Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 5 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący ^: SSA Tomasz Ślęzak Sędziowie: SSA Ewa Jastrzębska

SSA Lucyna Swiderska-Pilis (spr)

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2018 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. R.

przeciwko S. R.

o rozwód

na skutek zażalenia powódki na rozstrzygnięcie zawarte w pkt. 2 postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 10 stycznia 2018 r.

sygn. akt XVII C 327/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

SSA Lucyna Świderska-Pilis SSA Tomasz Ślęzak SSA Ewa Jastrzębska

I ACz 423)18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Katowicach podjął zwieszone postępowanie i pozew odrzucił.

W ocenie Sądu pierwszej instancji zasady jurysdykcji w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej na szczeblu wspólnotowym uregulowane zostały Rozporządzeniem Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącym jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. Art. 3 ust. 1 lit. a tiret 6 nie pozwala na przyjęcie, że obywatelstwo powódki i czas 6 miesięcy zwykłego pobytu na terenie Polski przed wytoczeniem powództwa o rozwód, uzasadnia jurysdykcję sądu polskiego.

Na powyższe postanowienie zażalenie złożyła powódka, wnosząc o uchylenie orzeczenia w przedmiocie odrzucenia pozwu.

Skarżąca zarzucała:

1)  naruszenie art. 1097§2 kpc w związku z art. 3 ust. 1 lit. a tiret 6 Rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej poprzez uznanie, iż w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania jurysdykcji polskiej, w sytuacji gdy wymagany przez Rozporządzenie okres zamieszkiwania przez powódkę przez 6 miesięcy na terenie Polski został spełniony w trakcie trwania postępowania rozwodowego, zatem podstawy jurysdykcji krajowej powstały w trakcie postępowania;

2)  błąd w ustaleniach faktycznych, a to ustalenie że Polska jest miejscem stałego pobytu powódki od 22 listopada 2015 r., w sytuacji gdy wyjazd do I. był jedynie przerwą doraźną w faktycznym przebywaniu i powódka nie wiązała z tym krajem zamiaru stałego pobytu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 3 Rozporządzenia Rady (WE) NR 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.U.UE.L.2003.338.1: Dz.U.UE-sp. 19-6-243 dalej: Rozporządzenie) w sprawach orzeczeń dotyczących rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa jurysdykcję mają sądy państwa członkowskiego:

a)  na którego terytorium:

-oboje małżonkowie mają zwykły pobyt,

- małżonkowie mieli ostatnio oboje zwykły pobyt, o ile jedno z nich ma tam nadal zwykły pobyt,

- strona przeciwna ma zwykły pobyt,

- w przypadku wspólnego pozwu lub wniosku jedno z małżonków ma zwykły pobyt,

- powód lub wnioskodawca ma zwykły pobyt, jeżeli przebywał tam od przynajmniej roku bezpośrednio przed wniesieniem pozwu lub wniosku,

- powód lub wnioskodawca ma zwykły pobyt, jeżeli przebywał tam przynajmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wniesieniem pozwu lub wniosku i jest obywatelem tego państwa członkowskiego lub, w przypadku Z. i I., ma tam swój "domicile’’,

b)  którego obywatelstwo posiadają oboje małżonkowie lub, w przypadku Z. i I., w którym mają swój wspólny "domicile".

Prawodawca wspólnotowy posługuje się pojęciem domicile w odniesieniu do Z. oraz I., gdzie pojęcie obywatelstwa nie jest znane. W przypadku Z. oraz I. łącznik obywatelstwa zostaje więc zastąpiony pojęciem „ domicile”. Domicile” w państwach common law wyraża związek danej osoby z określonym obszarem prawnym lub systemem prawnym, a nie z określonym miejscem, jak to jest w przypadku miejsca zamieszkania.

Niespornie powódka posiada obywatelstwo polskie, a pozwany domicile w I., gdzie też i zamieszkuje. Powódka obecnie mieszka wraz z dziećmi w Polsce. Jurysdykcję sądu polskiego w sprawie rozwodowej uzasadniać mógłby zatem powołany przez Sąd pierwszej instancji art. 3 ust. 1 lit. a tiret szósty cyt. Rozporządzenia, stanowiący, że jurysdykcję w sprawach rozwodowych mają sądy państwa członkowskiego na którego terytorium powód ma zwykły pobyt, jeżeli przebywał tam przynajmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wniesieniem pozwu i jest obywatelem tego państwa członkowskiego, bądź też art. 3 ust. 1 lit. a tiret drugi stanowiący o jurysdykcji danego państwa jeżeli małżonkowie mieli w nim ostatnio oboje zwykły pobyt, o ile jedno z nich ma tam nadal zwykły pobyt.

Sąd pierwszej instancji w sposób dowolny przyjął, że powódka dopiero od 22 listopada 2015 r. przebywa w Polsce. Wynika to jedynie z odpowiedzi na pozew pozwanego, który wnosił o odrzucenie pozwu z uwagi na brak jurysdykcji krajowej. Z uzasadnienia pozwu natomiast wynikało, że ostatnim wspólnym miejscem zamieszkania stron były T., pozwany jednak powrócił do I., pozostawiając w kraju powódkę i ich małoletnie dzieci. Taka argumentacja uzasadniałaby jurysdykcję sądu polskiego, a to na podstawie art. 3 ust. 1 lit. a tiret drugi powołanego Rozporządzenia.

Ustalenie powyższych okoliczności stanowiło obowiązek Sądu pierwszej instancji, gdyż w każdej sprawie z elementem zagranicznym sąd musi ocenić w pierwszej kolejności, a zatem zawsze przed przystąpieniem do jej merytorycznego rozpoznania, czy ma jurysdykcję, a więc prawo do jej osądzenia, a jeżeli tak, w jakim zakresie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 marca 2013 r. V ACa 13/13). Powyższe uzasadniałoby uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie kwestii jurysdykcji sądu polskiego do ponownego rozpoznania.

Zauważyć jednak przyjdzie, że od daty wytoczenia powództwa upłynął już okres ponad dwóch lat, a powódka w tym czasie stale przebywa w Polsce. W ocenie Sądu Apelacyjnego podzielić należy pogląd zawarty w zażaleniu, że jeżeli sąd, do którego wpłynął pozew rozwodowy, bez badania kwestii jurysdykcji, rozpoczął procedowanie, w toku którego powstały podstawy jurysdykcji, to wyklucza to możliwość odrzucenia pozwu z powodu jej braku, a to z uwagi na treść art. 1097§2 kpc. Tego typu sytuacja zaistniała - Sąd pierwszej instancji rozpoczął merytoryczne procedowanie, gdyż w sprawie odbyły się dwie rozprawy.

Z przedstawionych względów postanowienie w przedmiocie odrzucenia pozwu winno ulec uchyleniu, o czym orzeczono na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 386§1 kpc w związku z art. 397§2 kpc.

SSA Lucyna Świderska-Pilis SSA Tomasz Ślęzak SSA Ewa Jastrzębska