Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Piotr Wójtowicz (spr.)
Sędziowie :	SA Zofia Kawińska-Szwed SA Lucyna Świderska-Pilis
Protokolant :	Anna Wieczorek

po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2012 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa G. T. i K. T.

przeciwko Skarbowi Państwa-Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w C. i (...) Wojewódzkiemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej

z dnia 24 sierpnia 2011 r., sygn. akt I C 9/10

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1. i 3. w ten sposób, że powództwo oddala i zasądza od powodów na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 3600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2)  zasądza od powodów na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 948/11

UZASADNIENIE

Powodowie wnieśli ostatecznie o zasądzenie na ich rzecz od reprezentowanego przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w C. i (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego pozwanego 165658,-zł i kosztów procesu z tym uzasadnieniem, że na skutek wydawanych przez te organy decyzji ponieśli szkodę w tej właśnie wysokości.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jego rzecz od powodów kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego Skarbu Państwa- (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego na rzecz powodów 95632,05 zł, w pozostałej zaś części powództwo oddalił oraz orzekł o kosztach i przytoczył następujące motywy swego rozstrzygnięcia:

Decyzją z 25 października 2001 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w C. nakazał powodom, by w terminie do 30 listopada 2001 r. doprowadzili do zgodności z przepisami teren poza pasem 40 m od ulicy (...) o powierzchni 1849,3 m ² oraz przywrócili dla potrzeb gospodarstwa budynek wykorzystywany jako magazynowo-naprawczy. Wskazał Inspektor, że powodowie prowadzą działalność handlową i dla jej potrzeb wykorzystują utwardzone latach 1991-1992 i w 2001 r. płytami betonowymi place, które służą jako składowisko materiałów budowlanych, że część inwestycji nie jest sprzeczna z obowiązującym planem zagospodarowania przestrzennego miasta S., że place manewrowe i składowiska o powierzchni 1849,3 m ² leżą na terenie przewidzianym w planie na uprawy polowe i ogrodnicze i obecna ich funkcja stoi w sprzeczności z obowiązującym planem oraz ze na terenie tym znajduje się również budynek gospodarczy samowolnie zaadaptowany dla potrzeb obecnej działalności handlowej.

Decyzją z 30 stycznia 2002 r. (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego uchylił tę decyzję w części nakazującej doprowadzenie do zgodności z przepisami terenu poza 40 m pasem od ul. (...) w Z. i orzekł w tej części rozbiórkę placów składowych i manewrowych o powierzchni 1849,3 m ², utrzymał natomiast w mocy decyzję w części dotyczącej przywrócenia poprzedniego sposobu użytkowania budynku gospodarczego.

Decyzją z 21 października 2008 r. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego stwierdził nieważność decyzji (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z tej przyczyny, że w sposób rażący narusza ona przepisy. Wskazał, że orzeczony w niej nakaz rozbiórki placów składowych i manewrowych został oparty na art. 51 ust.1 pkt 1 Prawa budowlanego z 1994 r., podczas gdy część placów powstała w latach 1991-1992 i zastosowanie winno w stosunku do nich znaleźć Prawo budowlane z 1974 r., że Inspektor Wojewódzki nie wypowiedział się co do całości zawartego w decyzji organu pierwszej instancji rozstrzygnięcia, wreszcie że jego decyzja została wydana z rażącym naruszeniem art138§ 1 pkt 2 k.p.a. i art. 51 ust. 1 Prawa Budowlanego z 1974 r.

Dnia 17 października 2002 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w C. wezwał powoda do wykonania do 30 listopada 2002 r. wymienionego w tytule wykonawczym nr (...) z dnia 4 kwietnia 2002 r. obowiązku z zagrożeniem, że w razie jego niewykonania zlecone to zostanie na jego koszt innej osobie; zobowiązał go jednocześnie do wpłacenia na poczet kosztów wykonania zastępczego 41417,-zł zaliczki. Powodowie zgłosili chęć wykonania rozbiórki na własny koszt; 20 grudnia 2005 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego stwierdził wykonanie rozbiórki placów składowych i manewrowych poza pasem 40 m od ul. (...).

W lipcu 2005 r. powodowie zgłosili zamiar rekultywacji terenu po rozbiórce ściągniętych płyt drogowych przez zasypanie go łupkiem oraz ziemią. W odpowiedzi otrzymali pismo informujące, iż wskazane prace nie wymagają wydania decyzji. W latach 2005-2006 powodowie wyłożyli cały teren, z którego usunęli wcześniej płyty betonowe, łupkiem z tej przyczyny, że po ściągnięciu płyt po terenie tym nie można było niczym przejechać.

