Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Przewodniczący

Sędzia SA Wiesław Kosowski

Sędziowie

SA Piotr Pośpiech (spr.)

SA Marcin Ciepiela

Protokolant

Jolanta Stańczak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 213/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 8.03.2021 r. sygn. akt XXI Ko 20/20

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

Uchylenie

☒

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

nieprawomocne uniewinnienie J. R. od popełnienia czynów z art. 18 § 2 i 3 k.k. w zw. z art. 148 § 2 pkt 3 k.k. i inne oraz z art. 158 § 2 k.k. i inne, a także umorzenie postępowania o czyn z art. 158 § 1 i 2 k.k. w sprawie Sądu Okręgowego w Krakowie o sygn. akt III K 143/06, gdzie m.in. w okresie od 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r stosowany był wobec wnioskodawcy środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania równolegle do stosowanego względem niego tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach w sprawie o sygn. akt V K 182/00.

odpis nieprawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 16.09.2022 r. sygn. akt III K 143/06

k. 308

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

istnienie dodatkowych krzywd wynikłych ze stosowania wobec J. R. tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach sygn. akt V K 182/00 zwiększających dolegliwości ponad te związane z równolegle stosowanym izolacyjnym środkiem zapobiegawczym w sprawie Sądu Okręgowego w Krakowie o sygn. akt III K 143/06 w okresie od 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r.

przesłuchanie wnioskodawcy J. R.

k. 310

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

odpis nieprawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 16.09.2022 r. w sprawie sygn. akt III K 143/06.

autentyczność tego dokumentu nie budziła żadnych wątpliwości i nie była podważana przez żadną ze stron.

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

zeznania wnioskodawcy J. R..

zeznania wnioskodawcy zostały uznane za wiarygodne, lecz nie wynikało z nich, aby stosowanie tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach sygn. akt V K 182/00 w okresie od 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r. wywoływało u niego dodatkowe dolegliwości ponad te wynikające ze stosowanego w tym samym czasie tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Okręgowego w Krakowie o sygn. akt III K 163/06, co uzasadniałoby przyznanie zadośćuczynienia za krzywdę z tego tytułu.

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na nieprawidłowym uznaniu, iż istnieją podstawy do zasądzenia na rzecz J. R. zadośćuczynienie w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem w sprawie V K 182/00 Sądu Okręgowego w Katowicach w okresie od dnia 19.01.2003 r. do dnia 23.05.2005 r. podczas gdy w części tego okresu tj od dnia 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r. wobec wnioskodawcy stosowany był tymczasowy areszt również do sprawy AP II Ds 12/04/S Prokuratury Apelacyjnej w Katowicach, a postępowanie to nadal pozostaje w toku przed Sądem Okręgowym w Krakowie w sprawie III K 143/06 i jednocześnie brak jest przesłanek do oceny niesłuszności stosowania tego środka w tamtym postępowaniu, a zatem rozstrzygnięcie Sądu polegające na uznaniu, iż w okresie od dnia 19.10.2004 r. do dnia 23.05.2005 r. wnioskodawca doznał dolegliwości fizycznych oraz psychicznych, których nie powinien ponieść, gdyby w sprawie V K 182/00 środek izolacyjny nie by stosowany i w konsekwencji zasądzenie za ten okres zadośćuczynienia było chybione.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- niniejsze rozważania należy rozpocząć od przypomnienia, że apelacja prokuratora od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach była rozpoznawana przez tut. sąd po raz wtóry.

- poprzednim wyrokiem z dnia 15.07.2021 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie o sygn. akt II AKa 187/21 utrzymał w mocy wyrok Sądu I instancji, przyznający J. R. zadośćuczynienie w kwocie 250.000 zł za niewątpliwe niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od dnia 19.01.2003 r. do dnia 23.05.2005 r. w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach o sygn. akt 182/00

- tym samym nie uwzględnił zarzutu z apelacji prokuratora i uznał, że stosowany równolegle tj. od dnia 19.10.2004 r. do dnia 23.05.2005 r. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Okręgowego w Krakowie o sygn. akt III K 254/05, a następnie o sygn. akt III K 143/06, nie stał na przeszkodzie pełnemu rekompensowaniu krzywd wnioskodawcy w związku ze stosowaniem w tym samym okresie czasu tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach sygn. akt V K 182/00.

- Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 7.04.2022 r. sygn. akt IV KK 542/21, po uwzględnieniu kasacji prokuratora Prokuratury Okręgowej w Katowicach, uchylił wyrok sądu odwoławczego utrzymujący w mocy wyrok sądu I instancji w części zasądzającej kwotę 55.000 zł zadośćuczynienia za tymczasowe aresztowanie przez okres od 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r. i sprawę przekazał w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoznania.

- w uzasadnieniu stwierdził, że w wypadku uznania tymczasowego aresztowania za niewątpliwie niesłuszne, stosowanego równolegle z najostrzejszym środkiem zapobiegawczym w innej sprawie, wnioskodawcy przysługuje co do zasady – w myśl art. 552 § 4 k.p.k. – zadośćuczynienie, tyle że jedynie w rozmiarze odpowiadającym dodatkowym dolegliwościom zwiększającym poczucie krzywdy, które nie wystąpiłoby, gdyby nie istniał tzw. areszt nakładczy. Niemniej zwrócił uwagę, że obowiązek wykazania owych krzywd ciąży na osobie ubiegającej się o zasądzenie takiej rekompensaty.

