Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Przewodniczący:

Sędzia SA Wiesław Kosowski

Sędziowie:

SA Wojciech Kopczyński

SA Piotr Filipiak (spr.)

Protokolant:

Jolanta Stańczak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 426/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Orzeczenie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 12 czerwca 2023 roku, sygn. akt V K 119/22.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzuty z punktów II – IV apelacji prokuratora.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ustosunkowując się do podniesionych zarzutów oraz argumentacji powołanej w ich uzasadnieniu w pierwszej kolejności stwierdzić trzeba, że ma rację apelujący podnosząc, iż dokonana przez Sąd I instancji analiza i ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie została przeprowadzona w sposób należycie wszechstronny, wnikliwy, krytyczny i obiektywny. Wyraża się to w szczególności w niemiarodajnym zdyskredytowaniu i w konsekwencji de facto pominięciu wyjaśnień złożonych przez lustrowanego K. S. przed prokuratorem IPN, albowiem argumentacja powołana przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu przyjętej oceny wskazanych wyjaśnień nie jawi się jako przekonywująca, zarówno w świetle reguł logicznego rozumowania, jak i wskazań doświadczenia życiowego.

Wydając zaskarżone orzeczenie, Sąd Okręgowy uznał, że:

1. po stronie K. S. nie została spełniona przesłanka świadomości współpracy, albowiem lustrowany nie wiedział, że rozmawia z oficerem WSW. W ocenie Sądu Okręgowego nie ma najmniejszego dowodu na to, że lustrowany miał wiedzę o tym, że rozmowy odbywają się z oficerem kontrwywiadu (WSW o przypis. wł) i jakkolwiek informacji o sprawach lotniska i samolotów udzielał świadomie, to był przekonany że rozmawia z wojskowym przełożonym, a nie oficerem WSW,

2. nie została również spełniona przesłanka tajności współpracy, albowiem nie ma żadnego dowodu na tajność rozmów, o których wyżej,

3. nie ma także dowodu na to, by WSW w rozmowach z lustrowanym zdobywała informacje „operacyjnie”,

4. nie ma również żadnego dowodu na zmaterializowanie się współpracy, albowiem nie zachowały się żadne dokumenty źródłowe.

Mając powyższe w polu widzenia stwierdzić należy co następuje.

Uznając, że po stronie lustrowanego K. S. nie została spełniona przesłanka świadomości współpracy, Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę tego, że oficer, z którym lustrowany rozmawiał nie był jego przełożonym. Przełożonym dla lustrowanego był dowódca drużyny, a w dalszej kolejności plutonu, kompani, czy batalionu. Jeżeli zatem, przy uwzględnieniu wskazanej okoliczności, lustrowany zgodził się na piśmie na udzielanie informacji pod pseudonimem, to musiał mieć świadomość, że rozmawia z oficerem kontrwywiadu wojskowego. Wszak przełożonemu nie udziela się informacji pod pseudonimem, lecz składa się meldunki pod własnym imieniem i nazwiskiem oraz stopniem wojskowym. Ponadto w wyjaśnieniach złożonych przed prokuratorem IPN lustrowany sam podał, że „każdy z żołnierzy był wzywany na rozmowy do oficerów zajmujących się kontrwywiadowczą ochroną jednostki” i dalej „ja w okresie swojej służby współpracowałem ze służbami wojskowymi, ale nie z organami bezpieczeństwa w moim rozumieniu”.

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że ma rację apelujący podnosząc, iż w momencie nawiązania współpracy lustrowany mógł nie postrzegać służby kontrwywiadu wojskowego jako organu bezpieczeństwa państwa, jednak z punktu widzenia przesłanki świadomości współpracy ocena wiedzy osoby składającej oświadczenie lustracyjne co do uznania danego organu za organ bezpieczeństwa państwa odnosi się nie do czasu nawiązania współpracy, lecz do czasu składania oświadczenia lustracyjnego, co wiąże się z deklarowanym w składanym oświadczeniu zapoznaniem się z ustawą lustracyjną, a zatem i ze wskazanym w niej katalogiem struktur uznanych za organy bezpieczeństwa państwa.

W dalszej kolejności wskazać trzeba, że Sąd Okręgowy uznając, iż w sprawie nie została spełniona przesłanka tajności współpracy nie wziął pod uwagę tego, że już samo podpisanie zgody na udzielanie informacji i świadomość przydzielenia pseudonimu dowodzi tajności współpracy, albowiem nikt w ramach współpracy jawnej nie występuje pod pseudonimem. Ponadto, nawet jeżeli lustrowany o treści rozmowy z oficerem rozmawiał z kolegami i oni dzielili się z nim treścią rozmów z nimi odbytych, to okoliczność ta nie wyłącza przesłanki tajności. Tą bowiem wyłącza dopiero zachowanie osoby pozyskanej do współpracy, polegające na poinformowaniu innych osób, zwłaszcza tych, o których miał informować, o tym fakcie oraz o treści przekazywanych organom bezpieczeństwa informacji. Ponadto sama wiedza innych osób o wezwaniu lustrowanego do oficera kontrwywiadu wojskowego, nie jest równoznaczna z wiedzą tych osób o nawiązaniu przez wezwanego współpracy.

Nie można również zaakceptować stanowiska Sądu Okręgowego wyrażającego się w uznaniu, że w sprawie nie ma żadnego dowodu na to, aby WSW w rozmowach z lustrowanym zdobywała informacje operacyjnie. Sama bowiem okoliczność w postaci nie składania przez lustrowanego oficjalnych meldunków, lecz udzielania informacji w trakcie rozmów po zgodzeniu się na współpracę i przydzieleniu pseudonimu, dowodzi operacyjnego zdobywania informacji przez organ bezpieczeństwa państwa. Nadto, mając w polu widzenia argumentację powołaną przez Sąd Okręgowy stwierdzić trzeba, że obowiązkowe udanie się na rozmowę, a jej rezultat, to dwie różne rzeczy.

Jest natomiast faktem, że w sprawie nie ma materiałów źródłowych, które dowodziłyby zmaterializowania się współpracy. Niemniej, również w odniesieniu do tej przesłanki, Sąd Okręgowy nie odniósł się w przekonywujący sposób do wyjaśnień złożonych przez K. S. przed prokuratorem IPN, w których lustrowany podał, że: „potem byłem kilkakrotnie wzywany na rozmowy, ale nie miałem żadnych informacji ich interesujących”. Zauważyć trzeba, że wyjaśnienia te jawią się jako miarodajne, albowiem są zgodne ze wskazaniami doświadczenia życiowego. Jeżeli bowiem pozyskuje się określoną osobę jako źródło informacji, to następnie stara się tą osobę w tym celu wykorzystać. Zatem ze wskazanych wyjaśnień lustrowanego wynika, że po nawiązaniu współpracy kilkukrotnie udzielił informacji oficerom WSW. Zgodnie natomiast z utrwalonym orzecznictwem dla zmaterializowania współpracy nie jest konieczne, by informacje dostarczone przez osobowe źródło były istotne operacyjnie i wykorzystywane (mimo, że taki w istocie był i zapewne jest aktualnie w działaniach służb bezpieczeństwa Państwa cel ich pozyskania), czy też, aby wyrządziły komukolwiek szkodę. Ocena rzeczywistej współpracy nie zależy od charakteru przekazywanej informacji i od jej ewentualnego wykorzystania przez organy bezpieczeństwa państwa tym bardziej, że zarówno ocena istotności informacji oraz ewentualność ich wykorzystania leżą poza gestią informatora (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 roku, II KK 308/13, Lex nr 1463420). Nadto ma rację apelujący podnosząc, że nawet gdyby opierać się wyłącznie na wyjaśnieniach złożonych przez lustrowanego na rozprawie, to lustrowany przyznał w nich fakt przekazania podczas drugiego spotkania z oficerem WSW z własnej inicjatywy informacji na temat funkcjonowania lotniska cywilnego obok wojskowego i związanych z tym, w jego ocenie, zagrożeń, a zatem udzielił informacji związanej z ochroną wywiadowczą, zaś pojęcia współpracy z organami bezpieczeństwa państwa w rozumieniu przepisów ustawy lustracyjnej nie można ograniczać wyłącznie do udzielania informacji noszących znamiona donosów.

