Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 3 października 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu III Wydział Rodzinny i Nieletnich w składzie:

Przewodniczący Sędzia Natalia Bonowicz

Protokolant sekr. sąd. Ewa Redzik

Po rozpoznaniu w dniu 3 października 2024 r. w Toruniu

na rozprawie sprawy

z urzędu

przy uczestnictwie Ż. N. (1)

o zmianę zarządzeń w trybie art. 109 kro wobec małoletnich: B. N. i E. N.

postanawia

1.  Stwierdzić brak podstaw o zmiany zarządzeń z art. 109 kro odnośnie małoletnich: B. N., ur. (...) w T. i E. N., ur. (...) w T.;

2.  Ustalić, że uczestniczka postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sędzia Natalia Bonowicz

Sygnatura akt: III Nsm 957/24

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 17 czerwca 2024 r. na mocy art. 577 k.p.c. sąd wszczął z urzędu postępowanie o zmianę zarządzeń z art. 109 kro odnośnie małoletnich:

a)  B. N., ur. (...) w T.,

b)  E. N., ur. (...) w T.,

dzieci Ż., zam. 1 M. S. T. co. T.,I.

przy uczestnictwie Ż. N. (1), zam. T., ul. (...).

Postanowieniem z dnia 3 października 2024 r. sąd stwierdził brak podstaw do zmiany zarządzeń z artykułu 109 KRO odnośnie małoletnich B. N.
ur. (...) w T. i E. N. ur. (...) w T. oraz ustalił, że uczestniczka postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje.

B. N. urodził się (...) w T. i jest synem Ż. N. (1) i W. N..

E. N. urodziła się (...) w T. i jest córką Ż. N. (1) i W. N..

Dowód: odpisy zupełne aktu urodzenia, k. 22 akt sprawy I. O. (...).

Sąd Rejonowy w T. III Wydział Rodzinny i Nieletnich postanowieniem z dnia 26 maja 2014 r. wydanym w sprawie (...) na mocy art. 109 §1 i §2 pkt 3 kro ograniczył władzę rodzicielską Ż. N. (1) i W. N. nad małoletnimi: M. N. (1) urodzonym (...) w T., M. N. (2) urodzoną (...) w T., E. N. urodzoną (...) w T., B. N. urodzonym (...) w T., dziećmi W. i Ż. zamieszkałymi w T. ulica (...) w ten sposób, że poddał wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, zobowiązując kuratora do sporządzania sprawozdań z nadzoru jeden raz na trzy miesiące, przy czym zobowiązał kuratora do sporządzenia pierwszego sprawozdania w terminie 21 dni od daty wpływu odpisu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej. Ponadto sąd na mocy art. 109 § 2 pkt 1 kro zobowiązał uczestników postępowania Ż. N. (1) i W. N. do podjęcia współpracy z asystentem rodziny, a kontrolę wykonania tego zobowiązania zlecił kuratorowi sprawującemu nadzór. Sąd odstąpił od obciążenia kosztami postępowania uczestników postępowania.

Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2021 r., wydanym w sprawie I. N. (...) sąd zmienił postanowienie Sądu Rejonowego wT.z dnia 26 maja 2014 r. wydane w sprawie I. N. (...)tylko o tyle, że na podstawie art. 109 § 1 i § 2 pkt 1 kro zobowiązał dodatkowo Ż. N. (2) do dbałości o regularne uczęszczanie małoletnich B. N. i E. N. do szkoły, zapewniania dzieciom możliwości uczenia się i kontroli nauki przez dzieci oraz do regularnego systematycznego kontaktowania się z wychowawcą lub pedagogiem ze szkoły do której uczęszczają małoletni, co najmniej dwa razy w każdym miesiącu roku szkolnego, co poddane zostało kontroli kuratora sprawującego nadzór. Ponadto sąd ustalił, że uczestniczka postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie, a wydatkami postępowania obciążył Skarb Państwa.

W dniu 6 lutego 2024 r. Ż. N. (1) złożyła pisemne oświadczenie wskazując, że od 8 lutego 2024 r. jej małoletnie dzieci B. i E. rodzeństwo N. zamieszkują z jej córką M. N. (2). Pisemne oświadczenie złożyła również córka M. N. (2), która wskazała, że chce przejąć opiekę nad młodszym rodzeństwem.

Dowód:

- postanowienie z dnia 26 maja 2014 r. sygn. akt (...), k. 93 akt (...),

- postanowienie z dnia 19 kwietnia 2021 r., sygn.. akt (...), k. 87 akt (...)

- oświadczenie Ż. N. (1) – k. 28 akt sprawy I. N. (...),

- oświadczenie M. N. (2) – k. 89-90 akt sprawy I. N. (...),

- sprawozdanie – k. 94, 97 akt sprawy I. N. (...).

Postanowieniem z dnia 17 czerwca 2024 r. na mocy art. 577 k.p.c. sąd wszczął z urzędu postępowanie o zmianę zarządzeń z art. 109 kro odnośnie małoletnich:

a)  B. N., ur. (...) w T.,

b)  E. N., ur. (...) w T.,

dzieci Ż., zam. 1 M. S. T. co. T., I.

przy uczestnictwie Ż. N. (1), zam. T., ul. (...).

Dowód:

- postanowienie z 17 czerwca 2024 r. – k. 3 akt sprawy I. N. (...).

Małoletni: B. N. i E. N. mieszkają obecnie czasowo u starszej siostry - M. N. (2) wI., nie przebywają tam na stałe. Małoletni pozostaną u starszej siostry do czasu otrzymania przez matkę małoletnich Ż. N. (1) mieszkania socjalnego (pierwszą propozycję matka małoletnich otrzymać w styczniu). Dzieci chodzą w I. do szkoły, uczą się tam języka. Ż. N. (1) deklaruje, iż w styczniu 2025 r. przyjmie mieszkanie socjalne z zasobów gminy i możliwe, że wtedy już małoletni wrócą do Polski i będą kontynuowali naukę w Polsce. Ż. N. (1) ma stały kontakt z dziećmi - rozmawia z nimi prawie codziennie przez komunikator i deklaruje, że w styczniu będzie gotowa przyjąć je w Polsce oraz oczekuje, że dzieci wrócą do niej.

Dowód:

- przesłuchanie Ż. N. (1) – k. 9v., 37-37v. akt sprawy I. N. (...),

- przesłuchanie M. N. (2) – k. 37v. akt sprawy I. N. (...),

Sąd zważył, co następuje.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach niniejszej sprawy, w aktach sprawy I. N. (...) i I. O. 131/14 Sądu Rejonowego w T., a ponadto na podstawie przesłuchania Ż. N. (1) i M. N. (2).

Sąd dał wiarę zgromadzonym w sprawie dokumentom, gdyż żadna ze stron nie kwestionowała ich wiarygodności oraz autentyczności a również sąd nie znalazł podstaw do podważania ich prawdziwości w jakimkolwiek stopniu.

Jako całkowicie wiarygodne i stanowiące podstawę do czynienia ustaleń faktycznych w sprawie Sąd potraktował sprawozdanie kuratora sądowego z wywiadu środowiskowego gdyż zostało sporządzone zostało przez osobę kompetentną i żadna ze stron nie kwestionowała prawdziwości treści w nim zawartych.

Zgodnie z art. 92 kro dziecko aż do osiągnięcia pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską, przez którą stosownie do treści art. 95 § 1 kro rozumieć należy obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, a także do wychowywania dziecka, obejmującego zarówno duchowy jak i fizyczny rozwój dziecka.

W myśl art. 95 § 3 kro władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak wymaga tego dobro dziecka i interes społeczny.

Oznacza to, iż rodzice zobowiązani są zmierzać w swoich działaniach wychowawczych do takiego ukształtowania osobowości dziecka, aby wyrosło ono na prawego człowieka i dobrego obywatela, przy czym szczególnie ważny jest osobisty przykład rodziców i wpływ ich osobowości na rozwój dziecka – rodzice powinni okazywać dziecku zainteresowanie, oddanie i poświęcenie, udzielać rad i wskazówek, wykonywać w sposób odpowiedni nadzór nad zachowaniem dziecka w domu i środowisku rówieśniczym, oraz zapewnić dziecku należytą egzystencję poprzez dostarczanie odpowiedniego wyżywienia, odzieży, pomocy lekarskiej i zapewnienie właściwych warunków mieszkaniowych. Ponadto rodzice powinni sprawować swoje obowiązki rodzicielskie w taki sposób, aby wszystkie ich poczynania były zgodne z interesem dziecka.

Pojęcie dobra dziecka obejmuje przy tym nie tylko zaspokojenie jego potrzeb życiowych - wyżywienia, mieszkania, pomocy w nauce itp., ale także jego stan i potrzeby emocjonalne, psychiczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 października 2010 r. I ACa 458/10).

Z jednoznacznego brzmienia art. 109 § 1 kro wynika, że przesłanką zastosowania przez sąd opiekuńczy ograniczenia władzy rodzicielskiej jest zagrożenie dobra dziecka. Interwencja sądu opiekuńczego nie jest zatem ograniczona do sytuacji, w których nastąpi naruszenie dobra dziecka. Wystarczający jest sam stan zagrożenia tego dobra. Wynika z tego, że zarządzenia sądu opiekuńczego mogą mieć charakter prewencyjny, i powinny prowadzić do usunięcia stanu zagrożenia. Tej funkcji omawianego unormowania odpowiada jego otwarta i elastyczna formuła umożliwiająca wydawanie dostosowanych do konkretnej sytuacji dziecka zarządzeń. W taki też sposób funkcję ograniczenia władzy rodzicielskiej na podstawie art. 109 kro określił SN w orzeczeniu z dnia 13.09.2000 r. (II CKN 1141/00, L.), w którym wskazano, że "wynikająca z art. 109 § 1 kro dyrektywa profilaktycznego działania sądu nakazuje podjęcie ingerencji w sferę władzy rodzicielskiej już w razie zagrożenia dobra dziecka, by zapobiec ujemnym skutkom niewłaściwego lub nieudolnego jej sprawowania".

Okoliczności uzasadniające interwencję sądu opiekuńczego mogą pojawić się niezależnie od staranności dokładanej przez rodziców przy wykonywaniu swoich obowiązków. Uzależnienie interwencji sądu opiekuńczego od ustalenia zaniedbań rodziców obniżałoby standard ochrony dobra dziecka i ograniczało możliwość udzielenia rodzinie pomocy w przypadkach, w których rodzicom nie można postawić zarzutu naruszenia obowiązków wynikających z przepisów kro dotyczących władzy rodzicielskiej.

Zarządzenia dopuszczalne na podstawie art. 109 kro nie mają charakteru penalnego. Ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie powołanego przepisu nie jest środkiem represji w stosunku do rodziców, lecz środkiem ochrony zagrożonego dobra dziecka. Sąd stosuje przy tym ten przepis niezależnie, czy nieprawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej jest wynikiem przyczyn zawinionych, czy nie zawinionych przez rodziców. (por.: Henryk Haak, Władza rodzicielska. Komentarz, Toruń 1995, s. 143-147).

Jeżeli w wyniku nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy na podstawie art. 109 § 1 kro ma obowiązek wydać odpowiednie zarządzenia, w szczególności na mocy § 2 pkt 5 tego artykułu może zarządzić umieszczenie małoletniego w instytucjonalnej pieczy zastępczej.

Przez nienależyte wykonywanie władzy rodzicielskiej należy rozumieć zarówno zawinione, jak i niezawinione niewłaściwe postępowanie rodziców. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z 9 czerwca 1976 r. (III CZP 46/75, LexPolonica nr 309029, OSNCP 1976, nr 9, poz. 184), w wypadku nieprawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej (zarówno z przyczyn zawinionych, jak i niezawinionych) sąd opiekuńczy może skorzystać z szerokiego wachlarza środków zaradczych. Zasadą jest, że sąd ten może wydać każde zarządzenie, jakie w danych okolicznościach jest konieczne lub celowe ze względu na dobro dziecka. W szczególności - poza środkami najbardziej drastycznymi w postaci pozbawienia władzy rodzicielskiej i jej zawieszenia oraz pozbawienia rodziców osobistej styczności z dzieckiem - sąd opiekuńczy może wydać różnorodne zarządzenia należące do kategorii ograniczeń władzy rodzicielskiej w rozumieniu art. 109 (por. też J. Gajda, Kodeks..., s. 348; A. Łapiński, Ogólna problematyka ograniczenia władzy rodzicielskiej według art. 109 k.r.o., Pal. 1974, nr 3, s. 21).

W przedmiotowej sprawie nie ustała przesłanka z art. 109 kro, ponieważ dobro małoletnich dzieci nadal jest zagrożone z uwagi na nieprawidłową sytuację rodzinną.

Należy zaznaczyć, że przed wyjazdem małoletnich: E. N. i B. N. do I., Ż. N. (1) borykała się problemami wychowawczymi dotyczącymi małoletnich – przede wszystkim występował problem niesystematycznego uczęszczania dzieci do szkoły. Frekwencja dzieci w szkole okresowo bywała bardzo niska.

Nadto, przed wyjazdem małoletnich: E. N. i B. N. do I., współpraca Ż. N. (1) z kuratorem przynosiła zamierzone efekty, bowiem nawet po znacznej absencji dzieci w szkole, rozmowy z kuratorem powodowały, że małoletni poprawiali swoją frekwencję.

W konsekwencji, zdaniem Sądu rodzina nadal wymaga wsparcia i pomocy. Nie zmienia tego w żadnej mierze fakt, iż aktualnie dzieci przebywają u swojej starszej siostry w I., bowiem – jak wynika z zebranego materiału dowodowego – matka dzieci nie podjęła jeszcze decyzji czy dzieci będą zamieszkiwały w I. na stałe czy też wrócą za kilka miesięcy do Polski. Matka małoletnich Ż. N. (1), jak również siostra małoletnich - M. N. (2), podczas przesłuchania na rozprawie, konsekwentnie utrzymywały, że na chwilę obecną nie są w stanie określić czy wyjazd małoletnich dzieci poza granice Polski ma charakter trwały. Ż. N. (1), podczas przesłuchania na rozprawie, podkreślała nadto, że B. N. jest bardzo zadowolony z zamieszkiwania w I., natomiast małoletnia E. nie jest w stanie określić czy wolałaby mieszkać z matką w Polsce czy siostrą za granicą - związku z tym matka małoletniej będzie z nią jeszcze rozmawiała o powrocie do Polski.

Należy podkreślić, że małoletnie już wcześniej okresowo przebywały u starszej siostry w I.(m.in. w czasie wakacji) i utrzymywały z nią stały kontakt ale zawsze wracały do Polski. Nie należy pomijać również faktu, że M. N. (2) regularnie wspierała rodzinę finansowo, dlatego też naturalna jest sytuacja, w której zobowiązała się do opieki nad małoletnimi w czasie, w którym matka małoletnich Ż. N. (1) nie ma ku temu odpowiednich warunków.

Ż. N. (1) obecnie podjęła starania, aby uzyskać mieszkanie, w którym będzie mogła zapewnić małoletnim dzieciom należyte warunki do rozwoju.

W konsekwencji, na chwilę obecną nie można kategorycznie stwierdzić, że dzieci zamieszkują na stałe w I., poza jurysdykcją sądu polskiego. Z zeznań Ż. N. (1) i M. N. (2) wynika, że pobyt dzieci za granicą jest jedynie czasowy i zgodnie z deklaracją matki małoletnich i starszej siostry dzieci, jeśli Ż. N. (1) otrzyma mieszkanie socjalne w styczniu, to dzieci wówczas wrócą do Polski i w Polsce będą kontynuować naukę. Matka małoletnich jest gotowa przyjąć dzieci, gdy tylko będzie dysponować mieszkaniem.

Mając na uwadze powyższe, po powrocie dzieci do Polski, w dalszym ciągu będzie konieczny nadzór kuratora, który jest niezbędnym wsparciem dla rodziny i pozwala na bieżąco kontrolować sytuację rodziny. W ocenie sądu nie tylko względy ekonomiki procesowej przemawiają za tym, aby w okresie przejściowym utrzymany został nadzór kuratora, ale przede wszystkim wzgląd na dobro małoletnich dzieci, które w każdym momencie mogą wrócić do Polski i zgodnie z deklaracją ich matki – nastąpi to w pierwszym możliwym momencie. Na chwilę obecną ewentualne uchylanie zarządzeń z art. 109 kro jest – w świetle stanowiska Ż. N. (1) o prawdopodobnym nieodległym powrocie dzieci do Polski – zdecydowanie przedwczesne.

Należy również zaznaczyć, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 k.c.). Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy (art. 26 § 1 i 2 k.c.). Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (art. 28 k.c.).

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że dzieci nie przebywają w I. z zamiarem stałego pobytu. Ponadto z uwagi na to, że matka małoletnich mieszka na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a małoletnie dzieci pozostają pod władzą rodzicielską, to również ich miejsce zamieszkania jest na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie zmienia tego ich chwilowy pobyt za granicą, w tym czasowe uczęszczanie do szkoły w I.. Nie ulega zatem wątpliwości, że to w Polsce nadal znajduje się centrum życiowe małoletnich. Dopiero gdy ujawnią się okoliczności, które umożliwiałyby przyjęcie, że miejsce zamieszkania małoletnich dzieci nie znajduje się już w Rzeczypospolitej Polskiej, to będzie zachodził brak jurysdykcji krajowej, który sąd weźmie pod uwagę z urzędu.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, orzeczono jak w punkcie 1 sentencji postanowienia. Oczywiście nie należy zapominać, że orzeczenie wydane przez sąd opiekuńczy może być, jak większość orzeczeń tego sądu zmienione, jeżeli wymaga tego dobro dziecka (art. 577 kpc).

W punkcie drugim przedmiotowego postanowienia Sąd na postawie art. 520 § 1 k.p.c. ustalił, że uczestniczka postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sędzia Natalia Bonowicz