- zgodnie z treścią art. 518 k.p.k. „Jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej, do postępowania w trybie kasacji stosuje się odpowiednio przepisy działu IX". Odpowiednie zatem stosowanie przepisu art. 442 § 3 k.p.k. w postępowaniu kasacyjnym oznacza, iż zapatrywania prawne i wskazania sądu kasacyjnego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu na skutek uwzględnienia kasacji przekazano sprawę do ponownego rozpoznania.

- zapatrywania prawne dotyczą wykładni określonych przepisów prawa i ich stosowania, dokonanej przez sąd kasacyjny. Związanie sądu rozpoznającego sprawę ponownie zapatrywaniami prawnymi wyłącza zatem jego możliwość w zakresie niezastosowania się do interpretacji przepisów prawnych wskazanej przez sąd kasacyjny. To stanowi odstępstwo od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego skodyfikowanej w art. 8 § 1 k.k. i podlega wykładni ścisłej (P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postępowania karnego. Tom III. Komentarz do artykułów 297-467. Pod red. prof. Piotra Hofmańskiego. Wydanie 3, Warszawa 2007 r., s. 723)

- Sąd Najwyższy, uchylając pierwotne orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach, zawarł w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia wskazówki odnośnie sposobu interpretowania przepisu art. 552 § 4 k.p.k. w zakresie sposobu rekompensowania krzywd wynikłych z niewątpliwe niesłusznego tymczasowego aresztowania, stosowanego równolegle z innym tego typu środkiem zapobiegawczym w innej sprawie. Związanie sądu rozpoznającego sprawę ponownie zapatrywaniami prawnymi wyklucza zatem jego możliwość w zakresie niezastosowania się do interpretacji przepisów prawnych wskazanej przez sąd kasacyjny.

- zatem w świetle powyższego należało przyjąć, że stosowanie względem wnioskodawcy w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach w sprawie o sygn. akt V K 182/00 tymczasowego aresztowanie w okresie od 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r. uzasadniało co do zasady zasądzenie zadośćuczynienia, jednakże w jego ramach winny być rekompensowane wyłącznie krzywdy, które dodatkowo zwiększały dolegliwości ponad te wynikłe z równolegle stosowanego izolacyjnego środka zapobiegawczego w sprawie Sądu Okręgowego w Krakowie o sygn. akt III K 143/06.

- tym samym należało przyznać częściowo rację skarżącemu prokuratorowi, który wywodził, że orzeczenie sądu I instancji, zasądzające zadośćuczynienie również za pełnię krzywd związanych ze stosowaniem tymczasowego aresztowania w okresie od dnia 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r., było wadliwe. Jakkolwiek, co należy nadmienić, jego argumentacja, że wnioskodawcy przysługiwało wyłącznie zadośćuczynienie w kwocie 195.000 zł za okres od 19.01.2003 r. do 18.10.2004 r. nie była trafna z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu wyroku kasacyjnego.

- sąd odwoławczy ostatecznie nie zasądził zadośćuczynienia za stosowanie niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania za okres od dnia 19.10.2004 r. do dnia 23.05.2005 r. w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach sygn. akt V K 182/00, gdyż w toku przeprowadzonego postępowania wnioskodawca nie był w stanie wykazać owych dodatkowych krzywd, które powinny zostać zrekompensowane.

- zgodnie z zaleceniami Sadu Najwyższego, które znajdują uzasadnienie w odpowiednich przepisach kodeksu postępowania cywilnego tj. art. 232 zd. 1 i odpowiadającego mu art. 6 k.c., to na wnioskodawcy spoczywał ciężar przedstawienia odpowiednich dowodów i udowodnienia za ich pomocą nie tylko okoliczności powstania krzywdy, ale także jej wysokości. W postępowaniu w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania ciężar udowodnienia wysuwanych roszczeń spoczywa na wnioskodawcy, jako stronie, która z określonego twierdzenia wywodzi określone skutki prawne. Tym samym to wnioskodawca, aby skutecznie dochodzić swoich roszczeń, musi udowodnić wszystkie okoliczności uzasadniające podstawę faktyczną i wysokość dochodzonego zadośćuczynienia, ponosząc konsekwencje niepowodzenia w tym względzie.

- tej powinności ani wnioskodawca ani też jego pełnomocnik nie dopełnili, rezygnując z przeprowadzania określonych czynności dowodowych m.in. słuchania świadków lub przedkładania stosownych dokumentów.

- podczas rozprawy odwoławczej przeprowadzono wyłącznie dowód z przesłuchania J. R., którego zeznania nie udowodniły, aby stosowanie tymczasowego aresztowania w rzeczonym okresie czasu w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach sygn. akt V K 182/00 powodowało u niego dolegliwości, które nie powstałyby, gdyby nie istniał tzw. areszt nakładczy.

