Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2019 r.

Sąd Rejonowy w Brodnicy- I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Asesor sądowy Dawid Sztuwe
Protokolant:	(...)

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2019 r. w Brodnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa Prokury Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W.

przeciwko W. D.

o zapłatę

oddala powództwo.

/Asesor sądowy/

Dawid Sztuwe

Sygn. akt. I C 603/19

UZASADNIENIE

Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty
z siedzibą we W. wystąpił, w ramach elektronicznego postępowania upominawczego, przeciwko W. D. o zapłatę 974,75 zł z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie tytułem rozliczenia umowy pożyczki z 17.05.2014 r., którą pozwany miał zawrzeć z poprzednikiem prawnym powoda, tj. (...) S.A.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powód wskazał, że zobowiązanie pozwanego
z umowy pożyczki wynosi łącznie 956,23 zł, która to kwota stanowi sumę następujących kwot: 891,96 zł (niespłacony kapitał-należność główna; kwota bazowa ugody) i 64,27 zł (odsetki). Pozwany zawarł umowę ugody, w której złożył on oświadczenie o uznaniu roszczenia, tak co do zasady jaki i wysokości.

Sprawa została przekazana według właściwości ogólnej do Sądu Rejonowego w Brodnicy (k. 6).

Pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew, nie składał żadnych wyjaśnień oraz nie żądał przeprowadzania rozprawy pod swoją nieobecność.

W sprawie zaktualizowały się przesłanki wydania wyroku zaocznego, aczkolwiek Sąd
z uwagi na uzasadnione wątpliwości co do twierdzeń o okolicznościach faktycznych przytoczonych przez powoda w pozwie, przeprowadził postępowanie dowodowe w oparciu
o materiał dowodowy przedstawiony przez powoda (art. 339 § 2 kpc).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 17 maja 2014 r. W. D. zawarł z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę pożyczki o numerze (...). Zgodnie z umową był on zobowiązany łącznie do spłaty kwoty 3927,06 zł, która to kwota została rozłożona na 60 rat- płatnych w tygodniowych odstępach liczonych od dnia zawarcia umowy. Wysokość raty ustalono na kwotę 65,46 zł, z tym, że ostatnia rata miała wynosić 64,92 zł i miała charakter wyrównawczy.

Na należność 3927,06 zł składały się następujące kwoty:

- 2000,00 zł (pożyczka)

- 320,00 zł (koszt ubezpieczenia)

- 232,00 zł (opłata przygotowawcza)

- 1028,00 zł (opłata za obsługę pożyczki w domu)

- 92,80 zł (dodatkowa opłata przygotowawcza)

- 425,94 zł (łączna kwota odsetek)

Dowód:

- umowa pożyczki z 17.05.2014 r- k. 41-42

Na podstawie umowy z 17 kwietnia 2018 r. (...) spółka
z siedzibą w L. sprzedała Prokurze Niestandaryzowanemu Sekurytyzacyjnemu Funduszowi Inwestycyjnemu Zamkniętemu z siedzibą w W. pakiet wierzytelności, który wcześniej spółka (...) nabyła od (...) Spółki Akcyjnej.

Dowód:

- umowa sprzedaży wierzytelności z 17.04.2018 r z załącznikiem- k. 19-32

W dniu 11 czerwca 2018 r. Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W. zawarł z W. D. umowę ugody, w której pozwany zobowiązał się do zapłaty na rzecz powoda kwotę 956,23 zł w 18 ratach w okresie do 15 listopada 2019 r tytułem rozliczenia wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki o numerze (...). Umowa ugody została wypowiedziana.

Dowód:

- umowa ugody z 11 czerwca 2018 r. –k. 41-42

- wypowiedzenie- k. 34

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów załączonych do pozwu, których wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu w takim zakresie, że dokumenty takie zostały sporządzone i obrazowały m.in. fakt zawarcia umowy pożyczki i cesji oraz czynności windykacyjnych podejmowanych przez powoda i jego poprzednika prawnego w stosunku do pozwanego.

W przypadku całkowitej bierności pozwanego w procesie ustawodawca ustanowił swoistą sankcję, tj. domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawę (art. 339 § 2 kpc). W takim przypadku Sąd w ogóle nie powinien przeprowadzać postępowania dowodowego. W sytuacji jednak, gdy okoliczności faktyczne przytoczone przez powoda budzą wątpliwości, Sąd jest zobowiązany przeprowadzić stosowne postępowanie dowodowe i zweryfikować prawdziwość twierdzeń powoda o faktach. Zasada
z art. 339 § 2 kpc odnosi się wyłącznie do twierdzeń faktycznych.

Ocena prawna należy zawsze do Sądu rozstrzygającego sprawę i w tym aspekcie wyklucza się „domniemanie zasadności oceny prawnej”. Zatem sąd zawsze jest zobowiązany rozważyć, czy w świetle przepisów obowiązującego prawa materialnego, twierdzenia powoda uzasadniają uwzględnienie żądań pozwu, w zakresie tym bowiem nie obowiązuje domniemanie z art. 339 § 2 kpc, negatywny zaś wynik takich rozważań powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (Zob. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 31 marca 1999 r. w sprawie I CKU 176/97).

Oddalenie powództwa w niniejszej sprawie nie wiązało się tylko z brakiem wystarczającego materiału dowodowego, ale przede wszystkim same twierdzenia powoda, a nie dowody, budziły kwalifikowane wątpliwości Sądu.

Strony zgodnie z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c. i 6 § 2 k.p.c. mają obowiązek nie tylko przedstawić Sądowi twierdzenia, z których wywodzą skutki prawne, ale też dowody, na podstawie których Sąd będzie mógł ocenić czy twierdzenia te są prawdziwe czy też powoływane są jedynie dla uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia. Każda ze stron ma obowiązek dowodzenia faktów, z których wywodzi swoje prawa (i co do których w świetle przepisów prawa materialnego spoczywa na niej ciężar dowodu).

W stosunku do roszczenia powoda istotne było ustalenie w pierwszej kolejności, czy, powód nabył skutecznie wierzytelność wynikającą z umowy pożyczki, a więc posiada legitymację czynną. Nabycie wierzytelności było też kluczowym elementem dla oceny skutków umowy ugody, tj. czy umowa mogła być wiążąca dla pozwanego. A contrario należało ustalić, czy stronie umowy (powodowi) w ogóle przysługiwała sporna wierzytelność w chwili jej zawierania.

Legitymacja procesowa jest jedną z przesłanek materialnych, czyli okoliczności stanowiących w świetle norm prawa materialnego warunki poszukiwania ochrony prawnej na drodze sądowej. Sąd dokonuje oceny jej istnienia w chwili orzekania co do istoty sprawy (wyrokowania), a brak legitymacji procesowej – czynnej bądź biernej – prowadzi do oddalenia powództwa.

Oddalenie powództwa było zatem, w pierwszej kolejności, wynikiem uznania przez Sąd, że powód nie udowodnił swojej legitymacji czynnej, tj. skuteczności nabycia wierzytelności względem pozwanego. Nie zmienia nic w tym zakresie fakt zawarcia umowy ugody, albowiem nie powoływała ona nowego zobowiązania, a jedynie odwoływała się do wierzytelności rzekomo nabytej przez powoda, który umowę ugody zawierał jako nowy wierzyciel- cesjonariusz. Powód zresztą konsekwentnie prezentując uzasadnienie swojego żądania odwoływał się do umowy pożyczki.

Po pierwsze, powód przedstawił jedynie uwierzytelnioną kserokopię umowy przelewu wierzytelności z 17 kwietnia 2018 r. (k. 19-32), która została zawarta między powodem (...) z siedzibą w L.. Przedmiotem cesji były wierzytelności, które (...) z siedzibą w L. nabyła od pierwotnego wierzyciela, tj. (...) S.A.

W tym miejscu należy przypomnieć, że pozwany zawierał umowę pożyczki z (...) S.A. W dokumentach przedstawionych przez powoda próżno szukać natomiast umowy przelewu wierzytelności- chociażby w formie zwykłej kserokopii-zawartej między pożyczkodawcą a (...) z siedzibą w L. (nabywcą wierzytelności), który następnie miał przelać wierzytelność na rzecz powoda.

Powód nie przedstawił zatem dokumentów świadczących o „ciągu” cesji, albowiem wierzytelność będącą podstawą niniejszego sporu była przedmiotem co najmniej dwóch umów sprzedaży. Sąd nie mógł się oprzeć jedynie na twierdzeniach powoda, że nabył skutecznie wierzytelność wobec pozwanego. Okoliczność taka winna być udowodniona dokumentem, którego powód w niniejszej sprawie nie przedstawił, co w świetle rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 kc) obciąża powoda.

W związku z tym, że umowa pożyczki została zawarta między konsumentem a przedsiębiorcą pożyczkowym, w sprawie miały także zastosowanie przepisy ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. 2018, poz. 933, zwana dalej „ustawą”), co wynika z art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 wyżej wskazanej ustawy.

Sąd dokonując analizy dochodzonego roszczenia powinien także dokonywać oceny postanowień zawartych umów, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem. Ocena ta winna być dokonana w toczącym się miedzy przedsiębiorcą a konsumentem sporze, którego przedmiotem są skutki prawne określonego postanowienia umowy.

W świetle art. 385 ¹ § 1 kc oraz przepisów dyrektywy 93/13 badanie takie następuję z urzędu i nie jest w tym zakresie konieczne, aby pozwany podniósł stosowany zarzut. Konsument rzadko jest w ogóle świadomy, że część postanowień wiążącej go umowy stanowią klauzule niedozwolone. Ciężko zatem w takiej sytuacji wymagać, aby konsument jeszcze w tym zakresie podnosił określone zarzuty.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowy wchodzące w zakres stosowania dyrektywy 93/13 mają nieuczciwy charakter, a także do tego, by dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile sąd ów posiada właśnie niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego (wyrok z dnia 21 kwietnia 2016 r., R. i R., C‑377/14, wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C‑154/15, C‑307/15 i C‑308/15).

Z uzasadnieniu do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 13 września 2018 r. w sprawie (...) S.A. przeciwko M. W. (C-176/17) można wnioskować, że sąd może badać umowę stanowiącą podstawę sporu w kontekście posługiwania się w niej klauzulami niedozwolonymi, gdy dysponuje informacjami dotyczącymi okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnymi do zbadania z urzędu potencjalnie nieuczciwego charakteru warunku umowy wchodzącej w zakres stosowania dyrektywy 93/13.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że struktura długu wynikająca z umowy pożyczki zawartej z pozwanym przez poprzednika prawnego powoda, budziła wątpliwości z uwagi na występujące w tej umowie klauzule abuzywne.

Z treści dołączonej umowy pożyczki wynika, iż rzeczywista kwota pożyczki wynosiła 2000 złotych, gdyż taką ilość pieniędzy przeniesiono na własność pozwanemu. Dług pozwanego został jednak powiększony o dodatkowe opłaty, tj. koszt ubezpieczenia, obsługa pożyczki w domu, dodatkowa opłata przygotowawcza, opłata przygotowawcza. Klauzule umowne dotyczące obsługi pożyczki w domu oraz dodatkowej opłaty przygotowawczej, kosztów ubezpieczenia są w ocenie Sądu klauzulami niedozwolonymi, a więc w ostatecznym rozrachunku nie wiążą konsumenta.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W § 3 art. 385 ¹ k.c., ustawodawca wyjaśnił, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.
W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Działania te potocznie określa się jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania. Z kolei rażące narażenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, Biul. SN 2005, Nr 11, poz. 13 oraz z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, Biul. SN 2006, nr 5-6, poz. 12, z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06, Lex nr 395247).

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości Sądu, że poprzedni wierzyciel był przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą m.in. w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych, posługującym się przy zawieraniu umów z konsumentami wzorcami umownymi. Pozwany natomiast jest konsumentem w rozumieniu ustawy, bowiem zgodnie z art. 22 ¹ k.c. jest osobą fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a z treści umowy pożyczki nie wynika, aby pozwany zawierał przedmiotową umowę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Z treści przedłożonej umowy wynikało, że na łączne zobowiązanie pożyczkobiorcy składa się oprócz kapitału, odsetek i ubezpieczenia, także opłata przygotowawcza, dodatkowa opłata przygotowawcza oraz opłata za obsługę pożyczki w domu.

Opłata za obsługę pożyczki w domu w przedmiotowej umowie była zależna wyłącznie od kwoty pożyczki oraz okresu spłaty, a nie od rzeczywistych kosztów, które mógł ponosić pożyczkodawca w związku z realizacją takiej usługi. Powód zresztą nie wskazał nawet, czy usługa w postaci obsługi pożyczki w domu była w ogóle wykonywana.

W niniejszej sprawie nie można przyjąć, że zgoda pozwanego wyrażona w umowie na obciążenie jej opłatą za obsługę pożyczki w domu, była rzeczywiście „dobrowolna”. Wprawdzie wysokość dodatkowej opłaty przygotowawczej oraz opłaty za obsługę pożyczki w domu została ustalona umową pożyczki, a pozwany, składając podpis pod umową, zgodził się na ich ponoszenie, to jednak swoboda umów nie jest całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.p.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Wiedzą notoryjną jest to, iż pierwotny wierzyciel - (...) S.A. w W. posługiwał się wzorcem umowy w ramach wykonywanej działalności, na treść którego pożyczkobiorcy nie mają wpływu, a poszczególne postanowienia nie są z nimi indywidualnie uzgadniane. Nie podlegają one żadnym negocjacjom, a pożyczkobiorca nie ma faktycznie żadnego wpływu na ich treść. Konsument może albo przystąpić do umowy na proponowanych we wzorcu warunkach albo odmówić zawarcia umowy.

Określony zaś w umowie sposób wyliczenia opłaty za obsługę pożyczki w domu oraz jej wysokość w kwocie stanowiącej w niniejszej sprawie ponad 50% kwoty pożyczki udzielonej pozwanemu, nie odzwierciedla rzeczywiście ponoszonych kosztów z tytułu obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy. Nadto, Sąd miał na względzie, iż wysokość tej opłaty we wskazanej wysokości jest rażąco wygórowana i uzależniona jedynie od wysokości przyznanych do dyspozycji środków oraz okresu spłaty pożyczki bez uwzględnienia ekwiwalentności świadczonej usługi. Zakres kosztów związanych
z czynnościami pożyczkodawcy, determinujący ich wysokość, powinien zostać przedstawiony w pozwie w taki sposób, aby w świetle doświadczenia życiowego oraz logiki nie budził żadnych wątpliwości. Zdaniem Sądu, powyższe postanowienie umowne narusza istotnie interesy konsumenta i może prowadzić do uzyskania przez stronę powodową nieuzasadnionych korzyści finansowych oraz nadmiernego obciążenia konsumenta.

Dodatkowo treść wskazanego postanowienia umownego pozostaje w wyraźnej sprzeczności z decyzją z dnia 20 kwietnia 2015 r. nr RWA - (...) Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który uznał, na podstawie art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015 r., poz. 184), stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu, w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w toku którego zostało uprawdopodobnione, iż ww. przedsiębiorca stosuje określone w art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów polegające na:

1. stosowaniu opłaty za obsługę w domu, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty, co może stanowić naruszenie art. 3 ust.1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t. j. Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 ze zm.),

2. stosowaniu dodatkowej opłaty przygotowawczej, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty, co może stanowić naruszenie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t. j. Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 ze zm.),

3. stosowaniu opłaty przygotowawczej, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty, co może stanowić naruszenie art. 3 ust.1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t. j. Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 ze zm.),

Pożyczkodawca został ukarany karą pieniężną za naruszenie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, zobowiązany do zaniechania stosowania wskazanej praktyki oraz wprowadzenia określonych zamian we wzorcu umownym w terminie do dnia 1 sierpnia 2015 r. W kontekście powyższych rozważań, nie budzi zatem wątpliwości, że postanowienia umowne w zakresie obciążenia pozwanej dodatkową opłatą przygotowawczą oraz opłatą obsługi pożyczki w domu w wysokości wskazanej w treści umów pożyczek łączących strony są zbyt wygórowane i kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy i stanowiąc praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie również w odniesieniu do opłaty pobranej przez pożyczkodawcę z tytułu kosztów ubezpieczenia.

Strona powodowa w żadnej sposób nie wykazała, iż uiściła składkę na rzecz ubezpieczyciela, co rodziłoby po jej stronie roszczenie zwrotne względem pozwanego w tym zakresie. Skoro zatem strona powodowa nie tylko nie wykazała, ale nawet nie starła się wykazać, iż w imieniu pozwanego pokryła składkę na ubezpieczenie, zachodził brak podstaw do obciążenia tą składką pozwanego.

Analiza klauzul umownych zawartych w umowie pożyczki skutkowała uznaniem, że pozwany był zobowiązany jedynie do zwrotu kwoty pożyczki, opłaty przygotowawczej i odsetek, a więc łącznie 2657,94 zł.

W związku z powyższy, zawierając umowę ugody, która odwoływała się jedynie do wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki i regulowała zasady spłaty dalszego zadłużenia, nie można było sanować stosowania klauzul niedozwolonych. Jeżeli w ugodzie pozwany zobowiązał się do spłaty 891,96 zł tytułem zaległego kapitału to pozwany musiał wcześniej spłacić pożyczkę w kwocie co najmniej 3.035,10 zł (3927,06 zł-891,96 zł). Kwota 3.035,10 zł przewyższa kwotę należną z umowy pożyczki po zakwestionowaniu dodatkowych opłat (2657,94 zł).

Roszczenie podlegało zatem oddaleniu także z powodu jego niezasadności.

Asesor sądowy

Dawid Sztuwe

ZARZĄDZENIE

1.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda

2.  akta z apelacją lub za 21 dni

B., 7 listopada 2019 r.

Asesor sądowy

Dawid Sztuwe