W dniu 14 lutego 2007 r. powodowie zgłosili zamiar ponownego utwardzenia placu płytami betonowymi i w dniu 9 stycznia 2008 r. otrzymali ze Starostwa Powiatowego informację, iż wykonanie planowanych robót jest zgodne z obowiązującym prawem budowlanym. Wywieźli wówczas łupek na inną swoją działkę, wzięli z niej płyty betonowe i ponownie je ułożyli.

Z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości wynika, że:

- koszt wykonanej systemem gospodarczym rozbiórki płyt żelbetonowych według cen z 2011 r. wynosi 18760,46 zł,

- koszt roku wykonanego systemem gospodarczym wyłożenia łupkiem według cen z 2011 r. wynosi 51079,06 zł, z czego koszt robocizny to 8791,60, a koszty sprzętu to 7121,17 zł,

- kosz demontażu wykonanego systemem gospodarczym wyłożenia łupkiem według cen z 2011 r. wynosi 13454,-zł, z czego koszt robocizny to 7720,83 zł, a koszt sprzętu to 5733,17 zł,

- koszt ponownego wyłożenia płytami żelbetonowymi według cen z 2011 r. wynosi 47504,82 zł.

Współwłaścicielami działki nr (...) w Z. na zasadach wspólności majątkowej są powodowie, którzy wspólnie ponosili koszty związane z rozbiórką płyt betonowych, koszty wyłożenia łupkiem, demontażu łupka i ponownego wyłożenia terenu płytami betonowymi.

Podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa- (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w związku z wykonaniem jego ostatecznej decyzji administracyjnej z 30 stycznia 2002 r. jest art. 417 ¹§2 k.c. zgodnie z którym jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu jej niezgodności z prawem. Powodowie wykazali powstanie szkody w związku z wydaniem niezgodnej z prawem ostatecznej decyzji administracyjnej (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z 30 stycznia 2002 r., której niezgodność z prawem stwierdzono w decyzji Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego z 3 grudnia 2008 r.

Decyzja, z którą wiąże się dochodzone w związku ze szkodą roszczenie, została wydana przez (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru, dlatego właśnie od tej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa zasądzono dochodzoną część odszkodowania. (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego należy do pionu zespolonej administracji publicznej i wykonuje zadania określone w prawie budowlanym.

Strona pozwana nie zaprzeczała, że faktycznie prace te, a w szczególności demontaż płyt betonowych, wyłożenie terenu łupkiem, demontaż łupka i ponowne wyłożenie płytami betonowymi zostały wykonane. Powodowie wykazali swoją związaną z wadliwą decyzją szkodę do kwoty 95632,05 zł. W sposób wiarygodny, logiczny i spójny określili oni poniesione przez nich koszty związane z wadliwą decyzją. Nie przedłożyli wprawdzie żadnych rachunków zna wykonane roboty, ale to dlatego, że wykonali je systemem gospodarczym. Wartości prowadzonych tym systemem prac według aktualnych cen wyliczył biegły. Spośród wskazanych przez niego kosztów uwzględnieniu podlegały jedynie:

- za demontaż płyt betonowych w latach 2004-2005 r. 18760,46 zł związane z robocizną, transportem i pracą sprzętu,

- za wyłożenie terenu łupkiem 8791,60 zł za robociznę i 7121,17 zł za sprzęt,

- za demontaż łupka 7720,83 zł za robociznę i 5733,17 zł za sprzęt,

- za ponowne wyłożenie placu płytami 33253,37 zł za robociznę i 14251,45 zł za sprzęt,

co w sumie daje 95632,05 zł. Nie podlegały natomiast uwzględnieniu koszty ani łupka, powodowie bowiem łupek ten wywieźli na swoją działkę, ani płyt betonowych, które powodowie przywieźli z innej swojej działki.

Ponieważ dochodzone przez powodów roszczenie dotyczyło szkody związanej z ich nieruchomością, której są współwłaścicielami na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej, nie było podstaw do zasądzenia na ich rzecz roszczenia solidarnie.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach przywołał Sąd normę art. 100 k.p.c.

W apelacji od zawartego punktach 1. i 3. opisanego wyroku pozwany zarzucił naruszenie art. 229 k.p.c., art. 232 zdanie 1 k.p.c. w związku z art. 6 k.c., art. 233§1 k.p.c., art. 278§1 k.p.c., art. 286 k.p.c., art. 328§2 k.p.c. oraz art. 361§1 i §2 k.c. i w oparciu o te zarzuty wniósł o zmianę tego wyroku przez oddalenie powództwa i rozstrzygnięcie o kosztach za pierwszą instancję; alternatywnie wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej jego części i o przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. W każdym przypadku wniósł o zasądzenie na jego rzecz od powodów kosztów postępowania apelacyjnego.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie na ich rzecz od powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, acz nie ze wszystkimi podniesionymi w niej zarzutami i argumentami można się zgodzić.

Nie może odnieść skutku zarzut obrazy art. 328§2 k.p.c. Uchybienie przepisom proceduralnym tylko wtedy wszak ma znaczenie, jeżeli miało wpływ na treść wyroku. Uzasadnienie wyroku tymczasem sporządza się po jego ogłoszeniu, ewentualne naruszenie regulującej zawartość motywów normy art. 328§2 k.p.c. zatem na jego treść wpływu najmniejszego mieć nie może. Obraza tego przepisu do wzruszenia wyroku prowadzić by mogła jedynie w ekstremalnych przypadkach, gdyby wskutek wad uzasadnienia wyrok w ogóle nie poddawał się kontroli instancyjnej, takich wad tymczasem w sprawie niniejszej nie sposób się dopatrzyć.

Równie bezzasadny jest zarzut obrazy art. 229 k.p.c. (niezależnie od tego, że podniesiony on został w kontekście „zarybiania”, którego postępowanie nie dotyczyło), nie przypisał bowiem Sąd Okręgowy pozwanemu stanowiska procesowego, które nie zostało przez niego wyrażone.

Pozostałe zarzuty proceduralne i towarzyszący im zarzut obrazy art. 6 k.c. sprowadzają się do kwestionowania dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. I te zarzuty nie są zasadne, przy przyjętej przez Sąd Okręgowy koncepcji rozstrzygnięcia bowiem celowe było prowadzenie dowodu z opinii biegłego, a – wbrew tezie skarżącego – uczynienie tego nie stanowiło zastąpienia obowiązku powodów co do wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzili oni skutki prawne. W tym kontekście zgłoszone przez pozwanego do protokołu rozprawy z dnia 15 grudnia 2010 r. zastrzeżenie pozbawione było podstaw, a jego wniosek o rozpoznanie w postępowaniu apelacyjnym prawidłowości wydanego w tym zakresie postanowienia nie mógł odnieść pożądanego przezeń skutku. Nie było także przesłanek do dopuszczania w sprawie dowodu z opinii innego biegłego (teza, jakoby należało uczynić to z urzędu, nie wytrzymuje krytyki) lub do domagania się od autora opinii ustnego lub pisemnego jej wyjaśnienia bądź uzupełnienia, takich działań bowiem nie uzasadniały podniesione w stosunku do niej przez pozwanego zarzuty. Niezrozumiały jest zarzut obrazy art. 233§1 k.p.c. przez „bezkrytyczne uznanie za wiarygodną opinię biegłego” z tej przyczyny, że na ogół (także w sprawie niniejszej) ocena opinii biegłego dokonywana być musi nie wedle kryterium wiarygodności, a według kryterium mocy dowodowej, rozumianej jako przydatność dla wyjaśnienia spornych w sprawie kwestii. Jeśli nawet intencją skarżącego było podważenie dowodu z opinii biegłego z tej właśnie przyczyny, to wywody jego w tym zakresie (i te zawarte w apelacji, i te zawarte w zgłoszonych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym zarzutach przeciwko opinii) nie są przekonujące. Jest to jednak bez znaczenia o tyle, że rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego na opinii tej ostatecznie nie bazuje.

Jeśli nie liczyć nieskutecznego kwestionowania przez pozwanego opinii biegłego, poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia, znajdujące pełne oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, nie są kontestowane. Dotyczy do także (a nawet w szczególności) dat i treści decyzji wydawanych w związku z zagospodarowaniem przez powodów (lub ich poprzedników) tej części ich nieruchomości, która położona jest poza przylegającym do ulicy (...) pasem o szerokości 40 m. Ustalenia te Sąd Apelacyjny zatem akceptuje i uznaje za własne. Wymagają one jedynie uzupełnienia o nowe, nieznane jeszcze w dacie wyrokowania w pierwszej instancji, a obecnie niesporne okoliczności: że w dniu 10 października 2011 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w C. wydał w sprawie (...) (...) decyzję nakazującą powodom rozbiórkę zlokalizowanego na działce nr (...) (obecnie(...) i (...)) placu manewrowego i składowego jako wykonanego z naruszeniem warunków miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i warunków zgłoszenia utwardzenia placu płytami betonowymi w organie administracji architektoniczno-budowlanej (k. 275-278) oraz że w dniu 30 grudnia 2011 r. wydaną w sprawie (...) (...) decyzją (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego decyzję tę utrzymał w mocy.

Powodowie roszczenie swoje wywodzili z bezprawności wydanej przez (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w dniu 30 stycznia 2002 r. decyzji, co budzić może wątpliwości co do prawidłowości przywołania przez Sąd Okręgowy jako podstawy prawnej tego roszczenia obowiązującej dopiero od 1 września 2004 r. normy art. 417 ¹§2 k.c. Skoro jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego (na przykład wyrok z 3 listopada 2009 r., II CSK 247/09) reprezentowany jest pogląd, że zastosowanie w takim przypadku winien mieć stan prawny obowiązujący w dacie wydania decyzji nadzorczej (ta zaś wydana została 21 października 2008 r.), nie ma powodu, by przyjęcie tej podstawy przez Sąd Okręgowy kwestionować. Niezależnie zresztą od tego, czy za podstawę roszczenia uzna się tę normę, czy też normę art. 417§1 k.c. w jej brzmieniu sprzed 1 września 2004 r. lub normę art. 160 k.p.a. w związku z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, dla bytu roszczenia, jako opartego na przepisach o czynach niedozwolonych, spełnione być muszą łącznie trzy przesłanki: bezprawność działania (lub zaniechania) organu władzy państwowej, szkoda oraz związek przyczynowy między owym bezprawnym działaniem a powstaniem szkody. Bezprawność decyzji (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego przesądzona została przez Generalnego Inspektora Nadzoru Budowlanego, niewątpliwy jest również zaistniały po stronie powodów uszczerbek majątkowy, wywołany wydatkami na zdjęcie płyt betonowych, na wysypanie terenu łupkiem, na usunięcie łupka (jeśli zostało to w ogóle zrobione) i na ponowne ułożenie płyt betonowych. W okolicznościach sprawy niniejszej nie sposób jednak dopatrzyć się adekwatnego (w rozumieniu art. 361§1 k.c.) związku przyczynowego między ową uznaną za wydaną z naruszeniem prawa decyzją a wydatkami powodów. Zwrócić należy uwagę, że nieważność decyzji stwierdzona została wyłącznie z uwagi na niezastosowanie właściwego dla daty ułożenia części płyt prawa i z uwagi na wadliwe orzeczenie jedną decyzją w kwestiach stanowiących dwie odrębne sprawy administracyjne, nie zaś z uwagi na jej merytoryczną wadliwość lub bezzasadność. W szczególności stwierdzenie nieważności nie mogło samo przez się oznaczać, że dopuszczalne w świetle prawa było ułożenie płyt żelbetonowych na terenie przeznaczonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na uprawy polowe i ogrodnicze. Konieczność usunięcia płyt (i w 2002 r., i obecnie) wynika wprost z ostatecznej decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w C. z 10 października 2011 r. Skoro zatem – z uwagi na sprzeczność z planem zagospodarowania przestrzennego – płyty czy to ówczesnej działce (...), czy to na części obecnych działek (...) nie mogły i nie mogą się znajdować, rozebranie ich stanowiło wykonanie obowiązku działania zgodnie z prawem (niezależnie od wydania bądź niewydania decyzji w tym przedmiocie), wszelkie późniejsze działania powodów zaś podejmowane były przez nich na ich koszt i na ich ryzyko i nie mogą obciążać pozwanego. W sprawie zaistniały więc przesłanki do zmiany wyroku przez oddalenie powództwa w całości, to zaś pociągnąć za sobą musiało stosowną korektę rozstrzygnięcia o kosztach, którymi – w myśl płynącej z art.. 98 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik procesu – obciążyć należało powodów.

Z powyższych względów na podstawie art. 386§1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego podstawę swą znajduje w normie art. 98 k.p.c.