Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2024 roku

Sąd Rejonowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Andrzej Kurzych

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2024 roku w T. na posiedzeniu niejawnym

sprawy E. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych

o zasiłek chorobowy

na skutek odwołania od decyzji z dnia 8 marca 2024 roku, nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje E. C. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 23 lipca 2021 roku do 12 sierpnia 2021 roku oraz zwalnia go z obowiązku zwrotu pobranego za ten okres zasiłku chorobowego w kwocie 1.519,98 zł (jeden tysiąc pięćset dziewiętnaście złotych dziewięćdziesiąt osiem groszy).

sędzia Andrzej Kurzych

IV U 122/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 8 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych działając na podstawie przepisu art. 1 ust. 1, art. 2 pkt 2, art. 6 ust. l, art. 66 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2023 r., poz. 2780 ze zm.; dalej jako ustawa zasiłkowa) odmówił ubezpieczonemu E. C. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 23 lipca 2022 r. do 12 sierpnia 2021 r. oraz na podstawie art. 84 ust. 1, ust. 2 pkt 1, ust. 4 i ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r., poz. 497 ze zm.; dalej jako ustawa systemowa) zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w kwocie 1.519,98 zł za okres od 23 lipca do 12 sierpnia 2021 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wypłacił ubezpieczonemu zasiłek chorobowy za okres po ustaniu zatrudnienia od dnia 23 lipca do 12 sierpnia 2021 r. W dniu 21 lutego 2024 r. ubezpieczony złożył korektę dokumentów rozliczeniowych za lipiec i sierpień 2021 r. W wyniku ponownej analizy okresów podlegania ubezpieczeniu chorobowemu ZUS ustalił, że ubezpieczony nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu od 1 lipca 2021 r. Oznacza to, że jako osoba niepodlegająca ubezpieczeniu chorobowemu ubezpieczony nie był uprawiony do zasiłku chorobowego, co skutkuje brakiem prawa do zasiłku chorobowego za okres od 23 lipca do 12 sierpnia 2021 r. i obowiązkiem zwrotu wypłaconego za ten okres świadczenia.

W odwołaniu ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości oraz przywrócenie prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres. Ubezpieczony podniósł, że zasiłku chorobowy za okres od 23 lipca do 12 sierpnia 2024 r. został mu wypłacony w sierpniu 2021 r. W momencie wypłaty nie występowały żadne okoliczności, które pozbawiałyby go prawa do tego świadczenia. W 2024 r. ZUS żąda zwrotu wypłaconego zasiłku, choć przez cały czas opłacał składkę na ubezpieczenie chorobowe. W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że w deklaracji (...) za lipiec 2021 r. była wykazana składka na ubezpieczenie chorobowe i została ona zapłacona w całości. Przez pomyłkę w korektach za lipiec i sierpień 2021 r. nie została wykazana kwota podstawa do ubezpieczenia chorobowego, czego skutkiem było nienaliczenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, a w konsekwencji wyłącznie ubezpieczonego z tego ubezpieczenia za wskazane miesiące. Ubezpieczony zaznaczył, że nie był świadomy, że w tym okresie nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu. Nadal opłacał składki jako przedsiębiorca w pełnej wysokości wraz ze składką chorobową.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony E. C. podlegał ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu od 29 grudnia 2003 r., jako osoba prowadząca działalność pozarolniczą. Od początku prowadzonej działalności sprawami ubezpieczonego dotyczącymi składek na ubezpieczenia społeczne oraz deklaracji rozliczeniowych zajmowała się w ramach prowadzonego biura rachunkowego (P.) księgowa M. S.. Współpraca była zorganizowana w ten sposób, że ubezpieczony dostarczał do biura dokumenty, biuro sporządzało dokumentację, którą przekazywało do ZUS, wyliczało składki i przekazywało informację o ich wysokości ubezpieczonemu. Ubezpieczony sam dokonywał ich płatności.

W okresie od 23 lipca do 12 sierpnia 2021 r. ubezpieczony był niezdolny do pracy z powodu choroby. Przekazał informację o chorobie do biura rachunkowego. W przypadku choroby ubezpieczonego biuro stosowało praktykę polegającą na sporządzaniu deklaracji rozliczeniowych tak jakby niezdolność do pracy nie wystąpiła. Po wypłacie świadczenia przez ZUS składano deklaracje korygujące.

Deklaracja za lipiec 2021 r. została złożona bez uwzględnienia okresu niezdolności do pracy. Zgodnie z tym założeniem obliczono też kwotę składek na ubezpieczenie społeczne. Ubezpieczony w dniu 13 sierpnia 2021 r. zapłacił łącznie kwotę 998,37 zł (653,67 zł i 344,70 zł). Po wypłacie zasiłku chorobowego przez ZUS w dniu 27 sierpnia 2021 r. biuro rachunkowe w imieniu ubezpieczonego złożyło deklarację korygującą. W deklaracji tej omyłkowo nie naliczono składki na ubezpieczenie chorobowe (jako podstawę wymiaru tej składki wskazano 0,00 zł), co skutkowało nienaliczeniem składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

W dniu 27 sierpnia 2021 r. została również złożona deklaracja rozliczeniowa za sierpień 2021 r. W deklaracji tej pomniejszony podstawy wymiaru składek za okres niezdolności do pracy w sierpniu 2021 r. Omyłkowo również nie naliczono składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Błędy w deklaracjach rozliczeniowych spowodowały, że ubezpieczony w dniu 15 września 2021 r. zapłacił składki w kwocie 219,83 zł. Nie zapłacił zatem należnej składki na ubezpieczenie chorobowe za lipiec i sierpień 2021 r.

W kolejnych miesiącach 2021 r. ubezpieczony wykazywał podstawę składek na ubezpieczenie chorobowe i odpowiadające jej składki odprowadzał. Taka sama sytuacja miała miejsce w 2022 r. i 2023 r.

(dowody:

⚫

zeznania świadka M. S. – protokół elektroniczny z 3.10.2024 r., k. 63v.-64v. akt,

⚫

zestawienie wpłat – k. 23 akt,

⚫

deklaracja rozliczenia (...)– k. 7 w teczce,

⚫

deklaracja rozliczenia (...) – k. 13 w teczce,

⚫

deklaracja rozliczenia (...) – k. 19-22 w teczce)

W okresie od 1 do 7 lutego 2024 r. ubezpieczony był niezdolny do pracy z powodu choroby. W związku ze złożonym wnioskiem o wypłatę świadczenia Zakład Ubezpieczeń Społecznych wszczął postępowanie w sprawie podlegania przez ubezpieczonego ubezpieczeniu chorobowemu. ZUS ustalił, że ubezpieczony nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w lipcu i sierpniu 2021 r., gdyż w złożonych deklaracjach rozliczeniowych nie wykazał składek na ubezpieczenie chorobowe i ich nie zapłacił.

ZUS dokonał również z urzędu korekty deklaracji rozliczeniowych za lipiec i sierpień 2021 r. Dokonana w dniu 21 lutego 2024 r. korekta polegała na wykazaniu podstawy składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i naliczeniu składki na to ubezpieczenie. Kolejną korektą z 20 marca 2024 r. ZUS z deklaracji rozliczeniowych usunął podstawę składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, co skutkowało nienaliczeniem składki na to ubezpieczenie.

(dowody:

⚫

deklaracje rozliczeniowe z 21.2.2024 r. – k. 9-10 i 14-16 w teczce,

⚫

deklaracje rozliczeniowe z 20.3.2024 r. – k. 11-12 i 16-17 w teczce)

Po ustaleniu, że nie doszło do zapłaty składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za lipiec i sierpień 2021 r. ubezpieczony dokonał w dniu 29 lutego 2024 r. dopłaty składki na ubezpieczenie chorobowe za lipiec 2021 r. w kwocie 54,86 zł i za sierpień 2021 r. w kwocie 47,38 zł.

(fakt bezsporny)

Mimo dopłaty składek ZUS uznał, że ubezpieczony w lipcu i sierpniu 2021 r. nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu, co skutkowało wydaniem decyzji z 8 marca 2024 r. Na podstawie tej decyzji organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 23 lipca 2022 r. do 12 sierpnia 2021 r. oraz zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w kwocie 1.519,98 zł za okres od 23 lipca do 12 sierpnia 2021 r.

(dowody:

⚫

decyzja z 5-6 akt zasiłkowych)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w przymiotowej sprawie ustalony został na podstawie dokumentów złożonych do sprawy przez strony, akt zasiłkowych, a także dowodu z zeznań świadka M. S. przesłuchania ubezpieczonego. Nie było wątpliwości co do autentyczności złożonej dokumentacji.

Sąd uznał za wiarygodne również zeznania świadka M. S.. Były one rzeczowe i spójne i co do zasady zgodne z złożoną dokumentacją. Jasno z nich wynikało, że niewykazanie przez ubezpieczonego w deklaracjach rozliczeniowych podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe za lipiec i sierpień 2021 r. oraz nieuiszczenie składki za te miesiące było wynikiem zwykłej omyłki, nie zaś przejawem woli ubezpieczonego o czasowej rezygnacji z ubezpieczenia chorobowego.

Jedyna wątpliwość, która ujawniła się na tle zeznań M. S. dotyczyła złożenia przez nią korygującej deklaracji rozliczeniowej za sierpień 2021 r. Z udostępnionych przez ZUS deklaracji rozliczeniowych wynikało, że ubezpieczony nie składał deklaracji korygującej za sierpień 2021 r., a do pominięcia podstawy wymiaru składki na dobrowolnego ubezpieczenie chorobowe doszło w deklaracji z 27 sierpnia 2021 r. Z drugiej jednak strony deklaracja ta oznaczona była numerem (...) co sugeruje, że miała ona charakter deklaracji korygującej (potwierdzają to zeznania świadka). Kwestia ta nie miała jednak istotnego znaczenia dla sprawy, gdyż pewne jest, że ostatecznie ubezpieczony podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie chorobowe za sierpień 2021 r. nie wykazał.

Sednem problemu w niniejszej sprawie było, czy ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w lipcu i sierpniu 2021 r., mimo że składkę na ubezpieczenie chorobowe za te miesiące zapłacił dopiero w lutym 2024 r. Rozstrzygając ów dylemat należało mieć na względzie, że:



po pierwsze, nieuiszczenie składek w terminie było wynikiem omyłki biura rachunkowego, z której ani ubezpieczony, ani to biuro przez długi czas nie zdawało sobie sprawy,



po drugie, ubezpieczony nie zamierzał i nie chciał rezygnować z ubezpieczenia chorobowego we wskazanym okresie, gdyż jego celem była jedynie korekta podstaw wymiaru składek na podstawie art. 18 ust. 9 i 10 ustawy systemowej,



po trzecie, ubezpieczony następnie przez okres około 2,5 lat opłacał prawidłowo składki na ubezpieczenia społeczne, w tym ubezpieczenie chorobowe,



po czwarte, o analizowanej w niniejszej sprawie sytuacji ubezpieczony dowiedział się dopiero w lutym 2024 r., kiedy ubiegał się o zasiłek chorobowy za okres od 1 do 7 lutego 2024 r., a więc kiedy nie miał już możliwości złożenia wniosku o przywrócenie terminu do zapłaty składki i w końcu



po piąte, do zapłaty brakującej składki na ubezpieczenie chorobowe doszło niezwłocznie (29 lutego 2024 r.) po stwierdzeniu nieprawidłowości i sporządzeniu przez ZUS z urzędu korekt (21 lutego 2024 r.).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Z kolei zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej w jej brzmieniu sprzed dnia 1 stycznia 2022 r., dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a. U podstaw regulacji z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej leżało założenie, że skoro ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, to opłacenie składki po terminie, czy w niepełnej wysokości zawiera domniemaną rezygnację ubezpieczonego z tego ubezpieczenia, a jego powrót jest obwarowany koniecznością złożenia ponownego wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, bądź też wniosku o przywrócenie terminu na opłacenie składek, który to wniosek ma z kolei stanowić wyrażenie jego woli ponownego przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia.

Przepis art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej został uchylony z dniem 1 stycznia 2022 r. poprzez regulację z art. 1 pkt 4 lit. c tiret drugie ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1621; dalej też jako ustawa zmieniająca). Oznacza to, że jednocześnie została uchylona przesłanka ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jak i możliwość złożenia „wniosku o przywrócenie terminu na opłacenie składki”. W przedmiocie samego przywrócenia terminu ustawodawca wypowiedział się w art. 14 ustawy zmieniającej, zgodnie z którym wnioski, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, dotyczące okresu sprzed dnia 1 stycznia 2022 r., mogą być składane nie później niż do dnia 30 czerwca 2022 r. Wyraźnie więc zakreślono datę, do której ubezpieczony, którego dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustało w wyniku nieterminowego opłacenia składki, może składać wniosek o przywrócenie terminu.

W niniejszej sprawie odwołujący się faktycznie nie zapłacił w terminie składki na ubezpieczenie składki na ubezpieczenie chorobowe za lipiec i sierpień 2021 r. Wobec tego z mocy prawa został on automatycznie wyłączony z tego ubezpieczenia zgodnie z obowiązującym do dnia 1 stycznia 2022 r. art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej. Jednocześnie nie złożył wniosku o przywrócenie terminu na opłacenie składki w wyznaczonym przez ustawę z zmieniającą terminie, gdyż, jak już wskazano, dopiero po dniu 30 czerwca 2022 r. (dokładnie w lutym 2024 r.) dowiedział się, że wystąpiła niedopłata. Kierując się wykładnią gramatyczną należałoby zatem przyjąć, że aktualnie nie ma już możliwości przywrócenia terminu do zapłaty składki, a w konsekwencji w okresie od 1 lipca 2021 r. ubezpieczony nie podlegałby ubezpieczeniu chorobowemu.

Stanowisko to nie zasługiwało jednak na aprobatę i to z kilku powodów.

Celem wprowadzenia nowej regulacji do ustawy systemowej w postaci derogowania przepisu art. 14 ust. 2 pkt 2 tej ustawy było uproszczenie zasad podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej wskazano, że „regulacja ta odchodzi od dorozumianego przystąpienia do ubezpieczenia dokonywanego przez opłacenie składki. Jednocześnie wiąże się z podleganiem temu ubezpieczeniu nawet w przypadku opłacenia składki po terminie lub nieopłacenia jej wcale. Tak przyjęta konstrukcja ubezpieczeń w konsekwencji doprowadzi do możliwości ubiegania się o świadczenia z ubezpieczenia chorobowego również w przypadku opłacenia składek po terminie”. I dalej: „Zmiana ta doprowadzi do dużego uproszczenia zasad podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zmniejszy liczbę spraw spornych oraz zmniejszy obowiązki administracyjne osób prowadzących pozarolniczą działalność. Nie będą one musiały bowiem składać już wniosków o przywrócenie terminu na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w przypadku jej nieterminowego opłacenia lub opłacenia w zaniżonej wysokości”. Ustawodawcy przyświecał więc cel w postaci uproszczenia zasad podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz usunięcia dotkliwego skutku w postaci wyłączenia z ubezpieczenia chorobowego nawet w przypadku konieczności późniejszego skorygowania deklaracji rozliczeniowych, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Jednocześnie w uzasadnieniu projektu co do samego art. 14 ustawy zmieniającej i zakreślenia w nim krótkiego terminu do dnia 30 czerwca 2022 r. wskazano, że „tak zredagowane przepisy przejściowe zapewniają odpowiednio długi czas na dostosowanie się wszystkich grup do nowego kształtu prawa”.

Pewne sytuacje wymykają się jednak spod założeń przyjętych przy wprowadzaniu nowych przepisów. Chodzi o stan rzeczy, w którym ubezpieczony dopiero po 30 czerwca 2022 r. dowiedział, że przed wejściem w życie przepisów wprowadzonych ustawą zmieniającą wystąpiło zdarzenie, które skutkowało ustaniem ubezpieczenia chorobowego. Wówczas ubezpieczony nie ma realnej możliwości owego „dostosowania się […] do nowego kształtu prawa” do upływu terminu zakreślonego art. 14 ustawy zmieniającej, skoro w ogóle nie wie o potrzebie podjęcia działań w tym kierunku. Jednocześnie jednak z punktu widzenia organu rentowego kwestie te nie mają żadnego znaczenia. Mimo upływu daty 30 czerwca 2022 r. organ rentowy może nadal powoływać się na okoliczności, które miały miejsce przed 1 stycznia 2022 r. podnosząc, że skutkują one ustaniem ubezpieczenia chorobowego. Dochodzi zatem do niczym nie uzasadnionej asymetria sytuacji stron stosunku ubezpieczenia społecznego.

Przepis art. 14 ustawy zmieniającej należy więc odczytywać tak, aby ubezpieczony, który nie dysponował wiedzą o braku ubezpieczenia chorobowego spowodowanego okolicznościami, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, miał możliwość spowodowania weryfikacji tych okoliczności po dniu 30 czerwca 2022 r. Rozsądna wykładnia art. 14 ustawy zmieniającej prowadzi do wywiedzenia z tego przepisu normy o następującej treści: „Wnioski, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, dotyczące okresu sprzed dnia 1 stycznia 2022 r., mogą być składane nie później niż do dnia 30 czerwca 2022 r., chyba że ubezpieczony z przyczyn od siebie niezależnych nie wiedział, że wystąpiły okoliczności stanowiące podstawę wniosku”.

Oczywiste jest, że w postępowaniu dotyczącym prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie można posługiwać się zasadami współżycia społecznego. Reguła ta nie wyklucza jednak zastosowania wykładni celowościowej oraz uwzględnienia indywidualnej sytuacji ubezpieczonego. Przedstawiony sposób rozumienia art. 14 ustawy zmieniającej daje temu wyraz.

Należy też mieć na uwadze, że ZUS jako organ administracji publicznej obciążają określone obowiązki informacyjne wynikające z art. 8 i 9 k.p.a., których nie można lekceważyć. Na konieczność odpowiedniego pouczenia przez ZUS zwracał uwagę Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach dotyczących podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego (zob. uchwałę z 11.07.2019 r., III UZP 2/19, OSNP 2020/1, poz. 8; wyrok z 9.06.2021 r., II USKP 59/21, LEX nr 3302392; postanowienie z 23.05.2023 r., II USK 355/22, LEX nr 3563434.). Analogicznie należałoby zwrócić uwagę na obowiązki informacyjne ZUS-u w sytuacji zmiany przepisów ustawowych, które zakreślają krótki termin na ewentualne złożenie wniosku o przywrócenie terminu do opłacenia składki, co może skutkować, tak jak u odwołującego się, sytuacją w zasadzie bez wyjścia.

W sytuacji, w której ustawodawca przewidział ustanie dobrowolnego ubezpieczenia z mocy prawa" a tak właśnie jest na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej w jego brzmieniu sprzed dnia 1 stycznia 2022 r., to obowiązkiem ZUS powinno być powiadomienie ubezpieczonych, co do których ZUS dostrzega w systemie informacyjnym, że istnieją pewne nieprawidłowości, które skutkują ich wyłączeniem z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a jednocześnie nadal opłacają oni składki na to ubezpieczenie i zgłosili się do tego ubezpieczenia, o zaistniałej sytuacji i konieczności złożenia korekt deklaracji ZUS, czy też wniosku o przywrócenie terminu na opłacenie składek. ZUS ma bowiem wiedzę w jakiej wysokości opłacane są składki, ma dostęp do informacji, kto ma jaki tytuł podlegania ubezpieczeniom, kto powinien być zgłoszony z mocy ustawy do ubezpieczeń społecznych i w jakim zakresie. ZUS w tym zakresie wykazał się całkowitą biernością. Działania podjął dopiero wówczas, gdy ubezpieczony wystąpił o zasiłek chorobowy za okres od 1 do 7 lutego 2024 r., a więc znacząco po upływie końcowego terminy na złożenie wniosku na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej. Nie budzi przy żadnych wątpliwości, że gdyby organ rentowy w jakikolwiek sposób powiadomił o niezadeklarowaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za lipiec i sierpień 2021 r., ubezpieczony niewątpliwie złożyłby odpowiednie deklaracje korygujące, dopłacił brakujące składki oraz złożył wniosek o przywrócenie terminu do ich zapłaty.

W konsekwencji należało rozważyć, czy w niniejszej sprawie wystąpiły okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu do zapłaty składki na ubezpieczenie chorobowe. Stosownie do art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, w uzasadnionych przypadkach ZUS na wniosek ubezpieczonego może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Chociaż w powołanym przepisie przesłanki wyrażenia zgody przez ZUS na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie nie zostały określone, to należy przyjąć, że przesłankami tymi są okoliczności związane z przebiegiem samego ubezpieczenia chorobowego i przyczynami uchybienia terminu do opłacenia składki. Skoro ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą ma dobrowolny charakter i jego powstanie uzależnione jest od woli samego ubezpieczonego, a warunkiem trwania tego ubezpieczenia jest terminowe opłacanie należnych z tego tytułu składek, to dotychczasowy sposób wywiązywania się płatnika z tego obowiązku (opłacania składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe) nie pozostaje bez wpływu na ocenę zasadności wniosku o przywrócenie uchybionego terminu. Jest to jednak tylko jeden z aspektów sprawy, który powinien być analizowany w powiązaniu z pozostałymi okolicznościami, a przede wszystkim przyczynami nieterminowego opłacenia danej składki (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2015 r., III UK 233/14).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych jako przyczyny uzasadniające wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazuje się m.in. chorobę ubezpieczonego, nagły wyjazd, brak pieniędzy wywołany czynnikami niezależnymi od ubezpieczonego, siłę wyższą, wypadek losowy, czy też inne okoliczności, które obiektywnie wyjaśniają, że zapłata składek w terminie była niemożliwa albo niezapłacenie ich w terminie było niezależne od woli ubezpieczonego, a samo niezapłacenie składek w terminie nie było spowodowane tylko zaniedbaniem (brakiem staranności) ubezpieczonego.

Przepis art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym nie może być traktowany z nadmiernym rygoryzmem - w tym znaczeniu, że niejako automatycznie prowadzi do wyłączenia z ubezpieczenia, bez względu na okoliczności. Trzeba zatem wziąć pod uwagę te szczególne wypadki, gdy z przyczyn niezależnych w danym miesiącu uiszczenie składki nie następuje. Jest to tym bardziej uzasadnione, gdy niedopatrzenie to zostaje naprawione, nie ma ono charakteru działania specjalnego, mającego niejako "oszukać" system ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 stycznia 2017 r., III AUa 748/16, LEX nr 2265669, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 kwietnia 2016 r., III AUa 2023/15, LEX nr 2044409).

Ustawodawca nie wymaga, aby przywrócenie terminu do opłacenia składki następowało wyłącznie w przypadku wyjątkowym, szczególnie uzasadnionym. Przez przypadek uzasadniony należy więc rozumieć taki, który obiektywnie usprawiedliwia i tłumaczy, dlaczego składka nie została w terminie opłacona w należnej wysokości (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2016 r., I UK 35/15,; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 13 listopada 2018 r., III AUa 681/18, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 16 maja 2018 r., III AUa 953/17).

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność i z tego tytułu podlegająca ubezpieczeniom społecznym dokonując rozliczenia i opłacenia składek na owe ubezpieczenia musi samodzielnie ocenić, czy spełnia kryteria miarkowania podstawy wymiaru składek, mając na uwadze daleko idące konsekwencje błędnego zastosowania tej instytucji. Bezzasadne zmniejszenie podstawy wymiaru składek sprawia bowiem, że składki zostają opłacone w nienależytej wysokości. W myśl art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, skutkiem niepłacenia składek w należytej wysokości jest ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej pozarolnicza działalność. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 lutego 2022 r., III AUa 932/20)

Zdaniem Sądu, takie okoliczności, jak dotychczasowy przebieg ubezpieczenia ubezpieczonego, dotychczasowa terminowość opłacania przez nią składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie chorobowe, fakt że do niedopłaty doprowadził pojedynczy incydent błędnego złożenia korekty przez biuro rachunkowe, nie zaś generalny brak nieopłacenia składki za lipiec i sierpień 2021 r. stanowią przypadek, w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym, uzasadniający wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie. Ubezpieczony nie miał zamiaru oszukać systemu ubezpieczeń społecznych, ani nie zapomniał dokonać zapłaty, lekceważąco podchodząc do swych obowiązków płatnika, a powstała niedopłata za lipiec i sierpień 2021 r. nie wynikała z jego złej woli, czy zawinienia, albowiem była konsekwencją korekt i zwykłej omyłki. Nie była też w żadnym razie przejawem woli rezygnacji z ubezpieczenia chorobowego, skoro ubezpieczony nadal opłacał składki na ubezpieczenie chorobowe, tak jakby w ogóle uprzednio nie doszło do jakichkolwiek uchybień. Stwierdzona niedopłata została też niezwłocznie uzupełniona po stwierdzeniu jej wystąpienia.

Resumując, wniesione odwołanie zasługiwało na uwzględnienie. Organ rentowy nie powiadomił ubezpieczonego przed dniem 30 czerwca 2022 r., że doszło do ustania ubezpieczenia chorobowego na skutek deklaracji złożonych w dniu 23 sierpnia 2021 r. Nie pouczył też o możliwości złożenia wniosku o przywrócenie terminu do zapłaty składki. Nadal pobierał składki na ubezpieczenie chorobowe traktując ubezpieczonego aż do lutego 2024 r. tak, jakby nadal podlegał ubezpieczeniu chorobowemu. W tej sytuacji uzasadnione było zastosowanie instytucji przywrócenie terminu do zapłaty składki na ubezpieczenie chorobowe mimo upływu terminu wyznaczonego art. 14 ustawy zmieniającej. W realiach sprawy wniosek ten z podanych wcześniej przyczyn zasługiwał zaś na uwzględnienie.

Oznacza to, że ubezpieczonemu przysługuje prawo do zasiłku chorobowego za okres od 23 lipca do 12 sierpnia 2021 r. W konsekwencji wypłacone za ten okres świadczenie było świadczeniem należnym w rozumieniu art. 84 ust. 1 i 2 ustawy systemowej.

Mając na uwadze dotychczasowe rozważania zaskarżona decyzja podlegała na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmianie poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 23 lipca do 12 sierpnia 2021 r. oraz zwolnienie go z obowiązku zwrotu wypłaconego za ten okres świadczenia wraz z odsetkami.

sędzia Andrzej Kurzych