Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w T.I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodnicząca Sędzia SO Joanna Grzempka

Protokolant sekr. sąd. Natalia Kuc

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2023 r. w T. na rozprawie

sprawy z powództwa (...) we W.

przeciwko E. B. i R. B.

o zapłatę

oddala powództwo;

zasądza od powoda na rzecz pozwanych solidarnie 5.434 zł (pięć tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1270/23

UZASADNIENIE

Powód (...) we W. w pozwie przeciw E. B. i R. B. wnosił o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz 116.750,46 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 marca 2023 r. do dnia zapłaty a ponadto zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu.

Dochodzona kwota stanowiła równowartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez powodów z kapitału na podstawie udzielonego przez powoda kredytu w kwocie 129.078,02 zł i zwrotu kredytowanej składki na ubezpieczenie w kwocie 715,72 zł pomniejszona o 13.043,28 zł, którą pozwany potrącił z wierzytelnością przysługującą pozwanemu względem niego.

Powód wskazał, iż strony łączyła umowa kredytu z dnia 10 sierpnia 2006 r. nr (...), na mocy której powodom udzielono kredytu w wysokości 178.929,51 zł. Umowa została uznana za nieważną, a sąd zasądził na rzecz powodów (tu pozwanych) część spełnionych świadczeń, uwzględniając zarzut potrącenia. Nadpłata ponad kapitał wyniosła 13.043,28 zł.

Na rozprawie w dniu 8 listopada 2023 r. pełnomocnik powoda oświadczył, iż precyzuje roszczenie w ten sposób, iż wnosi o waloryzację kapitału i o „rozliczenie” surogatów składników majątkowych nabyty przez powodów z kredytu.

Pozwani konsekwentnie wnosili o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego zwrotu kosztów procesu.

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

Wyrokiem z dnia 17 stycznia 2023 r. wydanym sprawie I C 823/22 Sąd Okręgowy w T. ustalił nieważność umowy kredytu hipotecznego nominowanego do CHF (...)Standardowe oprocentowanie oraz zasądził od pozwanego (...) we W. na rzecz powodów E. B. i R. B. 4.136 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo o zapłatę w pozostałej części. Sąd ustalił, że powodowie w wykonaniu nieważnej umowy uiścili na rzecz banku 180.811 zł nadto sąd uwzględnił zarzut potrącenia kwoty tytułem wypłaconego powodom kapitału w wysokości 176.675 zł.

Pełnomocnik powoda na rozprawie w dniu 8 listopada 2023 r. oświadczył, że dochodzona kwota nie stanowi wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, lecz obejmuje waloryzację świadczenia i „rozliczenie” surogatów składników nabytych ze środków przekazanych przez bank, tym niemniej Sąd uznał za celowe odniesienie się także do pierwotnie sformułowanego roszczenia. W tym aspekcie, Sąd odwołuje się do argumentacji zawartej w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 czerwca 2023 r. w sprawie C-520/21. W sprawie tej TSUE rozważał, czy w warunkach istniejących po uznaniu umowy zawartej z konsumentem za nieważną w całości, przepisy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Rozstrzygając to zagadnienie TSUE wyszedł z założenia, że zgodność z prawem Unii przepisów krajowych regulujących praktyczne skutki nieważności umowy kredytu hipotecznego z powodu istnienia nieuczciwych warunków zależy od tego, czy przepisy te, po pierwsze, pozwalają na przywrócenie pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta, w której znajdowałby się on w braku tej umowy, a po drugie, nie zagrażają realizacji odstraszającego skutku zamierzonego w dyrektywie 93/13.

W konkluzji swych rozważań TSUE przyjął, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty.

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w całości podziela argumentację leżącą u podstaw powyższego stanowiska. W konsekwencji roszczenie skierowane przeciwko konsumentowi o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia polegającego na uzyskaniu świadczenia w postaci kapitału na mocy umowy uznanej następnie za nieważną, należy uznać a limine za niedopuszczalne.

Niedopuszczalność omawianego roszczenia należy też przyjąć na gruncie prawa polskiego. Nie istnieje bowiem ogólna norma przewidująca odpłatność korzystania z cudzego majątku. Podstawami takimi są np. przepisy o odsetkach umownych i za opóźnienie, przepisy o wynagrodzeniu za korzystanie z cudzej rzeczy czy przepisy regulujące określone typy umów, na podstawie których dochodzi do przekazania określonych dóbr do korzystania drugiej stronie umowy. Ustawodawca nie przewidział natomiast zasady odpłatności korzystania z korzyści uzyskanej bez podstawy prawnej w reżimie odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Przeciwnie, podstawową postacią zwrotu korzyści uzyskanej bez podstawy prawnej jest jej zwrot w naturze, bez powiększania o jakiekolwiek korzyści uzyskanej przez bezpodstawnie wzbogaconego. Żaden przepis nie przewiduje rozszerzenia obowiązku wzbogaconego o zwrot korzyści uzyskanych na skutek dysponowania przedmiotem wzbogacenia przez określony czas.

Podzielenie stanowiska banku prowadziłoby do wykreowania całkowicie nowego roszczenia, z trudnymi dla oszacowania skutkami dla całego obrotu cywilnoprawnego, gdyż w zasadzie w każdym przypadku bezpodstawnego wzbogacenia zubożony mógłby żądać zwrotu ekonomicznej wartości korzystania przez wzbogaconego z przedmiotu wzbogacenia. Zbliżałoby też odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia do odpowiedzialności odszkodowawczej przez objęcie tą odpowiedzialnością również utraconych korzyści w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., co zostało odrzucone w judykaturze (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2017 r., V CSK 351/16, i z dnia 16 października 2020 r., V CSK 609/18).

Przechodząc do żądania sądowej waloryzacji świadczenia w postaci kapitału udzielonego przez bank kredytobiorcom, Sąd odwołuje się do przedstawionej wyżej argumentacji i w całości ją podziela. Przytoczone stanowisko TSUE odnosiło się do szeroko pojętych roszczeń, jakie mogą kierować instytucje kredytowe (banki) wobec kredytobiorców po unieważnieniu umowy ( w tym wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia) – co wynika expressis verbis z treści postanowienia Sądu Rejonowego dla W. Ś. w W.z dnia 12 sierpnia 2021 r. w sprawie I C 1297/21, kierującego do TSUE pytanie prejudycjalne, na kanwie którego zapadł omawiany wyrok. Z treści powyższego wyroku TSUE w żadnym aspekcie nie wynika aby nastąpiło lub aby zachodziły podstawy do różnicowania roszczeń banku, możliwych do skonstruowania po unieważnieniu umowy, w kontekście dopuszczalności określonego rodzaju (podstawy prawnej) roszczenia na gruncie przepisów dyrektywy 93/13.

Uzupełniająco należy wskazać, że podstawy roszczenia o waloryzację świadczenia powód upatruje w treści art. 358 ¹ § 3 k.c. przewidującego, że w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Zakres zastosowania tego przepisu jest jednak ograniczony, albowiem stosownie do § 4 z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Bez wątpienia w odniesieniu do powodowego banku spełniona jest przesłanka wyłączająca go z możliwości żądania waloryzacji. Powód bowiem prowadzi przedsiębiorstwo, a świadczenie, które ma zostać zwaloryzowane, pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Związku tego nie eliminuje tzw. unieważnienie umowy (ustalenie nieważności, ustalenie nieistnienia stosunku kredytu), ponieważ świadczenie, które konsument ma obowiązek zwrócić a którego zwrotu może żądać bank, powstało w bezpośrednim i wyłącznym związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie sposób twierdzić, że między stronami doszło do przypadkowego przesunięcia majątkowego, którego zwrot – z punktu widzenia banku – mógłby być oceniany inaczej niż jako związany bezpośrednio z działalnością gospodarczą. Bank nie podejmował wobec pozwanych innych czynności niż wynikające z zakresu działalności swego przedsiębiorstwa.

Nie można też tracić z pola widzenia tego, że za wydłużenie czasu trwania stanu bezpodstawnego wzbogacenia odpowiadają w znacznym stopniu same banki, które od wielu lat konsekwentnie i wbrew orzecznictwu sądów odmawiają przyznania, że postanowienia umowę wprowadzające mechanizm waloryzacji kursem waluty obcej były abuzywne. Zmuszanie kredytobiorców do dochodzenia roszczeń w procesach cywilnych powoduje wydłużenie czas potrzebnego do rozliczenia roszczeń restytucyjnych obu stron, przyczyniając się do utraty realnej wartości roszczeń obu stron na skutek inflacji.

Natomiast sformułowane przez pełnomocnika powoda żądanie „rozliczenia” surogatów środków udostępnionych przez bank, w ogóle nie może być kwalifikowane jako jakiekolwiek roszczenie mające podstawę prawną w prawie cywilnym. Nie sposób bowiem zasadnie twierdzić, że ustawodawca dopuszcza roszczenie „o rozliczenie” w odniesieniu do jakichkolwiek czynności czy zdarzeń prawnych. Powód jest w tej sprawie reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, w związku z czym wykluczone było dociekanie przez sąd intencji strony powodowej (art. 130 § 1 zd. 2 k.p.c.). Natomiast uzasadniona była konkluzja, iż powód dochodzi nieistniejącego roszczenia.

Uznanie roszczeń banku za bezpodstawne uzasadniało pominięcie wniosków o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego oraz z przesłuchania stron jako całkowicie zbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

W konsekwencji, w oparciu o wskazane przepisy prawa i powyższe rozważania, powództwo zostało oddalone w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł po myśli art. 98 k.p.c. uznając pozwanych za wygrywających proces w całości. Na koszty procesu należne pozwanym składają się: jedna stawka zastępstwa procesowego (5400 zł) oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictwa (34 zł).