Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2025 roku

Sąd Rejonowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Andrzej Kurzych

po rozpoznaniu w dniu 18 lipca 2025 roku w T. na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych

o świadczenie rehabilitacyjne

na skutek odwołania od decyzji z dnia 18 września 2024 roku, nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. J. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na okres od 26 sierpnia 2024 roku do 30 września 2024 roku,

II.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

sędzia Andrzej Kurzych

IV U 326/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 września 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaną na podstawie art. 17 ust. 1 i 3, art. 22 i art. 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2025 roku poz. 501; dalej jako ustawa zasiłkowa) odmówił ubezpieczonej J. J. prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 sierpnia 2024 roku do dnia 30 września 2024 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z posiadanych informacji wynika, że w okresie od 21 sierpnia 2024 roku do 1 września 2024 roku ubezpieczona wyjechała do syna, który mieszka w L.. W ocenie organu rentowego wyjazd ten nie mieścił się w ramach dopuszczalnych czynności podczas korzystania ze zwolnienia lekarskiego i uznał, że J. J. wypełniła przesłanki negatywne z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, co skutkuje pozbawieniem ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 sierpnia 2024 roku do 30 września 2024 roku.

W odwołaniu ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji w całości i uznanie, że przysługuje jej prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w okresie od 1 sierpnia 2024 roku do 30 września 2024 roku. Ubezpieczona potwierdziła fakt wyjazdu w odwiedziny do syna do L. do syna w okresie od 19 sierpnia 2024 roku do 1 września 2024 roku i podniosła, że wyjazd był zgodny z wskazaniami lekarskimi, w świetle których zalecana jej była zmiana otoczenia z uwagi na stan psychiczny. Zdaniem ubezpieczonej wyjazd do L. nie stał w sprzeczności z celem świadczenia rehabilitacyjnego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona J. J. od 10 grudnia 2021 roku nie później niż do czerwca 2024 roku była pracownikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. zatrudnionym w Wydziale Obsługi Klienta. Ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim od 28 sierpnia 2023 roku. Okres zasiłkowy wyczerpała z dniem 28 stycznia 2024 roku.

Po wykorzystaniu okresu zasiłku chorobowego, ubezpieczonej przysługiwało prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w okresie od 29 stycznia 2024 roku do 26 lipca 2024 roku (na mocy decyzji z dnia 25 stycznia 2024 roku), od 27 lipca 2024 roku do 23 listopada 2024 roku (na mocy decyzji z dnia 24 lipca 2024 roku oraz od 24 listopada 2024 roku do 22 stycznia 2025 roku (na mocy decyzji z dnia 8 listopada 2024 roku).

( dowody:



wyrok wraz z uzasadnieniem z dnia 27 lutego 2024 - akta sprawy (...) k. 45, 47 – 49, - decyzja z dnia 24 lipca 2024 roku - k. 14 - 15 akt zasiłkowych,



decyzja z 25 stycznia 2024 roku - k. 5-6 akt zasiłkowych,



decyzja z dnia 8 listopada 2024 roku - k. 22 – 23 akt zasiłkowych,



wniosek (...) z 12 czerwca 2024 roku – k. 7-8 akt zasiłkowych)

U ubezpieczonej rozpoznano zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowego z przewagą na poziomie L4-S1 z okresowo występującymi zaostrzeniami bólowymi, drobne zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego – bez następstw z zakresu tętnic kręgowych i korzeni rdzeniowych, otyłość znacznego stopnia, cukrzyca typu 2 (aktualnie bez powikłań neurologicznych), zaburzenia depresyjne. Od listopada 2023 roku J. J. pozostaje pod opieką psychiatry, u którego regularnie odbywa wizyty.

Ubezpieczona odbyła dwa turnusy rehabilitacyjne w sanatorium – pierwszy od 23 listopada 2023 roku do 16 grudnia 2023 roku, drugi od 7 października 2024 roku do 30 października 2024 roku. Rehabilitacja dotyczyła narządów ruchu. Podróż na turnusy rehabilitacyjne ubezpieczona odbyła pociągiem.

Przyczyną ustalenia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego były m.in. dolegliwości kręgosłupa. Lekarz orzecznik ZUS w opinii z 16 stycznia 2024 r. rozpoznał u ubezpieczonej chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa, cukrzycę typu 2, niedoczynność tarczycy i bielactwo. Z kolei w opinii z 12 lipca 2024 r. wskazano na występowanie zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych kręgosłupa L-S z przewlekłym zespołem bólowym, koksartozy, kamicy żółciowej, zaburzeń depresyjnych nawracających, otyłości, cukrzycy insulinozależnej, NT i niedoczynności tarczycy. Jako główną chorobę ubezpieczonej wskazano choroby narządu ruchu. Natomiast w opinii z 4 listopada 2024 roku lekarz orzecznik rozpoznał stenozę L-S z dyskopatią. W padaniu przedmiotowym ustalił ograniczenia ruchomości w odcinku lędźwiowym z obustronnymi objawami rozciągowymi o typie spondylozy ze wzmożonym napięciem mięśni przykręgosłupowych – tkliwe, z dodatnim objawem szczytowym z okolic L/S i pogłębieniem lordozy.

(dowody:



opinia z 16 stycznia 2024 roku – k. 25 akt orzeczniczych,



opinia z 12 lipca 2024 roku – k. 57 akt orzeczniczych,



opinia z 4 listopada 2024 roku – k. 69 akt orzeczniczych,



opinia biegłego z zakresu neurologii - k. 72 – 78, 121 – 122 akt,



przesłuchanie ubezpieczonej - skrócony protokół elektroniczny - k. 56v. – 58 akt)

Pismem z dnia 16 sierpnia 2024 roku ubezpieczona poinformowała Zakład Ubezpieczeń Społecznych o planowanym wyjeździe do rodziny (odwiedziny syna) w dniach 19 sierpnia 2024 roku do 2 października 2024 roku, do którego dołączyła zaświadczenie od lekarza psychiatry zawierające zalecenie „w aktualnym stanie zdrowia wskazany wyjazd poza miejsce zamieszkania do rodziny celem poprawy stanu zdrowia i uzyskania wsparcia. Wskazane 2 - 3 tygodnie”.

(dowody:



pismo z załącznikiem - k. 1 – 2 akt zasiłkowych)

W dniu 19 sierpnia 2024 roku ubezpieczona wraz z mężem i córką wyjechała do syna do L.. Podróż z T. do L. ubezpieczona odbyła samochodem. Kierowcą był mąż ubezpieczonej. Podróż trwała około 24 godziny. Była długa i męcząca. W trakcie podróży ubezpieczona i jej rodzina często się zatrzymywali i odpoczywali w samochodzie, bez korzystania z noclegu w hotelu czy pensjonatach. Podczas postojów J. J. rozciągała się.

Ubezpieczona wraz z rodziną dotarła na miejsce 20 sierpnia 2024 roku. Zatrzymała się w mieszkaniu będącym własnością jej i męża, a aktualnie zajmowanym częściowo przez syna.

Podczas pobytu w L. ubezpieczona spędzała czas z najbliższymi, grała w karty, spacerowała w pobliskich parkach w L.. Obiady rodzina przyrządzała w domu. Nie korzystała z innych środków transportu niż własny samochód.

W dniu 1 września 2024 roku ubezpieczona wraz z córką wróciła do Polski, zaś jej mąż został w L.. Ubezpieczona podróż powrotną z L. do P. odbyła samolotem, a z P. do T. pociągiem. Lot trwał około 2 godziny.

(dowody:



przesłuchanie ubezpieczonej - skrócony protokół elektroniczny, k. 56v – 58v akt)

Wyjazd do L. był decyzją pochopną, nieprzemyślaną i z dużym prawdopodobieństwem nie wynikała z zaleceń lekarskich. Podróż odbyta z T. do L., pobyt w L. i powrót z L. do T. nie spowodowały zaostrzenia chorób już istniejących, nie ujawniły się nowe zachorowania.

(dowody:



opinia biegłego z zakresu neurologii - k. 72 – 78, 121 – 122 akt)

Decyzją z dnia 18 września 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonej J. J. prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 sierpnia 2024 roku do 30 września 2024 roku.

(dowody:



decyzja - k. 16 – 16v. akt zasiłkowych)

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny został ustalony w oparciu o dowody z dokumentów (zgromadzonych w aktach sprawy oraz znajdujących się w aktach organu rentowego), opinii biegłego z zakresu neurologii oraz przesłuchania ubezpieczonej.

Żadna ze stron nie kwestionowała wspomnianych dokumentów pod względem prawdziwości i autentyczności. Sąd również nie stwierdził podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Sąd pozytywnie ocenił pisemną opinię biegłego z zakresu neurologii – zarówno pierwotną, jak i uzupełniającą W ocenie Sądu opinia była spójna, zrozumiała, wyczerpująca i odpowiadała zakreślonej tezie dowodowej. Biegły popełnił błąd formułując pierwszą opinię, który to został skorygowany w opinii uzupełniającej. Z treści opinii uzupełniającej wynika jednak, że wspomniany błąd nie miał wpływu na wnioski końcowe zawarte w pierwszej opinii (dotyczące oceny stanu neurologicznego), które to biegły podtrzymał w całości. Zdaniem Sądu opinia zasługuje na aprobatę, bowiem charakteryzuje się wszechstronnością, rozwagą i logiką wypowiedzi popartą specjalistyczną wiedzą.

Sąd oparł ustalenia faktyczne również na zeznaniach ubezpieczonej. W ocenie Sądu zeznania te były jasne, rzeczowe, spójne oraz korespondowały ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Ubezpieczona zrelacjonowała wydarzenia, przebieg podróży konkretnie, a jej wypowiedź była spontaniczna i swobodna. Zeznania ubezpieczonej mogły zatem stanowić podstawę ustaleń faktycznych.

Przed dokonaniem oceny prawnej okoliczności niniejszej sprawy należy wyeksponować kilka istotnych dla sprawy faktów. Koncentrując się na spornym okresie wskazać należy, iż po pierwsze ubezpieczonej przysługiwało m.in. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 4 miesięcy od 27 lipca do 23 listopada 2024 r., po drugie, analiza akt zasiłkowych wskazywała, że w tym czasie ubezpieczona nie podlegała już ubezpieczeniu chorobowemu; świadczy o tym treść wniosku o świadczenie rehabilitacyjne z 12 czerwca 2024 r., w którym nie został wymieniony płatnik zasiłku (uprzednio był nim jako pracodawca Zakład Ubezpieczeń Społecznych), po trzecie, przyczyną przyznania ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego było przede wszystkim schorzenie kręgosłupa, co wynika z opinii lekarzy orzeczników ZUS, choć bezspornie ubezpieczona dotknięta była także innymi schorzeniami, w tym depresją, po czwarte ubezpieczona w dniu 19 sierpnia 2024 roku odbyła wraz z rodziną wielogodzinną podróż samochodem osobowym do L. w celu odwiedzenia zamieszkującego tam syna, w L. przebywała do 31 sierpnia 2024 r., a następnie w dniu 1 września 2024 roku wróciła do Polski samolotem, po piąte, odwiedziny syna odpowiadały zaleceniom lekarza psychiatry, który wskazał w zaświadczeniu z 1 sierpnia 2024 r., że w aktualnym stanie zdrowia ubezpieczonej wyjazd do rodziny na okres 2-3 tygodni może służyć poprawie zdrowia.

Przedstawiona faktografia obliguje do zbadania kwestii możliwości zastosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wobec osoby korzystającej ze świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu tytułu ubezpieczenia, oceny zachowania ubezpieczonej w okresie od 19 sierpnia do 1 września 2024 roku, rozumienia występującego w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej pojęcia „cały okres zwolnienia” na gruncie świadczenia rehabilitacyjnego oraz pojęcia miesiąca.

1.  Stosowanie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej do zachowań przypadających po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. W myśl art. 22 ustawy zasiłkowej, powołany przepis stosuje się odpowiednio do świadczenia rehabilitacyjnego. Przepis art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej statuuje dwie przesłanki utraty prawa do zasiłku w postaci wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy bądź wykorzystywania zwolnienia do pracy w sposób niezgodny z jego celem. Stwierdzenie zaistnienia jednej z przesłanek jest wystarczające do uznania utraty prawa do zasiłku chorobowego (świadczenia rehabilitacyjnego).

Jak już wskazano, tytuł ubezpieczenia chorobowego J. J. ustał najpóźniej w czerwcu 2024 roku. Powstaje zatem wątpliwość, czy w sprawie zastosowanie miał art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Literalnie rzecz ujmując, reguluje on jedynie kwestię odmowy prawa do świadczenia przypadającego w trakcie trwania tytułu ubezpieczenia chorobowego, skoro ustanawia sankcję za nadużycie prawa do zasiłku chorobowego przez ubezpieczonego.

Problem stosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wobec zachowań przypadających po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego wyniknął na tle relacji tego przepisu do art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. W wyroku z 13 czerwca 2013 r. (I UK 19/13, LEX nr 1413492) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że z porównania treści art. 13 i art. 17 ustawy zasiłkowej wynika wyraźnie, iż każdy z nich odnosi się do innego kręgu osób. Nadto regulują one zasadniczo inne stany faktyczne, gdyż pierwszy z nich dotyczy okoliczności powodujących brak prawa do zasiłku chorobowego w okresie po ustaniu tytułu ubezpieczenia (prawo to w ogóle nie powstaje), drugi zaś utratę tego prawa (już po jego powstaniu). Dodać wypada, że użycie w art. 17 ustawy zasiłkowej pojęcia „ubezpieczony” dla określenia adresata normy prawnej zawartej w tym przepisie przemawia za przyjęciem poglądu, iż przepis ten odnosi się do zasiłku chorobowego wypłacanego w czasie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, a nie po jego ustaniu, skoro „ubezpieczonymi”, w myśl art. 1 ust. 1 ustawy, są osoby objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie systemowej. Z całą pewnością można zatem uznać, że art. 13 i art. 17 ustawy zasiłkowej zawierają odrębne i różniące się zasadniczo regulacje stanowiące odstępstwo (po spełnieniu warunków w nich przewidzianych) od ogólnych zasad określających przesłanki prawa do zasiłku chorobowego wymienionych w art. 4, art. 6 i art. 7 ustawy, przy czym prawa do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego dotyczy wyłącznie art. 13.

Zapatrywania te są trafne, ale tylko gdy chodzi o stosunek art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej do art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Wymienione przepisy regulują odrębne kwestie, lecz ich stosowanie dotyczy tego samego stanu faktycznego. Pierwszy z wymienionych przepisów wyklucza powstanie prawa do zasiłku za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Zachowania te wypełniają również dyspozycję art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej skutkując pozbawieniem prawa, które już powstało. Skoro jednak aktywności, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej stanowią odrębny tytułu ubezpieczona chorobowego, zapewniający ewentualnie prawo do zasiłku chorobowego, to nie ma pola do stosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej w zakresie prawa do zasiłku chorobowego wywodzonego z tytułu, który już nie istnieje. Ujmując rzecz bardzie obrazowo, można stwierdzić, że art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie stosuje się, gdyż nie można kogoś pozbawić prawa do zasiłku chorobowego, skoro prawo to, na skutek zadziałania art. 13 ust. 1 pkt 2, w ogóle nie powstało.

Przepis art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie znajduje zatem zastosowania w przypadku prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (art. 7 ustawy zasiłkowej), ale tylko w tej części, w której sankcjonuje wykonywanie pracy zarobkowej. W zakresie, w którym dotyczy on pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego z powodu wykorzystania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia przepis ten może być więc podstawą odmowy prawa do zasiłku chorobowego także wtedy, gdy przypada on po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Przywoływane przez Sąd Najwyższy argumenty o charakterze językowym nie przekonują. Użycie w art. 17 ustawy zasiłkowej, podobnie jak w art. 15 i 16, sformułowania „ubezpieczony” wynika tylko z konwencji językowej, a nie celowego zabiegu zmierzającego do wykluczenia stosowania tych przepisów na gruncie prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Podobnie art. 1 ust. 1 ustawy zasiłkowej stanowi, że świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanym dalej „ubezpieczonymi”. W tym ujęciu, w konfrontacji z art. 7 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony to osoba, która aktualnie podlega ubezpieczeniu chorobowemu, a także osoba, która wywodzi prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, które już ustało. Posłużenie się w art. 7 ustawy zasiłkowej sformułowaniem „osoba, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego” nie podważa tego stanowiska, skoro na gruncie art. 1 ust. 1 ustawy zasiłkowej ta osoba to przecież „ubezpieczony” (zob. także uwagi K. Stopki [w:] Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2025, art. 17, t. 11).

Niezależnie od tego, względy systemowe oraz aksjologiczne, wynikające z zasady solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, nie pozwalają na przyjęcie, że naganne zachowania podczas korzystania z prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego pozostają bez jakiejkolwiek sankcji.

2.  Ocena zachowania ubezpieczonej w okresie od 19 sierpnia do 1 września 2024 roku na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej

W niniejszej sprawie organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego w okresie od 1 sierpnia 2024 roku do 30 września 2024 roku twierdząc, że ubezpieczona wykorzystywała świadczenie rehabilitacyjnego niezgodnie z celem tego świadczenia. Przesłanka ta na gruncie ustawy zasiłkowej została sformułowana dość ogólnie i nie została przez ustawodawcę zdefiniowana. Przyjmuje się, że koncentruje się ona na relacji między sposobem zachowania się ubezpieczonego a celem zwolnienia od pracy. Celem zwolnienia od pracy jest odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W związku z tym za zachowanie niezgodne z jego celem można uznać takie postępowanie, które w powszechnym odczuciu jest nieodpowiednie dla osoby chorej i może nasuwać wątpliwości co do rzeczywistego stanu zdrowia ubezpieczonego. Chodzi o takie zachowania, które zaprzeczają celowi zwolnienia i mogą przedłużyć okres niezdolności do pracy, a zatem proces leczenia i rekonwalescencji.

Ocena zachowania ubezpieczonego w perspektywie spełnienia omawianej przesłanki wymaga uwzględnienia okoliczności danego przypadku, ich ewentualnego wpływu na proces leczenia oraz stanu świadomości ubezpieczonego co do skutków podejmowanych przez niego działań. W orzecznictwie za zachowania niezgodne z celem zwolnienia uznano m.in. wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej lub rozrywkowej, podejmowanie prac w ogródku, zrobienie remontu. Za zachowanie sprzeczne z celem zwolnienia uznano również wyjazd na wakacje (tak SN w wyroku z dnia 21 października 1999 roku, I PKN 308/99, OSNP 2001, nr 5, poz. 154.). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 stycznia 2024 roku, I USKP 93/22 (LEX nr 3659151) stwierdził, że nie każdy wyjazd za granicę w okresie niezdolności do pracy oraz nie każda podróż samolotem pozbawia ubezpieczonego prawa do zasiłku, gdyż tak stanowcza (kategoryczna) norma z tej regulacji nie wynika. Zdaniem Sądu Najwyższego nie każda podróż i pobyt za granicą są równoznaczne z wykorzystywaniem zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem i wymaga oceny czy dana niezdolność do pracy pozwala na odbycie podróży (w przypadku tego orzeczenia samolotem).

Mając na względzie przedstawioną argumentację, Sąd uznał, że zachowanie ubezpieczonej polegające na wyjeździe do L. w dniach 19 sierpnia 2024 roku do 1 września 2024 roku było niezgodne z celem zwolnienia od pracy w części dotyczącej podróży ubezpieczonej samochodem z T. do L.. Pobyt ubezpieczonej w L. oraz jej powrót do T. w sprzeczności z tym celem natomiast nie pozostawał.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że u ubezpieczonej rozpoznano dolegliwości kręgosłupa w postaci takich chorób jak zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowego z przewagą na poziomie L4-S1 z okresowo występującymi zaostrzeniami bólowymi, drobne zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego – bez następstw z zakresu tętnic kręgowych i korzeni rdzeniowych. Choroby te stanowiły główną przyczynę uznania ubezpieczonej za niezdolną do pracy. U ubezpieczonej rozpoznano również inne choroby, w tym o charakterze psychiatrycznym. Również one miały wpływ na wydanie orzeczenia o niezdolności do pracy. Zatem ocena wyjazdu za granicę musiała odbywać się przy uwzględnieniu całości dolegliwości ubezpieczonej i jej stanu ogólnego stanu zdrowia.

Z zeznań ubezpieczonej wynikało, że podjęła ona decyzję o wyjeździe do syna mieszkającego w L. po konsultacji z lekarzem psychiatrą, który uznał, że zmiana otoczenia (wyjazd) na 2 – 3 tygodnie może wpłynąć pozytywnie na samopoczucie ubezpieczonej. Niemniej jednak należy zauważyć, że ubezpieczona zdecydowała się na odbycie długiej, 24 godzinnej podróży samochodem z mężem i córką, mimo swoich dolegliwości kręgosłupa. Co więcej, w trakcie odbywania trasy T. – L. ubezpieczona nie zdecydowała się na zatrzymanie się nocleg, a wszelki odpoczynek odbywał się w samochodzie. W ocenie Sądu takiego zachowania ubezpieczonej nie można uznać za racjonalne i pozostające w zgodzie z celem świadczenia rehabilitacyjnego. Trudno uznać za odpowiednie i sprzyjające rekonwalescencji odbywanie samochodowej podróży na trasie T. – L., która to wymaga wielogodzinnego przebywania wyłącznie w pozycji siedzącej (ewentualnie półsiedzącej) z ograniczonym zakresem ruchu. Nadto, należy zauważyć, że biegły neurolog stwierdził, że jego zdaniem decyzja o wyjeździe neurologicznego punktu widzenia była nieprzemyślana i z dużym prawdopodobieństwem nie wynikała z zaleceń lekarskich.

Ubezpieczona w trakcie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego powinna skupiać się na czynnościach zmierzających do poprawy jej stanu zdrowia, podejmować działania sprzyjające rekonwalescencji, aby móc powrócić do pracy zarobkowej. W tym sensie za w pełni zgodny z celem leczenia należało uznać pobyt ubezpieczonej u syna za granicą. Już z ujawnionego zalecenia lekarza psychiatry wynikało bowiem, że z uwagi na schorzenia natury psychicznej ubezpieczonej, pobyt ten takiemu celowi sprzyjał. Nie można negować pozytywnego wpływu pobytu za granicą i odwiedzin syna na stan psychiczny ubezpieczonej. Nie bez znaczenia było też to, że pobyt ten przebiegał spokojnie, ubezpieczona spędzała czas w otoczeniu rodziny. Nie ustalono, aby doszło wówczas do wydarzeń, które mogłoby nie sprzyjać procesowi leczenia.

Podobnie, w opozycji do celu świadczenia rehabilitacyjnego nie pozostawała powrotna podróż samolotem. Trwała ona zaledwie dwie godziny, odbywała się w zwykłych warunkach i nie wymagała, w przeciwieństwie do wyjazdu samochodem do L., przerw na odpoczynek czy ćwiczeń rozciągających. Mimo więc, że ponad 20-godzinna podróż samochodem w oczywisty sposób utrudniała proces leczenia schorzeń kręgosłupa ubezpieczonej, nie można było tego samego powiedzieć o podróży powrotnej. Reasumując, pobyt za granicą oraz podróż powrotna ubezpieczonej nie stały w sprzeczności z celem świadczenia rehabilitacyjnego.

3.  Rozumienie występującego w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej pojęcia „cały okres zwolnienia” na gruncie świadczenia rehabilitacyjnego.

Jak już wskazano, art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej ma zgodnie z art. 22 tej ustawy odpowiednie zastosowanie do świadczenia rehabilitacyjnego. Powstaje zatem problem jak należy rozumieć na gruncie świadczenia rehabilitacyjnego występujące w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej pojęcie „cały okres zwolnienia”. W przypadku prawa do zasiłku chorobowego pojęcie to jest utożsamiane z okresem konkretnego zwolnienia lekarskiego (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 25.02.2008 r., I UK 249/07, OSNP 2009/11-12/152). Pogląd ten wywodzi się z wyjątkowego (sankcyjnego) charakteru art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, co wyklucza wykładnię rozszerzającą, wykładni systemowej, a także zasad orzekania o czasowej niezdolności do pracy.

Z punktu widzenia dalszych rozważań istotne jest także to, że objęcie sankcją całego okresu konkretnego zwolnienia lekarskiego wynika ze wzruszalnego domniemania. Opiera się ono na założeniu, że skoro doszło do nadużycia zwolnienia lekarskiego, to zachowania mu odpowiadające mogły się powtarzać przez cały okres orzeczonej niezdolności do pracy. Domniemanie nadużycia prawa do zasiłku chorobowego może jednak zostać obalone, np. gdy ubezpieczony wykaże, że przez znaczną część zwolnienia przed dniem kontroli przebywał w szpitalu (zob. wyroki Sadu Najwyższego z 27.05.2021 r., II USKP 49/21, LEX nr 3181362 i z 25.04.2013 r., I UK 606/12, LEX nr 1391152).

W przypadku świadczenia rehabilitacyjnego nie funkcjonują okresy zwolnienia od pracy w tym rozumieniu, gdyż prawo do świadczenia rehabilitacyjnego ustalane jest decyzją organu rentowego, wydawaną w oparciu o orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS, na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy (art. 18 ust. 2 ustawy zasiłkowej). W praktyce organy rentowe ustalają prawo do świadczenia rehabilitacyjnego posługując się okresem miesięcznym (np. na 2, 3 miesiąca, itd.). Zwykle też na gruncie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, w kontekście nadużycia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, przyjmują, że „cały okres tego zwolnienia”, to okres tego miesiąca, w którym doszło do nadużycia.

Stanowisko to obecne jest także w piśmiennictwie, gdzie wskazuje, że miesiąc stanowi podstawową jednostkę czasu wyznaczającą okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, co uzasadnia się praktykę ubezpieczeniową stwierdzającą utratę prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 1 miesiąca (miesiąca, w którym stwierdzono wykonywanie pracy zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem) (zob. B. Trepiński, Świadczenie rehabilitacyjne – wybrane problemy [w:] Ryzyko niezdolności do pracy w zabezpieczeniu społecznym, Gdańsk 2006, s. 33). Zaznacza się też jednak, że choć przyjęta praktyka jest korzystna dla ubezpieczonych, nie ma ona jednak umocowania w obowiązujących przepisach (zob. K. Stopki, [w:] Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2025, art. 22).

W ocenie Sądu, zaprezentowana na wstępie wykładnia odpowiada zasadom odpowiedniego stosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Nakaz odpowiedniego stosowania oznacza konieczność zbadania czy przepis odniesienia, a więc ten, do którego następuje odesłanie, ma być stosowany bez żadnych zmian w jego dyspozycji, z pewnymi modyfikacjami, czy też w ogóle nie może być stosowany (głównie ze względu na bezprzedmiotowość bądź też całkowitą sprzeczność z przepisami ustanowionymi dla tych stosunków, do których miałyby być stosowany odpowiednio; zob. J. Nowacki, „Odpowiednie” stosowanie przepisów prawa, PiP 19.3/1964, s. 370-371). Jasne jest, że stosowanie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej w odniesieniu do świadczenia rehabilitacyjnego wymaga w części odpowiedniej modyfikacji tego przepisu. Chodzi właśnie o okres sankcji, która spotyka ubezpieczonego w związku z nadużyciem prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. W pozostałym zakresie przepis ten stosuje się wprost. Przepis art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie ogranicza wskazanej sankcji do konkretnej daty, w której doszło do nadużycia, nie rozpościera jej też na cały okres niezdolności do pracy ustalonej w decyzji. Nie ma więc powodów, aby w przypadku świadczenia rehabilitacyjnego owa sankcyjność była ukształtowana odmiennie. Skoro zatem na gruncie świadczenia rehabilitacyjnego nie występuje „okres zwolnienia”, a jednocześnie art. 18 ust. 2 ustawy zasiłkowej posługuje się miarą miesięczną, to należy przyjąć, wobec braku jakichkolwiek innych miar, że „okresem zwolnienia” jest jeden miesiąc. Ponadto rozsądne jest, aby przywołane wcześniej domniemanie, na którym opiera się art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, nie obejmowało okresu zbyt długiego. Okres miesięczny, w ocenie Sądu, wydaje się być w tym zakresie rozsądnym kompromisem.

4.  Pojęcie miesiąca.

Praktyka organów rentowych wskazuje, że w przypadku zdarzenia, które godziło w cel świadczenia rehabilitacyjnego, organy te odmawiają prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej za pełen miesiąc kalendarzowy, w którym zdarzenie nastąpiło. W taki też sposób postąpił ZUS w niniejszej sprawie. Praktyka ta jednak nie ma umocowania w obowiązujących przepisach. W ustawie zasiłkowej sformułowano autonomiczną definicję miesiąca. Zgodnie z art. 11 ust. 5 tejże ustawy – „Ilekroć przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego lub jego wysokości okres jest oznaczony w miesiącach, za miesiąc uważa się 30 dni”. Przepis ten, na podstawie art. 22 ustawy zasiłkowej, stosuje się również do świadczenia rehabilitacyjnego. Przyjąć zatem należy, że okres miesiąca na gruncie świadczenia rehabilitacyjnego to zawsze okres 30 dni, bez względu na to ile trwa miesiąc kalendarzowy. Tak samo należy rozumieć okres miesiąca w kontekście art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Przeciwna wykładnia doprowadzałaby bowiem bardzo często do niesymetrycznie krzywdzącej dla ubezpieczonych sytuacji. Działoby się tak wówczas, gdyby zdarzenie skutkujące odmową prawa do świadczenia następowałoby w miesiącu liczącym 31 dni.

Przekładając powyższe na realia niniejszej sprawy, należało odmówić ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego wyłącznie w okresie od 1 do 25 sierpnia 2024 roku. Wynikało to z kilku następujących kwestii. Po pierwsze – przedmiotowa decyzja odmawiała ubezpieczonej prawa do świadczenia w okresie od 1 sierpnia do 30 września 2024 roku. Dzień 1 sierpnia 2024 r. był więc początkiem spornego okresu. Po drugie – decyzja ta odnosiła się do świadczenia rehabilitacyjnego przyznanego uprzednio ubezpieczonej w okresie od 27 lipca do 23 listopada 2024 roku. Po trzecie - podróż ubezpieczonej do L. uznana przez Sąd za godzącą w cel świadczenia miała miejsce od 19 do 20 sierpnia 2024 roku. Jednocześnie sam pobyt ubezpieczonej u syna oraz powrót 1 września 2024 r. nie zostały uznane za godzący w cel zwolnienia. Do odmowy ubezpieczonej prawa do świadczenia uprawniało zatem jedynie pierwsze ze zdarzeń. 30-dniowy termin obejmujący pierwsze ze zdarzeń sprzeczne z celem świadczenia powinien zatem biec od początku okresu ostatniego świadczenia tj. 27 lipca 2024 r. i trwać do 25 sierpnia 2024 r. Zważywszy jednak na początek okresu spornego nakreślony zaskarżoną decyzją, a więc 1 sierpnia, a nie 27 lipca 2024 r., świadczenie rehabilitacyjne nie przysługiwało ubezpieczonej finalnie w dniach od 1 do 25 sierpnia 2024 r.

Resumując, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 26 sierpnia do 30 września 2024 r. (art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.), zaś w pozostałym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu (art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.).

sędzia Andrzej Kurzych