Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Magdalena Glinkiewicz
Protokolant:	sekr. sąd. Katarzyna Stasiek

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2024 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. w W.

przeciwko A. N.

roszczenia z umów bankowych denominowanych/indeksowanych do franka szwajcarskiego

I.  umarza postępowanie z powództwa głównego co do kwoty 40.040,59 zł (czterdzieści tysięcy czterdzieści złotych pięćdziesiąt dziewięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

II.  oddala powództwo główne w pozostałej części;

III.  oddala powództwo ewentualne;

IV.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 540/23

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o zasądzenie od A. N. kwoty 73.538,05 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnianie od dnia 24 lutego 2023 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że 24 października 2008 r. zawarł ze stroną pozwaną umowę kredytu hipotecznego na łączną kwotę 168.000,00 zł. Wyrokiem z 17 maja 2022 r. wydanym w sprawie I C 1322/21 Sąd Okręgowy w Toruniu ustalił, że ww. umowa kredytu hipotecznego jest nieważna w całości oraz zasądził od Banku na rzecz kredytobiorcy kwotę 252.826,97 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od następujących kwot: 95.463,97 zł od dnia 24 maja 2021 r. do dnia zapłaty oraz 157.363 zł od dnia 7 marca 2022 r. do dnia zapłaty. Porozumieniem z 5 stycznia 2023 r. strony dokonały wzajemnego rozliczenia w zakresie wypłaconego przez powoda kapitału oraz wpłaconych przez pozwanych rat kapitałowo-odsetkowych. Bank był zobowiązany do zapłaty na rzecz pozwanej kwoty 134.698,55 zł tytułem zaspokojenia roszczeń. Zdaniem Banku, skutkiem stwierdzenia nieważności umowy jest konieczność rozliczenia w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, w tym o nienależnym świadczeniu. Powód żąda, na podstawie art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., zapłaty wartości nienależnego świadczenia, polegającego na udostępnieniu kapitału do korzystania przez określony czas oraz zapłaty wartości otrzymanej usługi w postaci zaoszczędzonych wydatków, które konsument musiałby ponieść, gdyby usługę tę nabywał na podstawie umowy. Wartość tego roszczenia została obliczona za okres rzeczywistego korzystania przez pozwaną z udostępnionego kapitału według zmiennej stawki WIBOR powiększonej o stałą marżę banku, stanowiącą średnią marżę dla kredytów hipotecznych udzielanych w walucie PLN w dacie zawarcia umowy kredytu.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o jego oddalenie oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu zaprzeczyła, aby powód był zubożony, a pozwana bezpodstawnie wzbogacona jego kosztem. Wskazała także, że na gruncie prawa krajowego oraz unijnego brak jest podstawy prawnej do przyznania powodowi wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału kredytu. Ponadto, pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczeń powoda oraz nadużycia prawa.

Pismem z 13 października 2023 r. powód zmodyfikował powództwo w ten sposób, że cofnął powództwo w zakresie kwoty 22.185,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, zaś podtrzymał je co do kwoty 51.352,37 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 24 lutego 2023 r. do dnia zapłaty, precyzując przy tym podstawę faktyczną powództwa jako zwrot korzyści uzyskanej przez kredytobiorcę z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania z udostępnionego mu przez Bank kapitału. Na wypadek nieuwzględnienia żądania głównego, powód zgłosił żądanie ewentualne – o zasądzenie od pozwanej kwoty 40.168,01 zł tytułem różnicy pomiędzy kwotą kapitału kredytu w urealnionej w związku ze zmianą wartości pieniądza w czasie wysokości, a nominalną kwotą kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu tegoż pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty. Powód wyjaśnił, że dochodzona kwota została wyliczona za okres rzeczywistego korzystania przez pozwaną z udostępnionego kapitału według zmiennej stawki WIBOR powiększonej o stałą marżę Banku wynoszącą 0,5% stanowiącej minimalną marżę stosowaną przez Bank dla tego rodzaju kredytu. Odnosząc się do roszczenia ewentualnego o zapłatę urealnionej kwoty kredytu w związku ze zmianą wartości pieniądza powód wskazał, że obliczając jego wysokość należy zastosować wskaźnik inflacji za dany miesiąc zgodnie z danymi publikowanymi przez GUS, z uwzględnieniem dokonanych przez kredytobiorcę spłat pomniejszających kapitał kredytu.

W replice pozwana wniosła o oddalenie powództwa głównego i ewentualnego wskazując, że powód jest niewątpliwie przedsiębiorcą, zatem nie może skutecznie domagać się waloryzacji świadczenia pieniężnego. Podniosła również, że w okresie od 2008 r. do 2022 r. nie doszło do istotnej zmiany siły nabywczej polskiej złotówki, a przesłanki dokonania waloryzacji wymienione w art. 358 ¹ § 3 k.c. wykluczają możliwość dokonania waloryzacji sądowej na rzecz Banku.

Pismem z 13 maja 2024 r. powód po raz kolejny zmodyfikował żądanie pozwu. Cofnął powództwo w zakresie kwoty 17.854,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 33.497,46 zł od daty wskazanej w pozwie do dnia doręczenia odpisu tegoż pisma stronie pozwanej. Strona powodowa podtrzymała powództwo co do kwoty 33.497,46 zł dochodzonej tytułem zwrotu kwoty należnej powodowi ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony umowy kredytu w związku z koniecznością urealnienia wysokości świadczenia Banku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanej odpisu pisma z 13 maja 2024 r. Bank zmodyfikował także roszczenie ewentualne wnosząc o zmianę wysokości świadczenia powoda w postaci wypłaconego pozwanemu na podstawie zawartej umowy kredytu kapitału kredytu w związku z istotną zmianą siły nabywczej pieniądza w czasie i ukształtowanie go na poziomie 208.168,01 zł oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 40.168,01 zł tytułem zwrotu kwoty należnej powodowi ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu pisma z 13 października 2023 r. stronie pozwanej do dnia zapłaty – na podstawie przepisów o waloryzacji sądowej (art. 385 ¹ § 3 k.c.). Powód doprecyzował, że roszczenie dotyczące zwrotu urealnionej wartości kapitału kredytu obejmujące kwotę należną Bankowi ponad nominalną wysokość kredytu, stanowi próbę przywrócenia realnej wartości świadczeń, które strony zwracają sobie w związku z odpadnięciem podstawy świadczenia. Zdaniem Banku różnica pomiędzy kwotą wypłaconego pozwanej kredytu w nominalnej wysokości, a kwotą kredytu w wysokości urealnionej nie przynosi Bankowi zysku, bowiem strata poniesiona w związku z unieważnieniem umowy kredytu jest niewspółmiernie wyższa.

Pismem z 12 czerwca 2024 r. powód ostatecznie sprecyzował dochodzone żądanie wskazując, że wnosi o zasądzenie od pozwanej kwoty 33.497,46 zł tytułem zwrotu należnej mu ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony umowy kredytu w związku z koniecznością urealnienia wysokości świadczenia Banku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu tegoż pisma stronie pozwanej. Na wypadek nieuwzględnienia żądania głównego powód wniósł o zmianę wysokości świadczenia w postaci wypłaconego pozwanej na podstawie zawartej umowy kredytu kapitału kredytu w związku z istotną zmianą siły nabywczej pieniądza w czasie i ukształtowanie go na poziomie 208.168,01 z oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 40.168,01 zł tytułem zwrotu kwoty należnej powodowi ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu odręczenia odpisu pisma z 13 października 2023 r. stronie pozwanej do dnia zapłaty – na podstawie przepisów o waloryzacji sądowej (art. 358 ¹ § 3 k.c.).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa pozwana podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, kwestionując roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu oraz o dokonanie waloryzacji kapitału kredytu, zarówno co do wysokości jak i zasady.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 24 października 2008 r. pozwana A. N. zawarła z (...) Bank S.A. w W. umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do (...) o numerze (...) w kwocie 168.000,00 zł na okres 360 miesięcy od 24 października 2008 r. do 2 listopada 2038 r. Kredyt był przeznaczony na dokończenie budowy domu jednorodzinnego położonego w B. w gminie M. na działce nr (...).

/bezsporne, a nadto dowód: umowa – k. 22-23, zeznania pozwanej złożone na rozprawie w dniu 5 czerwca 2024 r., od 00:15:48 do 00:18:25 nagrania – k. 262v/

(...) Bank (...) S.A w W. jest następcą prawnym (...) Bank S.A. w W..

/bezsporne/

Wyrokiem z 17 maja 2022 r. Sąd Okręgowy w Toruniu w sprawie o sygn. akt I C 1322/21 ustalił nieważność zawartej przez strony umowy kredytu m.in. z uwagi na występowanie w niej klauzul abuzywnych oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 252.826,97 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz koszami procesu. Apelację od tego wyroku wywiódł (...) Bank (...) S.A. w W.. Wyrokiem z 25 listopada 2022 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I ACa 805/22 Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił apelację.

/bezsporne, a nadto dowód: wyrok SO w Toruniu z uzasadnieniem – k. 106-116, wyrok SA w Gdańsku z uzasadnieniem – k. 86-105/

W dniu 5 stycznia 2023 r. strony zawarły porozumienie w przedmiocie wykonania prawomocnego wyroku w sprawie I C 1322/21 oraz I ACa 805/22, na podstawie którego dokonały potrącenia wzajemnych wierzytelności. Po rozliczeniu należności zasądzonych wyrokami oraz zwrotu kapitału kredytu Bank zapłacił kredytobiorcy 134.698,55 zł.

/bezsporne, a nadto dowód: porozumienie – k. 26 – 27, potwierdzenie przelewu – k. 28/

Pismem z 24 stycznia 2023 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty w terminie do 23 lutego 2023 r. kwoty 73.538,05 zł z tytułu należnego Bankowi wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału na podstawie zawartej umowy kredytu.

/dowód: pismo – k. 30/

A. N. nie zapłaciła żądanej przez (...) Bank (...) S.A. kwoty.

/bezsporne/

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia Sąd ustalił na podstawie okoliczności bezspornych oraz dokumentów przedłożonych przez powoda i pozwaną. Żadna ze stron nie podważyła wiarygodności zgromadzonych materiałów, a również Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania ich autentyczności. Sąd oparł się także na dowodzie z zeznań stron z ograniczeniem do przesłuchania pozwanej A. N., uznając je za wiarygodne.

Sąd postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 4 września 2024 r. pominął wnioski stron o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych, albowiem były one nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Istota sporu pomiędzy stronami sprowadzała się w zasadzie do oceny prawnej zasadności zgłoszonych przez powoda żądań.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., sygn. III CZP 6/21 (Legalis nr 2563899) jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Stwierdzenie nieważności umowy powoduje zatem po stronie kredytobiorcy obowiązek zwrotu kapitału uzyskanego od banku tytułem kredytu, z kolei po stronie banku obowiązek zwrotu na rzecz kredytobiorcy sumy świadczeń uzyskanych tytułem rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez cały okres kredytowania. Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

W niniejszej sprawie strony dokonały rozliczenia z tytułu umowy kredytu z 2008 r. W dniu 5 stycznia 2023 r. zawarto porozumienie w przedmiocie wykonania prawomocnego wyroku, mocą którego doszło do potrącenia wierzytelności przysługującej kredytobiorcy względem banku, z wierzytelnością przysługującą bankowi względem kredytobiorcy, do wysokości wierzytelności niższej. Zgodnie z § 2 ust. 3 porozumienia powód zobowiązany był do zapłaty na rzecz pozwanej kwoty 134.698,55 zł, co uczynił 17 stycznia 2023 r.

Powód żądanie zasądzenia kwoty 33.497,46 zł opierał o treść przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne, o którym mowa w przepisie art. 410 k.c., zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Do powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia konieczne jest wystąpienie czterech przesłanek: zubożenia jednego podmiotu, wzbogacenia innego podmiotu, związku między zubożeniem a wzbogaceniem oraz braku podstawy prawnej wzbogacenia (A. Ohanowicz, w: System Prawa Cywilnego t. III, cz. 1, 1981, s. 478).

W ocenie powoda pozwana uzyskała korzyść w postaci usługi polegającej na udostępnieniu środków pieniężnych do korzystania przez określony czas. Należy jednak podkreślić, że w myśl art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2488) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Na gruncie tej definicji wątpliwe wydaje się twierdzenie powoda, że świadczenie banku obejmuje zaniechanie dochodzenia zwrotu należności przez określony w umowie czas. Fakt, że bank nie może dochodzić zwrotu kwoty kapitału przez określony w umowie okres wynika zatem z istoty i celu umowy kredytu. Stanowi to powinność banku jako strony stosunku zobowiązaniowego, a nie świadczenie na rzecz drugiej strony. Należy przy tym podkreślić, że na mocy umowy stron powód z tytułu udostępnienia środków pozwanej miał zagwarantowane wynagrodzenie w postaci odsetek oraz prowizji.

Nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem powoda, jakoby jego roszczenie nie stanowiło „wynagrodzenia, odszkodowania lub dodatkowego zysku przedsiębiorcy” z tytułu niekorzystnych skutków stwierdzenia nieważności umowy. Trudno podzielić to stanowisko skoro roszczenie powoda opiera się w zasadzie na twierdzeniu, iż pozwana uzyskała korzyść jego kosztem. Należy także zwrócić uwagę, że warunkiem powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest uzyskanie korzyści przez wzbogaconego. Pojęcie uzyskania korzyści majątkowej – określane również przez ustawodawcę mianem „wzbogacenia” – odnosi się do każdej, wyrażalnej w pieniądzu, pozytywnej zmiany w majątku wzbogaconego. Najogólniej – zgodnie z podstawowymi kategoriami ekonomicznymi – wzbogacenie może przybrać postać zwiększenia aktywów majątkowych bądź zmniejszenie pasywów (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 3, Warszawa 2022). W tym miejscu warto zwrócić także uwagę na problem określenia wysokości ewentualnego wynagrodzenia. Charakter kryteriów które stosował powodowy Bank przy wyliczeniu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału był nieprzejrzysty i złożony. W pozwie powód odwołał się do obliczenia wartości świadczonej usługi (czyli udostępnienia środków pieniężnych do korzystania przez określony czas) w oparciu o średnią cenę kredytu w walucie polskiej, a więc ustaloną w oparciu o wskaźnik WIBOR. Po pierwszej modyfikacji powództwa powód obliczył kwotę dochodzoną tytułem korzyści kredytobiorcy według zmiennej stawki WIBOR powiększonej o stałą marżę Banku wynoszącą 0,5% stanowiącej minimalną marżę stosowaną dla tego rodzaju kredytów. Z kolei po drugiej modyfikacji Bank określając wartość roszczenia wskazał, że różnica pomiędzy nominalną urealnioną wartością kapitału winna być obliczona z uwzględnieniem wskaźnika inflacji miesięcznej publikowanej na oficjalnej stronie GUS. Takie ogólne odwołanie się wskaźnika inflacji miesięcznej jest w tym przypadku (tj. w przypadku roszczenia z art. 405 k.c.) niewystarczające. Żaden przepis prawa nie daje podstaw do ustalenia wynagrodzenia w taki sposób. Niezbędne jest wykazanie rzeczywistej korzyści wzbogaconego i realnej utraty korzyści przez zubożonego.

Należy jednak zaznaczyć, iż nie miało to dla rozstrzygnięcia sprawy istotnego znaczenia. Powyższa kwestia była bowiem przedmiotem oceny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-520/21. (...) orzekł, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L.1993.95.29), należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Stwierdzić zatem należy, iż prezentowana przez stronę powodową koncepcja, zgodnie z którą w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu bankowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału mające rekompensować mu lub choćby umniejszać stratę wynikającą z nieważności umowy nie zasługuje na uwzględnienie. Przyjęcie odmiennego stanowiska niweczyłoby bowiem sankcyjny charakter nieważności i założenia dyrektywy 93/13. Taka wykładnia groziłaby ponadto stworzeniem sytuacji, w których bardziej korzystne dla konsumenta mogłoby się okazać kontynuowanie wykonywania umowy zawierającej nieuczciwy warunek niż skorzystanie z praw, które może on wywodzić z dyrektywy 93/13.

Należy przy tym podkreślić, że kompetencja do dokonania przez (...) wiążącej wykładni dyrektyw wynika z treści art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 47 dalej (...)). Zgodnie z jego treścią, (...) jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym o wykładni traktatów oraz o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii, co oznacza, że dokonana przez Trybunał wykładnia wspomnianych aktów ma charakter wiążący. Jeżeli zatem (...) dokonał wykładni konkretnego przepisu prawa unijnego, np. zawartego w dyrektywie, przesądzając, który z dwóch lub więcej potencjalnie wchodzących w grę sposobów rozumienia tego przepisu uważa za prawidłowy to taki sam sposób interpretacji powinien być przyjmowany w później wydawanych wyrokach sądów krajowych, w których znajdzie zastosowanie ten przepis (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 r., sygn. III CZP 45/19, Legalis nr 2259276).

Sąd nie podziela stanowiska powoda, że wyrok wydany w sprawie C-520/21 nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy oprócz wynagrodzenia za korzystanie z kapitału banki zostały również pozbawione możliwości zwaloryzowania wypłaconych środków. Brak jest podstaw do przyjęcia, że w opinii (...) zwaloryzowane przez Sąd świadczenie nie stanowi „rekompensaty”. Ponadto, we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia (postanowienie z 12 sierpnia 2021 r., sygn. I C 1297/21, LEX nr 3320802) w swoim pytaniu wymienił wszelkie, dopuszczalne przez prawo polskie świadczenia, które teoretycznie mogłyby przysługiwać bankom, w tym również waloryzację świadczenia. Z uwagi zatem na tak sformułowane pytanie, w ocenie Sądu wyroku (...) odnosi się również do waloryzacji sądowej. Żaden fragment uzasadnienia wyroku nie wskazuje, aby intencją Trybunału było wyłączenie z zakresu pojęcia „rekompensata” roszczenia banku opartego o treść art. 358 ¹ § 3 k.c.

Także Sąd Najwyższy w uchwale z 25 kwietnia 2024 r. III CZP 25/22 (LEX nr 3709742) przesądził, że jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia. Bezspornym było to, że umowa kredytu łącząca strony była nieważna na skutek zawartych w niej niedozwolonych postanowień umownych, a także to, że strony rozliczyły się co do kwoty kredytu w wysokości nominalnej. Powodowi nie przysługują już żadne dalsze roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia od pozwanej.

Nadto, w polskim systemie prawnym brak jakiegokolwiek przepisu mogącego stanowić podstawę prawną zgłoszonego przez powoda roszczenia, w szczególności nie jest nim art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c. Z powołanych przepisów wynika bowiem obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia, a świadczeniem banku w okolicznościach rozpoznawanej sprawy była wyłącznie wypłata kredytu. Możliwość bezumownego korzystania z kapitału banku przez pozwaną nie jest świadczeniem banku, lecz jedynie stanem faktycznym, który wynika z nienależnego świadczenia związanego z tym, że umowa kredytu była nieważna.

W konsekwencji należy stwierdzić, że roszczenie powodowego banku o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia w postaci korzyści uzyskanej przez pozwaną jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

W kontekście roszczenia ewentualnego sformułowanego przez powoda należy zauważyć, że roszczenie ewentualne, to roszczenie zgłoszone w pozwie obok roszczenia głównego, na wypadek nieuwzględnienia roszczenia głównego, które Sąd rozpoznaje i orzeka o nim dopiero po oddaleniu głównego żądania pozwu. W przedmiotowej sprawie Sąd oddalił żądanie główne pozwu, wobec czego zaktualizowała się konieczność orzeczenia w tym przedmiocie.

Przechodząc do roszczenia ewentualnego należy wskazać, że w niniejszej sprawie zmiana wysokości świadczenia pozwanej przez Sąd jest niedopuszczalna. W myśl art. 358 ¹ § 3 k.c. w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Z kolei zgodnie z § 4 tego artykułu z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Powód twierdził co prawda, iż nieważność umowy powoduje, że świadczenie nie jest już związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Sąd nie podzielił w tym zakresie stanowiska Banku. Należy bowiem podkreślić, ze ustawodawca w § 4 posłużył się sformułowaniem „w związku”. W ocenie Sądu należy ten zapis interpretować w ten sposób, że waloryzacja sądowa jest wykluczona jeżeli świadczenie miało jakikolwiek związek z prowadzonym przedsiębiorstwem. Niewątpliwie taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń wziął się z tego, że powód prowadząc przedsiębiorstwo udzielił pozwanej kredytu. Roszczenie banku o zwrot wypłaconej kwoty nigdy by nie powstało gdyby powód nie prowadził przedsiębiorstwa. Zatem w ocenie Sądu rozpoznającego tę sprawę nadal istnieje związek pomiędzy świadczeniem przysługującym powodowi, a prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem.

Co więcej, w ocenie Sądu roszczenie Banku o zwrot zwaloryzowanej kwoty kapitału kredytu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że to zachowanie Banku przy zawieraniu umowy kredytu i wykorzystanie silniejszej pozycji stanowiło naruszenie zasad przewidzianych w art. 5 k.c., a następnie skutkowało ustaleniem nieważności całej umowy kredytu. W ten sytuacji Bankowi nie powinna przysługiwać jakakolwiek dodatkowa korzyść z tytułu zawarcia z konsumentem wadliwej prawnie umowy kredytu. Argumenty te odnoszą się zarówno do roszczenia głównego, jak i ewentualnego.

Kwestia możliwości waloryzacji świadczenia banku została jednoznacznie przesądzona postanowieniem Trybunału Sprawiedliwości z dnia 12 stycznia 2024r. w sprawie C-488/23. Trybunał orzekł, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Radu 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania za nieważną w całości umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję kredytową, a to ze względu, że umowa ta zawierała nieuczciwe warunki, bez których nie mogła dalej obowiązywać, przepisy te stoją na przeszkodzie wykładni sądowej państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta, poza zwrotem kwot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia wezwania do zapłaty, rekompensaty polegającej na sądowej waloryzacji świadczenia wypłaconego kapitału w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej danego pieniądza po wypłaceniu tego kapitału rzeczonemu konsumentowi.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia roszczenia podniesionego przez stronę pozwaną, to należy go uznać za chybiony. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy (zob. postanowienie SN z dnia 24 czerwca 2024 r., I CSK 664/23, Legalis nr 3097757). W sprawie z powództwa kredytobiorcy pozew został złożony w czerwcu 2021 r. Nie sposób zatem uznać, że doszło do upływu 3-letniego terminu przedawnienia. Pozostaje to jednak bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Mając powyższe na uwadze, roszczenia powoda są bezzasadne na gruncie tak prawa krajowego, jak i prawa Unii Europejskiej. Dlatego też, na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. oraz art. 358 ¹ § 3 w zw. z § 4 k.c. powództwo podlegało oddaleniu, zarówno co do żądania głównego (w zakresie, w jakim nie zostało częściowo cofnięte), jak i żądania ewentualnego o czym orzeczono w punkcie II i III wyroku.

Zgodnie z art. 203 § 1 i 2 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Wobec braku negatywnych przesłanek wskazanych w przepisie art. 203 § 4 k.p.c., oceniając cofnięcie powództwa jako dopuszczalne (czynność nie była sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego ani nie zmierzała do obejścia prawa) Sąd w punkcie I wyroku umorzył postępowanie w części na podstawie art. 355 k.p.c. w związku z art. 203 § 1 k.p.c.,

O kosztach orzeczono w myśl art. 98 § 1 i § 1 ¹ k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Powód przegrał proces w całości, wobec czego Sąd w punkcie IV wyroku zasądził na rzecz pozwanej zwrot kosztów procesu w kwocie 5.417 zł, na którą złożyły się: 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w wysokości określonej zgodnie z § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935) oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.