Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2011 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Irena Goik (spr.)
Sędziowie	SSA Marek Żurecki SSA Marek Procek
Protokolant	Beata Gandyk

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2011r. w Katowicach

sprawy z odwołania T. S. (T. S. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

przy udziale zainteresowanego (...) S.A. w T.

o ustalenie podlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 16 grudnia 2010r. sygn. akt XI U 1337/10

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddala odwołanie.

/-/ SSA M. Żurecki /-/ SSA I. Goik /-/ SSA M. Procek

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 506/11

UZASADNIENIE

Decyzja z dnia 5 marca 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, że ubezpieczony T. S. nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) S.A. w T. w okresie od dnia 1 lutego 2005 roku do dnia 19 maja 2006 roku.

W uzasadnieniu przedstawionej decyzji organ rentowy argumentował, iż w toku przeprowadzonego postępowania udowodniono, że cel zawartej umowy sprzeciwiał się właściwości stosunku prawnego. Zamiar z jakim zawarto umowę oraz sposób jej wykonania prowadził do skutku polegającego na obejściu art.6 ust.1 pkt 5 w związku z art.18 ust.8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zdaniem organu rentowego umowę zawarto w celu obejścia prawa w konsekwencji na podstawie art.58 §1 ustawy kodeks cywilny jest ona nieważna.

Odwołanie od przedstawionej decyzji wniósł pełnomocnik ubezpieczonego zaskarżając ją w całości oraz zarzucając naruszenie art.58 §1 kodeksu cywilnego poprzez błędne przyjęcie, że zawarcie przez ubezpieczonego umowy zlecenia było niezgodne z ustawą lub miało na celu obejście ustawy, podczas gdy w przypadku ubezpieczonego brak jest jakiegokolwiek dowodu wskazującego, aby zostały spełnione powyższe przesłanki, zastosowanie art.9 ust.2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, mimo iż wszedł on w życie później niż strony zawarły umowę zlecenia, błąd w ustaleniach faktycznych, polegający w szczególności na przyjęciu, że wiążąca ubezpieczonego umowa zlecenia miała na celu wyłącznie uzyskanie drugiego tytułu do ubezpieczeń społecznych podczas gdy ubezpieczony tę pracę rzeczywiście wykonywał.

W oparciu o przedstawione zarzuty odwołujący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu wniesionego odwołania pełnomocnik ubezpieczonego T. S. argumentował, iż w sprawie nie istniały żadne powody aby wyłączyć ubezpieczonego z systemu ubezpieczeń społecznych za okres od dnia 1 lutego 2005 roku do dnia 19 maja 2006 roku. Zdaniem odwołującego organ rentowy nie udowodnił, że obejście jakichkolwiek zasad miało miejsce.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji oraz podnosząc, iż w jego ocenie nie znajduje uzasadnienia przypadek, gdy osoba uzyskująca przychód w okresie aktywności zawodowej z dwóch tytułów opłaca składki na ubezpieczenie społeczne od podstawy wymiaru w wysokości mieszczącej się w granicach od 0,00 zł do 26,00 zł.

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2010 roku sygn. akt XI U 1337/10 Sąd Okręgowy w Katowicach – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Wydział XI Ubezpieczeń Społecznych zmienił częściowo zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż T. S. podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) S.A. w okresie od 1 lutego 2005 roku do 31 października 2005 roku oddalając odwołanie w pozostałym zakresie.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą z siedzibą w T. pod nazwą (...) T. S., do której prowadzenia uprawnienie wydano mu w dniu 13 stycznia 2005 roku. Sąd Okręgowy ustalił i tę okoliczność, że z tytułu prowadzonej działalności ubezpieczony zgłosił się w dniu 15 lutego 2005 roku wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego. W okresie prowadzenia tej działalności ubezpieczony zawarł z firmą (...) S.A. w T. ( (...) Sp. z o.o.) w dniu 1 listopada 2005 roku na czas nieokreślony umowę o pracę nakładczą, której przedmiotem było wykonanie prac polegających na przygotowaniu, kopertowaniu, adresowaniu i wysyłce materiałów reklamowych dostarczonych przez nakładcę. Umowa przewidywała wysokość wynagrodzenia wykonawcy za wykonaną pracę obliczone według stawki jednostkowej wynoszącej 3,50 zł brutto za skompletowanie i wysłanie jednej przesyłki reklamowej oraz minimalną miesięczną ilość pracy w wysokości 145 kompletów reklamowych. Sąd I Instancji ustalił, i tę okoliczność, iż ubezpieczony T. S. w oparciu o umowę o pracę nakładczą był zatrudniony do dnia 31 października 2007 roku. Od dnia 9 lipca 2007 roku ubezpieczony został wyłączony z ubezpieczeń społecznych z tego tytułu.

Sąd Okręgowy dokonując analizy art.9 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 roku Nr 205 poz.1585) uznał, że ponieważ w okresie od 1 lutego 2005 roku do dnia 31 października 2005 roku nie obowiązywał wymóg osiągania przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą oraz wykonującą równocześnie pracę na podstawie umowy zlecenia określonego przychodu z tytułu zlecenia - podstawy wymiaru składek nie niższej od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących działalność gospodarczą, co powodowało, iż zasadnym było przyjęcie, że w podanym okresie ubezpieczony zgodnie ze swoim wyborem podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy zlecenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego zasadnym było uznanie, że w okresie od dnia 1 lutego 2005 roku do dnia 31 października 2005 roku bez względu na wysokość dochodu osiągniętego z tytułu umowy zlecenia ubezpieczony prowadzący jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą i wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia pozostaje objęty obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej zachowując w tej sytuacji również uprawnienie do objęcia tymi ubezpieczeniami także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów albo zmiany tytułu ubezpieczenia.

W ocenie Sądu I instancji odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie gdy chodzi o okres od dnia 1 listopada 2005 roku do dnia 19 maja 2006 roku, a zatem po dodaniu do art.9 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 roku Nr 205 poz.1585) ust.2a.

Sąd Okręgowy stwierdził bowiem, że w okresie od listopada 2005 roku do maja 2006 roku ubezpieczony wykazał podstawy wymiaru składek w wysokości 0,00 zł a więc z tytułu umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na wyżej wymienione ubezpieczenia była niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą czyli w tym okresie ubezpieczony podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a co za tym idzie nie podlegał tym ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w tej części oddalił odwołanie ubezpieczonego nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia o czym orzekł jak w pkt 2 sentencji.

Apelację od przedstawionego wyroku wniósł organ rentowy.

Wnoszący środek odwoławczy zaskarżył opisany wyrok w pkt 1 zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego:

-

art.224 §1 kpc poprzez niewyjaśnienie istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych,

-

art.233 §1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego a przez to błędną jego ocenę prowadzącą do przyjęcia, że odwołujący w okresie od 1 lutego 2005 roku do 31 października 2005 roku podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) S.A.”

2.  naruszenie prawa materialnego:

-.

-

art.6 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 roku Nr 205 poz.1585) prowadzące do ustalenia, iż ubezpieczony podlegał we wskazanym wyżej okresie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy zlecenia,

-

naruszenie art.58 kc poprzez przyjęcie, że zawarta między płatnikiem a ubezpieczonym umowa zlecenia jest ważna i wywołuje skutek w zakresie ubezpieczeń społecznych

Wskazując na powyższe podstawy apelacji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie orzeczenia Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego organ rentowy argumentował, że ustalenie przez strony umowy zlecenia rażąco niskiego wynagrodzenia prowadzi do wniosku, że celem zawarcia umowy nie było osiąganie dodatkowych przychodów z wykonywanej pracy lecz uzyskanie drugiego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym umożliwiającego opłacanie składek bez ograniczeń w zakresie minimalnej podstawy ich wymiaru.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o jej oddalenie argumentując, iż w spornym okresie od lutego do października 2005 roku nie istniał jeszcze ust.2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który zaczął obowiązywać dopiero od listopada 2005 roku. Nadto w opinii ubezpieczonego wszelkie nowe okoliczności podnoszone przez organ rentowy w apelacji należy uznać za spóźnione.

Pismem procesowym z dnia 2 września 2011 roku wniesiono również o oddalenie apelacji a pełnomocnik ubezpieczonego argumentował, iż ubezpieczony T. S. swoim zachowaniem nie naruszył jakichkolwiek zasad i norm, którymi operuje organ rentowy w treści uzasadnienia apelacji a tylko realizował zgodnie z obowiązującym prawem swoje uprawnienia i obowiązki.

W piśmie procesowym z dnia 5 października 2011 roku pełnomocnik ubezpieczonego podtrzymał stanowisko procesowe zawarte w treści odpowiedzi na apelację z dnia 22 lutego 2011 roku oraz w treści pisma procesowego ubezpieczonego z dnia 2 września 2011 roku i sprecyzował między innymi, iż jego zdaniem powoływanie się przez organ rentowy na zasady współżycia społecznego, jak w treści uzasadnienia apelacji, w sposób generalny bez sprecyzowania w jaki konkretnie sposób ubezpieczony miałby je naruszać swoim zachowaniem, zwłaszcza iż działał w granicach prawa i w zaufaniu do niego i organów państwa, nie może być działaniem skutecznym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie, a co za tym idzie powoduje zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 i oddalenie odwołania.

Bezspornym między stronami jest okoliczność, iż w dniu 1 listopada 2005 roku ubezpieczony T. S. zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. umowę o pracę nakładczą. Zgodnie z §2 cytowanej umowy w okresie trwania umowy o pracę nakładczą wykonawcy przysługuje wynagrodzenie za wykonaną pracę obliczonego według stawki jednostkowej, która wynosi 3,50 zł brutto za skompletowanie i wysłanie jednej przesyłki reklamowej. Zgodnie z pkt 2 strony określiły minimalną miesięczną ilość pracy na 145 kompletów reklamowych.

Wobec jasno wyrażonego zakresu zaskarżenia apelacji, spór na obecnym etapie postępowania dotyczy okoliczności, czy w okresie od dnia 1 lutego 2005 roku do dnia 31 października 2005 roku ubezpieczony nie podlegał ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu umowy o pracę nakładczą zawartej z płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., której następcą jest (...) S.A. z siedzibą w T..

W tym miejscu warto jedynie wskazać, iż w zakresie stanów faktycznych związanych z przedstawionymi firmami istnieje jednolita linia orzecznicza Sądu Apelacyjnego w Katowicach wyrażona w wyrokach z dnia 10 grudnia 2008 roku sygn. akt III AUa 1396/08 z dnia 24 września 2009 roku sygn. akt III AUa 1677/09, z dnia 10 grudnia 2008 roku sygn. akt III AUa 1399/08, z dnia 15 kwietnia 2010 roku sygn. akt III AUa 3219/09, z dnia 10 grudnia 2008 roku sygn. akt III AUA 1403/08, z dnia 1 grudnia 2009 roku sygn. akt III AUa 1678/09 potwierdzona co do zasady orzecznictwem Sądu Najwyższego - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2010 roku sygn. akt I UK 91/10 (Lex 653668 i z dnia 21 maja 2010 roku sygn. akt I UK 43/10 Lex 619658).

Należy również w ocenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach zaakcentować i tę okoliczność, iż zgodnie z art.58 §1 kodeksu cywilnego czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie zaś z §2 nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Apelacyjny zauważa, iż w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy również ma rację skarżący wskazując, że nie jest sprzeczne z prawem ani nie stanowi jego obejścia, jak również nie narusza zasad współżycia społecznego w rozumieniu art.58 k.c. dokonanie zgłoszenia do obowiązkowych i dobrowolnych ubezpieczeń społecznych z tytułu tego rodzaju umowy, równolegle realizowanej z własną pozarolniczą działalnością i skorzystanie z przewidzianej przepisami ustawy systemowej możliwości wyboru najkorzystniejszego dla wnioskodawcy tytułu podlegania tym ubezpieczeniom. W ślad za Sądem Najwyższym (wyrok z dnia 21 maja 2010 roku sygn. akt I UK 43/10 LEX 619658) należy jednak powtórzyć, iż rzecz w tym, iż nie samo zawarcie umowy zlecenia, lecz dopiero faktyczne wykonywanie usług na jej podstawie stwarza obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz możliwość wyboru tego tytułu ubezpieczenia w myśl art.6 ust.1 pkt 4 oraz art.9 ust.2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2008 r., I UK 402/07 OSNP 2009 nr 21-22, poz. 297). Podleganie ubezpieczeniom społecznym wynika bowiem z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia stosownej umowy, a dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go, jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., II UK 56/07, LEX nr 376433).

Również zdaniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach zgromadzony w postępowaniu materiał dowodowy prowadzi do wniosku, iż ustalenie przez strony umowy zlecenia rażąco niskiego wynagrodzenia powoduje, że celem zawarcia umowy nie było osiąganie dodatkowych przychodów z wykonywanej pracy lecz uzyskanie drugiego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym umożliwiającego opłacanie składek bez ograniczeń w zakresie minimalnej podstawy ich wymiaru.

Istotna jest w ocenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach i ta okoliczność, że w przedmiocie wykonywania pracy nakładczej wypowiada się rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U. z 20 stycznia 1976r. Nr 3 poz.19 z późn.zm.). Zgodnie z §3 w/w rozporządzenia w umowie strony określają minimalną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy. Minimalna ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia określonego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej.

Skoro w okresie od dnia 1 lutego 2005 roku do 31 października 2005 roku analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pozwala na ustalenie, iż w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy trudno mówić, o prawdziwym zatrudnieniu ubezpieczonego T. S. - tym samym stwierdzić należy, że w przedmiotowym zakresie również mamy do czynienia z nieważną czynnością prawną z punktu widzenia art.58 kodeksu cywilnego, co z kolei powoduje, iż ubezpieczony nie uzyskał prawa do wyboru tytułu ubezpieczenia w rozumieniu art.9 ustawy systemowej bez względu na zmianę tego przepisu i wprowadzenie ust.2a.

Mając powyższe na uwadze na mocy art.386 §1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

/-/ SSA M. Żurecki /-/ SSA I. Goik /-/ SSA M. Procek

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek