Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2019 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Ludmiła Dulka - Twarogowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Arleta Ratajczak

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2019 roku w Wąbrzeźnie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G.

przeciwko P. L.

- o zapłatę

1) zasądza od pozwanego P. L. na rzecz powódki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. kwotę 5.735,20 zł (pięć tysięcy siedemset trzydzieści pięć złotych dwadzieścia groszy) wraz:

- z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie naliczanymi od kwoty 5.309,52 zł (pięć tysięcy trzysta dziewięć złotych pięćdziesiąt dwa grosze) za okres od dnia 15 listopada 2018 roku do dnia zapłaty,

- z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od kwoty 425,68 zł (czterysta dwadzieścia pięć złotych sześćdziesiąt osiem groszy) za okres od dnia 15 listopada 2018 roku do dnia zapłaty;

2) oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3) zasądza od pozwanego P. L. na rzecz powódki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. kwotę 1.126,94 zł (jeden tysiąc sto dwadzieścia sześć złotych dziewięćdziesiąt cztery grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4)  zasądza od powódki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. na rzecz pozwanego P. L. kwotę 631,65 zł (sześćset trzydzieści jeden złotych sześćdziesiąt pięć groszy), tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu P. L. z urzędu przez radcę pr. M. K. prowadzącą (...) przy ul. (...) (...) (...) w L.;

5)  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie na rzecz radcy pr. M. K. prowadzącej (...) przy ul. (...) (...) (...) w L. kwotę 874,44 zł (osiemset siedemdziesiąt cztery złote czterdzieści cztery grosze), tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu P. L. z urzędu.

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

ZARZĄDZENIE

1.  (...) C;

2.  (...)

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

W., dnia 13 listopada 2019 r.

Sygn. akt I C 146/19 upr

UZASADNIENIE

W pozwie z 15 listopada 2018 roku wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym, powódka (...) Sp. z o.o. w G. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego P. L. kwoty 9.877,93 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 9.315,60 zł i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 562,33 zł – każdorazowo od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także kosztów procesu.

Uzasadniając swoje żądanie powódka podała, iż dochodzona wierzytelność wynika z łączącej strony umowy pożyczki, z której pozwany nie wywiązał się (k.3-6).

W dniu 01 grudnia 2018 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, uwzględniając w całości roszczenie powódki - sygn. akt (...) (k.7).

W skutecznie wniesionym sprzeciwie od wskazanego nakazu zapłaty pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości, z uwagi na nieudowodnienie roszczenia oraz podważył wysokość dochodzonej od niego kwoty (k.8-8v).

Postanowieniem z 04 stycznia 2019 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie (k.14).

Powód uzupełniając braki formalne pozwu podtrzymał swoje żądanie (k.19-21), a w odpowiedzi na sprzeciw pozwanego, szczegółowo określił poszczególne składniki dochodzonego roszczenia (k.37-43v).

Ustanowiony dla pozwanego pełnomocnik z urzędu sformułował zarzut występowania w umowie łączącej strony klauzuli niedozwolonej w odniesieniu do prowizji, ponadto z ostrożności procesowej wniósł o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty po 100 zł miesięcznie(k.61-64).

Sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) roku P. L. złożył wniosek o udzielnie pożyczki, a następnie zawarł z (...) Sp. z o.o. w G. umowę pożyczki pieniężnej nr (...). Całkowita kwota pożyczki wynosiła 10.000 zł. Z kolei całkowita kwota do zapłaty wynosiła 19.628,40 zł i obejmowała oprócz całkowitej kwoty pożyczki, także całkowity koszt pożyczki wynoszący 9.628,40 zł. Na całkowity koszt pożyczki składały się: 500 zł opłaty przygotowawczej z tytułu czynności związanych z udzieleniem pożyczki i zawarciem umowy, łącznie 7.999,92 zł prowizji - będącej miesięczną opłatą w kwocie 333,33 zł z tytułu kosztów związanych z udzieloną pożyczką, a ponadto odsetki w kwocie 1.128,48 zł. Pożyczka miała zostać spłacona w 24 miesięcznych ratach po 817,95 zł do dnia 26 września 2019 roku. W przypadku opóźnienia w spłacie pożyczki przez pożyczkobiorcę, powódka miała prawo do naliczenia odsetek karnych za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Pozwany dokonał spłaty 9 rat w łącznej kwocie 5.718,71 zł. Następnie w związku z opóźnieniem w spłacie kolejnych rat pożyczki, pismem z 06 czerwca 2018 roku powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 821,71 zł w terminie 7 dni, następnie pismem z 08 sierpnia 2018 roku wypowiedziała umowę pożyczki i wezwała do zapłaty zadłużenia wynoszącego 2.491,95 zł, w tym z tytułu kapitału - 1.274,07 zł, prowizji - 999,99 zł, odsetek umownych - 180,16 zł, odsetek za opóźnienie od kapitału - 21,11 zł oraz odsetek za opóźnienie od prowizji - 16,62 zł. W dniu 08 sierpnia 2018 roku powódka wystosowała ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty.

Dowody:

- wniosek o udzielenie pożyczki (k.44-45);

- umowa pożyczki z nr (...) (k.22-25);

- wezwanie do zapłaty (k.26);

- wypowiedzenie umowy pożyczki (27);

- ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty (k.29).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się częściowo uzasadnione.

Podstawę prawną roszczenia powódki stanowił art. 720 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki w świetle unormowań kodeksu cywilnego może mieć zarówno charakter odpłatny, jak i nieodpłatny, a do głównych świadczeń stron należy zaliczyć udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu (po stronie pożyczkodawcy) oraz zwrot tych środków (po stronie pożyczkobiorcy).

Ponieważ pozwany jest konsumentem w rozumieniu art. 22 § 1 k.c., który zawarł umowę z powódką będącą przedsiębiorcą i prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych, dlatego zastosowanie w niniejszej sprawie winny znaleźć także przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.2016.1528 j.t.), w szczególności art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, zgodnie z którymi przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się między innymi umowę pożyczki.

Art. 385 ¹ i nast. k.c. regulują materię niedozwolonych postanowień umownych, nazywanych także klauzulami abuzywnymi. Celem wprowadzenia tych przepisów do porządku prawnego był zamiar zapewnienia konsumentom skuteczniejszej ochrony w stosunkach umownych z profesjonalistami oraz potrzeba uwzględnienia postanowień dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich (Dz.Urz. WE z 1993 r. L 95). Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Strony umowy pożyczki łączył dobrowolny stosunek zobowiązaniowy i to one autonomicznie mogły decydować o jej warunkach. Powódka udzielając pożyczki, co do zasady była uprawniona do obciążenia kontrahenta kosztami/opłatami za różne czynności związane z zawarciem i realizacją umowy, w tym prowizją. Za niedopuszczalną należy uznać jednak sytuację, w której jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w ten sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną prowadzącą do pokrzywdzenia drugiej strony – konsumenta, poprzez jego obciążenie nadmiernymi, rażąco wygórowanymi kosztami znacznie odbiegającymi od faktycznie poniesionych wydatków. Umowa pożyczki sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym powinna jasno określać, które opłaty/prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Wspólną cechą ustalania wysokości wszelkich opłat/prowizji, jest to, że muszą one stanowić ekwiwalent świadczonych usług i co do zasady odpowiadać rzeczywistym kosztom poniesionym z tego tytułu. Za niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienia, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, faktycznie stanowią dla pożyczkodawcy wyłącznie źródło zysku. Przywołany przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W sytuacji, gdy przedsiębiorca narzucił pożyczkobiorcy (konsumentowi) wszystkie warunki umowy, w tym także dotyczące dodatkowych kosztów i opłat, nie pozostawiając mu żadnego wyboru, zachodzi nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków stron umowy, na niekorzyść pozwanego.

W przedmiotowej umowie pożyczki określono, że pozwany w związku z udostępnieniem mu kapitału w kwocie 10.000 zł na okres od 26 września 2017 roku do 26 września 2019 roku, oprócz jego zwrotu wraz opłatą przygotowawczą (500 zł) i odsetkami kapitałowymi (1.128,48 zł), zapłaci na rzecz pożyczkodawcy także 7.999,92 zł prowizji, płatnej po 333,33 zł miesięcznie, z tytułu kosztów związanych z udzieloną pożyczką.

Postanowienie regulujące prowizję bez wątpienia nie zostało uzgodnione indywidulanie z pozwanym, z racji posłużenia się przez pożyczkodawcę formularzem (wzorcem) umowy. Zatem pozwany nie miał rzeczywistego wpływu na jego treść. Normalnym i uprawnionym wynagrodzeniem za korzystanie przez pożyczkobiorcę z kwoty uzyskanej w ramach pożyczki są zasadniczo odsetki, których górny pułap, w celu zapobieżenia lichwie, został wyznaczony przepisem art. 359 § 2 ¹ k.c. - jako dwukrotność odsetek ustawowych, ewentualnie także prowizja. Istotne jest jednak, aby prowizja nie powodowała nadmiernego obciążenia konsumenta, które nie znajduje uzasadnienia w wydatkach poniesionych w związku z przygotowaniem i realizacją umowy. Konsument zawierający umowę pożyczki, powinien mieć gwarancję, że naliczone pozaodsetkowe koszty odpowiadają kosztom czynności, których dotyczą, oraz że ich wysokość nie jest zbyt wygórowana, a więc nie narusza dobrych obyczajów. Koszty te ze względów technicznych mogą mieć charakter zryczałtowany lub obliczony według czytelnych kryteriów. Kredytodawca musi się jednak liczyć z koniecznością uzasadnienia wysokości pobieranych opłat. Powódka nie wskazała żadnych kryteriów ustalenia wysokości prowizji, ani nie wykazała poniesienia kosztów związanych z udzieloną pożyczką, a więc nie podołała powyższemu obowiązkowi. Ponadto w ocenie Sądu kwota prowizji była nadmiernie wysoka, skoro stanowiła aż 80 % kwoty wypłaconej pozwanemu, a tym samym nieadekwatna do wartości zaciągniętego zobowiązania. Generowała ona dla pożyczkodawcy dodatkowy zysk, a unormowanie umowne ją przewidujące stanowiło faktyczne obejście przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹, § 2 ² i § 2 ³ k.c.). Postanowienie to rażąco naruszało interesy pozwanego, kształtowało jego obowiązki w sposób niezgodny z dobrymi obyczajami i nie wynikało z kalkulacji rzeczywistych kosztów. Tym samym zapis umowy pożyczki dotyczący prowizji, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. nie wiązał pozwanego, jako niedozwolona klauzula umowna, a więc nie jest on zobowiązany do zapłaty tej należności.

Nawet gdyby przyjąć, że w odniesieniu do prowizji nie znajdują zastosowania przepisy dot. klauzul niedozwolonych, to postanowienie umowy w tym zakresie i tak trzeba uznać za nieważne (art. 58 § 1 i 2 k.c.), ponieważ pozostaje w rażącej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) oraz przepisami regulującymi odsetki maksymalne (art. 359 § 2 ¹ - § 2 ³ k.c.).

Oznacza to, że w oparciu o umowę pożyczki pozwany był zobowiązany tylko do zapłaty kwoty 11.293,47 zł, w tym: 10.000 zł kwoty pożyczki, 500 zł opłaty przygotowawczej oraz 793,47 zł odsetek umownych za okres faktycznego korzystania z kapitału (do dnia wypowiedzenia umowy). Ponieważ pozwany już wywiązał się z umowy w zakresie kwoty 5.718,71 zł (w tym spłacił odsetki umowne w wysokości 528,23 zł), pozostała do zapłaty kwota wynosi 5.574,76 zł. Ponadto uzasadnione było także roszczenie powoda o zapłatę 42,32 zł odsetek maksymalnych za opóźnienie od niespłaconych rat (raty 7-11) oraz odsetek maksymalnych za opóźnienie w kwocie 118,12 zł naliczonych od kwoty 5.309,52 zł za okres od 15 września 2018 roku do 14 listopada 2018 roku.

Zobowiązanie pozwanego względem powoda zamyka się więc w kwocie 5.735,20 zł, wraz z dalszymi odsetkami za okres od 15 listopada 2018 roku do dnia zapłaty:

- umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od 15 listopada 2018 roku do dnia zapłaty, naliczonymi od kwoty 5.309,52 zł [jest to różnica pomiędzy 10.500 zł (kapitał + opłata przygotowawcza), a kwotą 5.190,48 zł obliczoną w ten sposób, iż kwotę pożyczki faktycznie spłaconą przez pozwanego (5.718,71 zł), pomniejszono o spłacone odsetki kapitałowe (528,23 zł)],

- ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od kwoty 425,68 zł [118,12 zł odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 5.309,52 zł za okres od 15 września 2018 roku do 14 listopada 2018 roku + 42,32 zł odsetek za opóźnienie od niespłaconych rat nr 7-11 + 265,24 zł odsetek umownych, które pozostały do zapłaty (793,47 zł – 528,23 zł już spłaconych)],

o czym orzeczono w pkt 1 wyroku, a pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu, jako nieuzasadnione w pkt 2 wyroku.

W ocenie Sądu uwzględnienie wniosku pozwanego o rozłożenie zasądzonej należności wraz ze skapitalizowanymi odsetkami do dnia wydania wyroku oraz kosztami procesu, na raty po 100 zł miesięcznie, pozostawałoby w rażącej sprzeczności z interesem powoda, gdyż spłata trwałaby ok. 6 lat i 9 miesięcy. Poza tym sytuacja materialna pozwanego, który posiada niewysokie dochody i ciąży na nim szereg zobowiązań finansowych względem wielu instytucji i firm pożyczkowych, nie uprawnia do przyjęcia, iż jest możliwa realna spłata przez niego zadłużenia nawet w ratach. W tej sytuacji Sąd nie znalazł podstaw do skorzystania z uregulowania przewidzianego w art. 320 k.p.c.

O kosztach procesu w pkt 3 wyroku postanowiono zgodnie z zasadą ich stosunkowego rozdzielenia wyrażoną w treści art. 100 k.p.c., przyjmując, że powód wygrał proces na poziomie 58,06 %, a jego koszty wyniosły 1.941 zł (1.800 zł wynagrodzenia pełnomocnika + 124 zł opłaty od pozwu + 17 zł opłaty skarbowej od czynności złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa). Tym samym pozwany winien pokryć koszty procesu powoda w zakresie 1.126,94 zł.

Koszty pełnomocnika z urzędu przyznanego pozwanemu wynosiły 1.506,09 zł brutto (1.200zł + 276 zł VAT + 30,09 zł kosztów dojazdu na rozprawę). Ponieważ powód przegrał proces w zakresie 41,94 %, w pkt 4 wyroku został obciążony zapłatą na rzecz pozwanego w kwocie 631,65 zł brutto tytułem wskazanych kosztów, z kolei pozostała ich część wynosząca 874,44 zł zostanie pokryta ze środków Skarbu Państwa (pkt 5 sentencji).

Sędzia

Ludmiła Dulka-Twarogowska

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

(...) M. M.;

3.  (...)

W., 09.12.2019

Sędzia Ludmiła Dulka-Twarogowska