Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska
Protokolant :	Julia Karnat

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2022 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. H.

przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...) w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 9 września 2021 r., sygn. akt II C 632/19

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego postanowienia.

SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska

Sygn. akt I ACa 192/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo A. H. przeciwko Skarbowi Państwa-Wojewodzie (...) w K. o zapłatę 250 000 zł odszkodowania w związku z wydaniem 17 lutego 1961 r. przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. decyzji, na mocy której doszło do przejęcia na własność Państwa nieruchomości rolnej, stanowiącej własność poprzedników prawnych powoda oraz zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej RP 5.400 złotych z tytułu połowy kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu sąd powołał następujące ustalenia:

Nieruchomość rolna objęta dawną księgą wieczystą o nr kw (...) prowadzoną w Sądzie Grodzkim w B., położona w H., składająca się z działek (...) stanowiła własność J. H. i T. z R. H. po ½ części. Następcami prawnymi właścicieli są powód oraz T. H. (1) i M. N., którzy cesją wierzytelności z 18 czerwca 2018 r. przenieśli na powoda prawo do dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa. Nieruchomość ta została przejęta na rzecz Skarbu Państwa na cele reformy rolnej na mocy art. 2 ust. 1 pkt b dekretu z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, co wynika z Zaświadczenia Naczelnika Wydziału (...) Urzędu Wojewódzkiego (...) z 2 lipca 1947 r. znak (...). Następnie nieruchomość ta została oszacowana, a ruchomości z gospodarstwa rolnego poddane inwentaryzacji. Na podstawie wniosku z 2 lipca 1947 r. o wpis w L.. 527 Sąd Grodzki w B. uchwałą z 9 sierpnia 1947 r. zezwolił na wpis hipoteczny, w wyniku którego w miejsce dotychczasowych właścicieli J. H. oraz T. z R. H. wpisano Skarb Państwa. Następnie Aktem nadania ziemi nr 81 z 2 grudnia 1947 r., wydanym przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych, stwierdzono, że A. G. otrzymał na własność nadział ziemi o obszarze 1.1440 ha obejmujący m.in. parcele gruntowe nr (...) i nr (...).

Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. Decyzją z 17 lutego 1961 r. znak (...) w trybie art. 9 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego orzekło o przejęciu wskazanej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, powołując się na art. 2 ust. 1 lit. b Dekretu o prowadzeniu reformy rolnej i wskazując, że nieruchomość ta została trwale rozdysponowana na cele reformy rolnej oraz, że decyzję wydano, by sprostować w hipotece podstawę prawną przejęcia w celu umożliwienia byłym właścicielom skorzystania z uprawienia do otrzymania renty starczej. W dniu 28 lutego 1961 r. decyzji tej nadano klauzulę ostateczności. Pismem z 15 lutego 2013 r. powód oraz T. H. (1) i M. N. wystąpili do Wojewody (...) o stwierdzenie nieważności decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z 17 lutego 1961 r. o przejęciu na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości rolnej objętej wykazem hipotecznym lwh 527 gminy katastralnej H., stanowiącej byłą własność J. H. i T. H. (2), oznaczonej jako działki nr (...) o łącznej powierzchni 0,2561 ha.

Decyzją z 24 lipca 2015 r. ( (...). (...).9.20.2015) Wojewoda (...) umorzył postępowanie, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 maja 2015 r. sygn. akt P 46/13, który wyłączył dopuszczalność stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była podstawą do nabycia prawa lub ekspektatywy. W wyniku postępowania odwoławczego Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, decyzją z 16 kwietnia 2018 r. znak: GZ.rn.625.255. (...), uchylił w całości zaskarżoną decyzję Wojewody (...) z dnia 6 sierpnia 2016 r. oraz stwierdził nieważność orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z dnia 17 lutego 1961 r. znak: (...)., wskazując że „Skarb Państwa wyzbył się własności spornej nieruchomości na rzecz A. G., jeszcze za nim zostało wydane orzeczenie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z 17 lutego 1961 r…” oraz że „…oczywistym również jest, że nie można było przejąć na własność Państwa nieruchomości należącej wcześniej do J. i T. H. (2), skoro w dacie wydania badanej decyzji była ona już własnością osoby trzeciej – A. G.. Z treści tej decyzji jasno wynika, że organ administracji miał świadomość zmian właścicielskich jakie nastąpiły na spornej nieruchomości…” Tym samym „opisywana nieruchomość w dniu wydania decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. nie należała do J. i T. H. (2), nie znajdowała się ona również w dyspozycji Skarbu Państwa i nie mógł mieć zastosowania przepis art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego. Oznacza to, że badane orzeczenie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z 17 lutego 1961r. wydane zostało z rażącym naruszeniem prawa.”

Jak wyjaśnił sąd meriti okoliczności te ustalił na podstawie przedłożonych i nie zakwestionowanych przez żadną ze stron dokumentów. Podał również, że w związku z podstawą rozstrzygnięcia pominięciu podlegał dowód z opinii biegłego jako nieprzydatny dla rozpoznania sprawy oraz zaznaczył, że biegła J. O. wskazała, że w świetle zgromadzonych dokumentów, po dokonaniu oględzin oraz przy uwzględnieniu wyjaśnień powoda, nie można dokonać wyceny nieruchomości wobec niemożności ustalenia stanu zagospodarowania nieruchomości. Wątpliwości budziły także zeznania samego powoda, skoro urodził się w (...) r., a opisywał stan nieruchomości w 1957 r., czyli odwoływał się do spostrzeżeń 7 letniego dziecka.

Dokonując oceny roszczenia odszkodowawczego z tytułu bezprawnego działania Skarbu Państwa w postaci wadliwego wydania decyzji administracyjnej, na mocy której miało dojść do przejęcia własności nieruchomości, sąd pierwszej instancji uznał je za nieuzasadnione.

Odpowiedzialności Skarbu Państwa za naprawienie szkody wynikłej z wydania prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji można żądać dopiero po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej, co wynika z treści art. 417 (1) § 2 k.c. Obowiązek uzyskania prejudykatu odnosi się zatem do prawomocnych orzeczeń wydawanych przez sądy i ostatecznych decyzji pochodzących od organów administracji. Obowiązek ten nie obejmuje natomiast orzeczeń i decyzji nieprawomocnych. Szkody wynikłe z takich aktów indywidualnych zaopatrzonych w rygor natychmiastowej wykonalności albo wykonalnych z mocy prawa podlegają naprawieniu na podstawie art. 417 § 1 k.c. Prejudykat uznający prawomocne orzeczenie zapadłe w postępowaniu sądowo-administracyjnym za niezgodne z prawem może być uzyskany w postępowaniu o unieważnienie prawomocnego orzeczenia (art. 172 p.p.s.a.); o wznowienie postępowania (art. 270-285 p.p.s.a.) oraz o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia ( art. 285a-285l p.p.s.a.). Ustaleniu niezgodności z prawem ostatecznych decyzji administracyjnych służą decyzja wydana wskutek wznowienia postępowania (art. 145 - 152 k.p.a., art. 240-246 o.p.); decyzja wydana w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji (art. 156 k.p.a., art. 247 o.p.) oraz orzeczenie sądu administracyjnego uwzględniające skargę na decyzję (art. 145 p.p.s.a.).

W tym wypadku dochodzone żądanie zmierzało do naprawienia szkody wyrządzonej bezprawnym w ocenie powoda zachowaniem funkcjonariuszy państwowych, a zatem na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych. Przesłankami odpowiedzialności cywilnej są w takim wypadku łącznie zdarzenie sprawcze, szkoda wywołana tym zdarzeniem, a także związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą. Sąd podkreślił również, że w myśl art. 321 § 1 k.p.c. związany jest żądaniem zgłoszonym przez powoda w powództwie, a więc nie może wbrew żądaniu zasądzić czegoś jakościowo innego albo w większym rozmiarze czy też uwzględnić powództwa na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda, ponieważ oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda pozbawiłoby stronę pozwaną prawa do obrony.

Powód w pozwie i dalszych pismach procesowych wyraźnie wskazał podstawę faktyczną powództwa, podając że dochodzi odszkodowania w związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji administracyjnej wydanej przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z 17 lutego 1961 r. i twierdząc, że na jej podstawie doszło do bezprawnego przejęcia nieruchomości, stanowiącej własność jego poprzedników prawnych. Tak opisana podstawa faktyczna powództwa, wskazuje, że zdarzeniem sprawczym, w związku z którym miało dojść do powstania szkody w majątku poprzedników prawnych powoda, a w związku z dziedziczeniem i w jego majątku, jest decyzja z 17 lutego 1961 r. Zdaniem sądu utrata własności nieruchomości opisanej w pozwie nie nastąpiła jednak na podstawie tej decyzji lecz w wyniku decyzji z 1947 r., co szczegółowo wyjaśnił Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w uzasadnieniu decyzji z 16 kwietnia 2018 r. podkreślając, że rażące naruszenie prawa przez organ wydający tę decyzję polegało na tym, że Skarb Państwa wyzbył się własności spornej nieruchomości na rzecz A. G., jeszcze zanim zostało wydane orzeczenie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z 17 lutego 1961 r. i tym samym nie można było przejąć na własność Państwa nieruchomości należącej wcześniej do J. i T. H. (2), skoro w dacie wydania badanej decyzji była ona już własnością osoby trzeciej – A. G.. W rezultacie „opisywana nieruchomość w dniu wydania decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. nie należała do J. i T. H. (2), nie znajdowała się ona również w dyspozycji Skarbu Państwa – nie mógł mieć zastosowania przepis art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego. W konsekwencji decyzja z 17 lutego 1961 r., mimo stwierdzenia jej nieważności, w istocie rzeczy nie była podstawą pozbawienia poprzedników prawnych powoda własności nieruchomości, a tym samym nie miało miejsca zdarzenie sprawcze, w związku z czym odpadły podstawy badania istnienia pozostałych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie pozwanego. Powód natomiast nie podważał decyzji z 1947 r., wydanej na podstawie dekretu o reformie rolnej. Sąd zaznaczył przy tym, że nawet gdyby przyjąć, że powód podważa decyzję z 1947 r. (co nie wynika z treści pozwu i dalszych pism procesowych) to i tak wówczas skuteczny byłby zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego.

Przywołał sąd art. 2 ust. 1 dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, zgodnie z którym na cele reformy rolnej przeznaczone będą nieruchomości ziemskie między innymi będące własnością obywateli Rzeszy Niemieckiej, nie-Polaków i obywateli polskich narodowości niemieckiej, które przechodziły bezzwłocznie, bez żadnego wynagrodzenia w całości, na własność Skarbu Państwa, a wpis prawa własności na rzecz Skarbu Państwa następował na wniosek właściwego wojewódzkiego urzędu ziemskiego, podstawę jego dokonania w księdze hipotecznej (gruntowej) stanowiło zaś zaświadczenie wojewódzkiego urzędu ziemskiego, stwierdzające, że nieruchomość ziemska jest przeznaczona na cele reformy rolnej, przy czym zaświadczenie takie nie miało charakteru decyzji administracyjnej. Momentem powstania stanu bezprawia, w sytuacji gdy brak było podstaw do przejęcia nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o przepis art. 2 ust. 1 lit b dekretu o reformie rolnej, jest moment nabycia nieruchomości przez Skarb Państwa z mocy prawa. W tym wypadku wniosek z 2 lipca 1947 r. o ujawnienie w księgach wieczystych prowadzonych dla nieruchomości poprzednika prawnego powoda Skarbu Państwa na podstawie przepisu art. 2 ust. 1 lit. b dekretu o reformie rolnej wraz z zawartym w nim zaświadczeniem o podleganiu spornych nieruchomości reformie rolnej, stał się podstawą ujawienia zmian właściciela w księgach wieczystych i był emanacją na zewnątrz woli Skarbu Państwa oraz faktu, iż nieruchomości zostały znacjonalizowane.

Ponieważ do oceny zobowiązań powstałych z czynów niedozwolonych właściwe są przepisy obowiązujące w chwili zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa łączy odpowiedzialność (art. XLIX ust. 1 w związku z art. XXVI przepisów wprowadzających k.c.), jeśli przyjąć, że poprzednicy prawni powoda zostali niezgodnie z ówcześnie obowiązującym prawem pozbawieni nieruchomości w 1947 r. przez funkcjonariuszy Skarbu Państwa to brak było wówczas przepisów statuujących podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa i roszczenie nie mogło ulec przedawnieniu, gdyż nie istniało.

Możliwość dochodzenia odszkodowania w takiej sytuacji stworzyła dopiero ustawa z 15 listopada 1956 r., stanowiąc w art. 1 zasadę, iż Państwo odpowiada za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności. Zgodnie zaś z art. 4 ust. 1 ustawy jeżeli szkoda została wyrządzona na skutek wydania orzeczenia lub zarządzenia, Państwo odpowiada tylko wówczas, gdy przy wydaniu orzeczenia lub zarządzenia nastąpiło naruszenie prawa ścigane w trybie postępowania karnego lub dyscyplinarnego, a wina sprawcy szkody została stwierdzona w wyroku karnym lub orzeczeniu dyscyplinarnym albo uznana przez organ przełożony nad sprawcą szkody. W art. 6 ust. 1 ustawa przewidywała, że jeżeli według dotychczasowych przepisów Państwo nie ponosiło odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przed dniem wejścia w życie ustawy, poszkodowany może dochodzić od Państwa wynagrodzenia nie później niż w ciągu roku od tego dnia. W ocenie Sądu roszczenie powoda (jego poprzedników prawnych) nie mogło być faktycznie dochodzone z uwagi na istniejącą wówczas w Polsce sytuację ustrojową i polityczną, zwłaszcza stosunek ówczesnych władz do osób chcących odzyskać własność gruntów przejętych na rzecz Skarbu Państwa. Uwarunkowania społeczno-historyczne istniejące do czasu zmian ustrojowych w 1989 r. powodowały, że obywatele powstrzymywali się od konfrontacji z ówczesną władzą, podobnie jak trudna była sytuacja osób, które zostały uznane za osoby narodowości niemieckiej, a ich działania zmierzające do odzyskania zabranych majątków z góry skazane były na niepowodzenie.

Z tego względu poprzednicy prawni powoda nie mogli dochodzić swoich roszczeń od Skarbu Państwa wynikających z bezprawnego, odebrania nieruchomości gruntowych z powołaniem się na dekret 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i w myśl art. 116 p.o.p.c. oraz art. 121 pkt 4 k.c. termin zawity ulegał zawieszeniu na czas trwania przeszkody wskazanej w ich treści. Ta zaś zdaniem Sądu ustała z dniem 4 czerwca 1989 r., przy czym w dalszym ciągu był to termin roczny i brak jest podstaw do przyjęcia, że w tym zakresie obowiązują inne terminy niż określone art. 6 ustawy o odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych. Ponieważ nie znajdowały zastosowania art. XXXV i XXXVI przepisów wprowadzających k.c., które dotyczą sytuacji, w której terminy przedawnienia (terminy ustawowe niebędące terminami przedawnienia) określały przepisy, które z chwilą wejścia w życie kodeksu cywilnego utraciły moc, a art. 6 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. nadal obowiązuje (por. art. VII pkt 4 przepisów wprowadzających kodeks cywilny) i jako przepis szczególny, określający przedawnienie roszczeń których dotyczy, wyłącza ocenę ich przedawnienia na podstawie innych przepisów, dlatego też termin dla dochodzenia roszczenia przez powoda jako następcę prawnego T. H. (2) i J. H. rozpoczął bieg z dniem 4 czerwca 1989r. i upłynął po roku tj. z dniem 4 czerwca 1990 r.

W konsekwencji sąd oddalił powództwo na podstawie art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 187 § 1 pkt. 2 k.p.c.

Jednocześnie, kierując się zasadą słuszności, postanowił nie obciążać powoda pełnymi kosztami procesu (art. 102 k.p.c.).

Wyrok ten w całości zaskarżył apelacją powód, zarzucając:

naruszenie przepisów prawa procesowego, co mogło mieć wpływ na treść wydanego wyroku, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie, że powód błędnie wywodzi swoje roszczenie w związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji administracyjnej wydanej przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z dnia 17.02.196l r. znak: R.L.V.Z.-3/761 oraz że w sprawie doszło do przedawnienia roszczenia, co doprowadziło do nieuwzględnienia powództwa.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wnosił o zmianę skarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie w razie stwierdzenia nierozpoznania istoty sprawy, wnosił o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwany domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia od powoda na rzecz instytucjonalnego zastępcy pozwanego kosztów postępowania odwoławczego.

Apelacja nie była uzasadniona i nie mogła prowadzić do postulowanego przez skarżącego skutku polegającego na uwzględnieniu powództwa, czy też uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania.

Zasadniczy zarzut środka odwoławczego sprowadzał się do twierdzenia, że sąd błędnie przyjął jakoby do przejęcia spornej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa doszło dopiero w wyniku wydania przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. decyzji z dnia 17.02.1961 r., co prowadziło do utraty własności poprzedników prawnych powoda, a który to błąd miał być wynikiem niewłaściwej oceny materiału dowodowego. Teza ta jest jednak zupełnie chybiona, gdyż jak wynika z ustaleń sądu, poczynionych na podstawie materiału dowodowego w postaci dokumentów, przedłożonych w zasadniczej części przez samego powoda, do utraty własności nieruchomości przez J. i T. H. (2) doszło już w roku 1947, na podstawie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, w szczególności jej art. 2 ust. 1 lit. b. Właśnie na tej podstawie, a ściślej rzecz ujmując na podstawie Zaświadczenia Naczelnika Wydziału (...) Urzędu Wojewódzkiego (...) z 2 lipca 1947 r. znak (...), na wniosek z 2 lipca 1947 r. o wpis w L.. 527, Sąd Grodzki w B. uchwałą z 9 sierpnia 1947 r. zezwolił na wpis hipoteczny, w wyniku którego w miejsce dotychczasowych właścicieli J. H. oraz T. z R. H. wpisano Skarb Państwa. Następnie nieruchomość tę, Aktem nadania ziemi nr 81 z 2 grudnia 1947 r., przekazano A. G.. Te właśnie okoliczności stały się podstawą do orzeczenia przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z 16 kwietnia 2018 r. o stwierdzeniu nieważności orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z 17 lutego 1961 r. ((...)), gdyż Skarb Państwa wyzbył się własności spornej nieruchomości na rzecz A. G., jeszcze zanim zostało wydane orzeczenie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. z 17 lutego 1961 r. Z tego względu w drodze decyzji z 1961 r., na którą powołuje się powód nie można było przejąć na własność Państwa nieruchomości należącej do J. i T. H. (2), skoro w dacie wydania badanej decyzji była ona już własnością osoby trzeciej – A. G.. Z okoliczności tych sąd pierwszej instancji wysnuł trafny wniosek, że decyzja z 17 lutego 1961 r., pomimo stwierdzenia jej nieważności, nie była podstawą pozbawienia poprzedników prawnych powoda własności nieruchomości, gdyż był nią dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Słusznie także podkreślał Sąd Okręgowy, że przedmiotem orzekania, zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. może być wyłącznie żądanie jakie zostało zgłoszone, a w tym wypadku powód domagając się odszkodowania za bezprawne pozbawienie własności nieruchomości, w ogóle nie odwoływał się do zdarzenia w postaci zastosowania wobec J. i T. H. (2) dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, w szczególności zaś nie przytaczał jakichkolwiek okoliczności, które miałby wskazywać że to przejście własności na rzecz Państwa nie nastąpiło w związku z brakiem przesłanek o jakich mowa w art. 2 ust. 1 lit b dekretu. Tylko na marginesie można w tym miejscu zaznaczyć, że wbrew stanowisku pozwanego okoliczności te podlegają badaniu właśnie w trybie postępowania sądowego, a nie administracyjnego (por. SN III KKO 79/97, NSA I OSK 1592/13), na to zwracał także uwagę sąd meriti. Tyle tylko, że powód się na nie w niniejszym postępowaniu przed sądem pierwszej instancji w ogóle nie powołał, wskazując jedynie na decyzję z roku 1961, która jak wyjaśniono już wyżej nie stanowiła podstawy do pozbawienia poprzedników powoda własności nieruchomości. W rezultacie, skoro zdarzenie na jakie powoływał się powód, czyli wydanie nieważnego orzeczenia z 17 lutego 1961 r. nie stanowiło podstawy do wyrządzenia szkody w postaci bezprawnego pozbawienia własności, brak było także podstaw do uznania, że pozwany ponosi za nią odpowiedzialność (art. 417 § 1 k.c.) i już to było wystarczające do oddalenia powództwa. Kwestię tę dotyczącą braku przesłanek do zastosowania dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, skarżący poruszył dopiero w swoim środku odwoławczym, jednakże nawet wówczas nie przytoczył w tym względzie żadnych faktów, czy dowodów, abstrahując nawet od tego czy byłoby to dopuszczalne w świetle regulacji wynikającej z art. 381 k.p.c., która możliwość taką wyklucza, skoro strona mogła to uczynić w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.

Drugi z zarzutów apelacji dotyczył błędnego przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że miało miejsce przedawnienie roszczenia, jednakże ze względu na przyjętą koncepcję prowadzenia sporu, powód początek biegu przedawnienia wiązał ze stwierdzeniem nieważności orzeczenia z 17 lutego 1961 r., co miało miejsce 16 kwietnia 2018 r., podczas gdy zdarzeniem tym nie było wskazane orzeczenie ale zastosowanie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej i pozbawienie własności J. i T. H. (2) w roku 1947. Oceniając właśnie to zdarzenie, sąd pierwszej instancji przedstawił szczegółowy wywód, jakie przepisy regulowały odpowiedzialność Skarbu Państwa za tego rodzaju działanie i wyjaśnił, że termin przedawnienia upłynął 4 czerwca 1990 r., który to pogląd Sąd Apelacyjny podziela, w związku z czym nie zachodzi potrzeba jego ponawiania. W rezultacie i ten zarzut nie mógł okazać się skuteczny.

Podsumowując, skoro zgłoszone żądanie oparte było na zdarzeniu, które nie wywołało szkody w majątku powoda w postaci utraty własności nieruchomości, skoro w dacie wydania orzeczenia w 1961 r. poprzednicy prawni powoda nie byli już od kilkunastu lat jej właścicielami, kwestionowane rozstrzygnięcie było prawidłowe, a wobec bezzasadności zarzutów apelacji, z mocy art. 385 k.p.c. podlegała ona oddaleniu.

Konsekwencją tego powinno być poniesienie przez powoda, który przegrał i ten etap postępowania, kosztów wynikłych z wniesienia apelacji na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej RP, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Jednakże mając na uwadze jej przedmiot, stopień skomplikowania oraz sytuację osobistą i majątkową powoda, która stanowiła podstawę do udzielenia zwolnienia od kosztów sądowych w całości, sąd odwoławczy uznał, że wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, o jakim mowa w art. 102 k.p.c. i obciążył powoda jedynie częścią należnych pozwanemu kosztów, obliczonych stosownie do art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, w wysokości ich 1/2.

SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska