Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Przewodniczący

SSA Wojciech Kopczyński

Sędziowie

SSA Alicja Bochenek

SSA Marcin Ciepiela (spr.)

Protokolant

Agnieszka Bargieł

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 627/19

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 2 października 2019 r., sygn. akt II K 95/19

Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

Granice zaskarżenia

Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

Ocena dowodów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzut zawarty w pkt 1 apelacji obrońcy oskarżonej

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zważywszy na ogólnikowość omawianego zarzutu, który mógłby być tak sformułowany w przypadku każdej sprawy o czyn z art. 156 § 1 pkt 2 k.k., Sąd Apelacyjny uznał za wskazane odniesienie się do niego w tym miejscu tylko generalnie. Wbrew zarzutowi, sąd odwoławczy nie stwierdził naruszenia przez sąd I instancji art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. a w szczególności takiej ich obrazy, która miałaby wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

Odnośnie zarzutu obrazy art. 4 k.p.k., należy podkreślić, że w judykaturze (postanowienie SN z 09.07.2014 r., II KK 140/14, LEX nr 1480322) nie budzi wątpliwości, że naruszenie tej normy nie może stanowić samodzielnej, autonomicznej podstawy apelacyjnej, gdyż przepis ten określa ogólną dyrektywę postępowania i dopiero wskazanie tych przepisów ustawy procesowej, które miał sąd naruszyć, wbrew zasadzie obiektywizmu, czyniłoby taki zarzut formalnie poprawnym. Tymczasem, skarżący z rzekomym uchybieniem normie z art. 4 k.p.k. nie powiązał naruszenia konkretnych przepisów proceduralnych, a w uzasadnieniu środka odwoławczego kwestii tej w ogóle nie rozwinął.

W kontekście zarzutu naruszenia art. 5 § 2 k.p.k. stwierdzić należy, iż nie można zasadnie stawiać zarzutu obrazy tego przepisu, podnosząc wątpliwości strony co do treści ustaleń faktycznych. Dla oceny, czy nie został naruszony zakaz in dubio pro reo nie są bowiem miarodajne tego rodzaju wątpliwości, zgłaszane przez stronę, ale jedynie to, czy orzekający w sprawie sąd rzeczywiście powziął wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych i wobec braku możliwości ich usunięcia rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonego, względnie to, czy w świetle realiów konkretnej sprawy wątpliwości takie powinien był powziąć. W wypadku zatem, gdy ustalenie faktyczne zależne jest od dania wiary temu lub innemu dowodowi albo tej lub innej grupie dowodów, czy też np. dania wiary lub odmówienia wiary wyjaśnieniom oskarżonego, nie można mówić o naruszeniu zasady in dubio pro reo, a ewentualne zastrzeżenia co do oceny wiarygodności konkretnego dowodu lub grupy dowodów rozstrzygane mogą być jedynie na płaszczyźnie utrzymania się przez sąd w granicach sędziowskiej swobody ocen lub też przekroczenia przez sąd tych granic i wkroczenia w sferę dowolności ocen (postanowienie SN z 12.12.2014 r., SDI 43/14, Prok.i Pr.-wkł. 2015/4/9, KZS 2015/3/36, LEX nr 1565785). Wyczerpująco przeprowadzony i prawidłowo oceniony przez sąd I instancji materiał dowodowy wyjaśnił wszystkie okoliczności, a w konsekwencji brak wątpliwości, które nakazywałyby stosowanie rzeczonej reguły.

Z kolei, w związku z zarzutem obrazy normy z art. 7 k.p.k. przypomnieć należy, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (postanowienie SN z 28.04.2015 r., II KK 89/15, OSNPG 2015/7-8/7, KZS 2015/7-8/26), przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną wspomnianego przepisu, jeśli tylko: jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy, stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających na korzyść oraz na niekorzyść oskarżonego, jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku. Zdaniem sądu odwoławczego, przeprowadzona przez Sąd Okręgowy ocena dowodów przemawiających za przypisaniem oskarżonej zarzucanego jej czynu, choć zwięźle, to została dokonana w sposób logiczny i zgodny z zasadami doświadczenia życiowego, wszechstronny i bezstronny, i jako takowa nie wykraczała poza swobodną oraz pozostawała pod ochroną art. 7 k.p.k. Sąd I instancji zgromadził istotne dla rozstrzygnięcia dowody, w szczególności nie naruszając treści art. 167 k.p.k. (o czym szerzej dalej) i art. 410 k.p.k., zgromadzony materiał dowodowy poddał wystarczającej analizie i ocenie, a dokonane w efekcie ustalenia faktyczne zasługiwały na aprobatę Sądu Apelacyjnego.

Nie było też podstaw do uwzględnienia powiązanego z omówionym wyżej zarzutu obrazy art. 410 k.p.k. Przypomnieć należy, że takowa zachodzi wówczas, gdy przy wyrokowaniu sąd opiera się na materiale nieujawnionym na rozprawie głównej albo gdy opiera się na części materiału ujawnionego. Sam natomiast fakt, że ustalenia faktyczne w danej sprawie mogą zostać poczynione jedynie w oparciu o dowody uznane za wiarygodne, a nie o te, które zostały uznane za niewiarygodne, co jest przecież rzeczą oczywistą, nie oznacza, że sąd orzekający dopuścił się obrazy przepisu art. 410 k.p.k. Nie stanowi więc naruszenia tego przepisu dokonanie oceny materiału dowodowego przeprowadzonego lub ujawnionego na rozprawie w sposób odmienny od subiektywnych oczekiwań stron procesowych (postanowienie SN z 24.03.2015 r., III KK 70/15, LEX nr 1758785). Skromne rozważania zaprezentowane w uzasadnieniu środka odwoławczego –nadające przesadną wagę zeznaniom świadka B. C. opisującym zachowanie oskarżonej po przyjeździe na miejsce zdarzenia – Sąd Apelacyjny uznał właśnie za efekt subiektywnej i selektywnej oceny materiału dowodowego przez skarżącego, nieuwzględniającej całości materiału dowodowego ujawnionego w toku przewodu sądowego.

Wręcz niezrozumiały był zarzut obrońcy naruszenia art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. Przepis ten wszak dotyczy zwięzłego wskazania w uzasadnieniu wyroku, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. Tymczasem, nie tylko, że sąd I instancji w sposób zwięzły uczynił zadość tym wymaganiom, ale i skarżący w żadnym miejscu środka odwoławczego nie przedstawił – poza prostym sformułowaniem zarzutu – argumentów choćby próbujących wykazać, że było inaczej.

Wreszcie, co do konkluzji apelującego jakoby to oskarżona miała działać nieumyślnie, zważywszy, że zarzut ten nawiązywał w istocie do błędu w ustaleniach faktycznych, zostanie on omówiony w części uzasadnienia temu poświęconej, to jest w podsekcji 3.3.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku przy ustaleniu, iż oskarżona działała nieumyślnie, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec niezasadności przeanalizowanego zarzutu, związany z nim wniosek nie mógł zostać uwzględniony.

3.2.

Zarzut zawarty w pkt 2 apelacji obrońcy oskarżonej

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Konstrukcja omawianego zarzutu wskazuje, że wbrew jego treści (użycie sformułowania „w szczególności”), rzekome naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k. oraz zaniechanie dążenia do ustalenia prawdy materialnej, miało nastąpić wyłącznie w wyniku nieprzeprowadzenia przez sąd a quo dowodów wnioskowanych przez obrońcę oskarżonej. Do wyprowadzenia takiego wniosku uprawnia niezbity fakt, że skarżący żadnego innego rzekomego zaniechania wyjaśnienia prawdziwych okoliczności faktycznych nie wskazał. W istocie więc, w omawianym zakresie kluczowe były zarzuty naruszenia art. 167 k.p.k. i art. 193 § 1 k.p.k., co dopiero ewentualnie mogłyby skutkować obrazą dalszych, wymienionych wyżej, przepisów postępowania.

Na wstępie wywodów poświęconych temu zagadnieniu, zauważyć trzeba, że zarówno zarzut naruszenia wspomnianych dwóch przepisów proceduralnych, jak i jego uzasadnienie obarczone było błędem konstrukcyjnym. Zauważyć wszak należy, że skoro sąd a quo rozpoznał wnioski obrońcy oskarżonej o dopuszczenie określonych dowodów, oddalając je, to ewentualnie mogłoby dojść tylko do naruszenia art. 170 k.p.k., a takiego zarzutu skarżący nie postawił. Nadto, rzucało się w oczy, że wywody przytoczone w uzasadnieniu apelacji, rzekomo wspierające zarzut zawarty w punkcie 2 jej petitum, stanowiły wręcz kopię uzasadnienia wniosku dowodowego obrońcy oskarżonego skierowanego do Sądu Okręgowego (vide k. 410-411). Tymczasem, logicznie rozumując, winny one stanowić kontrargumentację dla decyzji procesowej tegoż sądu oraz jej uzasadnienia. W istocie bowiem, to ową decyzję skarżący kontestował, uważając, że wnioskowane przez niego dowody winny być przeprowadzone.

Niezależnie od zademonstrowanych wadliwości formalnych i konstrukcyjnych omawianego zarzutu, kategorycznie należy stwierdzić, że sąd I instancji prawidłowo zdecydował na rozprawie przeprowadzonej w dniu 2 października 2019 r. o oddaleniu wniosków dowodowych obrońcy (k. 418), nie dopuszczając się przy tym naruszenia przepisów postępowania, mających wpływ na treść wyrok, a argumentacja powołana w uzasadnieniu postanowienia zasługuje na akceptację.

Podkreślić należy, że zasadniczym powodem oddalenia wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii dwóch biegłych psychiatrów połączonego z obserwacją w zakładzie leczniczym był fakt, że wnosił o to obrońca oskarżonej, a dowód taki – wedle jasno brzmiącego art. 203 § 1 k.p.k. – może być przeprowadzony tylko „w razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności”, czyli na ich wniosek. Wręcz niezrozumiałe było ponowne (w zarzucie odwoławczym) kwestionowanie przez obrońcę oskarżonej oddalenia jego wniosku (ewentualnego) o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychiatry i psychologa połączonego z obserwacją w zakładzie leczniczym, skoro sąd meriti wytłumaczył w uzasadnieniu analizowanego postanowienia, że dowód taki jest niedopuszczalny, co zresztą – jak się wydaje – jest powszechnie znane podmiotom profesjonalnym.

Choć obrońca oskarżonego ani wniosku takiego, ani zarzutu apelacyjnego, wprost nie sformułował, mając na uwadze złożony w postępowaniu pierwszoinstancyjnym wniosek obrońcy o zwrócenie się o informację z przebiegu pierwszego badania oskarżonej, w szczególności jej stanu psychicznego, a to wobec woli lekarza przeprowadzenia konsultacji psychiatrycznej oskarżonej (k. 409, 470-471), sąd odwoławczy rozpatrując to zagadnienie szerzej, stwierdził, że brak było powodów do takiego działania oraz ewentualnego zasięgnięcia uzupełniającej opinii sądowo-psychiatrycznej.

W sprawie nie stwierdzono bowiem jakichkolwiek dowodów lub przesłanek wskazujących na to, że powodem konsultacji psychiatrycznej oskarżonej po jej zatrzymaniu było cokolwiek innego niż zażywanie przez nią wcześniej leków psychotropowych oraz wypowiedzenie w izbie zatrzymań słów o możliwości zabicia się. Obydwie te okoliczności mieli zaś na uwadze biegli lekarze psychiatrzy A. J. i M. S., którzy wydali jednoznaczną opinię sądowo-psychiatryczną z dnia 07.02.2019 r. (k. 148-151) o poczytalności oskarżonej. W oparciu o analizę charakteru czynu, o który podejrzana była W. S., przyjęli oni, że w czasie jego dokonywania była ona w stanie upojenia alkoholowego zwykłego, niewyróżniającego się żadną atypowością; poziom upojenia alkoholowego pozwalał jej na zachowanie zdolności rozumienia znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem. Zauważyli, że oskarżona pamiętała dokładnie okoliczności czynu i podała, że podczas czynu czuła się pijana. Ewidentnie zatem, biegli psychiatrzy wzięli pod uwagę zarówno wyjaśnienia oskarżonej, jak i okoliczności poprzedzające i towarzyszące jej zatrzymaniu. Wniosku wyprowadzonego przez biegłych nie podważały ustalenia faktyczne w zakresie zachowania oskarżonej po zdarzeniu, a w szczególności akcentowany przez skarżącego fakt, że przybyli na miejsce zdarzenia policjanci zastali oskarżoną bez butów i roztrzęsioną. Wszak, okoliczność, że osoba mocno nietrzeźwa, która dopiero co dźgnęła kogoś nożem, wykazuje oznaki zdenerwowania, jest całkowicie naturalna i nie świadczy o tym, aby miała ona cierpieć na jakiekolwiek zaburzenia psychiczne. Również czasowe przebywanie przez oskarżoną bez obuwia, na chłodzie, w realiach sprawy, a zwłaszcza znacznego stopnia nietrzeźwości W. S., nie wykraczało rażąco poza ludzkie zachowania spotykane w podobnych sytuacjach.

Nie było też żadnych powodów, aby dodatkowo zwracać się o dokumentację wnioskowaną („celem realizacji zlecenia sporządzenia opinii przez biegłych lekarzy psychiatrów” – k. 409) przez obrońcę oskarżonej. W aktach sprawy takowa dokumentacja już się bowiem znajdowała. W szczególności, z zapisku ręcznego lekarza psychiatry A. S. (1) wynika, że oskarżona przekazała mu, iż wyjeżdżając do Polski, nie wzięła swoich leków, bo wiedziała, że będzie piła alkohol (k. 36). Z kolei w dniu 28.01.2019 r. podczas konsultacji z lekarzem psychiatrą na Izbie Przyjęć Centrum Psychiatrii w K. oskarżona miała 1,3 promila alkoholu w wydychanym powietrzu, wobec czego lekarz stwierdził: „stan psychiczny nie do oceny”. W karcie konsultacji zapisano, że wobec twierdzeń o usiłowaniu popełnienia samobójstwa, dopytano oskarżoną, która wskazała, że pozbawiono ją rzeczy osobistych, więc (z tego powodu – przyp. SA) zagroziła, że popełni samobójstwo (k. 37). Właśnie ze względu na akcentowany kontekst, lekarz psychiatra stwierdziła wówczas, że z uwagi na wypowiadane (jak zaznaczono „manipulacyjne?”) treści o charakterze suicydalnym („jeśli mnie tam zamkną, to się zabiję”) oskarżona wymaga pobytu w bezpiecznych warunkach IW, a po wytrzeźwieniu konieczna rekonsultacja psychiatryczna (k. 37). Oskarżona takową uniemożliwiła , gdyż w Izbie Wytrzeźwień w K. nie wyraziła zgody na konsultację psychiatryczną (k. 38b). Pamiętać jednak należy, że w toku postępowania pierwszoinstancyjnego oskarżona została poddana badaniu przez dwóch biegłych lekarzy psychiatrów, z których opinii wynika, że mówiąc w izbie zatrzymań o tym, że będzie się wieszać, oskarżona jedynie chciała wymusić zmianę miejsca pobytu (k. 150). Okoliczność ta została zatem wyjaśniona już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego.

Zdaniem sądu odwoławczego, brak racjonalnych powodów do podzielenia koncepcji zawartej w uzasadnieniu apelacji co do rzekomej konieczności dopuszczenia przez sąd meriti uzupełniającej opinii sądowo-lekarskiej na wskazane przez skarżącego okoliczności. Wszak, opinia sądowo-lekarska, która dotyczy medycznych kwestii o charakterze obiektywnym, nawet teoretycznie nie mogła wykazać, czy oskarżona „przypadkowo natrafiła na zaciemnionej klatce schodowej osobę pokrzywdzonej” lub czy „w stanie silnego wzburzenia wybiegła z mieszkania nagle natrafiając na zaciemnionej klatce schodowej osobę pokrzywdzonej”. Ponad argumentację wyrażoną w oddalającym wniosek dowodowy obrońcy oskarżonej postanowieniu sądu I instancji (k. 418), dodać wypada, że żaden biegły nie jest powołany do oceny wyjaśnień lub zeznań, która dopiero mogłaby pozwolić na potwierdzenie lub wykluczenie – stawianej przez skarżącego – tezy o przypadkowości zadania przez oskarżoną ciosu nożem pokrzywdzonej. Ponadto, co pominął skarżący, już w śledztwie biegły lekarz – w oparciu o dokumentację medyczną – jednoznacznie wskazał, iż cios był zadany przez oskarżoną w mechanizmie czynnym (k. 260). Opinię tę biegły wydał, dysponując nie tylko zeznaniami lekarzy D. T. i P. J., ale także całością dokumentacji lekarskiej, która przecież w toku dalszego postępowania nie była poszerzona (k. 252). Tak ustalony mechanizm, w zestawieniu z prawidłowo dokonaną oceną dowodów, pozwalał sądowi meriti wyprowadzić wniosek o braku przypadkowości w zadaniu ciosu przez oskarżoną.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku przy ustaleniu, iż oskarżona działała nieumyślnie, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec niezasadności przeanalizowanego zarzutu, związany z nim wniosek nie mógł zostać uwzględniony.

3.3.

Zarzut zawarty w pkt 3 apelacji obrońcy oskarżonej.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Na wstępie wywodów poświęconych zarzutowi błędów w ustaleniach faktycznych, przypomnieć dominujący w orzecznictwie pogląd, że zarzut ten jest słuszny tylko wówczas, „gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania”; nie może on natomiast sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu (wyrok SN z 24.03.1975 r., II KR 355/74, OSNPG 9/1995/84). Tymczasem, zarzuty obrońcy oskarżonej sąd odwoławczy ocenił właśnie jak mające charakter polemiczny.

Zważywszy, że zarzuty naruszenia przepisów postępowania były – jak wykazano w podsekcjach 1 i 2 – chybione, nie zasługiwał również na uwzględnienie będący – wedle konstrukcji apelacji skarżącego – ich wynikiem – rzekomy błąd w ustaleniach faktycznych. Prawidłowo bowiem, w oparciu o dowody przeanalizowane w sposób odpowiadający normie z art. 7 k.p.k., sąd meriti ustalił, iż zachowanie oskarżonej polegało na umyślnym usiłowaniu spowodowania ciężkich obrażeń ciała pokrzywdzonej, a zatem wyczerpało znamiona przypisanego jej czynu.

Do wniosku takiego prowadziła nie tylko treść wyjaśnień oskarżonej oraz zeznań pokrzywdzonej, ale również uzupełniającej opinii sądowo-lekarskiej biegłego z zakresu chirurgii urazowej i ortopedii D. D. wydanej dnia 12 kwietnia 2019 r. Wskazał on w niej, że „sam zadany cios z pewnością był aktem czynnym, a nie biernym” (k. 260), „mechanizm urazu był zdecydowanie czynny” (k. 260), a twierdzenia te, ani rzetelność samej opinii, nie były podważane. Sąd Apelacyjny zauważą, że tak ustalony mechanizm ciosu, w realiach sprawy, kategorycznie wykluczał przypadkowość jego zadania. Żadne dowody w sprawie nie wskazywały wszak, aby oskarżona potknęła się lub została popchnięta, po czym gwałtownie wbiła się nożem trzymanym w wysuniętej ręce w ciało pokrzywdzonej. Jasnym więc było, że cios nożem został zadany umyślnie. W takiej zaś sytuacji logiczne rozumowanie i doświadczenie życiowe wskazywały, że na powstanie skutków głębokiego wbicia długiego noża w brzuch pokrzywdzonej, oskarżona co najmniej godziła się, ergo obejmowała je zamiarem ewentualnym.

Zauważyć należy, że proces „godzenia się” nie ma charakteru samoistnego i nie może być bezpośrednim czynnikiem sprawczym określonego zachowania i nigdy nie kieruje działaniem sprawcy. Konstrukcja zamiaru ewentualnego, przyjęta w art. 9 § 1 k.k., polega na tym, że sprawca – realizując swój cel, który zamierzał osiągnąć – przewiduje też realną możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na zaistnienie przestępnego skutku, jaki w rezultacie jego kierunkowego działania nastąpi (por. J. Giezek, Komentarz do art. 148 Kodeksu karnego, teza 23 [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, pod red. J. Giezka, LEX 2014). Możliwość przypisania sprawcy czynu przeciwko życiu i zdrowiu z zamiarem ewentualnym jest możliwe w przypadku ustalenia, że sprawca miał świadomość możliwości nastąpienia określonego skutku pokrzywdzonego i na to się godził, to znaczy wprawdzie nie chciał, aby skutek ten u pokrzywdzonego nastąpił, ale zarazem nie chciał, żeby nie nastąpił, a więc gdy wykazał całkowitą obojętność wobec uświadomionej sobie możliwości jego nastąpienia (por. wyrok SN z 19.10.1981 r., II KR 267/81, OSNPG 1982/8/112; wyrok SA w Lublinie z 26.06.2013 r., II AKa 97/13, LEX nr 1335729; wyrok SA we Wrocławiu z 09.08.2013 r., II AKa 226/13, LEX nr 1366151; V. Konarska-Wrzosek, Komentarz do art. 148 k.k., teza 14 [w:] Kodeks karny. Komentarz, pod red. V. Konarskiej-Wrzosek, WKP 2018).

Wobec trafnego ustalenia przez sąd meriti postaci zamiaru oskarżonej w popełnieniu przypisanego jej czynu z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. i art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., wręcz niezrozumiałe były zawarte w uzasadnieniu apelacji obrońcy wywody o tym, że „działanie oskarżonej nie mogło mieć znamion premedytacji”, a „skoro oskarżona umyślnie, w zamiarze ewentualnym usiłowała spowodować ciężki uszczerbek na zdrowiu B. S. w postaci choroby realnie zagrażającej jej życiu, to dlaczego nie pobiegła za pokrzywdzoną”. Wszak, gdyby oskarżona po zadaniu ciosu nożem pobiegła za B. S., znaczyłoby to, że działała z zamiarem bezpośrednim, a może nawet premedytowanym, którego przecież Sąd Okręgowy trafnie nie przyjął. Przeciwnie, poczynione ustalenia faktyczne i dynamiczny przebieg zajścia wskazywały na zamiar nagły, a zarazem ewentualny.

Podkreślenia wymaga, że ustaleniom faktycznym w zakresie postaci zamiaru czynu nie stały na przeszkodzie ustalenia o braku przed krytycznym zajściem konfliktu między oskarżoną a pokrzywdzoną. Zauważyć należy, że sąd a quo przypadkowością ofiary (lecz nie – przypadkowością czynu) tłumaczył (k. 432) siłę zadanego przez oskarżoną ciosu, która nie była znaczna, ale „ponad średnia” (k. 260). W pisemnych motywach zaskarżonego wyroku nie zawarto jednoznacznych ustaleń w zakresie osoby, która miała być ofiarą oskarżonej. Apelacja obrońcy również wprost na takową nie wskazywała, choć akcentując wybrane fragmenty zeznań świadka B. C., nawiązywała do konfliktu oskarżonej z jej matką, który miał zaowocować wybiegnięciem przez W. S. z mieszkania (k. 469). Z tego też powodu, sąd odwoławczy rozważył, czy taki bieg wypadków miałby, zwłaszcza korzystne dla oskarżonej, znaczenie dla jej odpowiedzialności karnej. Niekwestionowane w tym zakresie wyjaśnienia oskarżonej (k. 362-363) wskazywały wszak, że żywiła ona żal do matki, który mógł znaleźć ujście w krytycznym czasie, zwłaszcza pod wpływem katalizatora w postaci wypitych dużych ilości alkoholu. Wątek taki wybrzmiewał w zeznaniach świadka A. S. (2), który podał, że od żony (pokrzywdzonej) słyszał, iż oskarżona nie chciała jej „to” zrobić, ale swojej matce (k. 385). Sama oskarżona też zresztą wskazywała, iż to uderzenie nie było skierowane do pokrzywdzonej, gdyż jej na pewno nie chciała uderzyć, a może chciała uderzyć kogoś innego (k. 367).

Sąd Apelacyjny podkreśla, że gdyby nawet przyjąć wersję, iż oskarżona nie chciała dźgnąć nożem pokrzywdzonej, tylko inną osobę, a B. S. została ofiarą wskutek pomyłki, nie byłby to błąd w rozumieniu art. 28 k.k., a tym bardziej którykolwiek inny istotny z punktu widzenia karnoprawnego. W literaturze przedmiotu (A. Zoll, Komentarz do art.28 Kodeksu karnego, teza 10 [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część I. Komentarz do art. 1-52, pod red. W. Wróbla i A. Zolla, WK 2016) trafnie wskazuje się bowiem, że znamiona czynu zabronionego określone w ustawie są daleko posuniętą generalizacją i nie uwzględniają cech indywidualizujących, jeżeli nie mają konstytutywnego znaczenia dla oddania zawartości kryminalnego bezprawia (społecznej szkodliwości) czynu. Jeżeli przedmiotem czynności wykonawczej, według tekstu przepisu określającego dany typ czynu zabronionego, jest człowiek bez bliższej jego charakterystyki, to błąd co do osoby ( error in personam), polegający na skierowaniu omyłkowo działania przeciwko osobie B zamiast osobie A, nie odgrywa żadnej roli z punktu widzenia odpowiedzialności sprawcy.

Konkludując, z uwagi na niezindywidualizowane ujęcie przedmiotu czynności wykonawczej przestępstw z art. 156 § 1 k.k. lub z art. 157 § 1 lub 2 k.k., odpowiada za (przestępstwo umyślne) ten, kto w zamiarze spowodowania obrażeń u X pomyli osoby i nieświadomie spowoduje takie obrażenia u Y. Dotyczy to również usiłowania spowodowania takich obrażeń.

Dlatego też, niezależnie od tego, czy oskarżona godziła się na spowodowanie obrażeń akurat u pokrzywdzonej, czy też u innej osoby bez jej skonkretyzowania, i tak ponosiła odpowiedzialność karną za przypisany jej czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. i art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku przy ustaleniu, iż oskarżona działała nieumyślnie, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec niezasadności przeanalizowanego zarzutu, związany z nim wniosek nie mógł zostać uwzględniony.

Jedynie na marginesie zauważyć wypada, że sformułowany w apelacji wniosek obrońcy o „zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez uznanie oskarżonej za winną czynu wypełniającego dyspozycję art. 157 § 1 k.k., przy ustaleniu, iż działała ona nieumyślnie w rozumieniu art. 156 § 2 k.k.” był wadliwy nawet teoretycznie, gdyż wspomniane czyny dotyczą spowodowania różnych uszkodzeń w odmiennych postaciach zamiaru. Nadto, oskarżonej nie zarzucano, ani nie przypisano spowodowania ciężkich uszkodzeń ciała, a jedynie usiłowania ich spowodowania.

3.4.

Zarzuty zawarte w pkt 4 i 5 apelacji obrońcy oskarżonej

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut naruszenia przez sąd I instancji art. 46 § 1 k.k. poprzez brak poczynienia jakichkolwiek ustaleń koniecznych przy ustalaniu wysokości zasądzanego zadośćuczynienia był całkowicie niezasadny. Zauważyć należy, że wobec złożenia przez prokuratora (choć z przekroczeniem terminu określonego w art. 49a k.p.k.) wniosku, o którym mowa w art. 46 k.k., Sąd Okręgowy był uprawniany do orzeczenia wobec oskarżonej W. S. obowiązku zadośćuczynienia B. S. za doznaną krzywdę. Brak jakichkolwiek rozważań w przedmiocie wysokości tego zadośćuczynienia w uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie stanowił naruszenia art. 46 § 1 k.k., lecz art. 424 § 2 k.p.k., a to przecież – stosownie do art. 455a k.p.k. – nie może być powodem uchylenia wyroku.

Podkreślić należy, że całość wywodów skarżącego w zakresie art. 46 § 1 k.k. była błędna, a to przez odwołanie się do nieobowiązującego już stanu prawnego. Obrońca oskarżonej przywołał bowiem treść art. 46 k.k. w brzemieniu sprzed 1 lipca 2015 r., gdy analizowany obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę był środkiem karnym, a nie środkiem kompensacyjnym, jaki stanowił w czasie popełnienia czynu oraz wyrokowania. Okoliczność, że obecnie, orzekając analizowany obowiązek, stosuje się (wprost, a nie odpowiednio) przepisy prawa cywilnego, nakazuje w jeszcze większym stopniu niż w opisanym czasie uwzględniać kosztem sytuacji oskarżonego krzywdę i wynikającą zeń sytuację pokrzywdzonego. W prawie cywilnym przyjmuje się wszak, że dla oceny, czy określona suma jest „odpowiednim” – w rozumieniu art. 445 § 1 k.c. – zadośćuczynieniem za doznaną krzywdę, decydujące znaczenie ma charakter i rozmiar krzywdy doznanej przez poszkodowanego. Nie bez znaczenia jest też szeroko rozumiana sytuacja życiowa, w jakiej znajduje się poszkodowany. Na ocenę tę nie ma natomiast wpływu sytuacja – w szczególności majątkowa – sprawcy szkody (wyrok SN z 07.10.1998 r., I CKN 418/98, LEX nr 1215980. Dlatego też, akcentowana przez skarżącego okoliczność, że oskarżona od pewnego czasu przebywa w warunkach izolacji i nie posiada zatrudnienia na terenie jednostki penitencjarnej, nie miała znaczenia dla ustalenia wysokości należnego od niej zadośćuczynienia. Generalnie tego typu argumentacja musiała być uznana za chybioną, bo w przeciwnym razie nie sposób byłoby zasądzać od sprawców ciężkich przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu karanych na długotrwałe kary izolacyjne jakichkolwiek kwot tytułem zadośćuczynienia, co kłóciłoby się z sensem instytucji z art. 46 § 1 k.k. Zresztą, kwota ledwie 5000 zł za krzywdę wyrządzoną pokrzywdzonej szokiem, bólem, późniejszym stresem i wreszcie zniekształceniem ciała spowodowanym blizną, nie mogła być uznana za nieadekwatną, czy rażąco niewspółmierną (jak to ujęto w zarzucie z pkt 5), w kontekście konstrukcji z art. 46 § 1 k.k.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku przy ustaleniu, iż oskarżona działała nieumyślnie, ewentualnie orzeczenie zadośćuczynienia w niższej wysokości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec niezasadności przeanalizowanych zarzutów, związany z nimi wnioski nie mogły zostać uwzględnione.

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

W zakresie objętym zaskarżeniem rozstrzygnięciami sądu pierwszej instancji utrzymanymi w mocy były zawarte w punktach 1 i 2 zaskarżonego wyroku.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Zarzuty apelacji okazały się bezzasadne (vide sekcja 3), a sąd odwoławczy nie stwierdził w tym zakresie bezwzględnych przyczyn odwoławczych.

Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

O kosztach sądowych rozstrzygnięto na podstawie art. 624 § 1 k.p.k., z uwagi na sytuację osobistą oskarżonej, która jest pozbawiona wolności i ma do odbycia karę pozbawienia wolności, a także została obciążona obowiązkiem zapłaty na rzecz pokrzywdzonej zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zwalniając ją od ich uiszczenia i obciążając nimi Skarb Państwa.

PODPIS

SSA Marcin Ciepiela SSA Wojciech Kopczyński SSA Alicja Bochenek

Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

1

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

2

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana