Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Piotr Łakomiak
Protokolant:	Justyna Leszczyńska

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2025 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa W. S. i D. S.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w G.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 5 sierpnia 2022 r., sygn. akt I C 857/21

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2. o tyle,
że ustala początkowy moment biegu odsetek ustawowych za opóźnienie
od zasądzonej kwoty należności głównej w wysokości 139 587,67 (sto trzydzieści dziewięć tysięcy pięćset osiemdziesiąt siedem i 67/100) złotych na 5 maja 2022 r., a w pozostałej części powództwo o zapłatę oddala;

2)  oddala apelację w pozostałym zakresie, w jakim zaskarżony wyrok nie został uchylony na mocy postanowienia z dnia 17 czerwca 2024 r.;

3)  zasądza od pozwanego na rzecz powodów, z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego, 8100 (osiem tysięcy sto) złotych z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego postanowienia.

SSA Piotr Łakomiak

Sygn. akt I ACa 2092/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2022r. Sąd Okręgowy w Katowicach w pkt.1. ustalił, że umowa kredytu nr (...) zawarta dnia 28 lipca 2006 r. pomiędzy powodami a (...) Bankiem Spółką Akcyjną z siedzibą w G., którego następcą prawnym jest pozwany jest nieważna; w pkt.2. zasądził od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej w G. na rzecz powodów W. S. i D. S. łącznie kwotę 139.587,67 zł (sto trzydzieści dziewięć tysięcy pięćset osiemdziesiąt siedem złotych 67/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 18 listopada 2020 r. do dnia zapłaty oraz 5.557,69 CHF (pięć tysięcy pięćset pięćdziesiąt siedem franków szwajcarskich 69/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 05 maja 2022 r. do dnia zapłaty; natomiast w pkt.3. zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 11.834,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty.

Orzekając w powyższy sposób, sąd ten ustalił, że powodowie byli zainteresowani kredytem na konsumpcyjne, dokończenie budowy domku letniskowego i spłatę wcześniejszych kredytów. Zdecydowali się na (...) Bank SA.

Sąd Okręgowy w oparciu o dowód z zeznań powoda ustalił, że prowadzili rozmowy w banku w K.. Wiedzieli, że kredyt będzie w złotówkach, przeliczany do franków oraz, że frank jest stabilną walutą. Powodom nie przedstawiano jak zmieniał się kurs franka i nie przestrzegano ich przed ryzykiem walutowym. Ilość franków do spłacenia przedstawiono powodom dopiero po zawarciu umowy.

Powodowie wnioskowali o 110.000,- zł kredytu indeksowanego kursem CHF.

Powodowie nie pamiętali, czy podpisali oświadczenie o ryzykach związanych zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Żadna ze stron nie przedłożyła takiego oświadczenia w niniejszej sprawie.

Przy zawieraniu umowy nie było mowy o możliwym gwałtownym wzroście kursu franka. Nie było mowy, że może zmienić się drastycznie. Powodowie nie wiedzieli jak tworzona jest marża.

Dnia 28.07.2006 r. sporządzona została umowa kredytu nr. (...). Umowę zawarto 31.07.2006 r. (k. 32-35 akt).

Zgodnie z § 1 punkt 1 bank udzielił kredytu w kwocie 97.000,- zł indeksowanego kursem CHF. W dniu wypłaty saldo zostało wyrażone w walucie do której jest indeksowany kredyt według kursu podanego w tabeli kupna sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez GMoney Bank opisanej szczegółowo w § 17 umowy. Spłata kredytu miała nastąpić w 204 ratach. Nie było możliwości od początku spłacania we frankach.

Do faktycznych wypłat kredytu doszło dnia 04.08.2006 r. (k. 48 akt). Wypłaty kredytu dotyczył § 7 pkt 2 umowy. Wypłata nastąpiła w transzach. Kwota była wyliczana według kursu kupna waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. obowiązującego w dniu dokonywania wypłaty przez bank.

Zgodnie z § 10 pkt 3 umowy po wypłacie kredytu bank miał przesłać kredytobiorcy harmonogram spłat kredytu. Rozliczenie każdej wpłaty (§ 10 pkt 8) miało następować z datą wpływu środków do banku według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt podanego w tabeli kursów dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank SA obowiązującego w dniu wpływu środków do banku.

O tabeli kursów kupna/sprzedaży stanowił § 17 umowy. Kurs kupna określono jako średni kurs złotego do danych walut ogłoszony w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kurs sprzedaży określono jako średni kurs złotego do danych walut ogłoszony w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.

W umowie nie było definicji marży. Marża nie była omawiana z klientem.

Powodowe nadal spłacają kredyt.

Zadłużenie powodów zostało wyrażone w walucie indeksacji kredytu to jest we frankach szwajcarskich w harmonogramie, wystawionym po zawarciu umowy i wypłacie złotówek. Zgodnie z §10 pkt 2 raty były spłacane w złotych polskich.

Kredyt został oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzania umowy wynosiła 5,560 % w stosunku rocznym.

Stosowane przez Bank kursy waluty CHF były skorelowane z kursem średnim NBP. Kursy kupna określono jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kursy sprzedaży określono jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.

Odnośnie marży była wprowadzona Uchwała Zarządu Banku nr. (...) (k. 231). Załącznik nr. 1 punkt 5 wskazywał, że marże kupna sprzedaży ustalane są raz na miesiąc w oparciu o średnią arytmetyczną z kursów kupna sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych z pięciu banków na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż. Banki wskazano (k. 232 akt).

Z zestawienia przedłożonego przez pozwany bank (k. 48- i nast. akt) wynikało, że od 4.09.2006 r. do 4.09.2020 r. powodowie wpłacili w złotówkach 139.587,79 zł oraz we frankach 5 557,69 CHF (k. 48-51 i 59 verte akt).

Dnia 19.10.2020 r. powodowie wystosowali pismo reklamacyjne domagając się od pozwanego banku zapłaty kwoty 161.234,24 zł. w związku z nieważnością umowy, w terminie 30 dni od otrzymania pisma. Zwrotu CHF się nie domagano.

Pismem z dnia 5. 11 2020 bank odpowiedział odmownie (k. 42 akt).

Sąd udzielił powodom pouczenia w trybie art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 (wyrok TSUE C 19/20 pytanie 5).

Sąd Okręgowy na podstawie tak poczynionych ustaleń na wstępie wskazał, że kredyt indeksowany do waluty obcej nie jest niedozwolony jako rodzaj kredytu hipotecznego. Podkreślił jednakże, że zastosowanie walutowych klauzul indeksacyjnych powinno opierać się na takim ich zapisaniu, aby zmienność kursu waluty obcej została wyznaczona przez element zewnętrzy i możliwie obiektywny. Główne zobowiązanie strony zobowiązanej do spłacenia kredytu nie może być określone przez drugą stronę jednostronnym oświadczeniem. W takim przypadku umowa tak skonstruowana winna być uznana za nieważną jako sprzeczna z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 2 k.c. bez względu na sposób wykonywania umowy.

Umowa w § 1 pkt 1 określała, że saldo wyrażone jest w walucie do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty podanego w tabeli kursów banku, następnie przeliczane jest na złote polskie według kursu sprzedaży według tabeli banku. Sposób tworzenia kursów do tabeli opisywał §17 umowy. Kursy kupna określało się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kursy sprzedaży określało się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.

Powodowie nie mieli jasności co do roli franka szwajcarskiego w tej umowie. Nie zdawali sobie sprawy jak duże mogą być zmiany kursu waluty.

Nie przedstawiono im przewidywanej zmiany kursu waluty na przestrzeni dłuższego okresu czasu np. 10, lat chociaż umowa była wieloletnia.

Sąd Okręgowy ocenił umowę jako niekorzystną dla powodów.
Wysokość comiesięcznego świadczenia zwrotnego powodów oznaczana była przez bank. Powodowie przedstawiali środki, bank pobierał.

Powodowie nie zdawali sobie sprawy jak wysoką kwotę w złotówkach może przyjść faktycznie zwracać. Nie zostało spełnione kryterium przejrzystości.

Zasada swobody umów nie może prowadzić nawet w przyszłości do rażącego naruszenia zasady ekwiwalentności świadczenia i powodować, że ewentualne negatywne konsekwencje obciążają tylko jedną ze stron. Swoboda umów doznaje ograniczeń także z uwagi na zasady współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.).

W tym świetle, zdaniem Sądu I instancji, ze wskazanych wyżej powodów stanowisko odnośnie nieważności zawartej umowy zasługuje na podzielenie (art. 58§1 i 2 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 p.b. i 353 ¹ k.c.).

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko, że powodom przysługiwał interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie (art. 189k.p.c.).

Następnie sąd meriti poddał kwestionowane postanowienia umowne, jako świadczenia główne, analizie pod kątem zgodności z art. 385 ¹§1 i 2k.c. i nast.. Wskazał, że powodowie występowali w umowie jako konsumenci. Stwierdził, że powodom nie została udzielona szeroka informacja o zmieniającym się kursie waluty na przestrzeni wielu lat, stosownie do okresu obowiązywania umowy.

Ustalenia faktyczne wskazywały, że postanowienia umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodami. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko powodów, że zapisy klauzul przeliczeniowych dotyczące tabel banku dawały bankowi możliwość ustalania kursu waluty. Podkreślił, że średni kurs CHF ustalany wg kursów NBP był korygowany marżą, która była kształtowana przez bank, a powodowie nie byli o tym informowani. W ocenie sądu meriti był to niewątpliwie istotny element wpływający na wysokość kursu. Zasady jej tworzenia nie były wpisane do umowy. Wydana była uchwała Zarządu Banku nr. (...). Dlatego też Sąd nie widział zasadności czynienia szczegółowych ustaleń w postępowaniu dowodowym w kierunku sprawdzania czy stosowano kurs sprawiedliwy czy też krzywdzący dla powodów, a także jakie zasady i mechanizmy stosowane były przez bank ogólnie przy udzielaniu kredytów indeksowanych.

Sąd I instancji stwierdził zatem, że pozwany bez udziału powodów ustalał kryteria kursu decydującego o wysokości ich zadłużenia. Nie jest istotne to czy różnice były niewielkie.

W konsekwencji sąd niższej instancji wskazał, że postanowienia § 1 pkt 1, § 10 pkt 8 i § 17 umowy, mimo iż wprowadzony został kurs (...) do łączącej powodów z pozwanym umowy stanowią rozwiązanie podobne do uznanych przez Sądy za niedozwolone, wobec zastosowanej marży banku. Analizując uchwałę 18/2003 dotyczącą marży można mówić o elementach zewnętrznych, ale nie było to na pewno uzgodnienie stron. Bank sam ustalił jak będzie liczył marże i nie podał tego do wiadomości powodów.

Zgodnie z umową harmonogram spłaty rat kredytu był sporządzony we frankach szwajcarskich, zatem spłata konkretnej raty w danym dniu wymagała wykonania operacji przeliczenia wyrażonej we frankach szwajcarskich raty na złote polskie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego określenia wysokości wypłaconej kwoty oraz regulowania wysokości rat kredytu poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursu sprzedaży franka szwajcarskiego.

Powodowie do ostatniej chwili nie mieli możliwości oceny wysokości swojego zobowiązania w walucie polskiej na dzień spłaty raty. Taki sposób traktowania klienta może być uznany za sprzeczny z dobrymi obyczajami, a także naruszający jego interesy w sposób rażący, uzależniając jego sytuację wyłącznie od arbitralnych decyzji banku, przy czym nie chodzi tu o wynik matematycznego obliczenie wielkości należności tylko o zasadę. Bank decydował bez udziału klienta o kształtowaniu wysokości zobowiązań klientów, których kredyty waloryzowane są kursem CHF.

Kurs sprzedaży waluty obcej określony w Tabeli kursów banku zawiera marżę kupna lub sprzedaży, która to wartość nie była ustalona w umowie. Powodowie nie wiedzieli jak jest tworzona. Zawierając umowę Powodowie nie mieli wpływu na treść powyższych zapisów, które wymuszały na nich zakup waluty po określonym przez Pozwanego kursie.

Sąd Okręgowy po dokonaniu kontroli incydentalnej dopatrzył się abuzywnego charakteru wskazanych wyżej zapisów w świetle treści art. 385 (1) § 1 kc z podanych wyżej przyczyn.

Skutek jest taki, iż powodowie zapisami abuzywnymi nie są związani.

Sąd I instancji podzielił też pogląd, że tak jak TSUE, w orzecznictwie zostało podkreślone, iż niedopuszczalna jest modyfikacja postanowienia uznanego za abuzywne lub zastąpienie go innym. Dyrektywa 93/13 sprzeciwia się modyfikacji treści umowy w taki sposób, aby wyeliminować abuzywność kontrolowanego przepisu.

Niezwiązanie konsumenta abuzywnymi zapisem musi bowiem działać odstraszająco.

W niniejszej sprawie, w ocenie sądu meriti, nie jest możliwe zastosowanie art. 358 kc, skoro wszedł on w życie dopiero 24 stycznia 2009r., a więc po zawarciu umowy. 29 kwietnia 2021 TSUE wydal wyrok C- 19/20, którego interpretacja nie nastręcza większych trudności i wynika z niego, iż Sąd krajowy nie może z §17 umowy usunąć zapisu o marży i pozostawić zapis pozostały dotyczący średniego kursu NBP.

Nieuczciwy element nie stanowi odrębnego zobowiązania umownego. Średni kurs NBP i marża banku są powiązane ze sobą. Oba czynniki miały mieć wpływ na tworzenie kursu i w tym celu były wprowadzone. Nie można wykreślić marży, bo nie stanowiła odrębnego zobowiązania.

Dwa czynniki, a nie jeden zamysłem banku miały wpłynąć na wysokość kursu waluty.

Usunięcie marży doprowadziło by do zmiany treści zapisu, jego istoty.

Tak więc Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska, że marża stanowiła odrębne postanowienie umowne i można ją usunąć i bez tego zapisu wykonywać umowę.

Następnie Sąd Okręgowy uznał, że nie jest możliwe dalsze obowiązywanie umowy po wyeliminowaniu zapisów abuzywnych dot. tabeli w całości.

Skutkiem nieważności umowy jest obowiązek wzajemnego zwrotu świadczeń ( art. 405kc, 410 kc ).

Powodowie ostatecznie w żądaniu głównym domagali się zapłaty kwoty 139 587,67 zł oraz 557,69 Chf. Wpłaty potwierdził pozwany.

Kwota została ustalona na podstawie zaświadczenia banku i nie została skutecznie przez pozwanego zanegowana w procesie

Odnośnie odsetek Sąd Okręgowy orzekał na podst. art. 455 kc biorąc pod uwagę zgłoszenie żądania zapłaty. Co do kwoty 161 234,24 zł roszczenie stało się wymagalne z upływem 30 dni to jest od 19.10.2020 wobec doręczenia w tym dniu pisma do banku
(k. 42). Co do reszty żądania o zapłatę należności w CHF to powiadomienie pozwanego nastąpiło ono z doręczeniem odpisu pisma z dnia 19 kwietnia 2022 to jest 4 maja 2022 .

Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu przedawnienia, wskazując argumenty za zajętym stanowiskiem.

O kosztach procesu Sąd niższej instancji orzekał na podstawie art. 98 kpc oraz przepisy rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 (DZ U z 12.10. 2016 poz .1667 ) § 1 ( odnośnie zmiany §2 punkt 7 poprzedniego rozporządzenia z dnia 22.10.2015), obciążając kosztami co do zasady stronę pozwaną, bowiem powodowie ulegli w niewielkim zakresie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany bank.

Zaskarżył orzeczenie w całości.

I. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. Naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, a to:

a)art. 299 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynienie ustaleń faktycznych wyłącznie w oparciu o zeznania strony powodowej, co doprowadziło Sąd do błędnego ustalenia m.in., iż powodowie nie zostali w odpowiedni sposób poinformowani o ryzyku związanym z zawarciem Umowy kredytu oraz, iż Umowa kredytu nie była negocjowana i indywidualnie uzgodniona z powodami oraz, że pracownicy pozwanego zapewniali powodów o stabilności kursu CHF, pomimo iż:

i. dowód z przesłuchania stron ma charakter jedynie posiłkowy i nie powinien stanowić jedynego źródła dowodowego;

ii. zeznania strony powodowej powinny być poddane uważnej, a nie wybiórczej ocenie, z uwagi na bezpośrednie zainteresowanie strony powodowej składającej zeznania, wynikiem rozstrzygnięcia sprawy;

(...). powód wskazał, że swoje pokrzywdzenie upatruje jedynie we wzroście kursu franka szwajcarskiego oraz stosowania przez Bank marży zeznania powoda z dnia 9 listopada 2021 roku min od 00:45:22 „to jest to wzrost kursu franka i zastosowanie marży prze: Bank do kursu NBP bo to jest podwójny zarobek", a co za tym idzie brak było podstaw w świetle aktualnego stanowiska TSUE i Sądu Najwyższego do uznania przedmiotowej umowy za nieważną.

iv. nadto powód wskazał, iż „Myśmy mieli już doświadczenie, bo mieliśmy kredyt we frankach i był stabilny. '' — zeznania powoda z dnia 9 listopada 2021 roku min od 00:27:57. Ponadto powód zdawał sobie sprawę, iż „Frank był potrzebny do tego żeby było mniejsze oprocentowanie kredytu. Według kursu franka przeliczano wypłatę i nasze raty ” zeznania powoda z dnia 9 listopada 2021 roku min od 00:29:15. Powód zatem miał pełną świadomość, iż od kursu franka uzależniona jest wysokość wypłąty kredytu, wysokość rat do spłaty, a nadto wysokość salda kredytu.

b)art. 235 ² §1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c. poprzez bezpodstawne pominięcie przez Sąd I instancji postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 5 sierpnia 2022 r., wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny bankowości oraz rachunkowości na fakty wskazane w pkt 5 petitum odpowiedzi na pozew, tj. m.in. fakty świadczące o walutowym charakterze Umowy kredytu, rynkowości stosowanych przez pozwanego kursów waluty obcej, konieczności stosowania rynkowych kursów waluty przez pozwanego w świetle czynników wpływających na zmiany kursów walut oraz na wysokość spreadu stosowanego przez uczestników rynku walutowego, o braku pokrzywdzenia powodów poprzez stosowanie kursów z tabeli Banku zamiast kursów średnich NBP, co skutkowało oparciem rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym, uniemożliwiającym odtworzenie rzeczywistego charakteru stosunku prawnego łączącego strony (w tym m. in. obiektywnego, rynkowego charakteru kursu waluty ustalanego przez pozwanego, a także określenia charakteru kredytu indeksowanego i sposobu jego działania);

c)art. 235 ² § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., poprzez pominięcie postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2022 roku dowodu z zeznań świadka M. E., podczas gdy strona pozwana wskazała istotne dla sprawy fakty, które ten dowód mógłby wyjaśnić, konsekwencją tego naruszenia przepisów postępowania jest oparcie rozstrzygnięcia o niepełny materiał dowodowy, uniemożliwiający odtworzenie rzeczywistego stanu faktycznego sprawy oraz charakteru stosunku prawnego łączącego strony (w tym m. in. w zakresie: negocjowania treści Umowy kredytowej, zdolności kredytowej strony powodowej, zasad i procedur obowiązujących w pozwanym banku przy zawieraniu umów kredytu hipotecznego, w tym indeksowanych kursem CHF; informowania kredytobiorcy o warunkach i konsekwencjach finansowych zaciąganych kredytów hipotecznych, w szczególności o ryzyku kursowym i jego wpływie na saldo zadłużenia, jak i wysokość rat kapitałowo — odsetkowych oraz o walucie kredytu), a zatem dowód ten był dla sprawy istotny;

d)art. 233 § 1 k.p.c. poprzez fragmentaryczną, dowolną i sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania ocenę materiału dowodowego, a w konsekwencji dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tj.: błędne przyjęcie, jakoby treść Umowy kredytu nie podlegała negocjacjom — podczas gdy z dokumentów w szczególności z Wniosku kredytowego i Umowy kredytu (dowody załączone do odpowiedzi na pozew) wynikają fakty przeciwne. Nadto z dokumentu, tj. z Pisemnego oświadczenia pracownika pozwanego W. Z., jednoznacznie wynikało, że w ramach procedur wewnętrznych Banku powodowie mogli negocjować wszelkie postanowienia zawieranej Umowy kredytu, w tym możliwe było wynegocjowanie rozliczenia kredytu według kursów średnich NBP zamiast kursów z Tabeli Banku;

e) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania ocenę materiału dowodowego i wywiedzenie przez Sąd a quo ze zgromadzonego materiału dowodowego nieuprawnionych wniosków, a w konsekwencji dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią zgromadzonych w toku postępowania dowodów, tj. ustalenie, że pozwany dysponował pełną dowolnością w kształtowaniu kursów walut mających zastosowanie do Umowy kredytu poprzez dowolne kształtowanie marży Banku, podczas gdy § 17 Umowy kredytowej zawiera precyzyjne wskazanie, w jaki sposób określa się kurs kupna oraz kurs sprzedaży stosowany do rozliczania wypłat i spłat kredytów w pozwanym Banku (które to kursy są wprost powiązane z kursami stosowanymi przez Narodowy Bank Polski), co oznacza, że brak było w tym zakresie zarzucanej dowolności. Ponadto z dowodu z dokumentu w postaci Uchwały Zarządu Banku (...)/2003 : dnia 26 marca 2003 roku, stanowiącej Załącznik nr 11 do odpowiedzi na pozew jednoznacznie wynikało, że pozwany posługiwał się szczegółowymi i precyzyjnymi sposobami wyznaczania wysokości marży Banku, a tym samym kursu waluty.

2. Naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

a)art. 189 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i ustalenie w sentencji Wyroku, że Umowa kredytu jest w całości nieważna, podczas gdy powód nie posiada interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności Umowy kredytu, gdyż mógł wystąpić i wystąpił - z dalej idącym żądaniem o zapłatę, które konsumuje roszczenie o ustalenie nieważności Umowy kredytu;

b)art. 385 ¹ k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie kwestionowanych postanowień Umowy kredytu dotyczących indeksacji za niedozwolone postanowienia umowne, skutkujące możliwością stwierdzenia nieważności Umowy kredytu w całości, podczas gdy sporne postanowienia: (i) zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, (ii) zostały indywidualnie uzgodnione z powodami; ( (...)) nie kształtują praw i obowiązków powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, (iv) nie naruszają w żaden sposób interesów powodów, tym bardziej w sposób rażący. Nadto, ostatecznie wprowadzenie ustawy antyspreadowej wyeliminowało możliwość powoływania się na abuzywność kwestionowanych postanowień Umowy;

c)art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. z art. 69 Prawa bankowego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że Umowa kredytu jest w całości nieważna, z uwagi na rzekomy brak określenia dokładnej wysokości świadczenia wynikającego z Umowy kredytu, oraz ze względu na to, iż: „ (...)pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego określenia wysokości wypłaconej kwoty ora: regulowania wysokości rat kredytu poprze: wyznaczenie w tabelach kursowych kursu sprzedaży franka szwajcarskiego ” (str. 9 uzasadnienia Wyroku), podczas gdy Bank nie zastrzegł sobie możliwości jednostronnej zmiany wysokości zobowiązania świadczenia powodów, bowiem wysokość ta była stała i wyrażona w walucie CHF. Dodatkowo w Umowie kredytu w sposób precyzyjny i jednoznaczny wskazano sposób, w jaki miało dojść do ostatecznego określenia kwoty podlegającej zwrotowi, a strony Umowy kredytu uzgodniły zarówno sposób określenia kwoty kredytu, jak i sposób określenia wysokości poszczególnych rat kapitałowo — odsetkowych. Bank dopełnił wszelkich obowiązków wynikających z przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wiązały Bank w dacie zawarcia Umowy kredytu, ponadto, Bank zawsze postępował w sposób lojalny, wychodząc naprzeciw wszelkim potrzebom klientów, w tym strony powodowej, co w konsekwencji powoduje, iż brak było podstaw do stwierdzenia bezwzględnej nieważności Umowy kredytu;

d)art. 58 § 3 k.c. zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że cała Umowa kredytu jest nieważna, podczas gdy ewentualną nieważnością może być ewentualnie dotknięta jedynie część postanowienia odnosząca się do marży Banku, a w pozostałej części mechanizm indeksacji powinien pozostać uznany za skuteczny względem stron Umowy kredytu, bowiem bezsprzecznie wolą stron było zawarcie umowy kredytu indeksowanego do kursu CHF, natomiast postanowienia regulujące wyłącznie sposób przeliczenia mają w tej konstrukcji charakter posiłkowy, gdyż to, jaki kurs zostanie zastosowany nie przesądza o konstrukcji całego stosunku prawnego Umowa kredytu pozostaje umową o kredyt indeksowany zarówno w przypadku zastosowania kursów ustalanych przez Bank (kurs średni NBP plus/minus marża), jak i średniego kursu banku centralnego;

e)art. 358 § 2 k.c. w zw. z art. 3 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy poprzez ich błędną wykładnię skutkującą zaniechaniem zastosowania przez Sąd I instancji do rozliczeń z tytułu Umowy kredytu (przy założeniu niekorzystnej dla pozwanego interpretacji, zgodnie, z którą odesłanie do tabeli Banku zostanie uznane za bezskuteczne) kursu średniego NBP, co ostatecznie doprowadziło Sąd do ustalenia nieważności całej Umowy kredytu i zasądzenia kwoty dochodzonej pozwem;

f)art. 65 k.c. w zw. z art. 385 ¹ §1 k.c. oraz § 17 Umowy Kredytu poprzez ich niezastosowanie i błędne nieuwzględnienie przy rozpoznawaniu sprawy tego, że § 17 Umowy kredytu zawiera dwa odrębne obowiązki tj.:

i. obowiązek przeliczenia walut według kursów średnich NBP; oraz

ii. obowiązek zapłaty marży przez kredytobiorcę, które (i) mają inną treść normatywną, (ii) pełnią odmienne funkcje, oraz ( (...)) nie są ze sobą nierozerwalnie związane, a w konsekwencji mogą być przedmiotem indywidualnej kontroli zgodnie z wiążącymi wytycznymi zawartymi w wyroku TSUE z dnia 29 kwietnia 2021 roku, wydanego w sprawie C-19/20 — Bank (...) („Wyrok TSUE”), co prowadzi do wniosku, że Sąd I instancji powinien poddać indywidualnej kontroli pod kątem ewentualnej abuzywności wyłącznie zobowiązanie powodów do zapłaty marży na rzecz Banku, a w przypadku dojścia do wniosku, że zobowiązanie to ma charakter abuzywny — stwierdzić, że tylko to zobowiązanie nie wiązało powodów, pozostawiając przy tym w Umowie kredytu odesłania do średniego kursu NBP;

g)art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (tekst uwzględniający zmiany wprowadzone Traktatem z Lizbony) poprzez brak zastosowania orzecznictwa TSUE mającego zastosowanie w sprawie, tj. brak uwzględnienia Wyroku TSUE z dnia 29 kwietnia 2021 r. wydanego w sprawie C-19/20, który zapadł w sprawie umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej Banku (...) S.A. z siedzibą w G., o podobnej jak w niniejszej sprawie treści klauzuli § 17 — w zakresie możliwości podziału normy § 17 oraz w zakresie obowiązków informacyjnych sądów;

h)art. 385 ^{( 1 )}§ 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (dalej: „Dyrektywa”) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w efekcie uznanie za bezskuteczne wobec powodów wszystkich postanowień Umowy regulujących indeksację kursem franka szwajcarskiego kwoty kredytu udzielonego powodom, podczas gdy prawidłowa analiza treści Umowy w świetle naruszonych przepisów oraz wiążących wytycznych określonych w Wyroku TSUE z dnia 29 kwietnia 2021 roku, wydanego w sprawie C- 19/20, powinna skutkować przyjęciem, że co najwyżej zobowiązanie powodów do zapłaty marży na rzecz Banku może mieć charakter abuzywny, co powinno prowadzić do ewentualnego stwierdzenia w Wyroku, że tylko to zobowiązanie nie wiąże powodów;

i)art. 4 w zw. z art. 1 ust 1 lit a) i b) ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe (dalej: „Ustawa antyspreadowa”) w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. polegające na ich niezastosowaniu i nieuwzględnieniu przy rozstrzyganiu zarzutu abuzywności spornych postanowień Umowy kredytu obowiązującego na dzień zamknięcia rozprawy stanu prawnego wprowadzonego Ustawą antyspreadową, a w konsekwencji błędnym przyjęciu, że wejście w życie tej Ustawy nie zniwelowało dla powodów skutków, z których wywodzili oni rzekomą abuzywność postanowień Umowy kredytu oraz, że możliwe jest nadal kwalifikowanie jako niedozwolonych postanowień wskazanych w pozwie;

j)art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ^{( 1 )}§ 1 i 2 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku (dalej jako „Dyrektywa”) poprzez niezasadne stwierdzenie, że Umowa jest nieważna, pomimo braku pouczenia Powoda przez Sąd o skutkach abuzywności, podczas gdy, niezależnie od bezpodstawności twierdzeń o abuzywnym charakterze spornych klauzul oraz ewentualnym skutku abuzywności w postaci unieważnienia Umowy, stwierdzenie nieważności możliwe jest wyłącznie „po powiadomieniu go przez sąd", „po otrzymaniu informacji od tego sądu, tak aby ewentualna zgoda kredytobiorcy była „dobrowolną i świadomą” (wyrok TSUE z 3 października 2019 roku, C-260/18, D.), co oznacza, że Sąd zaniechał obowiązku poinformowania Powoda o skutkach ewentualnego stwierdzenia nieważności (w szczególności o ewentualnych roszczeniach Banku), a zatem jego zgoda nie była świadoma, w związku z czym brak było podstaw do ustalenia nieważności Umowy;

k)art. 410 §1 i § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. oraz art. 411 pkt 1) i 2) k.c. - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie świadczeń spełnionych przez powodów jako nienależnych, pomimo tego, iż podstawą świadczenia powodów jest łącząca strony Umowa kredytu, a ponadto powodowie świadomie i dobrowolne spełniali nienależne w ich ocenie świadczenia, a dochodzone w niniejszym postępowaniu, bez zastrzeżenia zwrotu; wreszcie spełnienie świadczenia przez powodów czyniło zadość zasadom współżycia społecznego;

l)art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że powodom należą się odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej w pkt 2 Wyroku kwoty 139 587,67 zł od dnia 1 8 listopada 2020 roku do dnia zapłaty oraz kwoty 5 557,69 CHF od dnia 5 maja 2022 roku do dnia zapłaty w sytuacji, gdy termin liczenia odsetek za opóźnienie w realizacji roszczeń o zwrot nienależnie spełnionych świadczeń, wynikających z ustalenia nieważności Umowy kredytu, może rozpocząć się w niniejszej sprawie dopiero w momencie powstania stanu trwałej bezskuteczności Umowy, który to stan powstanie dopiero po uprawomocnieniu się Wyroku w przedmiotowej sprawie, bowiem aż do tego momentu powodowie mają prawo do odwołania oświadczenia o skorzystaniu z systemu ochrony konsumentów przewidzianego przez Dyrektywę 93/13 oraz przepisy art. 385 i następne k.c.

II. Na zasadzie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. apelujący wniósł o zmianę postanowienia dowodowego Sądu I Instancji wydanego podczas rozprawy dnia 5 sierpnia 2022 roku w przedmiocie pominięcia wniosków pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie następujących dowodów:

a)dowodu z zeznań świadka M. E.;

b)dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny bankowości oraz rachunkowości;

III. Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego Wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości;

2.zmianę rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu tj. zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

3.zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Ewentualnie, wniósł o:

l . uchylenie Wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania;

2. zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz pozostawienie Sądowi I instancji rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie, za przyznaniem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja na obecnym etapie w związku z postanowieniem z dnia 17.06.2024r. w przedmiocie uchylenia zaskarżonego wyroku w zakresie pkt.1. i umorzenia w tej części postępowania w sprawie (por. k. 486) była rozpatrywana jedynie w zakresie rozstrzygnięć zawartych w pkt.1.-2. Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego przyjmując je za własne.

Na wstępie należało podzielić stanowisko apelującego, że umowa kredytowa nie naruszała zasady swobody umów wynikającej z art. 353 ¹k.c., ani też przepisu art. 69 ust.1 ustawy prawo bankowe, czy też art. 358 ¹k.c.. Zatem rozważanie przez sąd meriti nieważności umowy w oparciu o art. 58§1k.c. z uwagi na naruszenie wskazanych norm prawa materialnego okazało się zbędne. Sąd Apelacyjny, podziela bowiem stanowisko, że umowa kredytu wiążąca wysokość udzielonego kredytu oraz wysokość jego spłat z kursem waluty obcej, np. franka szwajcarskiego, nie jest sprzeczna z ogólną konstrukcją umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 pr.bank. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tym zakresie już utrwalone (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, a także powołane w nim wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16). W szczególności ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawa antyspreadowa, potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353 ¹ k.c.), a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt denominowany, jak i indeksowany (wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2020 r., II CSK 805/18).

Sąd Apelacyjny podzielił jednakże stanowisko sądu meriti, że w analizowanym przypadku mieliśmy do czynienia z kredytem indeksowanym do CHF. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem tego rodzaju kredyt uznaje się za kredyt złotówkowy, a nie kredyt walutowy, jak to podnosił skarżący w apelacji.

Sąd Apelacyjny podzielił również w pełni te rozważania prawne sądu niższej instancji, który poddał ocenie mechanizm klauzuli waloryzacyjnej zawarty w § 1 ust. 1 in fine, § 7 ust. 2, § 10 ust. 8 oraz §17 umowy pod kątem zgodności z treścią art. art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. i nast.. Należało także wskazać, co wynika już z utrwalonego orzecznictwa TSUE, jak i Sądu Najwyższego, że postanowienia klauzul waloryzacyjnych mają charakter postanowień określających główne świadczenia stron (por wyroki Sądu Najwyższego: z 30 września 2020 r., I CSK 556/18, z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18; z 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21). Zgodnie z art. 385 ^{( 1)}§ 1 zdanie 2 k.c. możliwość uznania postanowienia umownego za niedozwolone nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Bez wątpienia w związku z klauzulą indeksacyjną pozostają postanowienia §17 umowy, które odnosiły się do określania kursu waluty indeksacyjnej, na potrzeby wykonywania analizowanej umowy, która dodatkowo określała tzw. spread, czyli różnicę pomiędzy kursem kupna, a kursem sprzedaży danej waluty.

Sąd odwoławczy stoi również na stanowisku, że zarówno klauzula indeksacyjna, jak i sposób ustalenia kursów waluty indeksacyjnej, nie zostały sformułowane w umowie w sposób jednoznaczny, nie będąc jednocześnie objaśnione powodom z jednej strony w sposób wszechstronny, a z drugiej jasny, przy uwzględnieniu wiedzy i doświadczenia powodów, co zostanie rozwinięte w dalszej części uzasadnienia.

Rozwiązanie ustawowe wynikające z art. 385 ¹§ 1 zdanie 2 k.c, wywodzące się z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, opiera się na założeniu, zgodnie z którym postanowienia określające główne świadczenia stron zazwyczaj odzwierciedlają rzeczywistą wolę konsumenta, gdyż do ich treści strony przywiązują z reguły największą wagę. W związku z tym zasada ochrony konsumenta musi ustąpić ogólnej zasadzie autonomii woli obowiązującej w prawie cywilnym. Wyłączenie spod kontroli nie może jednak obejmować postanowień nietransparentnych, gdyż w ich przypadku konsument nie ma możliwość łatwej oceny rozmiarów swojego świadczenia i jego relacji do rozmiarów świadczenia drugiej strony.

Interpretując art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 w podobnym kontekście, Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że "wymóg, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by rzeczony konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne" (wyr. z 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. przeciwko (...), C-26/13, pkt 75, podobnie wyr. z 20 września 2017 r., R. P. A. i in. przeciwko (...) SA, C-186/16, pkt 45 (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18). Jak wskazał to TSUE w wyroku z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 – C-782/19 wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy dokonywać w ten sposób, że w ramach umowy kredytu denominowanego w walucie obcej wymóg przejrzystości warunków tej umowy, przewidujących, że waluta obca jest walutą rozliczeniową i że euro (w niniejszym przypadku PLN) jest walutą spłaty, oraz powodujących skutek w postaci ponoszenia ryzyka kursowego przez kredytobiorcę, jest spełniony, jeżeli przedsiębiorca dostarczył konsumentowi wystarczających i dokładnych informacji pozwalających na to, aby przeciętny konsument właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny był w stanie zrozumieć konkretne działanie przedmiotowego mechanizmu finansowego i oszacować w ten sposób, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, konsekwencje ekonomiczne - potencjalnie istotne - takich warunków dla swoich zobowiązań finansowych w całym okresie obowiązywania tej umowy. Generalnie rzecz biorąc artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że wymóg, zgodnie z którym warunki umowy powinny być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, zobowiązuje instytucje finansowe do dostarczenia kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. W tym względzie wymóg ów oznacza, że warunek dotyczący ryzyka kursowego musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości spadku wartości waluty krajowej względem waluty obcej, w której kredyt był denominowany, ale również oszacować - potencjalnie istotne - konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych (zob. pkt 78; pkt 3 sentencji) (wyrok TSUE z dnia z dnia 20 września 2018 r., C-51/17). W konsekwencji, wbrew stanowisku pozwanego, nie przedstawił on powodom żadnych symulacji zachowania się podstawowych parametrów kredytu, takich jak wysokość salda kredytowego, wysokość raty kredytowej, a także całkowitych kosztów obsługi tego kredytu, w sytuacji znaczącego umocnienia się kursu CHF względem PLN (rzędu 30, 50, a nawet 100%), trwającego przez dostatecznie długi okres czasu w relacji do czasu obowiązywania umowy kredytu.

Przechodząc do omówienia pozostałych części zarzutu naruszenia art. 233§1kpc, wskazać należało, że wprawdzie §17 umowy kredytu przy ustalaniu kursów kupna, jak i sprzedaży waluty indeksacyjnej odwoływał się do kursów średnich NBP, jednak kursy te miały być pomniejszane w przypadku kursu kupna o marże kupna, natomiast w przypadku kursu sprzedaży powiększane o marże sprzedaży. Pozwany nie wyjaśnił jednak w umowie w sposób obiektywny sposobu kształtowania wysokości marży. Wprawdzie odwołał się w tym względzie do Uchwały Zarządu Banku (...)/2003 z dnia 26.03.2003r. w sprawie wprowadzenia kursu kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. wraz z załącznikiem nr 1 do uchwały – Regulaminem ustalania kursu kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. (por. k. 231-232), jednak dane zawarte w tym dokumencie nie zostały wprowadzone do umowy kredytu, mając charakter wewnętrznej regulacji w pozwanym banku.

Zatem §17 nie zawierał opisu metodologii ustalania tej marży, tak aby konsument mógł w sposób samodzielny dokonać jej obliczenia, celem określenia, jak będzie kształtował się ostateczny kurs przeliczeniowy w toku obowiązywania umowy, a także jaka będzie różnica pomiędzy kursem kupna, a sprzedaży (spread).

Podsumowując, powodowie na podstawie danych zawartych w umowie, nie mieli możliwości samodzielnego ustalenia wysokości marży stosowanej przez bank, w sytuacji, kiedy jej algorytm nie został wprowadzony do umowy. W tej sytuacji nie można było przyjąć, że to postanowienie umowne zostało jasno sformułowane. Jednocześnie ustosunkowując się do zarzutu określonego w szczególności w pkt. I.1..e) zarzutów apelacyjnych, należało podzielić ukształtowane już orzecznictwo, że postanowienia umowy, które uprawniają bank do jednostronnego ustalenia kursów walut (wprowadzenie elementu marży jako nieodłącznego elementu korygującego średnie kursy NBP przy kursach zakupu i sprzedaży de facto uprawniało bank do jednostronnego ustalania kursów walut), są nietransparentne i pozostawiają pole do arbitralnego działania banku. W ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 19 września 2018 r., I CNP 39/17; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17; z 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17; z 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18; z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18; z 29 października 2019 r., IV CSK 309/18; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18; z 30 września 2020 r., I CSK 556/18; z dnia 27.07.2021r., V CSKP 49/21; z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21). Powyższa linia orzecznicza została potwierdzona w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022r., III CZP 40/22, w której zostało przyjęte, że sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie wiążą konsumenta ‎w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} k.c..

Podsumowując, Sąd Apelacyjny nie podzielił szeroko zaprezentowanej przez pozwanego argumentacji, że sąd krajowy w świetle wyroku TSUE z 29.04.2021r. C-19/20 mógł usunąć z §17 umowy wyłącznie element dotyczący marży banku, co w konsekwencji oznaczałoby, że w mocy pozostałby zapis o obowiązywaniu w przypadku kupna/sprzedaży CHF średnich kursów NBP. Kompleksowa analiza przywołanego orzeczenia TSUE nie wskazywała jednak, że wyrok TSUE preferuje rozwiązania, które prezentuje apelujący. Mianowicie, kwestią zasadniczą pozostaje, co poddał już wszechstronnej ocenie sąd meriti, czy sąd krajowy może usunąć wyłącznie mający nieuczciwy charakter element warunku umownego (marżę banku przy transakcjach zakupu lub sprzedaży CHF) umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, czy jest to niewystarczające w szczególności dla zapewnienia odstraszającego skutku działania dyrektywy 93/13. TSUE w pkt.66 analizowanego orzeczenia (C-19/20) wskazał, że naczelną zasadą jest, że sąd krajowy rozpoznający nieuczciwy warunek umowny ma wyłącznie obowiązek wyłączenia stosowania tego warunku, tak aby nie wywoływał on wiążących skutków wobec konsumenta, bez możliwości zmiany treści tego warunku. Umowa ta powinna bowiem co do zasady dalej istnieć bez jakiejkolwiek zmiany innej niż ta wynikająca ze zniesienia wspomnianego warunku, w zakresie, w jakim zgodnie z przepisami prawa krajowego możliwe jest takie dalsze istnienie umowy (wyrok z dnia 7 sierpnia 2018 r., B. S. i E. C., C‑96/16 i C‑94/17, EU:C:2018:643, pkt 73). W ocenie Sądu Apelacyjnego w dalszych punktach uzasadnienia omawianego orzeczenia, TSUE stoi na stanowisku, że usunięcie elementu klauzuli indeksacyjnej kredytu hipotecznego będącego przedmiotem sporu w postępowaniu głównym dotyczącego marży banku, stanowi zmianę istoty klauzuli w jej pierwotnym brzmieniu, czemu na przeszkodzie stoją przepisy dyrektywy 93/13 (por. pkt. 70). Nie można bowiem częściowo utrzymać w mocy warunku umownego, poprzez usunięcie elementów przesądzających o jego nieuczciwym charakterze, w przypadku gdyby to usunięcie sprowadzało się do mającej wpływ na istotę tych warunków zmiany ich treści (wyrok z dnia 26 marca 2019 r., A. B. i B., C‑70/17 i C‑179/17, EU:C:2019:250, pkt 64). TSUE wskazał w pkt. 71, że jedynie gdyby element klauzuli indeksacyjnej rozpatrywanego w postępowaniu głównym kredytu hipotecznego dotyczący marży Banku (...) stanowił zobowiązanie umowne odrębne od innych postanowień umownych, które mogłoby być przedmiotem zindywidualizowanego badania jego nieuczciwego charakteru, sąd krajowy mógłby go usunąć. W ocenie Sądu Apelacyjnego taka sytuacja nie występowała w analizowanym przypadku, skoro marża banku była ściśle powiązana ze średnim kursem NBP kupna lub sprzedaży CHF, stanowiąc z nim nierozerwalną całość, co trafnie przyjął Sąd Okręgowy. Zatem sąd II instancji w pełni podzielił obszerną i wnikliwą analizą zapisów §17 umowy przeprowadzoną przez sąd meriti na s. 9 uzasadnienia zaskarżonego wyroku.

Powodowie, jako konsumenci, co zostało już zasygnalizowane, nie byli w stanie odnosząc się do treści samej umowy określić, ile wynosi sama marża, która ulegała zmianom w okresach comiesięcznych, a tym samym ile wynosi średni kurs NBP. Wprawdzie w kolejnych pkt. 73-74 Trybunał przywołuje przykład dotyczący odsetek zwykłych i odsetek za zwłokę, jednak wyraźnie wskazuje, że jeżeli postanowienia umowne (względnie przepisy prawa) wskazują parametry, powiększenia odsetek za zwłokę, to wtedy może dojść do wyeliminowania samego powiększenia odsetek zwykłych o określony wskaźnik. Jak zostało to już wskazane powyżej, w analizowanym przypadku, umowa nie określała ani wysokości kursu średniego kupna/sprzedaży CHF odsyłając w tym zakresie do kursów średnich NBP, ani też wysokości marży (lub parametrów jej ustalania), co wymagałoby o wiele poważniejszych zabiegów rachunkowych ze strony konsumenta, a co istotne, nie mógłby się łatwo zorientować, ile wynosi wysokość marży przy płatności danej raty, bez każdorazowego, samodzielnego dokonania kalkulacji, jak i sięgania do tabel średnich kursów NBP, skoro pozwanego nie obciążał obowiązek przekazywania danych o wysokości, jak i o zmianach marży banku w samej umowie lub w odrębnych zawiadomieniach. Kontynuacją tej linii orzecznictwa TSUE stanowi wyrok z dnia 8 września 2022r. w sprawach połączonych C-80/21 do C-82/21, w którym to rozstrzygnięciu zostało stwierdzone, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter, w związku z czym warunek ten pozostaje, po usunięciu takich elementów, częściowo skuteczny, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku, który ma wpływ na jego istotę, czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego. Bez wątpienia marża pozwanego banku nie stanowi samodzielnej części klauzuli przeliczeniowej, a tym samym odrębnego zobowiązania umownego. W związku z czym usuniecie samej marży doprowadzi do zmiany tego warunku poprzez naruszenie jego istoty. Istotą postanowienia zawartego w §17 umowy było bowiem zróżnicowanie wysokości kursu kupna i kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej (CHF), gdyż w ten sposób pozwany chciał osiągać dodatkową korzyść w postaci obciążenia kredytobiorców dodatkowymi świadczeniami, poprzez ustanowienie spreadu walutowego (por. pkt. 59-64).

W konsekwencji, Sąd Apelacyjny w ślad za identycznym stanowiskiem sądu I instancji, stanął na stanowisku, że umowa nie mogłaby funkcjonować przy wyeliminowaniu z §17 umowy samej marży banku i pozostawienia średnich kursów NBP, co sugerował apelujący. Ponadto utrzymaniu umowy w mocy stanęły dalsze o wiele istotniejsze przeszkody, a zwłaszcza konieczność wyeliminowania mechanizmu indeksacji określonego w § 1 ust. 1 umowy zd. ostatnie, § 7 ust. 2, § 10 ust. 8 umowy kredytowej, który to mechanizm powodował obok ustalania przez pozwanego kursów waluty indeksacyjnej, odbiegającej od kursów obiektywnych, jednostronne narażenie powodów na pełne ryzyko walutowe, w przypadku gwałtownego umocnienia się waluty indeksacyjnej, co w rzeczywistości się zmaterializowało. Zatem również w zakresie braku objaśnienia powodom ryzyka kursowego w całości należało podzielić pełne i jasne rozważania Sądu Okręgowego.

Ustosunkują się do pozostałych zarzutów określonych w pkt. I.1 apelacji należało rozważyć, czy pozwany w sposób prawidłowy wyjaśnił powodom działanie mechanizmu indeksacyjnego i objaśnił im ryzyko walutowe, wynikające z możliwej zmiany wartości waluty indeksacyjnej oraz zagwarantował mu możliwość negocjacji istotnych warunków umowy.

Na wstępie tego fragmentu rozważań należało powtórnie wskazać, że pozwany nie przedstawił żadnego dokumentu, z którego wynikałoby, że powodowie zostali wszechstronnie poinformowani przez niego o ryzykach związanych z zaciśnięciem kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej, w szczególności, że przeprowadził jakiekolwiek symulacje zachowania się parametrów kredytu (salda, wysokości całkowitych kosztów kredytu, wysokości poszczególnych rat kredytu), w przypadku znaczącego umocnienia się kursu CHF względem PLN, trwającego przez określony czas w relacji do okresu obowiązywania umowy.

Analiza zeznań powoda (k. 277-278), potwierdzonych przez powódkę, które w ocenie sądu odwoławczego nie zostały skutecznie zakwestionowane w apelacji, nie wskazywała, aby tego rodzaju działania zostały podjęte względem kredytobiorców. Powód wyraźnie wskazał, że nie przedstawiono im jak kształtował się kurs CHF/PLN za okres poprzedzający zawarcie umowy oraz jak istotna zmiana kursu CHF/PLN (rzędu 30-100%) wpłynie na podstawowe parametry kredytu, jak wysokość salda, wysokość poszczególnych rat kredytu, czy też całkowitych kosztów obsługi tego kredytu. Istotne było to, że bank nie zbadał jaki poziom umocnienia kursu CHF/PLN, a tym samym jaki poziom ryzyka kursowego, powodowie będą skłonni zaakceptować.

W kontekście powyżej przeprowadzonej analizy zeznań powoda, należało podkreślić, że instytucje kredytowe powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej (Zalecenie A - Świadomość ryzyka wśród kredytobiorców, pkt 1) (wyrok z dnia 20 września 2017 r., A. i in., C-186/16, EU:C:2017:703, pkt 49).(por. uzasadnienie wyroku TSUE z dnia z dnia 20 września 2018 r., C-51/17, pkt. 74). Z uwagi na to, że ustanowiony przez dyrektywę 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca między innymi ze względu na stopień poinformowania, omawiany wymóg przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej (uzasadnienie wyroku TSUE z dnia 30 kwietnia 2014 r. C-26/13, pkt. 72)

W wyrokach z 29 października 2019r., IV CSK 309/18 i z 27 listopada 2019r., II CSK 438/18 również Sąd Najwyższy stwierdził, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mającej daleko idące konsekwencje dla egzystencji konsumenta, mechanizmu działania kursowego wymaga szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy w związku z czym obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej, mimo dokonywanych regularnych spłat. Obowiązek informacyjny określany jest nawet jako "ponadstandardowy", mający dać konsumentowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji.

Podsumowując, obowiązkiem pozwanego, było przedstawienie powodom wszelkich dostępnych dla banku informacji, które pozwoliłyby im zorientować się co do rzeczywistego rozmiaru przyjmowanego na siebie ryzyka, aby w ten sposób mogli podjąć świadomą decyzję w tym zakresie. Obowiązek ten obejmował w szczególności przedstawienie przez bank wszystkich tych czynników, które umożliwiłyby oszacowanie przez powodów rzeczywistego kosztu kredytu, z uwzględnieniem zagrożenia wzrostem kursu CHF, ponad akceptowany przez siebie poziom. Dopiero, po zapoznaniu się z przykładowymi symulacjami, jak wyglądałby saldo kredytu i wysokość poszczególnych rat w przypadku wzrostu kursu CHF do PLN np. o 30%, 60%, czy nawet 100%, powodowie mogliby podjąć świadomą decyzję, czy są skłonny przyjąć na siebie nieograniczone ryzyko walutowe i czy kredyt indeksowany rzeczywiście jest tak korzystny, jak twierdził to pozwany bank, w imieniu którego działali pracownicy pozwanego banku.

Sąd Apelacyjny, pomimo częściowego uwzględnienia wniosku o zmianę postanowienia dowodowego (art. 380k.p.c.), pominął ostatecznie dowód z zeznań świadka M. E. (k. 526), skoro pozwany cofnął ten wniosek dowodowy (k. 524).

W ocenie sądu odwoławczego nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek o zmianę postanowienia dowodowego sądu meriti złożony w trybie art. 380k.p.c. w zakresie dowodu z opinii biegłego sądowego. Sąd Okręgowy zasadnie bowiem pominął bowiem zarówno dowód z dokumentów, jak i z opinii biegłego sądowego, skoro ich przeprowadzenie nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 235 ²§1 pkt.2k.p.c.), a jednocześnie bez wątpienia przyczyniłoby się do przedłużenia postępowania (235 ² §1 pkt.5) k.p.c.). Z kolei przepis art. 227 k.p.c., stanowi, że przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Ma on zastosowanie przed podjęciem rozstrzygnięć dowodowych i uprawnia sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, jako skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć.

Odnosząc się do zarzutu wyartykułowanego w pkt. I.1.d) apelacji na wstępie podkreślić należało, że w zakresie rozstrzygnięcia, czy powodowie mieli możliwość negocjowania warunków umowy, należy przywołać ogólną regułę interpretacyjną, wypływającą z art. 3 ust. 2 omawianej dyrektywy, który stanowi, że warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść (por. uzasadnienie wyroku TSUE z dnia 20 września 2018 r., C-51/17, pkt. 47). Bez wątpienia z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w analizowanym przypadku. Żaden przeprowadzony w sprawie dowodów nie wskazywał, że powodowie mieli realny wpływ na ukształtowanie głównych postanowień umownych, w tym wynegocjowania korzystnego dla siebie przez cały okres trwania umowy kursu CHF/PLN, tak aby ryzyko kursowe zostało rozłożone pomiędzy stronami w sposób proporcjonalny. Tym samym zapis §11 ust.4 umowy, nie odpowiadał rzeczywistości, co wynikało również wprost z treści zeznań powoda (k. 278). Gdyby rzeczywiście strony przeprowadziły proces negocjacji, z pewnością strony sporządziłyby z tej czynności protokół.

Podsumowując, w ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut błędnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów (art. 233§1kpc w zw. z art. 299kpc) okazał się chybiony, stanowiąc jedynie polemikę trafnymi z ustaleniami sądu meriti.

Sąd Apelacyjny podzielił w pełni stanowisko wypracowane w orzecznictwie, że wyeliminowanie z umowy skutecznie zakwestionowanych przez powodów postanowień umownych, wyklucza możliwość wykonywania umowy w szczególności poprzez zastosowanie średnich kursów NBP. W wyroku z 26 marca 2019 r. w sprawach C 70/17 i C 179/17 ( (...) SA przeciwko A. S. S. oraz (...) SA przeciwko A. L. M. i V. R., pkt 54) Trybunał Sprawiedliwości UE wykluczył, by sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach. Oznacza to, że nieuprawnione byłoby zastąpienie przez sąd postanowień niedozwolonych innymi, polegającymi np. na odwołaniu się do kursu walut stosowanego przez Narodowy Bank Polski. Możliwość takiej zmiany umowy przez sąd stałaby w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13, gdyż przedsiębiorcy wiedzieliby, że nawet w razie zastosowania klauzuli niedozwolonej umowa zostanie skorygowana przez sąd w sposób możliwie najpełniej odpowiadający ich woli, a jednocześnie dopuszczalny w świetle przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18).

Ocena, czy unieważnienie umowy naraża konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, musi być dokonywana w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a nie w chwili zawarcia umowy (pkt 50 wyrok TSUE w sprawie D. C-260/18), co oznacza, iż miarodajne są skutki, które rzeczywiście powstałyby, w okolicznościach istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, gdyby sąd krajowy unieważnił tę umowę, a nie skutki, które w dniu zawarcia tej umowy wynikałyby z jej unieważnienia (pkt 51 wyroku C-260/18). Finalnie, „punktem wyjścia do oceny dopuszczalności zastąpienia klauzuli abuzywnej inną, dopuszczalną jest ustalenie, czy bez tej klauzuli umowa może nadal istnieć, a w razie odpowiedzi negatywnej - czy jej „unieważnienie” zagraża interesom konsumenta, z uwzględnieniem okoliczności istniejących w czasie sporu.

Jeżeli zagraża, wówczas w rachubę wchodzi zastąpienie niedozwolonego postanowienia szczegółową regułą ustawową, chyba że konsument obstaje przy nieważności całej umowy, co konsekwentnie powodowie reprezentowani przed sądami obu instancji wyrażali.

Uznanie, że postanowienia zawarte w § 1 ust. 1 umowy zd. ostatnie, § 7 ust. 2, § 10 ust. 8, §17 umowy nie obowiązują strony ex tunc i ex lege, powodowało, że umowa nie może być realizowana. Jednocześnie, jak wynikało ze stanowiska powodów, wyrazili wolę ustalenia, że umowa jest nieważna i znają konsekwencje takiego rozstrzygnięcia. Aktualnie, wobec wykonania umowy w trakcie trwania niniejszego procesu, Sąd jedynie w formie przestankowej uznaje umowę kredytowa łączącą strony za nieważną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodziła także możliwość uzupełnienia abuzywnych postanowień umownych z odwołaniem się do zwyczaju czy zasad współżycia społecznego (art. 56 k.c., art. 65 § 1 i 2 k.c. i w zw. z art. 354 § 1 k.c.), bądź też przyjęcia na podstawie art. 358§1 i 2kc, art. 41 prawa wekslowego lub art. 24 ust.3 ustawy z dnia 29.08.1997r. o Narodowym Banku Polskim średnich kursów CHF/PLN ogłaszanych przez NBP. Sąd Apelacyjny podziela zatem stanowisko, że nie można w sytuacji uznania niedozwolonych postanowień umownych za abuzywne zastępować ich żadnymi innymi, mając w szczególności na względzie stanowisko wyrażone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 3 października 2019 r., C-260/18 (w sprawie K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank (...), (...):EU:C:2019:819) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2021r., I CSKP 74/21; por także najnowszy wyrok TSUE w sprawach C -80/21 do C-82/21).

Sąd I instancji nie mógł zastosować art. 358§2kc, skoro takie rozwiązanie mogłoby by być rozważane jedynie w przypadku, gdyby stosunek prawny został zawarty po dniu wprowadzenia tego przepisu do kodeksu cywilnego, a mianowicie po dniu 24.01.2009r.. Ponadto, przepis ten dotyczy zobowiązań wyrażonych w walucie obcej, a nie ma aktualnie wątpliwości, że kredyt indeksowany, z jakim mieliśmy do czynienia w sprawie, jest wyrażony w walucie polskiej. Ponadto przywołany przez skarżącego przepis jest normą o charakterze ogólnym, a tym samym nie jest wyrazem ustawodawcy uregulowania praw i obowiązków w umowie kredytu indeksowanego, czy denominowanego (nie spełnia wymagań stawianych przez TSUE dla przepisów dyspozytywnych mogących uzupełnić umowę).

Odnosząc się do zarzutu zawartego w pkt. I.2.k). (naruszenia art. 410§1 i 2kc w zw. z art. 405kc) należało wskazać, że przepis art. 405 k.c., dotyczący bezpodstawnego wzbogacenia, na którym rozliczenie się opiera stanowi, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Z powyższego przepisu nie wynika zatem, że obowiązek zwrotu jest dwustronny i każda ze stron zobowiązana jest do zwrotu wzajemnego świadczenia, lecz wręcz przeciwnie, do zwrotu zobowiązany jest tylko ten kto uzyskał korzyść majątkową, jest to więc regulacja jednostronnie zobowiązująca. Ostateczne stanowisko w zakresie istnienia dwóch kondykcji zostało przesądzone w uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, który to sąd wskazał, że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410§1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. Sąd Apelacyjny podziela tym samym w pełni to stanowisko, stąd brak było podstaw, aby w niniejszym postępowaniu sąd I lub II instancji miał uwzględniać ewentualne, dotychczas nie wyartykułowane wzajemne wierzytelności pozwanego banku, poprzez zastosowanie z urzędu tzw. teorii salda, co w konsekwencji miało doprowadzić do oddalenia powództwa uwzględnionego w pkt.2. zaskarżonego wyroku. Sąd Apelacyjny, nie podzielił również stanowiska pozwanego wyrażonego podczas rozprawy apelacyjnej, aby wyrok TSUE w sprawie C-396/24 miał prowadzić do wniosku, że sąd z urzędu winien stosować teorię salda do rozliczeń stron umowy kredytu, w sytuacji, kiedy pozwany bank nie składa zarzutu potrącenia. Zakres tego orzeczenia jest ściśle ograniczony do przypadków, w których to bank pozywa konsumenta. Nie można zatem mówić o powrocie teorii salda czy też ograniczeniu praw powodów, jako kredytobiorców do uzyskania jedynie różnicy pomiędzy kwotą kredytu a kwotą spłat przewyższających kwotę wypłaconego kredytu. Wskazany wyrok TSUE wciąż kładzie silny nacisk na ochronę konsumenta, a jego dotychczasowe orzecznictwo wskazuje, że to przedsiębiorca winien dążyć do pełnego rozliczenia, podnosząc przede wszystkim zarzut potrącenia. Za takim stanowiskiem opowiedział się również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5.09.2025r. w sprawie II CSKP 550/24, co Sąd Apelacyjny aprobuje.

Wbrew stanowisku apelującego w sprawie nie mogły znaleźć zastosowania przepisy art. 411 pkt.2kc, jak art. 411 pkt.4kc. Pierwszy z tych przypadków dotyczy sytuacji spełnienia świadczenia przez podmioty mające jedynie moralny obowiązek świadczenia, np. wynikający z relacji rodzinnych, nie zaś każdej sytuacji, gdy doszło do spełnienia świadczenia mimo braku podstawy prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2004 r., II PK 18/04). Chodzi tu więc o wypadki szczególne, nie zaś świadczenie na podstawie nieważnych umów cywilnoprawnych. Również w ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie nie mógł mieć zastosowania przepis art. 411 pkt.4kc. Przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna (trwale bezskuteczna), nie są objęte zakresem unormowania art. 411 pkt 4 k.c., co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych. Nie może zatem stać na przeszkodzie uwzględnieniu condictio indebiti, sine causa czy ob rem; w takich wypadkach podstawa w ogóle nie powstała, więc brak jest roszczenia, które mogłoby jeszcze nie być wymagalne. Spełniający świadczenie może żądać jego zwrotu, gdy świadczenie spełniane jest w wykonaniu nieważnej czynności prawne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 listopada 2021r., I ACa 625/21; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2021r., I NSNc 93/20; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2021 r. III CZP 41/20).

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił podniesionego przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia14.11.2022r. zarzutu prawa zatrzymania (k. 418-428). Apelujący powinien był skorzystać z innej formy obrony, a w szczególności z zarzutu potrącenia. Sąd Apelacyjny podzielił zatem w tej mierze najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego wykluczające w takim przypadku skorzystanie z zarzutu zatrzymania (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2025 r., III CZP 37/24; czy uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2024 r., III CZP 31/23).

Sąd Apelacyjny, w związku z zarzutem naruszenia art. 481§1k.c., nie podzielił natomiast stanowiska sądu meriti w zakresie określenia początkowego momentu biegu odsetek za opóźnienie od zasądzonej należności głównej w kwocie 139587,67zł. Mianowicie, wprawdzie powodowie wystosowali do pozwanego przedsądowe wezwanie do zapłaty, jednak nie wskazali jednoznacznie, czy żądają zwrotu całości świadczenia nienależnego w związku z nieważnością umowy, czy też jedynie nienależnie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych w wysokości wyższej niż w rzeczywistości byli zobowiązani do zapłaty, wyrażając gotowość podjęcia negocjacji (por. k. 38-41). Ponadto, również w treści powództwa, nie dochodzili zwrotu całości świadczeń nienależnych w związku z nieważnością umowy, a jedynie zwrotu zawyżonego świadczenia. Dopiero w piśmie procesowym z dnia 19.04.2022r. (k. 322-326), które zostało odebrane przez pełnomocnika pozwanego w dniu 4.05.2022r. (por. k. 332), powodowie dokonali zmiany podstawy faktycznej i prawnej powództwa, żądając jednoznacznie zwrotu świadczenia nienależnego, zasądzonego następnie w wyroku sądu I instancji, z powodu nieważności całej umowy kredytowej. W tej sytuacji, w ocenie Sądu Apelacyjnego, za początkowy moment biegu odsetek od zasądzonego świadczenia w PLN, a nie tylko w CHF, należało przyjąć następny dzień po odebraniu przez pełnomocnika pozwanego pisma procesowego powodów, na mocy którego dokonali zmiany żądania pozwu w zakresie roszczenia pieniężnego, tj. od dnia 5.05.2022r.. W tej sytuacji wyrok podlegał zmianie na podstawie art. 386§1k.p.c.., o czym orzeczono w pkt.1) wyroku sądu II instancji, a powództwo w pozostałej części podlegało oddaleniu.

W konsekwencji, apelacja w pozostałej części jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z odpowiedzialnością za wynik postępowania na podstawie art. 98§1 i 3, 98§1 ¹kpc w zw. z art. 108§1 kpc w zw. z art. 391§1 kpc i na podstawie § 2 pkt. 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Sąd Apelacyjny uznał, że na zmianę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego nie może wpłynąć fakt częściowego uchylenia wyroku sądu meriti, na skutek częściowego cofnięcia powództwa (w zakresie żądania ustalenia), skoro jedynie na skutek upływu czasu, doszło do wykonania umowy kredytowej przez powodów, a tym samym samoistnie odpadła potrzeba dalszej ochrony prawnej na podstawie art. 189k.p.c..

SSA Piotr Łakomiak