Reasumując stwierdzić trzeba, że brak należycie wszechstronnego i wnikliwego odniesienia się przez Sąd Okręgowy do omówionych wyżej kwestii powoduje, że zaskarżone orzeczenie jawi się jako co najmniej przedwczesne i przez to nie mogło się ostać.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek zasadny z powodów omówionych wyżej.

3.2.

Zarzut z punktu I apelacji prokuratora.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Nie wdając się w rozważania odnośnie tego, czy podniesione w omawianym zarzucie kwestie mogą implikować skuteczny zarzut odwoławczy, stwierdzić trzeba, że Sąd Apelacyjny, orzekający w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, stoi na stanowisku, że zarówno orzeczenie wydane w postępowaniu lustracyjnym przez Sąd I instancji, jak i orzeczenie wydane przez Sąd Odwoławczy, nie wymaga opatrzenia formuła wydania go „w imieniu Rzeczypospolitej Polskie” oraz wizerunkiem godła państwowego. Zauważyć bowiem trzeba, że art. 21a ust. 1 zd.1 oraz art. 21b ust. 5 ustawy lustracyjnej stanowią, że postępowanie lustracyjne, zarówno przed sądem I instancji, jak i przed sądem odwoławczym, kończy się wydaniem orzeczenia. Zatem sam ustawodawca, mając wszak możliwość wyboru, zadecydował o tym, że decyzja kończąca postępowanie lustracyjne nie przyjmuje formy wyroku. Powoduje to, że przepis art. 21a ust. 1 in fine ustawy lustracyjnej nie może stanowić o tym, że orzeczenie wydane w postępowaniu lustracyjnym winno być opatrzone formułą wydania go „w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej” oraz wizerunkiem godła państwowego, tym bardziej jeżeli zważyć, że powołany przepis stanowi, iż przepisy dotyczące wyroku stosuje się do orzeczenia nie wprost, lecz odpowiednio. Należy w tym miejscu zauważyć, że powołany przez apelującego w powiązaniu z regulacją z art. 21a ust. 1 ustawy lustracyjnej przepis art. 413 Kodeksu postępowania karnego nie zawiera regulacji dotyczącej opatrzenia wyroku wskazaną formuła i wizerunkiem godła państwowego, natomiast powołany w apelacji przepis art. 42 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi, że sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Stanowi to dodatkowy argument przemawiający za uznaniem, że orzeczenie wydane w postępowaniu lustracyjnym nie wymaga opatrzenia go omawianą formułą oraz wizerunkiem godła państwowego, albowiem na podstawie wykładni a contrario powołanego wyżej przepisu art. 42 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, cech tych nie noszą także te decyzje procesowe, które przyjmują formę orzeczeń (postanowień), a które, tak jak wyrok, merytorycznie kończą postępowanie w sprawie.

Wniosek

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Powody, dla których Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, zostały omówione w sekcji 3.1.

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Zadaniem Sądu orzekającego w postępowaniu ponownym będzie dokonanie należycie wnikliwej, wszechstronnej, krytycznej i obiektywnej analizy i oceny całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, przeprowadzonej z pełnym poszanowaniem reguł ocen wynikających z dyspozycji art. 4 i 7 kpk, uwzględniającej aspekty podniesione w sekcji 3.1.

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS

SSA Piotr Filipiak SSA Wiesław Kosowski SSA Wojciech Kopczyński

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego IPN w Katowicach .

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana