przewidzianymi prawem środkami dowodowymi, co zresztą czynił (tak też m.in. w postanowieniu Sądu Najwyższego
z dnia 23 listopada 2011r., III UK 224/10, LEX nr 1124110). W tym kontekście
jedynie marginalnie zauważyć mimo wszystko przyjdzie, że odwołujący się brał czynny
udział w postępowaniu wyjaśniającym przed ZUS (składając w dniu 16 grudnia 2013r.
i 3 marca 2014r. pisemne wyjaśnienia), oświadczył przy tym, że 3 marca 2014r. zapoznał się
z materiałem dowodowym.

Trafnie też przyjął Sąd I instancji, że brak podstaw do zawieszenia postępowania w niniejszej sprawie, związku z toczącym się postępowaniem karnym odnośnie niedopełnienia przez niego obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia, gdyż postępowanie karne
i postępowanie dotyczące odpowiedzialności członków zarządu za zaległości składkowe,
to dwa zupełnie różne postępowania, które są oparte na różnych podstawach prawnych i nie mają na siebie żadnego wpływu.

Reasumując Sąd Apelacyjny stwierdza, że Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że organ rentowy dowiódł istnienia pozytywnych przesłanek powstania subsydiarnej odpowiedzialności odwołującego, jako członka zarządu (...) Sp. z o.o. za jej zobowiązania wobec ZUS w spornym okresie, natomiast odwołujący nie wykazał w dostateczny sposób żadnej z przesłanek, które pozwoliłyby na zwolnienie go od tej odpowiedzialności.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O wynagrodzeniu należnym pełnomocnikowi z urzędu reprezentującemu ubezpieczonego w postępowaniu apelacyjnym, Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z art. 108
§ 1 k.p.c. oraz art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity:
Dz. U. z 2016r., poz. 1999) w związku z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016r., poz. 1714) oraz
§ 2 i § 4 ust. 1 -3, a także § 8 pkt 7 i § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015r.,
poz. 1801), mając na uwadze stopień zawiłości sprawy oraz nakład pracy adwokata i wkład jego pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy.

/-/SSO del. B. Torbus /-/SSA M. Pierzycka-Pająk /-/SSA E. Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP