Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 12 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Marek Lewandowski (spr.)
Sędziowie:	SSO Włodzimierz Jasiński SSO Marek Paczkowski
Protokolant:	st. sekr. sąd. Natalia Wilk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 grudnia 2017 r.

sprawy z wniosku T. R.

z udziałem J. W.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji obu stron

od postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu

z dnia 14 lipca 2017 r.

sygn. akt XI Ns 1357/16

p o s t a n a w i a :

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

a)  w punkcie X (dziesiątym) zasądzić od uczestnika J. W. na rzecz wnioskodawczyni T. R. kwotę 6.102,68 zł (sześć tysięcy sto dwa złote 68/100) tytułem spłaty dokonanych wyłącznie przez wnioskodawczynię wspólnych długów uczestników oraz oddalić wnioski uczestników o rozliczenie nakładów w pozostałym zakresie,

b)  w punkcie XI (jedenastym) dokonać podziału środków zaewidencjonowanych na subkontach wnioskodawczyni i uczestnika w ZUS w ten sposób, że wnioskodawczyni przyznać środki zaewidencjonowane na jej subkoncie, wskazane w punkcie IV (czwartym), zaś uczestnikowi środki zaewidencjonowane na jego subkoncie, wskazane w punkcie V (piątym),

2.  oddalić obie apelacje w pozostałym zakresie,

3.  ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie,

4. przyznać adw. R. P. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) powiększoną o stawkę podatku VAT wynoszącą 23% tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi z urzędu,

5. przyznać adw. M. T. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) powiększoną o stawkę podatku VAT wynoszącą 23% tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi z urzędu,

/SSO Włodzimierz Jasiński/ /SSO Marek Lewandowski/ /SSO Marek Paczkowski/

VIII Ca 642/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 14 lipca 2017 r. Sąd Rejonowy w Toruniu w sprawie z wniosku T. R. przy uczestnictwie J. W. o podział majątku wspólnego postanowił: I. ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni T. R. i uczestnika J. W. wchodzą wyłącznie: 1) nieruchomość położona w Ł., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), obejmująca działki geodezyjne o numerach: a) (...)o powierzchni (...)ha o wartości 100.000 zł, b) (...)o powierzchni (...)ha o wartości 100.000 zł, c) (...)o powierzchni (...)ha o wartości 2000 zł, d) (...)o powierzchni (...)ha o wartości 2000 zł, e) (...)o powierzchni (...)ha o wartości 250.000 zł, f) (...)o powierzchni (...)ha o wartości 50.000 zł, 2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...) o wartości 250.000 zł; 3) rzeczy ruchome: a) spawarka elektryczna o wartości 300 zł; b) piła łańcuchowa o wartości 150 zł; c) piła udarowa o wartości 150 zł; d) wkrętarka o wartości 100 zł; e) narzędzie B. do cięcia metalu o wartości 100 zł; f) butla i palniki wraz z wężami o wartości 400 zł; g) pralka o wartości 300 zł; h) kuchenka mikrofalowa (...) o wartości 300 zł; i) odkurzacz o wartości 150 zł; j) toster o wartości 20 zł; k) maszyna do szycia o wartości 100 zł; l) butle gazowe o wartości 160 zł; m) stół metalowy z imadłem o wartości 150 zł; n) sztućce w walizce o wartości 80 zł; o) 3 żyrandole o łącznej wartości 600 zł; p) ława szwedzka o wartości 50 zł; q) wersalka o wartości 40 zł; r) stolik okrągły o wartości 20 zł, s) meblościanka o wartości 200 zł, tj. składniki o łącznej wartości 757.370 zł; II. ustalić, że uczestnik pobrał kwotę 550 zł stanowiącą cenę sprzedaży samochodu marki F. należącego do majątku wspólnego; III. ustalić, że uczestnik dokonał nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny: a) w kwocie 1608,04 zł tytułem opłat za energię elektryczną w okresie od dnia 21 listopada 2013 r. do dnia 26 października 2014 r. b) w kwocie 449,91 zł tytułu zużycia wody w okresie od dnia 21 listopada 2013 r. do dnia 26 października 2014 r., c) w kwocie 119,88 zł z tytułu usług asenizacyjnych l w okresie od dnia 21 listopada 2013 r. do dnia 26 października 2014 r. d) w kwocie 293 zł z tytułu ubezpieczenia nieruchomości, e) w kwocie 833 zł z tytułu podatku od nieruchomości, tj. o łącznej wartości 3.303,83 zł; IV. ustalić, że wysokość środków zaewidencjonowanych na subkoncie wnioskodawczyni w ZUS na dzień 21 listopada 2013 r. wynosiła 39.047,39 zł; V. ustalić, że wysokość środków zaewidencjonowanych na subkoncie uczestnika w ZUS na dzień 21 listopada 2013 r. wynosi 1828,23 zł; VI. oddalić wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym; VII. dokonać podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika w ten sposób, że: 1) składniki majątku wspólnego wymienione w pkt. I. 1) a) i f), pkt I. 2), pkt I. 3) lit. h), k) i n) o łącznej wartości 400.480 zł przyznać na wyłączną własność wnioskodawczyni, 2) składniki majątku wspólnego wymienione w pkt I. 1) b) i e) i w pkt I.3) lit. a)-g), i), j), l), m) i o)-s) o łącznej wartości 352.890 zł przyznać na wyłączną własność uczestnikowi, 3) składniki majątku wymienione w pkt. I. 1) lit. c) i d) przyznać wnioskodawczyni i uczestnikowi na współwłasność po ½; VIII. tytułem wyrównania udziału uczestnika w majątku wspólnym zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 23.520 zł, płatną w terminie roku od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia; IX. zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 1.651,92 zł tytułem zwrotu połowy nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny; X. oddalić roszczenia o zwrot nakładów w pozostałej części; XI. oddalić wniosek w zakresie środków zaewidencjonowanych na subkontach ZUS wnioskodawczyni i uczestnika; XII. umorzyć postępowanie co do rzeczy ruchomych wchodzących w skład majątku wspólnego w pozostałym zakresie; XIII. zasądzić od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu na rzecz adwokata R. P. kwotę 7.200 zł powiększoną o 23% podatku VAT, tj. łącznie 8.856 zł, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu; XIV. zasądzić od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Toruniu na rzecz adwokata M. T. kwotę 7200 zł powiększoną o 23% podatku VAT, tj. łącznie 8.856 zł, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi z urzędu; XV. obciążyć Skarb Państwa poniesionymi w sprawie wydatkami. Wydając powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji dokonał następujących ustaleń faktycznych. Po pierwsze, Sąd ten ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik zawarli związek małżeński 25 września 1976 r. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Toruniu z 24 czerwca 2013 r., prawomocnym z dniem 21 listopada 2013 r. doszło do rozwiązania małżeństwa uczestników. Wnioskodawczyni i uczestnik nie zawierali umów majątkowych małżeńskich. W 1988 r. otrzymali oni przydział spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w T. przy ul. (...). 10 lat później prawo do zostało przekształcone we własnościowe. Jego wartość wynosi aktualnie 250.000 zł. W lokalu tym zamieszkuje syn uczestników D. W. z rodziną. W trakcie małżeństwa stron, w latach 80. uczestnik przez kilka lat pracował w (...). Z jego zarobków małżonkowie kupili nieruchomość w Ł., na której rozpoczęli budowę domu. Budowa została zakończona w 1996 r. W 2004 r. uczestnicy rozpoczęli budowę kolejnego domu na sąsiadującej działce. Budowa była finansowana z kredytu i z zarobków małżonków. W celu zgromadzenia pieniędzy, uczestnik ok. 2000 r. wyjechał do (...) gdzie przez kilka lat pracował, do czasu choroby nowotworowej uniemożliwiającej dalszą pracę. Przesyłał swoje zarobki na prace wykończeniowe w nowo budowanym domu. Dom ten został sprzedany przez małżonków, przy czym po jego sprzedaży rozliczyli się w zakresie uzyskanej ceny. W starszym domu aktualnie mieszka córka uczestników M. G. z rodziną. Wnioskodawczyni w trakcie małżeństwa pracowała zawodowo, a wcześniej zajmowała się także hodowlą zwierząt i uprawą roślin na wspólnej nieruchomości, z czego rodzina osiągała znaczny Według ustaleń Sądu a quo wnioskodawczyni w trakcie małżeństwa pracowała zawodowo, a wcześniej zajmowała się także hodowlą zwierząt i uprawą roślin na wspólnej nieruchomości, z czego rodzina osiągała znaczny dochód. W okresie od 1996 r. do 2008 r. wnioskodawczyni miała zarejestrowaną działalność gospodarczą, w ramach której prowadziła agencję (...). Pracowała tam zarówno ona, jak i uczestnik. 26 maja 2003 r. w agencji została przeprowadzona kontrola banku, w wyniku której stwierdzono brak gotówki w kwocie 649.25 zł. Wnioskodawczyni mieszkała we wspólnym domu w Ł. do 26 października 2014 r. Tego dnia miała miejsce interwencja Policji, którą wezwała wnioskodawczyni. Przyczyną było zachowanie uczestnika, który najpierw uderzył psa, a gdy wnioskodawczyni zareagowała, próbował uderzyć również ją. Wówczas wnioskodawczyni z obawy przed uczestnikiem wyprowadziła się i zamieszkała w mieszkaniu przy ul. (...), które zajmowali jej syn i synowa. Zamieszkując w tym mieszkaniu przekazywała na rachunek bankowy synowej kwotę 400 zł miesięcznie tytułem udziału w opłatach eksploatacyjnych i za media. Natomiast uczestnik od 21 listopada 2013 r., tj. od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego do dnia 26 października 2014 r., samodzielnie ponosił opłaty eksploatacyjne i podatek od nieruchomości w Ł.. W powyższym okresie uiścił on łącznie 3.303,83 zł, na co składały się następujące kwoty: 1608,04 zł z tytułu energii elektrycznej; 449,91 zł z tytułu zużycia wody; 119,88 zł z tytułu usług asenizacyjnych; 293 zł z tytułu ubezpieczenia nieruchomości i 833 zł z tytułu podatku od nieruchomości. Kwota 180 zł tytułem podatku od nieruchomości została pokryta przez córkę uczestników M. G.. W dniu 16 września 2014 r. uczestnik zakupił opał za kwotę 2.762,73 zł. Strony nie posiadały wówczas zapasu opału. W latach 2009-2010 uczestnik pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy. W dniu 24 grudnia 2009 r. otrzymał on zaległą rentę w kwocie 9874 zł. Aktualnie do majątku wspólnego uczestników wchodzi nieruchomość położona w Ł., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o numerze(...), obejmująca działki geodezyjne o numerach: (...)o powierzchni (...)ha o wartości 100.000 zł; (...)o powierzchni (...)ha o wartości 100.000 zł; (...)o powierzchni (...)ha o wartości 2000 zł; (...)o powierzchni (...)ha o wartości 2000 zł; (...)o powierzchni (...) ha o wartości 250.000 zł; (...)o powierzchni (...)ha o wartości 50.000 zł. Działka (...)jest zabudowana domem mieszkalnym, w którym obecnie mieszka córka uczestników M. G.. Natomiast działki o nr (...)służą jako drogi dojazdowe do działek (...). Według Sądu Rejonowego do majątku wspólnego należą też następujące ruchomości: spawarka elektryczna o wartości 300 zł, piła łańcuchowa o wartości 150 zł, piła udarowa o wartości 150 zł, wkrętarka o wartości 100 zł, narzędzie B. do cięcia metalu o wartości 100 zł, butla i palniki wraz z wężami o wartości 400 zł, pralka o wartości 300 zł, kuchenka mikrofalowa (...) o wartości 300 zł, odkurzacz o wartości 150 zł, toster o wartości 20 zł, maszyna do szycia o wartości 100 zł, butle gazowe o wartości 160 zł, stół metalowy z imadłem o wartości 150 zł, sztućce w walizce o wartości 80 zł, 3 żyrandole znajdujące się u uczestnika o wartości 600 zł, ława szwedzka o wartości 50 zł, wersalka o wartości 40 zł, stolik okrągły o wartości 20 zł, meblościanka o wartości 200 zł.

Ponadto uczestnicy w trakcie małżeństwa nabyli samochód marki F., który od czasu rozwodu był użytkowany wyłącznie przez uczestnika, a wnioskodawczyni mimo starań nie mogła z niego skorzystać. Gdy potrzebowała transportu na dojazdy na rehabilitację do T., korzystała z samochodu syna D. W.. Samochód został sprzedany przez uczestnika 20 czerwca 2017 r. za kwotę 500 zł, którą otrzymał on w gotówce i zatrzymał dla siebie. W domu, który został przez małżonków sprzedany, uczestnik pod koniec 2014 r. wymienił piec gazowy, pomimo braku zgody wnioskodawczyni na zakup nowego pieca. 8 sierpnia 2016 r. osoba o nazwisku N. wystawiła pokwitowanie na kocioł CO na kwotę 6.200 zł. W lipcu 2015 r. uczestnik uiścił 200 zł tytułem zaliczki na piec. Na dzień 21 listopada 2016 r. wysokość środków zaewidencjonowanych na subkoncie T. W. w (...) wyniosła 39.047,39 zł, zaś na subkoncie J. W. znajdowały się w tym dniu środki wynoszące 1828,32 zł. Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu z 26 lipca 2016 r. w sprawie VIII K 1678/15 uczestnik postępowania zostały skazany za to, że w okresie od września 2008 r. do 22 maja 2015 r. w Ł. znęcał się fizycznie i psychicznie nad uczestniczką.

Przed przystąpieniem do właściwych rozważań Sąd Rejonowy podkreślił, że przedstawiony stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów urzędowych (wypisy z ewidencji gruntów, odpisy ksiąg wieczystych, orzeczenia sądowe) i prywatnych przedłożonych przez uczestników, których moc dowodowa nie budziła wątpliwości. Jeśli zaś chodzi o zeznania świadków i uczestników postępowania, to co do zasady Sąd a quo uznał je za wiarygodne. W ocenie Sądu zeznania świadka B. B. nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia, świadek nie przypominał sobie interwencji w domu stron, a jedynie potwierdził, że będąc dzielnicowym prowadził niebieską kartę. Tak samo nieprzydatne okazały się zeznania świadka M. U., który nie przypominał sobie interwencji u stron. Sąd I instancji zauważył następnie, że skład i wartość majątku wspólnego nie były w rozpoznawanej sprawie przedmiotem sporu. Na rozprawie w dniu 30 czerwca wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie ustalili, że na majątek wspólny składa się nieruchomość położona w Ł., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą (...) obejmująca następujące działki:(...)o powierzchni (...)ha o wartości 100.000 zł, (...)o powierzchni (...)ha o wartości 100.000 zł, (...)o powierzchni (...)ha o wartości 2000 zł, (...)o powierzchni (...)ha o wartości 2000 zł, (...)o powierzchni (...)ha o wartości 250.000 zł i (...)o powierzchni (...)ha o wartości 50.000 zł Nadto uczestnicy zgodnie przyjęli, że do majątku wspólnego należy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w T. przy ul. (...), o wartości 250.000 zł. Ustalili też, że do majątku wspólnego należą ww. ruchomości. Zdaniem Sądu a quo do wartości majątku wspólnego podlegającego rozliczeniu należy doliczyć również kwotę 550 zł tytułem ceny sprzedaży samochodu małżonków, którą zatrzymał uczestnik. Jak podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w punktach I i II Sąd Rejonowy wskazał art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. Następnie Sąd ten podkreślił, że w toku postępowania wnioskodawczyni konsekwentnie żądała ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. Zdaniem Sądu a quo wniosek ten nie mógł zostać uwzględniony z następujących powodów. Jak wynika z treści z regulacji normatywnej zawartej w art. 43 § 1- 3 k.r.o. ustalenie nierównych udziałów zależy od spełnienia dwóch przesłanek: istnienia ważnych powodów oraz różnego stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego. W ocenie Sądu meriti w rozpatrywanej sprawie nie można mówić o nierównym przyczynieniu się małżonków do powstania majątku wspólnego. Na majątek wspólny składa się mieszkanie własnościowe, nieruchomości, z których jedna została zbyta i ruchomości nie przedstawiające obecnie większej wartości. Małżonkowie rozpoczęli akumulację środków na majątek wspólny już na początku małżeństwa i należy uznać, że robili to w równym stopniu. Uczestnik pracował za granicą, najpierw w Związku (...), a jego zarobki pozwoliły na budowę pierwszego domu, później zaś w (...), a z uzyskiwanych tam zarobków została ukończona budowa drugiego domu. W opinii Sądu Rejonowego nie budzi wątpliwości, że wnioskodawczyni pracowała i to w wymiarze przekraczającym zwykły etat, podejmowała też szereg zajęć dodatkowych. Brak jest jednak dowodu na to, aby wkład finansowy stron był radykalnie, rażąco zróżnicowany. Nie można też uznać, aby uczestnik w jakimkolwiek sensie unikał pracy, uchylał się od łożenia na kolejne budowy, czy na potrzeby rodziny. Przeciwnie, przez długie okresy pracował za granicą do czasu, aż zapadł na poważną chorobę. Nie ma nawet cienia dowodu na to, że marnotrawił zarobki, przeznaczał na swoje własne potrzeby zamiast na utrzymanie rodziny i kolejne inwestycje. Nie zmienia tego ocena wnioskodawczyni, iż to ona pracowała ciężej i więcej. Jednak sama dysproporcja w zaangażowaniu małżonków w majątek wspólny jest niewystarczająca do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Sąd I instancji zaznaczył przy tym, że nie brał pod uwagę okresu od 2010 r., kiedy małżonkowie zaczęli prowadzić odrębne gospodarstwa domowe, gdyż w zasadzie od tej pory majątek wspólny nie uległ już zwiększeniu. W ocenie Sądu a quo wnioskodawczyni nie udowodniła zatem, że uczestnik nie przyczyniał się do zaspokajania potrzeb rodziny w sposób uporczywy, złośliwy czy w inny zawiniony sposób. Tym samym nie można również mówić o ważnych powodach w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o. Z tych względów oddalono wniosek wnioskodawczyni o ustalenie nierównych udziałów uczestników w majątku wspólnym na podstawie przywołanego przepisu. Jeśli chodzi o sposób podziału nieruchomości, to Sąd I instancji podkreślił, że strony były zgodne co do podziału nieruchomości położonej w Ł., przy czym działki mające charakter dróg dojazdowych zostały im przyznane na współwłasność po 1/2. Co do ruchomości Sąd ten uznał za optymalny podział zgodny z faktycznym stanem posiadania. Ponadto przyznano uczestnikowi te rzeczy ruchome, które on zakupił i wykorzystywał, a więc wszelkie narzędzia. Co do części rzeczy ruchomych, uczestnik przyznał, że zostały zdeponowane przez niego na wspólnej nieruchomości, a tym samym można uznać, że były one ostatnio w jego posiadaniu. Tym bardziej zasadne było przyznanie ich jemu, a nie wnioskodawczyni. W rezultacie powyższych rozważań Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że uczestnikowi należało przyznać składniki majątku ruchomego wymienione w punktach 1-7, 9, 10, 12, 13, 15-19, których łączna wartość wynosi 2890 zł. Pozostałe ruchomości przypadły wnioskodawczyni. Sąd I instancji oddalił natomiast wniosek uczestnika o podział w ramach majątku wspólnego środków zaewidencjowanych na subkontach w (...). W tym zakresie Sąd ten podzielił stanowisko wnioskodawczyni odnośnie do sprzeczności takiego podziału z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu nie budzi wątpliwości, że wysokość środków jest wynikiem niekwestionowanej, wieloletniej pracy wnioskodawczyni, która całą swoją aktywność poświęcała na zarobkowanie, czego wyrazem jest wartość środków na jej subkoncie. Z kolei uczestnik przez 2,5 roku wykonywał pracę zarobkową w(...). Sąd Rejonowy wyczerpał przy tym możliwości ustalenia wysokości składek zaewidencjowanych z tego tytułu, zaś Zakład (...)poinformował, iż ma możliwości ustalenia danych na temat wysokości składek uczestnika z (...). Uczestnik, zastępowany przez fachowego pełnomocnika, nie przedstawił żadnych informacji w tym zakresie. W tej sytuacji podział środków, co do których Sąd poczynił ustalenia faktyczne, a pominięcie składek odprowadzanych przez uczestnika za granicą, byłby ewidentnie niesprawiedliwy wobec wnioskodawczyni. Oznaczałoby to w przyszłości zmniejszanie jej świadczenia emerytalnego, podczas gdy uczestnik będzie mógł korzystać z uprawnień wynikających ze składek odprowadzanych w (...). Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Rejonowy uznał, że w wyniku podziału majątku wspólnego uczestnikowi przyznano majątek o wartości 354.890 zł, zaś wnioskodawczyni o wartości 402.480 zł. Nadto każde z nich otrzymało po udziale 1/2 w dwóch działkach, o łącznej wartości 2000 zł. W konsekwencji, tytułem wyrównania udziału uczestnika w majątku wspólnym wnioskodawczyni powinna zwrócić mu 23.795 zł. Kwotę tę należało pomniejszyć o 275 zł (stanowiącej połowę kwoty 550 zł, czyli ceny sprzedaży pojazdu marki F., którą zatrzymał w całości uczestnik postępowania). W sumie więc wnioskodawczyni powinna uiścić na rzecz uczestnika tytułem dopłaty kwotę 23.520 zł. Sąd I instancji odroczył płatność powyższej dopłaty na jeden rok, uwzględniając to, że wnioskodawczyni, jak oświadczyła, zamierza zbyć jedną z nieruchomości w celu dokonania spłaty. Jako podstawę orzeczenia o obowiązku dopłaty Sąd Rejonowy wskazał art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 688 k.p.c. i art. 567 § 3 k.p.c. Jeśli chodzi o zgłoszone zarówno przez wnioskodawczynię, jak i uczestnika wnioski o rozliczenie nakładów z majątków osobistych na majątek wspólny, to Sąd I instancji uznał, że zasługują one na uwzględnienie tylko częściowo. Przed przystąpieniem do oceny poszczególnych żądań Sąd ten zauważył, że w myśl art. 45 § 1 zd. 1-2 k.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może też żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Zdaniem Sądu Rejonowego nie może umknąć, że roszczenia o zwrot nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny oraz z majątku wspólnego na majątki osobiste mają charakter autonomiczny wobec rozliczeń z tytułu podziału majątku wspólnego. W zakresie nakładów na majątek wspólny Sąd nie ma obowiązku działania z urzędu, a roszczenia o ich zwrot podlegają regułom procesowym, w tym co do rozkładu ciężaru dowodu. Sąd I instancji zaznaczył, że w rozpoznawanej sprawie uczestnik wniósł o rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny kwot uiszczonych tytułem: rachunków za wodę w kwocie 1103,58 zł,, podatku od nieruchomości w kwocie 235 zł, podatku rolnego w kwocie 518 zł, opłat za odpady komunalne w kwocie 336 zł, energii elektrycznej do września 2016 r. w kwocie 2762,73 zł, ubezpieczenia samochodu w kwocie 978,52 zł, remontu związanego z wymianą pieca 11.440 zł. Wnioskodawczyni uznała to roszczenie częściowo, tj. z tytułu wydatków eksploatacyjnych do dnia 26 października 2014 r., czyli do dnia jej wyprowadzki z nieruchomości i w ocenie Sądu Rejonowego w tym zakresie roszczenie uczestnika zasługiwało na uwzględnienie. Zdaniem Sądu a quo nie można przeoczyć, że zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawczyni, rachunek za energię elektryczną został uwzględniony proporcjonalnie od czasu zamieszkiwania wnioskodawczyni we wspólnej nieruchomości. Sąd co prawda ustalił, że przyczyną wyprowadzki wnioskodawczyni było naganne zachowanie uczestnika, ale w rzeczywistości to ustalenie nie ma wpływu na zasadność roszczenia o zwrot wydatków o charakterze eksploatacyjnym. Obiektywnie przecież tego typu wydatki wiążą się z samym faktem korzystania z mediów. Bezsporne jest zaś, że od dnia 26 października 2014 r. wnioskodawczyni nie mieszkała już we wspólnej nieruchomości w Ł.. Zatem brak podstaw do przypisania jej zużycia mediów, na które opiewają rachunki za okres po tej dacie. Zarówno wodę, jak i energię elektryczną zużywał wyłącznie uczestnik. Logiczne jest więc, że powinien on ponieść ich koszty, zamiast przerzucać je na byłą żonę. W rezultacie Sąd uwzględnił wydatki na energię elektryczną w kwocie 1608,04 zł, w kwocie 449,91 zł z tytułu zużycia wody, 1013 zł tytułem podatku od nieruchomości; ten ostatni element Sąd jednak pomniejszył o 180 zł, gdyż zgodnie z oświadczeniem uczestnika na ostatniej rozprawie w tej kwocie podatek od nieruchomości pokryła córka stron M. G.. Natomiast co do nakładów związanych z ubezpieczeniem oraz podatkiem od nieruchomości, Sąd uwzględnił je za cały okres wykazany przez uczestnika, ponieważ związane są one z własnością rzeczy, a nie z korzystaniem z niej i obciążają współwłaścicieli w częściach równych. Sąd Rejonowy nie uwzględnił natomiast roszczenia o zwrot wydatków związanych z nabyciem i montażem pieca, ubezpieczeniem samochodu oraz zakupem opału. Co do wydatków na wymianę pieca, uczestnik przede wszystkim nie udowodnił ich wysokości. Przedstawiony rachunek nosi datę 8 sierpnia 2016 r., podpisany jest przez niezidentyfikowaną osobę, a pokwitowanie wpłaty zaliczki nosi datę o ponad rok wcześniejszą. Ponadto decyzja o wymianie pieca została podjęta samowolnie, bez konsultacji z uczestniczką, a zeznania świadka nie pozwoliły nawet na jednoznaczne ustalenie, czy wydatek ten był konieczny. W ocenie Sądu jest to wątpliwe, skoro dom był już wówczas przeznaczony na sprzedaż. Jeżeli by nawet uznać go za taki, to przecież skoro strony sprzedały dom, wydatek na piec (a więc część składową) został objęty ceną. W tym zakresie strony zgodnie oświadczyły, że rozliczenia między nimi zostały zakończone. Z kolei co do wydatków na ubezpieczenie samochodu marki F. oraz przeglądy techniczne, Sąd pierwszej instancji potraktował je tak samo jak wydatki o charakterze eksploatacyjnym. Z ustaleń faktycznych wynika, że od czasu rozwodu wnioskodawczyni była pozbawiona możliwości korzystania z pojazdu, musiała liczyć na pomoc osób trzecich. Z jej punktu widzenia zatem nie było potrzeby opłacania OC za samochód i można go było po prostu wyrejestrować. Skoro jednak uczestnik zdecydował się korzystać z niego w sposób wyłączny, to jego powinny obciążać wszelkie wydatki z tym związane. Jeśli chodzi o zakup drewna opałowego, to nie uszło uwadze Sądu a quo, że zakup ten miał miejsce ok. miesiąca przed wyprowadzką wnioskodawczyni. Wątpliwym jest więc, aby opał ten został od razu wykorzystany choćby w części. W praktyce był to wydatek poniesiony w interesie uczestnika, skoro tylko on zamieszkiwał na nieruchomości w okresie grzewczym. Należało przy tym pamiętać, że uczestnik nie zaprzeczył twierdzeniu wnioskodawczyni, że w chwili jej wyprowadzki na nieruchomości małżonków był jeszcze zapas drewna. Natomiast odnośnie do żądań wnioskodawczyni zasądzenia na jej rzecz zwrotu wydatków poniesionych w związku z przymusową wyprowadzką, Sąd Rejonowy uznał je za bezzasadne w całości i to bez względu na przyczyny wyprowadzki. Wprawdzie Sąd dał wiarę temu, że wnioskodawczyni miesięcznie uiszczała na rzecz syna kwotę 400 zł tytułem zamieszkiwania we wspólnym gospodarstwie domowym, to jednak nie może umknąć, że wprowadziła się ona do swojego własnego mieszkania, a partycypacja w połowie opłat eksploatacyjnych wynika z przysługującego jej prawa do lokalu. Nadto nie może ujść uwadze, że kwota jaką uiszczała wnioskodawczyni synowi, stanowiła jej udział w kosztach całego gospodarstwa domowego, a więc także mediów, wyżywienia itp. Tego typu koszty wnioskodawczyni musiałaby ponieść, gdyby nadal mieszkała w Ł.. Zresztą właśnie ten argument przesądził o oddaleniu roszczenia uczestnika o zwrot części wydatków za okres po wyprowadzce wnioskodawczyni. Sąd I instancji oddalił także roszczenie o zwrot kwoty 10.000 zł, jaką zdaniem wnioskodawczyni uczestnik pobrał z majątku wspólnego tytułem renty. Uczestnik twierdził, że środki te zostały skonsumowane na bieżące utrzymanie i w ocenie Sądu, mając na uwadze upływ ponad 6 lat od tego zdarzenia, należy uczestnikowi dać wiarę. Od czasu uzyskania przez uczestnika spłaty renty w kwocie 9.874,79 zł małżonkowie prowadzili osobne gospodarstwa domowe, jednak uczestnik ponosił szereg kosztów związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej (z których część Sąd zasądził w niniejszym postępowaniu), nadto przekazał synowi np. kwoty 1.822 zł, a potem 365 zł na spłatę kredytu. Jednocześnie otrzymywał rentę w wysokości 986 zł. Wiarygodne jest więc twierdzenie, że środki te zużył na bieżące utrzymanie. Wnioskodawczyni nie wykazała zaś, aby celowo wyprowadził je z majątku wspólnego. Poza tym sama wnioskodawczyni nie rozliczyła się ze środków na rachunku bankowym w momencie ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Sąd Rejonowy nie uwzględnił również żądania wnioskodawczyni rozliczenia spłaty przez nią pożyczki zakładowej, gdyż nie zostało ono udowodnione ani co do zasady, ani co do wysokości. Jako podstawę rozstrzygnięcia o roszczeniach akcesoryjnych Sąd a quo powołał art. 45 § 1 k.r.o. Natomiast w punkcie XII, na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. umorzono postępowanie co do tych składników majątku wspólnego, które nie zostały objęte pkt. I a, które były wskazywane przez strony na rożnych etapach postępowania. Ostatecznie bowiem strony zgodnie przyjęły, że poza elementami wymienionymi w pkt I nie ma innych składników majątku wspólnego. O kosztach należnych pełnomocnikom z urzędu Sąd Rejonowy orzekł w myśl art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze w zw. § 4 ust. 1 i § 8 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1801). W pozostałym zakresie o kosztach sądowych orzeczono zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych a contrario.

Odrębne apelacje od powyższego postanowienia złożyli zarówno uczestnik postępowania, jak i wnioskodawczyni. Uczestnik J. W. zaskarżył punkt XI postanowienia. Skarżący zarzucił naruszenie: 1. art. 31 § 2 pkt 3 k.r.o. w zw. z art. 40e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez niepodzielenie środków zebranych na subkoncie ZUS wnioskodawczyni i uczestnika w sytuacji, gdy sąd powinien takiego podziału dokonać, 2. art. 31 § 2 pkt 3 k.r.o. w zw. z art. 126 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych poprzez niepodzielenie środków zebranych na subkoncie w (...) wnioskodawczyni i uczestnika w sytuacji, gdy Sąd powinien takiego podziału dokonać, 3. art. 5 k.c. poprzez oddalenie wniosku w zakresie środków zaewidencjonowanych na subkontach (...) wnioskodawczyni i uczestnika na podstawie zasad współżycia społecznego, w sytuacji nieprzywołania żadnej konkretnej zasady, która miałaby być naruszona. Na podstawie powyższych zarzutów skarżący wniósł o zmianę postanowienia w zaskarżonej części poprzez podzielenie środków zebranych na subkoncie (...) wnioskodawczyni i uczestnika zgodnie z przepisami prawa. Ponadto skarżący wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego uczestnikowi z urzędu wg norm przepisanych, albowiem nie zostały one uiszczone ani w całości, ani w części.

Natomiast wnioskodawczyni T. R. zaskarżyła postanowienie Sądu a quo co do punktów VI, VIII, IX i X. Skarżąca zarzuciła: I. w zakresie punktów VI i VIII: 1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 43 § 2-3 k.r.o. przez ich niezastosowanie i przyjęcie, że w stanie faktycznym sprawy, zakres i stopień przyczynienia się każdego z małżonków do powstania tego majątku, nie uzasadniał ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym oraz ustalenia, że wnioskodawczyni T. R. przyczyniła się do powstania majątku wspólnego w 55 %, natomiast uczestnik postępowania J. W. przyczynił się powstania majątku wspólnego w 45% (zarzut związany jest naruszeniem przepisów art. 567 § 1 i 3 k.p.c. w zw. art. 688 k.p.c. w zw. z art. 618 § 1 i 3 k.p.c., mających istotny wpływ na treść orzeczenia); 2) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie przez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania, tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym, kwoty 23.520 zł, pomimo że sytuacja osobista i majątkowa obojga małżonków oraz pozostawione wnioskodawczyni przez uczestnika postępowania do spłaty zobowiązania, zaciągnięte na cele majątku wspólnego i utrzymania rodziny, a także niewywiązywanie się z deklaracji co do woli spłaty tych zobowiązań, a ponadto wieloletnie, rażąco naganne zachowanie uczestnika postępowania wobec wnioskodawczym, polegające na znęcaniu psychicznym i fizycznym nad nią łącznie nie uzasadniały, na zasadzie zaistnienia wyjątkowych okoliczności w oparciu o zasadę słuszności i sprawiedliwości społecznej, sądowej korekty wysokości spłaty na rzecz uczestnika postępowania, poprzez jej niezasądzanie w ogóle, bądź stosowne zmniejszenie jej wysokości co najmniej o aktualną wartość połowy pozostałych do spłaty na dzień orzeczenia o podziale majątku wspólnego zobowiązań kredytowo-pożyczkowych powstałych w trybie art. 30 § 1 k.r.o.;

II.  w zakresie pkt. IX i X postanowienia:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 45 § 1 k.r.o. w zw. z art. 46 k.r.o. przez ich błędne zastosowanie w sprawie (zarzut związany z naruszeniem przepisów art. 567 § 1 i 3 k.p.c. w zw. art. 688 k.p.c. w zw. z art. 618 § 1 i 3 k.p.c., mającym istotny wpływ na treść orzeczenia) i przyjęcie, że w ustalonym stanie faktycznym sprawy brak jest podstaw do uznania, że uczestnik postępowania poczynił nakład z majątku wspólnego na swój majątek osobisty w kwocie 9.874,79 zł tytułem środków wypłaconych przez ZUS w ramach otrzymanego wyrównania renty zdrowotnej za wcześniejsze okresy miesięczne w 2009 r., wypłaconych mu w dniu 24.12.2009 r., oraz że uczestnik postępowania miał prawo zatrzymać oraz zużyć środki otrzymane z tego tytułu wyłącznie we własnym zakresie, pomimo, że były to środki wspólne, należne obojgu małżonkom i zostały wypłacone w czasie gdy strony prowadziły jeszcze wspólne gospodarstwo domowe, także z tego powodu, że przyczyną faktycznej separacji pomiędzy małżonkami, datowaną na dzień 1.01.2010 r., był wyłącznie fakt nieprzekazania tych środków przez uczestnika postępowania na cele utrzymania rodziny oraz ukrycia ich poprzez wypłatę znacznych kwot (m.in. kwoty 5.500 zł) z rachunku bankowego już w dniu 28.12.2009 r.; 2) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 45 § 1 k.r.o. w zw. z art. 46 k.r.o. w zw. art. 30 § 1 k.r.o. (zarzut związany z naruszeniem przepisów art. 567 § 1 i 3 k.p.c. w zw. art. 688 k.p.c. w zw. z art. 618 § 1 i 3 k.p.c. mających istotny wpływ na treść orzeczenia) przez ich błędne zastosowanie, skutkujące niezasadnie uznaniem, że wnioskodawczyni nie należy się od uczestnika postępowania zwrot kwot tytułem: a) nakładów z majątku osobistego wnioskodawczym na majątek wspólny w okresie od listopada 2014 r. do lutego 2016 r. w łącznej kwocie 3.200 zł (16 miesięcy po 200 zł miesięcznie tytułem 1/3 czynszu zapłaconego w kwocie ok. 600 zł miesięcznie), tj. w części obejmującej partycypowanie w opłacie czynszu za lokal mieszkalny stanowiący spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przysługujące małżonkom, położony przy ul. (...) w T., przekazanych przez wnioskodawczynię w celu uiszczenia opłat należnych do Spółdzielni oraz że w związku z tym, nie należy się wnioskodawczyni zwrot od uczestnika postępowania z tego tytułu kwoty 1.600 zł tytułem rozliczenia połowy nakładów z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek wspólny; b) wydatków w łącznej kwocie 3.800 zł, poczynionych przez wnioskodawczynię tytułem częściowej spłaty w okresie od 21 listopada 2013 r. do dnia wydania orzeczenia o podziale majątku wspólnego bez udziału uczestnika postępowania, długu z pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej w OSM w Ł. - Zakład (...) w T., zaciągniętego przez wnioskodawczynię w czasie trwania wspólności ustawowej i zużytego na potrzeby majątku wspólnego, spłaconego w okresie pomiędzy ustaniem wspólności majątkowej a podziałem majątku wspólnego, pomimo tego, że spłacona należność przestała w takiej sytuacji być długiem i przekształciła się w roszczenie o zwrot nakładów na rzecz tego małżonka, który dokonał jego zapłaty, w związku z czym wnioskodawczym należy się od uczestnika postępowania zwrot z tego tytułu kwoty 1.900 zł tytułem rozliczenia połowy nakładów z majątku osobistego wnioskodawczym na majątek wspólny; c) wydatków w łącznej kwocie 8.405,36 zł, poczynionych przez wnioskodawczynię z wyłączeniem uczestnika postępowania, tytułem należności odsetkowych oraz prowizji bankowych tytułem przedłużenia obowiązywania kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym w banku (...) S.A. w okresie od 21 listopada 2013 r. do dnia wydania orzeczenia o podziale majątku wspólnego w kwocie 17.400 zł, zaciągniętego przez wnioskodawczynię w czasie trwania wspólności ustawowej i zużytego na potrzeby majątku wspólnego oraz spłatę wcześniejszych, wspólnych zobowiązań wynikających z tożsamego kredytu w kwocie 15.000 zł zaciągniętego w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym prowadzonym wspólnie na rzecz małżonków przez bank (...) S.A., spłacanych w okresie pomiędzy ustaniem wspólności majątkowej a podziałem majątku wspólnego, pomimo tego, że spłacona należność przekształciła się w roszczenie o zwrot nakładów na rzecz tego małżonka, który dokonał zapłaty tego zobowiązania, w związku z czym wnioskodawczym należy się od uczestnika postępowania zwrot z tego tytułu kwoty 4.202,68 zł tytułem rozliczenia połowy nakładów z majątku osobistego wnioskodawczym na majątek wspólny; 3. sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, polegającą na błędnym uznaniu, że: a) wnioskodawczyni T. R. nie należy się tytułem rozliczenia połowy nakładów i wydatków z jej majątku osobistego na majątek wspólny od uczestnika postępowania J. W. zwrot kwoty 7.702,68 zł, stanowiącej połowę sumy wynikającej z następujących kwot: - 3.200 zł tytułem wydatków po 400 zł miesięcznie, uiszczanych przez wnioskodawczynię w okresie od listopada 2014 r. do lutego 2016 r. (tj. łącznie przez 16 miesięcy), m.in. na poczet zapłaty czynszu do Spółdzielni w kwocie ok. 600 zł miesięcznie za lokal mieszkalny przy ul. (...) w T., do którego spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przysługiwało obojgu małżonkom, także z uwagi na okoliczność, że w tym okresie wnioskodawczym miała prawo zajmować część nieruchomości w Ł. przy ul. (...) lc, zgodnie z treścią wyroku rozwodowego, z czym nie wiązały się powyższe opłaty czynszowe, a jedynie opłaty eksploatacyjne, a do czego doszło na skutek zawinionej postawy uczestnika postępowania, który swoim nagannym zachowaniem zmusił wnioskodawczynię do wyprowadzki, a tym samym należy uznać, że wnioskodawczyni nie miała obowiązku ponosić, wbrew ustaleniom Sądu Rejonowego, przynajmniej połowy tych kosztów (1/2 z kwoty 6.400 zł) tj. 200 zł miesięcznie tytułem równowartości kwoty 1/3 czynszu do Spółdzielni (w lokalu w tym czasie zamieszkiwały 3 dorosłe osoby);

-

kwoty 3.800 zł tytułem częściowej spłaty w okresie od 21.11.2013 r. do dnia wydania orzeczenia o podziale majątku wspólnego, z wyłączeniem uczestnika postępowania, długu z pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej w OSM w Ł. - Zakład (...) w T., zaciągniętego przez wnioskodawczynię w czasie trwania wspólności ustawowej i zużytego na potrzeby majątku wspólnego, spłaconego w okresie pomiędzy ustaniem wspólności majątkowej a podziałem majątku wspólnego, pomimo, że w toku postępowania wskazano na taką konieczność i przedłożono dokumenty, z których wynikała podstawa zobowiązania i zgłoszono konieczność rozliczenia tego żądania w zakresie roszczenie o zwrot na wnioskodawczym z tego tytułu kwoty 1.900 zł, zważywszy, że na dzień 21 listopada 2013 r. wysokość zadłużenia wynosiła 4.200 zł, a na dzień orzeczenia o podziale majątku dług wynosi 400 zł;

-

kwoty 8.405,36 zł tytułem zapłaconych dotychczas przez wnioskodawczynię należności odsetkowych oraz prowizji bankowych za przedłużanie obowiązywania wykorzystanego w całości limitu kredytowego w kwocie 17.400 zł, w rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowym w banku (...) S.A., w okresie od 21.11.2013 r. do dnia wydania orzeczenia o podziale majątku wspólnego, jako długu zaciągniętego przez wnioskodawczynię w czasie trwania wspólności ustawowej i zużytego na potrzeby majątku wspólnego oraz spłatę, wcześniejszych, wspólnych zobowiązań wynikających z kredytu w kwocie 15.000 zł w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym prowadzonym wspólnie na rzecz małżonków przez bank (...) S.A, także pomimo tego, że przedłożono dokumenty, w tym aneks do umowy limitu kredytowego w rachunku, informację o wysokości limitu kredytowego oraz ugodę przednotarialną, podpisaną przez uczestnika postępowania, z której wynika wysokość tego zobowiązania, świadomość konieczności jego spłaty przez uczestnika postępowania oraz podstawa naliczenia odsetek ustawowych i opłat bankowych, które powstały, pomimo, że uczestnik postępowania czyniąc deklarację na piśmie i ustnie, zobowiązania tego nie wywiązał się z niego; b) wnioskodawczyni nie należy się tytułem rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania zwrot kwoty 4.937,39 zł stanowiącej połowę kwoty otrzymanej przez uczestnika postępowania z ZUS w dniu 24 grudnia 2009 r., która powinna wejść do majątku wspólnego, a zatrzymanej przez uczestnika postępowania po jej wpływie na jego konto, na podstawie jego jednostronnej decyzją, nierozliczonej do dnia dzisiejszego, która to kwota następnie nie została zużyta na cele rodziny, także z uwagi na okoliczność, że Sąd błędnie przyjął, że uczestnik postępowania wykazał, że wnioskodawczyni nie należy się rozliczenie tej kwoty, albowiem uczestnik postępowania otrzymaną kwotę zużył na swoje potrzeby, także pomimo ustalenia, że dokonał on z rachunku, w krótkim czasie od otrzymania zaległego świadczenia, wypłaty znacznych kwot, nieuzasadnionych okolicznościami życiowymi, wydatkami oraz potrzebami rodziny, a ponadto na tej podstawie, że od dnia 1 stycznia 2010 r., wyłącznie z uwagi na naganną postawę uczestnika postępowania związaną z brakiem przekazania tych środków do majątku wspólnego, pomiędzy stronami zaistniał stan faktycznej separacji w zakresie rozliczeń majątkowych;

c) sytuacja osobista i majątkowa wnioskodawczyni daje jej realną możliwość dokonania spłaty zasądzonej kwoty na rzecz uczestnika postępowania w całości oraz w ciągu 1 (jednego) roku w zakresie zasądzonej kwoty tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym (pkt. VIII) oraz niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia w zakresie kwoty zasądzonej od wnioskodawczyni tytułem rozliczenia połowy nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny (pkt. IX), podczas gdy sytuacja osobista i majątkowa wnioskodawczyni jest od wielu lat bardzo zła, osiąga ona niewielki dochód z tytułu świadczenia z ZUS oraz leczy się na wiele schorzeń, przede wszystkim z uwagi na wcześniejsze, naganne zachowania uczestnika postępowania na jej szkodę, znęcanie się psychiczne i fizyczne, co nie zostało przez Sąd zweryfikowane i ocenione w sposób prawidłowy, mając istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia o sposobie i terminie spłaty kwoty zasądzonej od wnioskodawczym na rzecz uczestnika postępowania. Na podstawie powyższych zarzutów skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia: 1) w pkt. VI poprzez ustalenie, że udziały w majątku wspólnym wnioskodawczyni i uczestnika postępowania nie są równe i wynoszą odpowiednio: - 55% - udział przysługujący wnioskodawczyni, - 45% - udział przysługujący uczestnikowi postępowania; 2) w pkt. VIII poprzez zasądzenie tytułem wyrównania udziału wnioskodawczym w majątku wspólnym na jej rzecz od uczestnika postępowania kwotę 16.073,50 zł, płatną w terminie 2 lat, licząc od daty uprawomocnienia się postanowienia; 3) w pkt. X poprzez dodatkowa ustalenie, że uczestnik postępowania poczynił nakłady z majątku wspólnego na swój majątek osobisty w kwocie 9.874,79 zł i z tego tytułu zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni od uczestnika postępowania kwoty 4.937,39 zł tytułem zwrotu połowy nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania; 4) w pkt. IX poprzez zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kwoty 6.753,44 zł tytułem zwrotu połowy nakładów z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek wspólny, uwzględniająca rozliczenie nakładów z majątku osobistego uczestnika postępowania na majątek wspólny (1.651,92 zł); ewentualnie, 5) w pkt. VIII poprzez zastosowanie art. 5 k.c. i niezasądzanie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania spłaty w kwocie 23.520 zł tytułem wyrównania udziału uczestnika postępowania w majątku wspólnym, bądź zasądzenie tej spłaty w niższej kwocie wynoszącej 14.820 zł, płatnej w terminie 2 lat, licząc od uprawomocnienia się postanowienia (tj. pomniejszonej o kwotę 8.900 zł stanowiącą połowę kwoty 17.400 zł tytułem kredytu w rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowym wnioskodawczym w banku (...) S.A. i połowę pozostałej do spłaty pożyczki zakładowej w kwocie 400 zł, jako długów zaciągniętych i zużytych na cele rodziny, których uczestnik postępowania, pomimo czynionych deklaracji dotychczas nie uregulował, a zobowiązania miały charakter długów zaciągniętych w trybie art. 30 § 1 k.r.o.); 6) w pkt. IX poprzez wydłużenie okresu spłaty w przypadku takiego obowiązku obciążającego wnioskodawczynię bądź uczestnika postępowania do 2 lat.

Ponadto skarżąca wniosła o: 1) zasądzenie ze Skarbu Państwa - Kasy Sądu Rejonowego Toruniu na rzecz adw. R. P. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej na rzecz wnioskodawczyni T. R. z urzędu w toku postępowania przed Sądem II instancji według norm prawem przepisanych, powiększonych o stawkę obowiązującego podatku VAT (23 %), 2) dopuszczenie dowodu z dokumentów prywatnych, tj. informacji o aktualnym na dzień 30 listopada 2013 r. oraz na dzień dzisiejszy saldzie zadłużenia wnioskodawczyni z tytułu pożyczki z kasy zapomogowo-pożyczkowej w kwocie 8.000 zł zaciągniętego we wrześniu 2008 r. w czasie trwania małżeństwa na cele majątku wspólnego oraz zestawienia operacji potrącenia w okresie od 23 listopada 2013 r. do dnia dzisiejszego kwot tytułem odsetek za wykorzystanie kredytu odnawialnego w kwocie 17.400 zł, zaciągniętego w czasie trwania małżeństwa na cele majątku wspólnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Obie apelacje zasługiwały na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie należy podkreślić, że Sąd drugiej instancji jako sąd merytoryczny ma nie tylko uprawnienie, ale obowiązek rozważenia na nowo zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonania jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Wbrew jednak zarzutom wnioskodawczyni, nie ma podstaw do zakwestionowania co do zasady ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego w Toruniu oraz dokonanej na ich podstawie oceny prawnej. Zdaniem Sądu drugiej instancji ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd a quo wymagały jednak stosunkowo nieznacznego uzupełnienia z uwagi na złożone przez wnioskodawczynię na etapie postępowania apelacyjnego dowody w postaci: a) dokumentów zawierających informacje o saldzie uruchomionego kredytu odnawialnego, wysokości naliczonych i pobranych odsetek ustawowych w okresie od 21 listopada 2013 r. oraz pobranych prowizji za przedłużenie kredytu odnawialnego na dalszy okres; b) pisma (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w Ł. Zakład (...) w T. z 31 sierpnia 2017 r. (k. 635) o spłacie przez wnioskodawczynię pożyczki z Pracowniczej Kasy (...). W ocenie Sądu Okręgowego z dokumentów tych jednoznacznie wynika, że po ustaniu wspólności majątkowej wnioskodawczyni spłaciła pożyczkę zaciągniętą w trakcie małżeństwa stron, przy czym na dzień 30 listopada 2013 r. z wyżej wymienionej pożyczki do spłaty pozostała kwota 4.200 zł, zaś na dzień 31 sierpnia 2017 r. do spłaty pozostała kwota 400 zł. Oznacza to, że po ustaniu małżeństwa wnioskodawczyni tytułem spłaty pożyczki zaciągniętej w trakcie małżeństwa uiściła 3.800 zł. Z kolei z wystawionych przez (...) S.A. dokumentów bankowych wynika, że wnioskodawczyni tytułem należności odsetkowych oraz prowizji bankowych za przedłużanie obowiązywania wykorzystanego w całości limitu kredytowego w kwocie 17.400 zł w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym w okresie od 21 listopada 2013 r. do dnia wydania orzeczenia o podziale majątku wspólnego uiściła łącznie kwotę 8.405,36 zł. Zdaniem Sądu ad quem nie może umknąć, że w umowie z 27 marca 2014 r., nazwanej „ugodą przednotarialną” wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie ustalili, że „za gotówkę ze sprzedaży domu spłacą kredyt hipoteczny około 60.000 zł, kredyt odnawialny 17.400 zł i kredyt z KZP w ZM w T. około 3.600 zł (stan na dzień 31.03.2013 r.), a pozostałą gotówką podzielą się po 50%, za którą każda ze stron zakupi sobie mieszkanie. Jak wynika z wyjaśnień wnioskodawczyni złożonych na rozprawie apelacyjnej, niezaprzeczonych przez uczestnika postępowania, pomimo zawartej między stronami umowy z 27 marca 2014 r. nie doszło ostatecznie do wspólnej spłaty pożyczki w Zakładzie (...) oraz kredytu odnawialnego. Po ustaniu małżeństwa wnioskodawczyni sama spłacała te zobowiązania zaciągnięte jeszcze przed ustaniem wspólności majątkowej. Jak trafnie przyjmuje się w piśmiennictwie i judykaturze, do rozstrzygnięcia w postępowaniu o podział majątku wspólnego o długach związanych z majątkiem wspólnym i ciążących na obojgu małżonkach, które spłacił jeden z małżonków z własnych środków po ustaniu wspólności ustawowej, stosuje się odpowiednio przepisy art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. (zob. post. SN z 9.9.1976 r., III CRN 83/76, OSP 1977, Nr 9, poz. 157, oraz w zasadzie aprobującą wypowiedź J. S. P., Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego w zakresie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, NP 1978, Nr 11–12, s. (...)). Ze względu na treść art. 618 § 3 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 i art. 688 k.p.c. małżonek ten nie może dochodzić roszczeń z tego tytułu po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego (zob. uchw. SN z 19.12.1977 r., III CZP 85/77, OSN 1978, Nr 9, poz. 90).

W ocenie Sądu Okręgowego na podstawie przedłożonych na etapie postępowania apelacyjnego dokumentów wnioskodawczyni wykazała zatem, że tytułem rozliczenia spłaconych wspólnych długów stron uczestnik winien jej zwrócić kwotę 6.102,68 zł. Wnioskodawczyni uiściła bowiem po ustaniu małżeństwa łącznie 12.205,36 zł (3.800 zł + 8.405,36 zł). Połowę tej kwoty winien jej zwrócić uczestnik, który nie partycypował w żadnej części w spłacie ww. długów stron. W związku z powyższymi ustaleniami uzasadnione okazało się żądanie wnioskodawczyni zmiany zaskarżonego punktu X poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 6.102,68 zł. Nie zasługiwały natomiast na uwzględnienie pozostałe zarzuty zawarte w jej apelacji. Przede wszystkim, wbrew zarzutowi apelującej, Sąd Rejonowy trafnie ocenił, że w realiach sprawy nie było podstaw do ustalenia nierównych udziałów uczestników w majątku wspólnym. Jak trafnie przyjmuje się w judykaturze, art. 43 § 2 k.r.o. znajduje zastosowanie wyjątkowo. Wchodzi on w grę, nie w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz tylko w tych wypadkach, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. Przykładowo w postanowieniu z 17.5.2002 r. (I CKN 643/00, Legalis) Sąd Najwyższy trafnie przyjął, że jeżeli przez cały czas trwania małżeństwa małżonek pracował zarobkowo, nie trwonił majątku ani nie postępował z nim lekkomyślnie, to nawet jeżeli środki pochodzące z osiągniętych przez jego żonę zarobków za granicą, które wniosła do majątku wspólnego, były znacznie wyższe niż wniesione przez wnioskodawcę, nie uzasadnia to ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. In casu zgodzić się należy z dokonaną przez Sąd a quo oceną, że w toku postępowania wnioskodawczyni nie wykazała , by wkład finansowy stron w powstanie majątku wspólnego był rażąco różny. Nie można też uznać, aby uczestnik w jakimkolwiek sensie unikał pracy, uchylał się od łożenia na kolejne budowy, czy na potrzeby rodziny. Przeciwnie, przez długie okresy pracował za granicą, przekazując wnioskodawczyni znaczne środki finansowe. Wnioskodawczyni nie wykazała, by marnotrawił zarobki, przeznaczał je na swoje własne potrzeby zamiast na utrzymanie rodziny i kolejne inwestycje. Sąd Okręgowy podziela również w całości ocenę Sądu Rejonowego żądania wnioskodawczyni rozliczenia z uczestnikiem wydatków, które poniosła ona w łącznej kwocie 3.200 zł z tytułu zamieszkiwania w mieszkaniu przy ul. (...) wspólnie z synem i jego rodziną, po wyprowadzeniu się z nieruchomości położonej w Ł.. Zdaniem Sądu ad quem lwota, jaką uiszczała ona comiesięcznie synowi, stanowiła jej udział w kosztach całego gospodarstwa domowego, a więc także mediów, wyżywienia itp. Tego typu koszty wnioskodawczyni musiałaby także ponieść, gdyby nadal mieszkała w Ł. razem z uczestnikiem. Zdaniem Sądu II instancji Sąd a quo trafnie także ocenił żądanie rozliczenia kwoty 9.874,79 zł, uzyskanej przez uczestnika w trakcie małżeństwa stron. Wnioskodawczyni nie udowodniła bowiem, by uczestnik przeznaczył tą kwotę na inne cele aniżeli na bieżące utrzymanie lub pomoc udzieloną synowi. Poza sporem było zaś, że środki te zostały rozdysponowane przez uczestnika przed ustaniem wspólności majątkowej. Nie może przy tym umknąć, że przez okres kilku lat przed orzeczeniem rozwodu uczestnicy nie prowadzili już wspólnego gospodarstwa domowego i utrzymywali się samodzielnie, nie ponosząc kosztów utrzymania współmałżonka. Nie zasługiwały również na uwzględnienie zarzuty naruszenia art. 5 k.c. poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika dopłaty oraz art. 212 § 3 k.c. poprzez ustalenie terminu uiszczenia dopłaty na jeden rok, licząc od daty uprawomocnienia się orzeczenia. Jak trafnie przyjmuje się w judykaturze, wprawdzie władza dyskrecjonalna sądu w kształtowaniu sposobu zapłaty dopłat lub spłat jest bardzo szeroka, to jednak art. 212 k.c. nie stwarza sądowi możliwości zaniechania zasądzenia spłaty ani obniżenia jej wysokości wynikającej z wartości udziałów (por. postanowienie SN z 25.5.1998 r., I CKN 684/97, Legalis). Ponadto, jak wywiódł Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12.4.2001 r. (II CKN 658/00, OSNC 2001, Nr 12, poz. 179), konstytucyjna zasada równej dla wszystkich współwłaścicieli ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji RP) wyłącza oznaczenie terminu i sposobu uiszczenia spłaty bez uwzględnienia uzasadnionego interesu dotychczasowego współwłaściciela uprawnionego do tej spłaty. Zdaniem Sądu Okręgowego termin roczny do uiszczenia dopłaty uwzględnia całokształt okoliczności sprawy, w szczególności usprawiedliwiony interes zarówno osoby zobowiązanej (tj. wnioskodawczyni), jak i uprawnionej (uczestnika). Wskazany termin pozwala wnioskodawczyni zgromadzić stosowne środki finansowe na spłatę uczestnika. Wnioskodawczyni nabyła bowiem w wyniku nin. postępowania majątek, który wielokrotnie przekracza wysokość dopłaty. Jeśli chodzi o apelację uczestnika, to należy w pierwszej kolejności zauważyć, że w zaskarżonym rozstrzygnięciu (pkty IV i V) Sąd Rejonowy trafnie przyjął, kierując się treścią art. 31 § 2 pkt 4 k.r.o., że do majątku wspólnego stron należą kwoty składek zewidencjonowanych na subkontach uczestników, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm., dalej jako u.s.u.s.).

Jak trafnie przyjmuje się w piśmiennictwie, w postępowaniu o podział majątku wspólnego poza ustaleniem ilości środków zgromadzonych na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków sąd powinien również ustalić kwotę składek zewidencjonowanych przez (...) na subkoncie każdego z małżonków, prowadzonym w trybie art. 40a u.s.u.s. Składki te również powinny zostać objęte podziałem majątku wspólnego. Tak jak w przypadku środków zgromadzonych na funduszach emerytalnych, tak i w tym przypadku sąd nie jest związany sposobem podziału tych składek i składki zgromadzone na subkoncie jednego z małżonków może, dokonując podziału majątku wspólnego, przyznać w całości małżonkowi, dla którego prowadzone jest dane subkonto, bądź też w całości lub części jego współmałżonkowi, nawet w sytuacji gdy dla tego współmałżonka ZUS nie prowadzi subkonta w rozumieniu przepisu art. 40a u.s.u.s. Możliwa jest oczywiście sytuacja, kiedy tylko jeden z byłych małżonków posiada środki zgromadzone w (...) i na subkoncie w (...). Będzie tak w szczególności wówczas, gdy drugi z nich nie podlega systemowi ubezpieczeń społecznych na zasadach ogólnych dotyczących stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę – chodzi tu np. o służby mundurowe czy sędziów. Z podobną sytuacją mamy również do czynienia, gdy jeden z małżonków przed ustaniem wspólności majątkowej nabył już prawa do emerytury, wówczas bowiem na jego subkoncie nie ma już żadnych środków, podobnie jak na jego rachunku (...). W takiej sytuacji nie zmienia się jednak sama zasada dokonywania podziału należących do majątku wspólnego środków z (...)i subkonta jednego z małżonków. Środki te należy zaliczyć do składników majątku wspólnego i przyznać je któremuś z małżonków.

Zgodnie z art. 40e ust. 1 u.s.u.s. zwaloryzowane kwoty składek, środków, odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowane na subkoncie, podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto, na zasadach określonych w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, dotyczących podziału środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci. Wykładnia przytoczonego in extenso przepisu wskazuje, że w przypadku ustania małżeństwa przez rozwód obowiązkiem sądu w sprawie o podział majątku wspólnego jest dokonanie podziału środków zgromadzonych na ww. subkontach.

Wbrew zapatrywaniu Sądu Rejonowego należy przyjąć, że zasady współżycia społecznego nie uzasadniały oddalenia wniosku w zakresie środków zaewidencjonowanych na subkontach (...)wnioskodawczyni i uczestnika. Stanowiły natomiast uzasadnienie do przyznania w całości wnioskodawczyni środków zaewidencjonowanych na jej subkoncie, zaś uczestnikowi - środków zaewidencjonowanych na jego subkoncie, bez wzajemnych rozliczeń.

Jak trafnie przyjmuje się w orzecznictwie w przypadku, gdy jeden z małżonków nabył już uprawnienie do emerytury, a drugi jeszcze nie, zasądzenie od tego drugiego na rzecz małżonka posiadającego już emeryturę jakiejkolwiek spłaty z tytułu podziału środków zaewidencjonowanych na subkoncie (...) byłoby oczywiście sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem środków gromadzonych na subkontach uczestników w(...). Zdaniem Sądu Okręgowego zapatrywanie to należy podzielić, mając zwłaszcza na uwadze okoliczność że wnioskodawczyni w chwili orzekania o podziale majątku wspólnego brakował zaledwie rok do nabycia uprawnień do świadczeń emerytalnych. Z chwilą uzyskania prawa do emerytury środki znajdujące się na jej subkoncie w (...) uległyby likwidacji. Z podanych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji w punktach 1 (pierwszym) i 2 (drugim), zaś o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. (pkt 3). Natomiast o przyznaniu pełnomocnikom z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnikowi w postępowaniu apelacyjnym rozstrzygnięto na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze w zw. z § 8 pkt 6 i § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714).

/SSO Włodzimierz Jasiński/ /SSO Marek Lewandowski/ /SSO Marek Paczkowski/