Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28/01/2025 r.

Sąd Rejonowy w Człuchowie IV Wydział Pracy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Marek Osowicki
Protokolant:	pracownik biurowy Krzysztof Idziak

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2025 r. w Człuchowie

sprawy z powództwa (...) Spółka z o.o. w P.

przeciwko K. K.

o odszkodowanie z tytułu naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji

oddala powództwo.

/-/Marek Osowicki

Sygn. akt IV P 522/24

UZASADNIENIE

Pełnomocnik powodowej spółki (...) spółka z o.o. w P. wniósł przeciwko K. K. o zapłatę kwoty 50.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie tytułem kary umownej za każdy miesiąc złamania zakazu konkurencji. W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż strony tj. powodowa spółka będąca pracodawcą pozwanego 6.12.2022r r. zawarły umowę o zakazie konkurencji na okres 6 miesięcy od ustania stosunku pracy z pracodawcą. W przypadku niewykonania zobowiązania, pracownik zapłaci na rzecz pracodawcy kare umowną w wysokości 10.000 zł za każdy przypadek złamania zakazu konkurencji. Pozwany po ustaniu stosunku pracy 29.02.2024 r. nawiązał współpracę z podmiotem o tożsamym profilu działalności. Z uwagi na fakt, iż powodowa spółka była zobowiązana do wypłaty odszkodowania pozwanemu, pod warunkiem przekazania oświadczenia o nieprowadzeniu działalności konkurencyjnej, co miesiąc, wezwała pozwanego do zapłaty kary umownej w kocie 10.000 zł za każdy miesiąc złamania zakazu konkurencji.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu sprzeciwu podniósł, iż powodowa spółka była uprawniona do żądania kary umownej w kwocie 10.000 zł w przypadku podjęcia przez pozwanego działalności konkurencyjnej, w terminie 6 miesięcy od dnia rozwiązania umowy o pracę. W treści umowy wskazano, iż zapłata kary umownej przysługuje za każdy przypadek naruszenia w okresie trwania zakazu konkurencji, a nie za każdy miesiąc trwania zakazu, co wynika z literalnego brzemienia § 4 ust. 4 i 6 umowy z 6.12.2022 r. jak i intencji stron. W żadnym z zapisów umowy nie znajduje się wskazanie, ze zapłata kary będzie występować wielokrotnie, w sposób ciągły, w każdym miesiącu następującym po rozwiązaniu umowy o pracę. W przypadku istnienia odmiennej intencji stron zapis umowy zostałby sformułowany odmienne np. „ kara umowna w kwocie 10.000 zł przysługuje za każdy miesiąc naruszenia zakazu konkurencji. Po zapłacie kary umownej pozwany nie podjął współpracy z nowymi podmiotami konkurencyjnymi wobec powódki, zatem brak było podstaw do naliczenia kary umownej. Z daleko posuniętej ostrożności procesowej pozwany zgłosił zarzut miarkowania kary umownej.

Uzasadnienie faktyczne:

Strony łączyła umowa o pracę w okresie od 1.10.2021 r. do 29.02.2024 r.

(niesporne).

Powodowa spółka zawarła z pozwanym 6.12.2022 r. umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, w której pozwany zobowiązał się do nie podejmowania działalności konkurencyjnej w ciągu 6 miesięcy od dnia ustania stosunku pracy z pracodawcą. W przypadku niewykonania zobowiązania, o którym mowa w pkt. 4, pracownik zapłaci na rzecz pracodawcy karę umowną w wysokości 10.000 zł za każdy przypadek złamania zakazu konkurencji.

(dowód: umowa k.23-25).

Pozwany wypowiedział powodowej spółce umowę o pracę ze skutkiem na 29.02.2024r.

(dowód : wypowiedzenie k.26).

Pozwany 1.03.2024 r. podjął pracę w firmie (...), która to firma prowadzi działalność konkurencyjną wobec powodowej spółki.

(bezsporne).

Pozwany po doręczeniu 16.04.2024 r. przez powodową spółkę wezwania do zapłaty kary umownej w wysokości 10.000 zł z 9.04.2024 r. wpłacił 19.04.2024 r. kwotę 10.000 zł tytułem kary umownej.

(dowód: wezwanie do zapłaty k.38, dowód doręczenia k.39, wydruk operacji bakowej k.51).

Powodowa spółka wysłała pozwanemu wezwania do zapłaty kwoty 10.000 zł z tytułu kary umownej z 9.05. 2024 r., 11.06.2024 r., 5.07.2024 r., 7.08.2024 r. i 12.09.2024 r.

(dowód: wezwania do zapłaty k. 40-49).

Pozwany w piśmie z 10.07. 2024 r. poinformował powodową spółkę, że jej roszczenia są nieuzasadnione.

(dowód: k.50).

Uzasadnienie prawne:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Instytucja zakazu konkurencji niewątpliwie ogranicza konstytucyjną swobodę pracy pracownika (art. 65 Konstytucji RP) i zasadę wolności działalności gospodarczej (art. 22 Konstytucji RP). Zatem przepisy art. 101 ² k.p. dotyczące zakazu konkurencji, jako stanowiące wyjątek od zasady swobody pracy i wolności działalności gospodarczej, winny być interpretowane ściśle ( exeptiones non sunt extendendae).

Strony, ustalając treść klauzuli konkurencyjnej, korzystają z ogólnej zasady swobody umów zawartej w art. 353 ¹KC. Jednakże zakres tej zasady pozostaje ograniczony przepisami bezwzględnie obowiązującymi, które wynikają z regulacji prawnej określonej umowy.

Pracodawca może zabezpieczyć swoje interesy wprowadzeniem do umowy o zakazie konkurencji zapisu o karze umownej.

W doktrynie przyjmuje się także pogląd, że jeśli strony w umowie zawarły zapis o karze umownej i postanowiły, iż będzie się ona należała już za samo naruszenie obowiązku umownego, pracodawca będzie mógł żądać od pracownika zapłaty tej kary za samo podjęcie przez niego działalności konkurencyjnej, bez względu na to, czy poniesie z tego tytułu jakąkolwiek szkodę. Jednak w takiej sytuacji wysokość kary umownej powinna być odpowiednio modyfikowana, stosownie do rodzaju naruszenia zakazu, tak aby zastrzeżona kara umowna nie prowadziła do nieuzasadnionego wzbogacenia byłego pracodawcy. Wniosek ten wynika wprost z orzeczenia Sądu Najwyższego z 17.3.1988 r., w którym SN stwierdził, iż „ Kara umowna jako rażąco wygórowana powinna ulec zmniejszeniu w stopniu dostosowanym do tej dysproporcji. W przeciwnym razie kara umowna tracąc charakter surogatu odszkodowania (art. 483 § 1 KC) prowadziłaby do nieuzasadnionego wzbogacenia wierzyciela” (zob.: M. A., S. naruszenia klauzuli konkurencyjnej).

W umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej na rzecz byłego pracodawcy w razie niewykonania lub nienależytego wykonania przez byłego pracownika obowiązku powstrzymania się od działalności konkurencyjnej, art. 483 k.c. w związku z art. 300 k.p. (tak. : wyrok SN z 2003-10-10 I PK 528/02 OSNAPiUS 2004/19/336/890).

Zgodnie z ustalonym orzecznictwem, kara umowna przysługująca pracodawcy za złamanie przez pracownika zakazu konkurencji nie powinna być rażąco wyższa od odszkodowania należnego pracownikowi za powstrzymywanie się od zakazu konkurencji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2004 roku sygn. I PK 222/03).

Obowiązkom wynikającym z umowy o zakazie konkurencji (art. 101 ¹ i art. 101 ² k.p.) uchybia jedynie taka działalność pracownika, która jest przez niego rzeczywiście prowadzona, adresowana jest do tego samego kręgu odbiorców, choćby częściowo pokrywa się z działalnością pracodawcy i realnie zagraża jego interesom. Wszelkie ograniczenia zasady wolności w prowadzeniu działalności gospodarczej (podobnie jak ograniczenia zasady wolności wyboru pracy), dopuszczalne w świetle zapisu ustawowego ze względu na ważny interes publiczny, mają charakter wyjątku i muszą być rozważane ściśle, a nie w sposób rozszerzający. Dlatego nie można ich istnienia dorozumiewać, domniemywać bądź przyjmować np. w drodze analogii (vide: wyrok SN z 12 września 2008 r., I PK 27/08, OSNP 2010/3-4/34).

W przedmiotowej sprawie nie ulegało wątpliwości, iż strony 6.12.2022 r. umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, w której pozwany zobowiązał się do nie podejmowania działalności konkurencyjnej w ciągu 6 miesięcy od dnia ustania stosunku pracy z pracodawcą. W przypadku niewykonania zobowiązania, o którym mowa w pkt. 4, pracownik zapłaci na rzecz pracodawcy karę umowną w wysokości 10.000 zł za każdy przypadek złamania zakazu konkurencji.

Wykładnia oświadczeń woli stron i interpretacja treści czynności prawnej (w tym umowy) należą do sądu rozstrzygającego spór między stronami tej umowy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wyrażono pogląd, zgodnie z którym wykładnia umów powinna przede wszystkim uwzględniać rzeczywistą wolę stron zawierających umowę i cel (np. cel społeczno-gospodarczy) zawartej przez nie umowy. Taka dyrektywa wykładni umów wynika z art. 65 § 2 k.c. Wymaga to zbadania nie tylko konkretnego postanowienia umowy, ale analizy jej całości; innymi słowy wskazane jest przyjmowanie takiego sensu oświadczenia woli, które uwzględnia logikę całego tekstu, który je wyraża (tzw. kontekst umowny).

W przypadku umów sporządzonych na piśmie podstawą interpretacji stają się w pierwszej kolejności reguły językowe, jednak nie można im przypisywać jakichkolwiek szczególnych preferencji ani wyłączności nie tylko dlatego, że nie wynika to z art. 65 § 2 k.c. (wprost przeciwnie, przepis ten wyraźnie stanowi, że przy interpretacji umów należy zawsze badać raczej zgodny zamiar stron i cel umowy niż opierać się na ich dosłownym brzmieniu), ale również z tego powodu, że strony umowy mogą zgodnie twierdzić, że nadały poszczególnym postanowieniom umownym inny sens (znaczenie) niż to wynika z dosłownego brzmienia ("literalnego zapisu") tych postanowień.

Inną kwestią jest ustalenie przez sąd - w następstwie przeprowadzonych dowodów - zgodnego zamiaru stron i celu umowy na podstawie zgłoszonych i przeprowadzonych dowodów.

Sąd może natomiast dojść do wniosku, oceniając zebrany materiał dowodowy, że zamiar stron oraz cel umowy prezentowane ex post w toku postępowania sądowego przez strony na użytek procesu odbiegają od rzeczywistego zamiaru stron i celu umowy występujących w chwili jej zawierania, a w konsekwencji - że dosłowne brzmienie umowy oddaje (odzwierciedla) rzeczywisty zamiar i cel z chwili jej zawierania.

Ustalenia powinny uwzględniać zwłaszcza okoliczności zawarcia umowy, w tym cel zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy oraz intencje stron (także osób reprezentujących pracodawcę) w chwili zawierania umowy.

Odpowiedzialność z tytułu naruszenia zakazu konkurencji wynika z zawartej pomiędzy stronami pisemnej umowy.

Decydując się na zastrzeżenie w treści umowy kary umownej, strony powinny precyzyjnie wskazać podstawę do jej naliczenia (np. nienależne wykonanie, niewykonanie jednego ze świadczeń, wadliwość przedmiotu świadczenia, opóźnienie, zwłokę w wykonaniu świadczenia) i jednocześnie wskazać jej określoną wysokość albo kryterium jej ustalenia ( Z. Gawlik [w:] Kodeks cywilny..., t. 3, Część ogólna, red. A. Kidyba, 2010, kom. do art. 483, pkt 4).

Kara umowna występuje wyłącznie pod postacią określonej sumy, co niekoniecznie musi oznaczać, że zastrzegając ją, należy ustalić jednocześnie jej wysokość. Określenie kary może nastąpić przez wskazanie kryteriów, którymi posłużenie się umożliwi wskazanie sumy, jaką dłużnik zobowiązany będzie zapłacić wierzycielowi (wyrok SN z 6.02.2008 r., II CSK 428/07, LEX nr 621799).

Strony mogą w umowie ustanowić kilka kar umownych, odnosząc je do różnych sytuacji. W szczególności dozwolone jest zastrzeżenie odrębnej kary za niewykonanie zobowiązania i odrębnej za nienależyte wykonanie zobowiązania. Możliwe jest także dochodzenie kilku kar umownych zastrzeżonych w stosunku do różnych uchybień, jeżeli wystąpiły one łącznie (R. P., K. umowne..., s. 18–26).

Do przedmiotowo istotnych elementów zastrzeżenia kary umownej zalicza się określenie zobowiązania lub pojedynczego obowiązku, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie rodzi obowiązek zapłaty kary umownej.

Dla ustalenia treści regulacji umownych w zakresie kar umownych należy dokonać wykładni tej regulacji na podstawie art. 65 § 2 kc, czyli należy raczej zbadać zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Ustalając znaczenie oświadczenia woli należy zacząć od sensu wynikającego z reguł językowych, z tym że przede wszystkim należy uwzględnić zasady, zwroty i zwyczaje językowe używane w środowisku, do którego należą strony, a dopiero potem ogólne reguły językowe. Trzeba jednak przy tym mieć na uwadze nie tylko interpretowany zwrot, ale także jego kontekst. Przewidziane w art. 65 § 2 k.c. wymaganie badania zgodnego zamiaru stron i celu umowy ogranicza w pewnym stopniu możliwość werbalnej interpretacji umowy, jak również wyłącza ocenę rozumienia jej treści w sposób aprobowany tylko przez jedną ze stron (wyroki SN z dnia 8 czerwca 1999 r., II CKN 379)98, (...) 2000, nr 1, poz. 10; z dnia 18 lutego 2005 r., V CK 469/04, Lex nr 149587). Dla ustalenia, jak strony rzeczywiście pojmowały oświadczenie woli w chwili jego złożenia może mieć znaczenie także ich postępowanie po złożeniu oświadczenia, np. sposób wykonania umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1998 r., I PKN 532/97, OSNAPiUS 1999, Nr 3, poz. 81).

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17.12.2008 r., I CSK 240/08, L. wskazano, że do przedmiotowo istotnych elementów zastrzeżenia kary umownej zalicza się określenie zobowiązania lub pojedynczego obowiązku, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie rodzi obowiązek zapłaty kary umownej (zob. też np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 2.10.2015 r., I ACa 383/15, L.).

W rozpoznawanej sprawie strony umowy z 6.12.2022 r. zawarły zapis, iż „w przypadku niewykonania zobowiązania, o którym mowa w pkt. 4, pracownik zapłaci na rzecz pracodawcy karę umowną w wysokości 10.000 zł za każdy przypadek złamania zakazu konkurencji.”

Zgodnie z regułami języka polskiego znaczenie słowa przypadek oznacza pojedyncze zdarzenie, incydent, wydarzenie, zajście.

Zatem kara za załamanie zakazu konkurencji przysługiwała by osobno za każdy przepadek przewidziany w § 4 pkt 1 umowy np. podjęcie pracy w firmie konkurencyjnej, objęcie funkcji w organach podmiotów konkurencyjnych lub za podjęcie konkurencyjnej działalności gospodarczej za własny rachunek czy uczestnictwo w podmiotach konkurencyjnych.

Strona powodowa w pozwie wskazała na rozumienie powyższego sformułowania, według którego powodowej spółce należna byłaby kara umowna za każdy miesiąc łamania zakazu konkurencji w wysokości po 10.000 zł .

W ocenie sądu z reguł językowych, logicznego rozumienia zapisu § 4 pkt 6 umowy nie wynika rozumienie tego zapisu zaprezentowane przez pełnomocnika powodowej spółki.

Również z całego kontekstu umowy o pracę z 6.12.2022 r., wszystkich jej zapisów nie sposób wyprowadzić logicznego wniosku o istnieniu obowiązku pozwanego pracownika do zapłaty po 10.000 zł za każdy miesiąc łamania zakazu konkurencji, jak wywodzi to strona powodowa.

Co istotne strona powodowa nie wykazała, iż jaki był zgodny zamiar stron umowy, po za tym co jest zapisane w treści samej umowy z 6.12.2022 r.

Umowa została sporządzona przez powodowa spółkę, podpisana przez jej prezesa.

Pełnomocnik strony powodowej zawnioskował, świadka J. Z. ale jedynie na fakt stosunku pracy łączącego strony, obowiązujący pozwanego zakaz konkurencji zarówno w okresie zatrudnienia jak i sześć miesięcy po ustaniu zatrudnienia i podjęcia przez pozwanego współpracy z podmiotem o tożsamym profilu działalności gospodarczej co powódka.

Powyższe fakty w toku postępowania były bezsporne i zgodne z twierdzeniem strony powodowej, wiec nie wymagały dowodu stosownie do art. 229 k.p.c.

Istotne jest , iż to pracodawca tj. powodowa spółka przygotowała projekt umowy o pracę, zawierający umowę o zakazie konkurencji, również po ustaniu stosunku pracy.

Pełnomocnik powodowej spółki nie zawnioskował w charakterze świadka byłego prezesa zarządu powodowej spółki, który w imieniu spółki zawierał przedmiotową umowę na okoliczność woli stron, co do określenia kary umownej w niej zawartej.

Natomiast z wyjaśnień samego pozwanego wynika, iż nikt go nie informował, że kara umowna ma być miesięczna, tym bardziej, że nie jest tak napisane w umowie.

Zdaniem sądu z samego uregulowania pkt. 5 § 4 umowy z 6.12.2022 r. , iż warunkiem wypłaty pracownikowi odszkodowania za każdy miesiąc obowiązywania zakazu konkurencji, jest złożenie przez pracownika w każdym miesiącu obowiązywania zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy oświadczenia, będącego załącznikiem do umowy, nie można wywodzić logicznego wniosku, iż kara umowna w wysokości 10.000 zł należna jest powodowej spółce, za każdy miesiąc łamania zakazu konkurencji.

Zdaniem sądu nie można też z treści umowy wyprowadzać wniosków, które z niej nie wynikają.

W sprawie niesporne było, iż pozwany nie złożył oświadczenia i powodowa spółka nie wypłaciła pozwanemu odszkodowania z tytułu obowiązywania zakazu konkurencji, zaś pozwany wpłacił powodowej spółce karę umowną w wysokości 10.000 zł .

Mając na uwadze powyższe argumenty sąd oddalił powództwo w całości.

/-/ Marek Osowicki

Na oryginale właściwy podpis,

zgodność z oryginałem stwierdzam

pracownik biurowy Krzysztof Idziak