Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 05 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: Sędzia Danuta Domańska

Protokolant: straszy sekretarz sądowy Agnieszka Piórczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 05 lutego 2025 roku w Toruniu

sprawy R. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o prawo do emerytury pomostowej

na skutek odwołania R. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 26 czerwca 2024 roku znak: (...)

oddala odwołanie.

Sędzia Danuta Domańska

Sygn. akt IV U 708/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 czerwca 2024 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił ubezpieczonemu R. W. prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał m. in., że odmawia przyznania emerytury, ponieważ po dniu 31.12.2008r. ubezpieczony nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Jednocześnie organ rentowy podał, iż do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach zostały zaliczone okresy zatrudnienia od 17.12.1986r. do 31.08.1989r. oraz od 01.09.1989r. do 31.12.2008r., z wyłączeniem okresów nieskładkowych, tj. 21 lat, 1 miesiąc i 29 dni. ZUS przyjął za udowodnione okresy: nieskładkowe w wymiarze 3 lat, 3 miesięcy i 23 dni, składkowe - w wymiarze 30 lat, 2 miesięcy i 25 dni, łącznie 33 lata, 6 miesięcy i 18 dni.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony R. W. domagał się przyznania prawa do emerytury pomostowej, ponieważ pracował w warunkach szczególnych przez 21 lat, 1 miesiąc i 29 dni. Wskazał, iż zgodnie z aktualnymi przepisami prawo do emerytury pomostowej przysługuje także osobom, które nie wykonywały do 31.12.2008r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli na dzień 01.01.2009r. miały wymagany okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

R. W. urodził się (...), z zawodu jest nauczycielem.

- okoliczności bezsporne.

W dniu 12 czerwca 2024 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę pomostową. Decyzją z dnia 26 czerwca 2024 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał m. in., że odmawia przyznania emerytury, ponieważ po dniu 31.12.2008r. ubezpieczony nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Dowód: - wniosek emerytalny – k. 1 -2 akt emerytalnych,

- decyzja ZUS – k. 6 akt emerytalnych.

R. W. w okresie od 24.05.1979r. do 15.04.1986r. pracował w gospodarstwie rolnym (...).

Dowód: - informacja o okresach składkowych i nieskładkowych - k. 7 plik II akt emerytalnych.

R. W. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę:

1)  od 16.04. 1986r. do 15.12.1986r. w Wojewódzkim Szpitalu (...) w T. w charakterze sanitariusza;

2)  od 17.12.1986r. do 31.08.1989r. w Zespole Szkół Nr (...) w T. jako nauczyciel;

3)  od 01.09.1989r. do 23.04.2014r. w Zespole Szkół Nr (...) w T. jako nauczyciel wychowania fizycznego;

4)  od 01.09.1997r. do 31.08.2001r., od 01.09.2002r. do 21.08.2003r. w Zespole Szkół (...) w T. w charakterze nauczyciela;

5)  od 01.09.2003r. do 31.08.2004r. w Zespole Szkół Nr (...) w T. jako nauczyciel wychowania fizycznego;

6)  od 09.10.2014r. do 30.11.2014r. w (...) Spółce Jawnej w T. na stanowisku szlifierza;

7)  od 01.04.2015r. do 31.12.2015r. w PHU (...) w T. w charakterze magazyniera;

8)  od 10.09.2018r. do 30.11.2018r. w (...) S.A. w T. w charakterze magazyniera;

9)  od 01.09.2021r. do 31.08.2022r. w Szkole Podstawowej Nr (...) w T. jako nauczyciel wychowania fizycznego.

Dowód: - informacja o okresach składkowych i nieskładkowych - k. 7 plik II akt emerytalnych, świadectwa pracy - k. 11 - 23, 90, 91 plik II akt emerytalnych,

- dokumenty w aktach osobowych ze Szkoły Podstawowej (...)w T. - k. 52 akt,

- dokumenty w aktach osobowych ze Szkoły Podstawowej (...) w T. - dołączone do akt,

- świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 31.10.2024r. z Wojewódzkiego Szpitala (...) w T. - k. 43 akt,

- przesłuchanie R. W. w charakterze strony na rozprawie w dniu 05.02.2025r. - protokół elektroniczny rozprawy - od 00:03:30 do 00:25:37.

W strukturze Szkole Podstawowej Nr (...) w T. był Oddział Pogotowia (...), w którym WF- u minimum 6 godzin tygodniowo przez 3 lata uczył R. W.. Była to praca ponad 18 - godzinne pensum w tygodniu. Ubezpieczony nie pamięta, w jakich latach uczył WF- u w Oddziale Pogotowia (...). Dyrektor Szkoły Podstawowej (...)w T. wystawił w dniu 03.12.2024r. zaświadczenie o zatrudnieniu ubezpieczonego, w którym podał, że R. W. był zatrudniony w szkole jako nauczyciel przedmiotu od dnia 01.09.1989r. do 23.04.2014r. na podstawie mianowania. Na podstawie teczki akt osobowych Dyrektor stwierdził, iż R. W. pobierał dodatek metodyczny za trudne warunki pracy w okresach: - od dnia 01.09.2001r. do dnia 10.02.2002r. i od dnia 01.09.2003r. do dnia 31.08.2005r.

Dowód: - przesłuchanie R. W. w charakterze strony na rozprawie w dniu 05.02.2025r. - protokół elektroniczny rozprawy - od 00:03:30 do 00:25:37,

- zaświadczenie o zatrudnieniu z dnia 03.12.2024r. - k. 39 akt.

Sąd zważył, co następuje:

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o okoliczności bezsporne, dowody z dokumentów znajdujących się w aktach sądowych, aktach organu rentowego oraz aktach osobowych ubezpieczonego, a także w oparciu o dowód z przesłuchania R. W. w charakterze strony.

Sąd dał wiarę dowodom z dokumentów, gdyż były jasne, pełne, rzetelne, a nadto żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności i mocy dowodowej, a także nie budziły one wątpliwości Sądu .

Sąd przyznał również walor wiarygodności przesłuchaniu ubezpieczonego, ponieważ jego zeznania były stanowcze, logiczne i spójne, jak również korespondowały z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Przedmiotem ustaleń w niniejszym postępowaniu było to, czy po dniu 31.12.2008r. ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Tę przesłankę zakwestionował organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję. Jednakże nie można stwierdzić, iż była to przesłanka sporna, bowiem ubezpieczony nie twierdził, iż pracował po dniu 31.12.2008r. w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a wręcz przyznał w czasie swojego przesłuchania, że nie może przed sądem wykazać tej przesłanki. R. W. opierał zasadność swojego odwołania na tezie posiadania 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.2009r. Nie jest to jednak wystarczające do nabycia prawa do emerytury pomostowej.

W świetle ustalonego stanu faktycznego odwołanie ubezpieczonego nie było zasadne.

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 164 z późn. zm. - dalej jako „ustawa pomostowa”), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1.  urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2.  ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3.  osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4.  ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5.  - uchylony;

6.  po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Prawo do emerytury pomostowej, zgodnie z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, przysługuje również osobie, która:

1.  po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2.  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-4 lub i art. 5-12;

3.  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa
w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową, w świetle wykładni językowej art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, jest zatem m.in. legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze
w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub w rozumieniu dotychczasowych przepisów oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 31 grudnia 2008 r., jednak w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy.

Natomiast w przypadku kiedy osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową nie legitymuje się pracą w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze po dniu
31 grudnia 2008 r. w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do emerytury pomostowej jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów jako prace
w warunkach szczególnych (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy).

Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub
w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt II UK 164/11). Warunek legitymowania się przez ubezpieczonych, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywali pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, wyłącznie okresem takiej właśnie pracy (to jest pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy), przypadającym przed dniem 1 stycznia 2009 r. został jasno wyrażony i wynika wprost z literalnego brzmienia art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony spełnił warunki określone
w art. 4 pkt 1-4 ustawy o emeryturach pomostowych, albowiem urodził się on po dniu
31 grudnia 1948 r., ma okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący co najmniej 15 lat, ukończył 60 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy przekraczający 25 lat.

Przyczyną odmowy przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej było uznanie przez ZUS, że ubezpieczony po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy
w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a praca wykonywana do 31 grudnia 2008 r. nie kwalifikuje się do pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze
w rozumieniu art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Wszystkie przesłanki wskazane w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych muszą być spełnione łącznie.

R. W. nie spełnił jednej przesłanki - wskazanej w art. 4 pkt. 6 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, co zostało przyznane przez ubezpieczonego.

Prace w szczególnych warunkach - zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych - to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust. 2 ustawy, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Z kolei prace o szczególnym charakterze - zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych - to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

W załączniku nr 2 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1696 z późn. zm.) w punkcie 21 jako prace o szczególnym charakterze wymienione zostały prace:

Prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych , młodzieżowych ośrodkach socjoterapii , ośrodkach szkolno-wychowawczych , okręgowych ośrodkach wychowawczych , schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych , zgodnie z przepisami ustawy
z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz. U. z 2024 r. poz. 978
i 1228).

Ze świadectw pracy wynika, że w okresie od 1 września 1989 r. do 23 kwietnia 2014 r. ubezpieczony był zatrudniony w Szkole Podstawowej Nr (...) i od 1 września 2021r. do 31 sierpnia 2022r. w Szkole Podstawowej Nr (...) w T. jako nauczyciel wychowania fizycznego.

Szkoła Podstawowa nie jest placówką wymienioną w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Oznacza to, że okres zatrudnienia po dniu 31.12.2008r. w szkole podstawowej nie może być uznany za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Ubezpieczony w trakcie swoich zeznań podawał, iż uczył WF- u przez 3 lata co najmniej przez 6 godzin dziennie w Oddziale Pogotowia (...) w Szkole Podstawowej (...)w T.. Pomijając to, że okoliczności tej nie potwierdził Dyrektor Szkoły w zaświadczeniu o zatrudnieniu, ani nie wynika ona też z akt osobowych ubezpieczonego, to praca ubezpieczonego w Oddziale Pogotowia (...) nie była pracą w pełnym wymiarze czasu pracy ( 6 godzin tygodniowo), nie była pracą po dniu 31.12.2008r. ( bo dodatek metodyczny za trudne warunki pracy był wypłacany do 2005r.), nie była też pracą wskazaną w punkcie 21 załącznika nr. 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Pozostałe okresy zatrudnienia ubezpieczonego po dniu 31.12.2008r. również nie mogą być uznane za pracę w rozumieniu pracy wskazanej w punkcie 21 załącznika nr. 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, co było bezsporne.

Reasumując, pracę ubezpieczonego wykonywaną po dniu 31 grudnia 2008r. nie można zakwalifikować też pod żaden inny punkt wymieniony w załączniku nr 1 i nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Oznacza to generalnie, że ubezpieczony po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Tym samym ubezpieczony nie spełnił warunku do uzyskania prawa do emerytury pomostowej wskazanego w art. 4 pkt. 6 ustawy o emeryturach pomostowych.

Ubezpieczony nie nabył też prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, gdyż jego praca wykonywana do dnia 31 grudnia 2008r. nie jest pracą w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy ( nie jest wymieniona w żadnym punkcie załącznika nr 1 i 2 do ustawy pomostowej) - art. 49 pkt. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Przypomnieć należy, że przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno się więc stosować do nich wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej, jeżeli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych. Ustawa o emeryturach pomostowych zastąpiła przepisy ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określające zasady przyznawania emerytur w niższym wieku pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze - nowymi regulacjami, określającymi zasady nabywania wcześniejszych emerytur z tytułu tego rodzaju pracy. Ustawa ma charakter przejściowy ograniczając prawo do uzyskania emerytury pomostowej do osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
(w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS) rozpoczęły przed 1 stycznia 1999 r. (zob. art. 4 pkt 5 ustawy). Wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy o szczególnym charakterze lub
w szczególnych warunkach nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania
i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem.

Wskazać należy, że ustawodawca w istocie znacznie zawęził w ustawie o emeryturach pomostowych prace, które uznaje za wykonywane w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, w porównaniu z pracami zawartymi w wykazach, załącznikach do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Nie wszystkie prace zawarte w rozporządzeniu znalazły się
w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych.

Reasumując, odwołanie ubezpieczonego podlegało oddaleniu jako bezzasadne, w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Sędzia Danuta Domańska