- w swoich wypowiedziach nie potrafił skonkretyzować w czym przejawiała się krzywda związane z jednoczesnym stosowaniem względem niego dwóch środków w postaci tymczasowego aresztowania.

- zeznał on jedynie o generalnej koniecznością uzyskiwania zgód w dwóch różnych instytucjach na widzenie, pracę lub na posiadanie książek. Dodał także, że uciążliwością było też wysyłanie i otrzymywanie korespondencji, która musiała być ocenzurowana przez dwie jednostki.

- nie był jednak w stanie sprecyzować, czy takie sytuacje doprowadziły do tego, że odczuł realną dolegliwość związaną z brakiem zgód na widzenia, pracę lub posiadanie książek, a więc czy rzeczywiście miały miejsce i jak często i w jakim okresie czasu;

- można się zgodzić z wnioskodawcą, że choć opisywane przez niego ograniczenia powodować mogły określone niedogodności to jednak nie przysparzały mu cierpień psychicznych, a tym bardziej fizycznych, co jest warunkiem przyjęcia wystąpienia krzywdy rekompensowanej poprzez stosowne zadośćuczynienie.

- tym samym, zdaniem sądu odwoławczego, J. R. nie udowodnił, aby podwójnie stosowany areszt przekładał się na dodatkowe dolegliwości związane np. z ograniczeniami w zakresie widzenień, korespondencją, korzystaniem z telefonu lub internetu o czym wspominał w swoim uzasadnieniu Sąd Najwyższy.

Wniosek

zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez obniżenie zadośćuczynienia do kwoty 195.000 zł (jako proporcjonalnej do przyjętej w wyroku przez sąd meriti) z tytułu zadośćuczynienia w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem w sprawie V K 182/00 Sadu Okręgowego w Katowicach w okresie od dnia 19.01.2003 r. do dnia 18.10.2004 r., a w pozostałym zakresie o oddalenie roszczenia.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

częściowo zasadny zarzut apelacyjny, wskazujący na błędne ustalenia sądu I instancji w zakresie istnienia warunków co do zasądzenia zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie J. R. w okresie od 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r. nakazywał uwzględnić wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku we wskazanym kierunku.

4.OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

- pkt 1 wyroku w części, w której zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy J. R. kwotę 195.000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem w sprawie V K 182/00 Sądu Okręgowego w Katowicach w okresie od 19.01.2003 r. do 18.10.2004 r.

- pkt 2 wyroku, w którym sąd I instancji oddalił dalej idące roszczenie o zadośćuczynienie.

- pkt 3 i 4 dot. kosztów postępowania.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

wyrok w tej części nie został wzruszony kasacją i był zatem prawomocny, a tym samym nie podlegał kontroli odwoławczej w toku przedmiotowego postępowania.

5.2  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

zmieniono zaskarżony wyrok w punkcie 1 w części w ten sposób, że oddalono, ponad prawomocnie zasądzoną na rzecz J. R. kwotę 195.000 zł, dalej idące roszczenie o zadośćuczynienie z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania za okres od 19.10.2004 r. do 23.05.2005 r. stosowanego równolegle z tymczasowym aresztowaniem do sprawy Prokuratury Apelacyjnej w Katowicach sygn. AP II Ds. 12/04/S. (Sądu Okręgowego w Krakowie w sprawie o sygn. akt III K 254/05, a następnie o sygn. akt III K 143/06).

Zwięźle o powodach zmiany

zasadna w części apelacja prokuratora nakazywała uwzględnienie jego wniosku i wydanie orzeczenia o charakterze reformatoryjnym.

5.3  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt 3

pkt 4

- zgodnie z art. 554 § 4 zd. 2 k.p.k. „w razie uwzględnienia roszczeń choćby w części, wnioskodawcy przysługuje od Skarbu Państwa zwrot uzasadnionych wydatków, w tym z tytułu ustanowienia jednego pełnomocnika". Powyższy przepis, w sytuacji, gdy w wyniku apelacji prokuratora utrzymano w mocy część wyroku zasądzającego przez sąd I instancji zadośćuczynienie w kwocie 195.000 zł, nakazywał przyznać kwotę 240 zł także z tytułu poniesionych przez wnioskodawcę wydatków związanych z udziałem jego pełnomocnika w toku postępowania odwoławczego. Wysokość przyznanej sumy uzasadnia treść § 11 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokacki (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800)

zgodnie z treścią art. 554 § 4 zd. 1 k.p.k. postępowanie o odszkodowanie i zadośćuczynienie jest wolne od kosztów sądowych, a więc poniesionymi w jego ramach wydatkami obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSA Marcin Ciepiela SSA Wiesław Kosowski SSA Piotr Pośpiech

1.3  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator Prokuratury Okręgowej w Katowicach.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

pkt 1 wyroku w części zasądzającej od Skarbu Państwa na rzecz J. R. kwotę 55.000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach sygn. akt V K 182/00 w okresie od dnia 19.10.2004 r. do dnia 23.05.2005 r.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

Uchylenie

☒

Zmiana