Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 30 sierpnia 2017r.

Sąd Okręgowy w S. IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Mariola Watemborska

Sędziowie: SSO Elżbieta Jaroszewicz, SSO Wanda Dumanowska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Zadrożna

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2017 r., w S.

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej w G.

z udziałem A. M. i Skarbu Państwa Starosty Powiatowego
w C.

o zasiedzenie służebności

na skutek apelacji wnioskodawcy i uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w C. z dnia 2 lutego 2017 r. sygn. akt I Ns 162/15

postanawia:

I.  oddalić obie apelacje,

II.  ustalić, że każda ze stron ponosi koszty związane ze swoim udziałem
w postępowaniu apelacyjnym we własnym zakresie.

Sygn. akt IV Ca 356/17

UZASADNIENIE

(...) Spółka Akcyjna w G. wniósł o stwierdzenie, że nabył przez zasiedzenie służebność gruntową o treści służebności przesyłu polegającą na prawie korzystania z nieruchomości obciążonej poprzez utrzymywanie, eksploatowanie, konserwowania i naprawianie urządzeń linii elektroenergetycznej obciążającą nieruchomości:

- w zakresie nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), stanowiącej działki o nr (...) - co do linii średniego napięcia 15 kw z dniem 9 grudnia 1983r.,

- w zakresie w nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą KW (...), stanowiącej działki o nr (...)

a) co do linii głównej średniego napięcia 15 kV z dniem 29 czerwca 1987r.

b) co do linii średniego napięcia 15 kV (...) z dniem 21 maja 2003r.

c) co do linii niskiego napięcia 0,4 kV z dniem 1 stycznia 1987r.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że na nieruchomościach uczestnika postępowania A. M. posadowione zostały:

- w zakresie nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą (...) linia średniego napięcia o numerze (...)w 1977r., odgałęzienie linii średniego napięcia o nazwie S. w 1983r. oraz linia niskiego napięcia w 1973r., a

- w zakresie nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą (...) odgałęzienie linii średniego napięcia o numerze (...) o nazwie (...) w 1973r.

W związku z posiadaniem tych elementów nastąpiło pierwotne nabycie służebności w zakresie tych urządzeń po upływie 10 lat korzystania przez wnioskodawcę, a uprzednio przez jego poprzedników prawnych. Wnioskodawca wyjaśniał, że od czasu istnienia linii elektroenergetycznej na tych nieruchomościach wnioskodawca, a wcześniej jego poprzednicy prawni, nieprzerwanie korzysta z ww. trwałych i widocznych urządzeń, a korzystanie przejawia się przede wszystkim w przesyle prądu poprzez urządzenia znajdujące się na przedmiotowych nieruchomościach. Wnioskodawca wskazywał przedsiębiorstwa przesyłowe zarządzające mieniem w szczególności wyjaśnił, że przedsiębiorstwem przesyłowym, które początkowo korzystało z tych urządzeń były Zakłady (...). W ramach tego przedsiębiorstwa doszło do wyodrębnienia Zakładu (...) w S.. Następnie utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) z siedzibą w S., który przekształcono w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa działającą pod firmą Zakład (...) Spółka Akcyjna. Wnioskodawca wskazywał, że przysługuje mu prawo zaliczenia do okresu posiadania służebności zmierzającego do zasiedzenia tego prawa okresu posiadania przez poprzedników. Wnioskodawca podkreślał, że nabycie posiadania służebności na nieruchomościach uczestnika odbyło się w dobrej wierze, bowiem wynikało z przekonania posiadacza w chwili objęcia w posiadania o służącym mu prawie do korzystania z urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomościach uczestnika, które miało poparcie w uzyskanych decyzjach administracyjnych zezwalających na budowę oraz wydanych po przeprowadzeniu wymaganych uzgodnień z właścicielem gruntu, a także z uwagi na domniemania dobrej wiary. Według wnioskodawcy przekonanie to miało również podstawę w przepisach obowiązujących w czasie obejmowania w posiadanie służebności, tj. w ustawie z dnia 28.06.1950r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli oraz dekretu z dnia 30.06.1951r. o obowiązku świadczeń w naturze na niektóre cele publiczne.

Uczestnik postępowania A. M. wniósł o oddalenie wniosku w całości. Wskazywał, iż wnioskodawca nie spełnia przesłanek do zasiedzenia służebności gruntowej objętej wnioskiem. Wywodził, że wnioskodawca, a wcześniej Skarb Państwa, pozostawali w złej wierze w zakresie posiadania służebności, albowiem nie legitymowali się ani decyzja wywłaszczeniową ani umową z właścicielem – brak było tytułu prawnego do posadowienia urządzeń, co przesadza o złej wierze posiadacza. Nadto przedsiębiorstwo państwowe przed dniem 1.02.1989r. nie mogło zasiadywać służebności. Było wyłącznie dzierżycielem uprawnień Skarbu Państwa. Uczestnik postępowania argumentował, że wnioskodawca nie wykazał przejścia posiadania służebności ze Skarbu Państwa na poprzedników prawnych wnioskodawcy po dniu 1.02.1989r. w zakresie urządzeń przesyłowych posadowionych na jego gruncie. Nadto wskazywał na pismo wnioskodawcy stanowiące odpowiedź na zgłaszany przez uczestnika wniosek dotyczący uregulowania sytuacji prawnej na nieruchomości przez ustanowienie służebności z przesyłu. Zdaniem uczestnika złożona przez wnioskodawcę deklaracja dotycząca gotowości uregulowania stanu prawnego w piśmie z dnia 31.01.2013r. przerwała bieg trzydziestoletniego terminu zasiedzenia liczonego od dnia 1.02.1989r., stanowiąc oświadczenie o uznaniu roszczenia.

Wezwany w toku postępowania do udziału w sprawie, jako uczestnik postępowania, Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę Powiatu (...) nie sprzeciwiał się stwierdzeniu zasiedzenia służebności.

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy w C.:

1.  stwierdził, że Skarb Państwa z dniem 8 lutego 1984 roku nabył przez zasiedzenie służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu polegającą na prawie korzystania z nieruchomości stanowiącej działki gruntowe o nr (...) położone w miejscowości S., dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą nr (...), w zakresie posadowienia na niej i użytkowania linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kv, oznaczonej na mapie sporządzonej przez biegłego R. B. znajdującej się na k. 213 akt niniejszej sprawy, stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia, wraz z prawem dostępu do wyżej wymienionej linii w miarę potrzeb wynikających z jej prawidłowego utrzymywania, eksploatacji, konserwacji i napraw,

2.  stwierdził, że Zakład (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w S. z dniem 14 maja 2003 roku nabył przez zasiedzenie służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu polegającą na prawie korzystania z części nieruchomości - działki gruntowej nr (...) - położonej w miejscowości S., dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą nr (...), w zakresie posadowienia na niej i użytkowania linii napowietrznej średniego napięcia 15 kv, oznaczonej na mapie sporządzonej przez biegłego R. B. znajdującej się na k. 214 akt niniejszej sprawy, stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia, wraz z prawem dostępu do wyżej wymienionej linii w miarę potrzeb wynikających z jej prawidłowego utrzymywania, eksploatacji, konserwacji i napraw,

3.  w pozostałym zakresie wniosek oddalił,

4.  postanowił pobrać od wnioskodawcy (...) S.A. w G. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w C. kwotę 1.230,75 zł tytułem kosztów sądowych.

Powyższe orzeczenie zapadło na podstawie następującego stanu faktycznego:

Właścicielem nieruchomości: działek nr (...) o powierzchni 01.68.00 ha i (...)o powierzchni 00.86.00 ha położonych w S., dla której Sąd Rejonowy wC. Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) oraz działek o numerze (...), o łącznej powierzchni 07.41.00 ha, dla której Sąd Rejonowy w C. Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) jest uczestnik postępowania A. M..

W zakresie nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) uczestnik postępowania A. M. nabył ją od E. K. na podstawie umowy sprzedaży z dnia 12 listopada 2011 roku. Grunty te aż do 13 maja 1983 roku stanowiły własność Skarbu Państwa – w tym dniu zawarta została w formie aktu notarialnego umowa sprzedaży działek m.in. (...) z osobą fizyczną H. K., który następnie na podstawie umowy z dnia 21 lutego 1997 roku zbył je na rzecz M. K..

W zakresie nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym w C. prowadzona jest księga wieczysta (...) uczestnik postępowania A. M. nabył ją od J. P. i Z. G. na podstawie umowy sprzedaży z dnia 20 kwietnia 2001 roku. Grunty te aż do 7 lutego 1974 roku stanowiły własność Skarbu Państwa – w tym dniu zawarta została w formie aktu notarialnego umowa sprzedaży działek m.in. (...) z J. P..

Jak ustalił Sąd Rejonowy, w roku 1973 na działce o numerze (...) posadowione zostały elementy infrastruktury elektroenergetycznej w postaci słupa oraz przewodów linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV odgałęzienie K.. Poprzez tę linię przyłączona została do sieci stację transformatorową K. wybudowaną w ramach tej samej inwestycji. W tym samym roku na działkach nr (...) posadowione zostały elementy infrastruktury elektroenergetycznej w postaci (...) słupów (po (...)na każdej z działek) oraz przewodów linii elektroenergetycznej niskiego napięcia 0,4 kV. Były to elementy linii niskiego napięcia stanowiącej obwód stacji transformatorowej S.. Linia średniego napięcia wybudowana również w 1973r. w celu przyłączenia tej stacji do sieci, pierwotnie zaewidencjonowana została pod numerem (...) Wszystkie te elementy infrastruktury przyłączone zostały do sieci najpóźniej do końca 1973 roku i od tego momentu nieprzerwanie wykorzystywane są do przesyłu energii elektrycznej do chwili obecnej.

Z ustaleń Sądu I instancji wynika również, że pod koniec lat 70 przeprowadzono inwestycje min. w celu połączenie linii średniego napięcia (...) z istniejącą już linią średniego napięcia(...). Po wykonanych pracach dotychczasową linia (...)inwentaryzowano jako element linii (...). W ramach tej inwestycji nie wykonywano prac na spornym gruncie.

Z kolei w 1983r. występujący jako inwestor Nadleśnictwo C. przystąpiło do budowy linii średniego napięcia 15 kV w celu rozbudowy i modernizacji zaplecza technicznego Nadleśnictwa położonego na terenie miejscowości S.. Inwestycja dotyczyła budowy stacji transformatorowej w miejscowości S. oraz linii napowietrznej w celu przyłączenie stacji do sieci. Urządzenia tej linii średniego napięcia 15 kV posadowione zostały m.in. na działkach (...) - po jednym słupie na każdej działce i rozpięte między słupami przewody tej linii. W dniu 20 maja 1983r. dokonano odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji linii średniego napięcia. Linia ta inwentaryzowana była jako element linii (...)– odgałęzienie S.. W ramach tej inwestycji dokonano również przebudowy biegnącej równolegle linii niskiego napięcia dotychczasowego obwodu S.. Elementy tej linii posadowione na działkach (...) nie podlegały jednak przebudowie. Te elementy infrastruktury przyłączone zostały do sieci w 1983r. i od tego momentu wykorzystywane są do przesyłu prądu do chwili obecnej.

W 1991r. przeprowadzono remont stacji transformatorowej S. wieś i linii w obrębie tej stacji. Elementy linii posadowione na spornych działkach nie były objęte przeprowadzonym wówczas remontem.

W okresie posadowienia tej infrastruktury zarządzanie siecią energetyczną i dostawą energii było zadaniem podmiotów państwowych tworzonych przez właściwych ministrów, przy czym właścicielem urządzeń i sieci był Skarb Państwa. Na terenie obejmującym przedmiotowe nieruchomości zarządcą sieci energetycznej w czasie posadowienia i przyłączania do sieci elementów pierwszych elementów infrastruktury elektroenergetycznej objętych wnioskiem w niniejszej sprawie - w 1973r. - był Zakład (...) z siedzibą w B..

Jak ustalił ponadto Sąd Rejonowy, na podstawie zarządzenia nr 13 Naczelnego Dyrektora Zakładów (...) w B. z dnia 10 maja 1978 roku dokonano organizacyjnego wyodrębnienia Zakładu (...) w S.. Zarządzeniem nr 57 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988r. w sprawie podziału niektórych przedsiębiorstw zgrupowanych we Wspólnocie (...) i (...) Brunatnego podziałowi uległ Północny O. Energetyczny w B.. W wyniku tego podziału utworzono m.in. Zakład (...) z siedzibą w S..

Następnie Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu nr 205/O./93 z dnia 9.07.1993r. dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w S. i przekształcono je w jednoosobową spółkę z udziałem Skarbu Państwa. Aktem notarialnym sporządzonym przez notariusza T. J. z dnia 12.07.1993r. w W. przedsiębiorstwo państwowe zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa działającą pod firmą Zakład (...) Spółka Akcyjna. Nastąpiło również przejęcie mienia. W dniu 26.11.2004r. nastąpiło w trybie art. 492 § 1 pkt 1 ksh , przeniesienie całego majątku Zakładu (...) S.A. z siedzibą w S. na (...) SA, która następnie zmieniła nazwę na (...) Spółka Akcyjna.

Sąd I instancji ustalił również, że mienie stanowiące elementy infrastruktury posadowione na spornych działkach było przekazywane w okresie opisanych przekształceń na wskazane podmioty, które wykorzystywały je do przesyłu energii elektrycznej. W okresie eksploatacji posiadacz urządzeń wykonywał przeglądy i usunięcia awarii. W tym celu wkraczał na grunt, nie doznając przeszkód ze strony każdoczesnego właściciela gruntu.

Pismem z dnia 14.12.2009r. uczestnik postępowania zwrócił się do wnioskodawcy o usunięcie urządzeń elektroenergetycznych usytuowanych na działkach (...) (...) oraz o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W odpowiedzi na pismo uczestnika wnioskodawca odmówił usunięcia urządzeń, wskazując, że zostały one posadowione na gruncie uczestnika zgodnie z prawem obowiązującym w okresie ich posadowienia. Wniosek o usunięcie urządzeń względnie zawarcie umowy dotyczącej korzystania z nieruchomości uczestnik ponowił w piśmie z dnia 4.11.2011r. oraz w piśmie z dnia 24.01.2013r. W odpowiedzi na wnioski uczestnika w piśmie z dnia 31.01.2013r. wnioskodawca zawarł propozycje uregulowania sytuacji prawnej poprzez ustanowienie przez uczestnika za wynagrodzeniem służebności przesyłu na rzecz wnioskodawcy. Do ustanowienia służebności przesyłu nie doszło, albowiem strony nie porozumiały się co do wynagrodzenie związanego z korzystaniem z gruntu.

Oceniając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy, bacząc na treść przepisów art. 305 ¹ kc – (...) kc, art. 292 kc, art. 352 kc, art. 245 § 2 kc, art. 176 § 1 kc, art. 348 kc, art. 7 kc w zw. z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 16.07.1961r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz art. 2, 4, 5, 7 i 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, uznał, że wniosek zasługiwał na częściowe uwzględnienie, przy czym równocześnie dostrzegł, że wnioskodawca nie złożył (nawet jako żądanie ewentualne) wniosku o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu.

Badając przesłanki zasiedzenia służebności Sąd Rejonowy wskazał, że posiadanie służebności gruntowej jest posiadaniem specyficznym, a posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej polega na korzystaniu z gruntu w takim zakresie i w taki sposób jaki czyniłaby to osoba wykonująca służebność. Władanie w zakresie służebności gruntowej musi być wykonywane dla siebie. Zasiedzenie takiej służebności może nastąpić wyłącznie wówczas, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia przez odpowiedni czas, przy czym czas ten jest uzależniony od złej lub dobrej wiary posiadacza istniejącej w chwili objęcia w posiadanie – co ma odpowiednie zastosowanie w przypadku zasiedzenia służebności przesyłu. W celu ustalenia momentu, od którego liczyć należy termin zasiedzenia, a więc objęcie przez przedsiębiorstwo przesyłowe posiadania służebności, Sąd I instancji dokonał ustaleń dotyczących daty posadowienia i przyłączenia do sieci urządzeń przesyłowych objętych wnioskiem.

Zdaniem Sądu Rejonowego w pełni znajdują odzwierciedlenie w zgromadzonym materiale dowodowym (zeznania świadka M. P. oraz przedłożone w sprawie dokumenty) twierdzenia wnioskodawcy odnośnie posadowienia (od 1973r.) wszystkich urządzeń przesyłowych na nieruchomości objętej KW nr (...) (działki nr (...)), a stanowiących element linii średniego napięcia 0,15kV kierunek K. oraz urządzeń stanowiących element linii niskiego napięcia 0,4 kV na nieruchomości objętej KW nr (...) (działki nr (...)).

Jednocześnie określenie dokładnej daty przyłączenia linii średniego napięcia odcinek K. do sieci przedsiębiorstwa przesyłowego nie ma decydującego znaczenia dla określenia terminu zasiedzenia służebności w zakresie tych urządzeń albowiem w okresie ich posadowienia działka (...) stanowiła własność Skarbu Państwa – została zbyta przez Skarb Państwa na rzecz osoby fizyczne dopiero w 13 maja 1983 roku i z tą datą łączyć należy początkowy termin biegu okresu zasiedzenie służebności w zakresie urządzeń posadowionych na działce (...). Wówczas sieć średniego napięcia na odcinku K. niewątpliwie była już przyłączona do sieci przesyłowej i eksploatowana w celach przesyłowych.

Natomiast w zakresie infrastruktury dotyczącej linii niskiego napięcia posadowionej na działce (...) zdaniem Sądu meriti wnioskodawca wykazał, iż infrastruktura ta została wybudowana i połączona z siecią przedsiębiorstwa przesyłowego co najmniej z końcem 1973 roku. W tym zakresie Sąd powołał się na dostępną mu dokumentację oraz zeznania świadka M. P., który wskazał, że linia niskiego napięcia 0,4 kV, której elementy posadowione są na działce (...), a która jest obwodem stacji transformatorowej S. zgodnie z wpisami w dokumentacji inwentaryzacyjnej powstać miała również – tak jak linia średniego napięcia – w 1973r., choć również w zakresie tej linii brak dokumentów źródłowych, takich, jak pozwolenie na budowę czy protokół przekazania. Jednak cała ta infrastruktura – jako wynika inwestycji wówczas prowadzonych- w dokumentach inwentarzowych datowana jest na 1973r., jako wspólne zadanie inwestycyjne. Także i w tym przypadku określenie dokładnej daty przyłączenie do sieci nie jest niezbędne w celu ustalenie terminu zasiedzenia. Grunty te w chwili budowy tych urządzeń i przyłączania do sieci stanowiły własność Skarbu Państwa. Rozpoczęcie biegu terminu zasiedzenia łączyć należy i w tym przypadku z datą zbycia nieruchomości (...) przez Skarb Państwa na rzecz osoby fizycznej, a więc z datą 7 lutego 1974 roku.

Jednocześnie zauważył Sąd Rejonowy, że poza elementami linii niskiego napięcia na działkach nr (...) – wbrew twierdzeniem wnioskodawcy – nie posadowiono w tym okresie innych urządzeń energetycznych. W szczególności takie elementy nie zostały na gruncie tym posadowione w zawiązku z przebudową linii dokonaną w 1977r. Świadek M. P. wskazał, że zarówno przebudowa linii średniego napięcia w 1977r. jak i remont stacji transformatorowej S. wraz z częścią linii stanowiących obwód tej stacji w 1991r. nie spowodowały jakichkolwiek zmian w zakresie urządzeń przesyłowych posadowionych pierwotnie w obrębie działek (...). Sąd nie dal jednak wiary zeznaniom tego świadka w zakresie, w jakim twierdził on, że na obszarze tych działek oprócz elementów linii niskiego napięcia znajdują się również posadowione w 1973r. elementy linii głównej średniego napięcia (rozgałęzienie linii), skoro nie znajdują te twierdzenia potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym, w szczególności przeczy temu wydana w sprawie opinia biegłego z zakresu geodezji. Wobec tego brak było podstaw do stwardzenia zasiedzenia służebności w zakresie żądania wnioskodawcy „co do linii głównej średniego napięcia o numerze (...) wybudowanej w 1977r.” ponieważ taki element linii nie jest posadowiony na tym gruncie.

Sąd Rejonowy zważył dalej, że linia średniego napięcia przebiegająca przez działki nr (...) to niewątpliwie wyłącznie fragment linii średniego napięcia wybudowanej w 1983r. – odgałęzienie S.. W zakresie zatem inwestycji związanej z obwodem S., Sąd Rejonowy miał na uwadze to, że inwestorem było tu Nadleśnictwo C.. Ponadto niewątpliwym było, że budowa i przyłączenie do sieci tego fragmentu linii średniego napięcia (odcinek S.) nastąpiło w 1983r., a więc w okresie, kiedy właścicielem działek nr (...) była już osoba fizyczna, a nie Skarb Państwa. Ta inwestycja w zakresie sporych działek nie była więc już realizowana na gruncie Skarbu Państwa. W zakresie tej inwestycji wnioskodawca nie wskazywał na uzyskanie tytułu prawnego do korzystania z gruntu osoby fizycznej - ani w formie umowy cywilno-prawnej ani w formie decyzji administracyjnej o wywłaszczeniu.

W oparciu o powyższe Sąd Rejonowy przyjął, że w zakresie infrastruktury posadowionej na spornym gruncie budowa urządzeń przesyłowych nastąpiła: w odniesieniu do linii średniego napięcia 15 kV odcinek K. na działce (...) oraz do linii niskiego napięcia 0,4 kV obwód S. na działkach (...) kV – rok 1973, a w odniesieniu do linii średniego napięcia 15 kV na działkach (...) - rok 1983. Przyjęciu tak odległej chwili rozpoczęcia biegu zasiedzenia w zakresie infrastruktury z 1973r. sprzeciwia się jednak to, że przedmiotowe nieruchomości, na których wybudowano urządzenia przesyłowe były przedmiotem własności państwowej aż do ich zakupu przez osoby fizyczne. W takiej sytuacji moment objęcia w posiadanie służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu w zakresie urządzeń przesyłowych posadowionych na gruncie Skarbu Państwa przed dniem 31.01.1989r. nie jest tożsamy z momentem posadowienia tych urządzeń na gruncie będącym przedmiotem własności państwowej. Moment ten wiąże się ze zmianą stosunków właścicielskich do gruntu i objęciem jego własności przez inny niż Skarb Państwa podmiot. Ponadto w świetle obowiązujących w ówczesnym systemie prawnym przepisów nie było dopuszczalne obciążenie nieruchomości państwowej przez przedsiębiorstwo państwowe ograniczonym prawem rzeczowym na rzecz innego przedsiębiorstwa państwowego (zasada jednolitej własności państwowej). W tej sytuacji należało przyjąć, że państwowe przedsiębiorstwo przesyłowe w okresie obowiązywania art. 128 kc (uchylony w dniu 1.02.1989r.) korzystało z urządzeń przesyłowych w ramach zarządu mieniem państwowym wyłącznie na rzecz i w imieniu Skarbu Państwa. W niniejszej sprawie w momencie posadowienia spornej infrastruktury i przyłączania do sieci w zakresie urządzeń linii niskiego napięcia na działkach (...) oraz średniego napięcia na działce (...) właścicielem gruntu oraz spornych urządzeń pozostawał Skarb Państwa. Sytuacja zmieniła się dopiero w chwili zbycia uprawnień do gruntu na rzecz osób fizycznych - w przypadku działek (...) nastąpiło to w dniu 7 lutego 1974 roku, a w przypadku działki (...) nastąpiło to 13 maja 1983 roku. Dopiero od tego momentu liczyć należy początkowy termin biegu zasiedzenia – różny dla tej infrastruktury posadowionej na każdej z tych działek. W tym bowiem dopiero momencie – w związku ze zmianą właściciela gruntu obciążanego - mówić można o objęciu służebności w posiadania i na ten moment oceniać należy dobrą lub złą wiarę posiadacza prowadzącą do zasiedzenie służebności. W tym przypadku moment posadowienia urządzeń przesyłowych nie jest tożsamy z objęciem w posiadanie służebności przesyłu. W zakresie natomiast urządzeń linii średniego napięcia 15kV odcinek S. posadowionych na działkach (...) budowa i przyłączenie do sieci przedsiębiorstwa przesyłowego nastąpiło w 1983r., a wtedy nieruchomość nie stanowiła własności Skarbu Państwa, a więc posiadacza służebności w zakresie tych urządzeń. Wobec tego dla tych urządzeń jest to początkowy termin biegu okresu zasiedzenie służebności.

Oceniając, czy przedsiębiorstwo przesyłowe było w momencie wejścia w posiadanie służebności w dobrej, czy w złej wierze (a zatem dla oceny, jak długi jest termin zasiedzenia), Sąd Rejonowy miał na względzie, że poprzednik prawny wnioskodawcy nie uzyskał decyzji administracyjnych wydawanych na podstawie ustawy z dnia 21.08.1997r. o gospodarce nieruchomościami, jak i z dnia 12.03.1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości - odnośnie spornych gruntów. Zresztą legitymowanie się taką decyzją nie mogło stanowić podstawy do przyjęcia, że przedsiębiorstwo przesyłowe objęło służebność w posiadanie prowadzące do zasiedzenia, a tym bardziej, że objęcie to następowało w dobrej wierze. Korzystanie z urządzeń przesyłowych było jedynie wykonywaniem uprawnień wynikających z takich decyzji, nie były to jednak aktu posiadania cudzej nieruchomości skierowane przeciwko jej właścicielowi, których wykonanie mogłoby doprowadzić do zasiedzenia służebności (III CZP 87/13, II CSK 432/07, I CSK 171/08).

Dalej Sąd Rejonowy zważył, że w niniejszej sprawie ocena dobrej i złej wiary w momencie objęcia w posiadania służebności podlegała różnej ocenie – odrębnie dla urządzeń, które posadowione były na gruncie w chwili, gdy jego właścicielem był Skarb Państwa, a inaczej, gdy w chwili budowy urządzeń właścicielem gruntu była osoba fizyczna. W tym pierwszym przypadku wnioskodawcy (poprzednikowi prawnemu) można przypisać dobrą wiarę, skoro w chwili, kiedy działka stała się własnością (...) Zakład (...), który w imieniu Skarbu Państwa wykonywał faktyczne władztwo nad sprzedaną nieruchomością w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, mógł zasadnie przypuszczać, że nabywca godzi się na istniejące obciążenie jego nieruchomości. Formalnie, z punktu widzenia obowiązującej wtedy zasady jedności własności państwowej, Skarb Państwa był w dobrej wierze. Także po wyeliminowaniu z porządku prawnego tej zasady przedsiębiorstwo państwowe i jego następcy prawni, czyli wnioskodawca pozostawali w dobrej wierze skoro przez kilkadziesiąt lat właściciele nie podejmowali żadnych czynności, które świadczyłyby o tym, że nie uznają faktycznego obciążenia ich nieruchomości na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego. W efekcie przyjął Sąd I instancji, iż zasiedzenie to nastąpiło: w przypadku urządzeń linii niskiego napięcia na działkach (...) z dniem 8 lutego 1984r., a więc z upływem dziesięcioletniego okresu wynikającego z art. 172 § 1 kc (w brzmieniu przed 1 października 1990r., więc przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny) związku z art. 292 kc, a w przypadku urządzeń średniego napięcia na działce (...) z dniem 14 maja 2013r., a więc z upływem przedłużonego, dwudziestoletniego okresu wynikającego z art. 172 § 1 kc (w brzmieniu obowiązującym po 1.10.1990r. wobec treści art. 9 powołanej ustawy z dnia 28 lipca 1990r.).

Ustalając podmioty, na rzecz których nastąpiło zasiedzenie prawa, przyjął Sąd Rejonowy uprawnienia podmiotu posiadającego służebność na dzień upływu terminu zasiedzenia: w przypadku linii niskiego napięcia na działkach (...) zasiedzenie ustalono na rzecz Skarbu Państwa, a przypadku urządzeń średniego napięcia na działce (...) na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego Zakład (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w S..

Zdaniem też Sądu Rejonowego wnioskodawca prawidłowo wykazał posiadanie służebności przez kolejne przedsiębiorstwa przesyłowe, w szczególności umożliwiając zliczanie okresów posiadania.

W ocenie Sądu I instancji brak było podstaw do przyjęcia dobrej wiary przy obejmowaniu w posiadania służebności w zakresie urządzeń linii średniego napięcia posadowionych na działkach (...) w 1983 roku, a więc w okresie gdy grunty te stanowiły już własność osoby fizycznej. Brak własnego tytułu oraz tytułu uprawniającego do korzystania z tych gruntów przez poprzednika prawnego wyłącza dobrą wiarę, skoro powinien wzbudzić poważne wątpliwości odnośnie tego, czy posiadaczowi przysługuje prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie. Zdaniem Sądu Rejonowego poprawność prowadzenia inwestycji z punktu widzenia prawa budowlanego (legitymowanie się decyzją administracyjną zezwalającą na budowę) nie ma wpływu na kwalifikację posiadania z punktu widzenia dobrej lub złej wiary. Ponadto usprawiedliwione okolicznościami przekonanie przedsiębiorcy przesyłowego, że przysługuje mu jakikolwiek tytuł prawny do korzystania z nieruchomości musi odnosić się do określonego tytułu prawnego do korzystania z cudzej nieruchomości – a mianowicie w zakresie służebności. W tym zaś przypadku dla ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, a więc prawa, którego stwierdzenia zasiedzenia domaga się wnioskodawca, dla jego powstania wymagana jest dla oświadczenia woli właściciela, który prawo ustanawia, forma aktu notarialnego. Brak zachowania formy notarialnej oświadczenia dla ustanowienia prawa rzeczowego nie może uzasadniać przyjęcia dobrej wiary przy obejmowaniu w posiadanie. W niniejszej sprawie wnioskodawca nie wywodził złożenia przez właściciela gruntu oświadczenia o ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego w takiej formie. Nie zostało też ustalone, aby między właścicielem gruntu a właścicielem urządzeń przesyłowych doszło do uregulowania kwestii korzystania z gruntu w czasie biegu terminu zasiedzenia. W efekcie uznał Sąd Rejonowy, że brak jest podstaw do przyjęcia dla ustalenia zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu dla urządzeń posadowionych na działkach (...)/ i (...)w 1983r. krótszego okresu posiadania wynikającego z objęcia w posiadanie tej służebności w dobrej wierze przez poprzednika prawnego wnioskodawcy (20-letni okres zasiedzenia wynikający z art. 172 § 1 k.c. przy zastosowaniu art. 292 k.c.). Okoliczności objęcia w posiadania uzasadniają natomiast przyjęcie złej wiary, czyli 30-letniago okresu zasiedzenia.

Sąd I instancji podkreślił, że zasiedzenie służebności mogło nastąpić na rzecz podmiotu, który wykonywał posiadanie w momencie upływu 30 letniego okresu liczonego od rozpoczęcia biegu zasiedzenie, a więc w 2013r. Toteż, skoro przedmiotem rozpoznania był tylko wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, to naruszeniem art. 321 § 1 kpc byłoby orzeczenie o nabyciu przez wnioskodawcę służebności przesyłu w sytuacji, gdy przedmiotem żądania wnioskodawcy było wyłącznie żądanie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. Skoro również w zakresie urządzeń na działkach (...) posadowionych w 1983 roku wnioskodawca domagał się ustalenie nabycia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a ustalony przez sąd okres zasiedzenie dotyczący tych urządzeń upłynął po 3 sierpnia 2008 roku, sąd nie mógł stwierdzić zasiedzenia tego prawa na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego, albowiem nabycie dotyczył mogło ewentualnie jedynie służebność innego rodzaju tj. służebność przesyłu.

Z rozstrzygnięciem powyższym nie zgodził się zarówno uczestnik postępowania, jak i wnioskodawca.

W apelacji wywiedzionej przez uczestnika postępowania, zaskarżył on orzeczenie Sądu I instancji w części, tj. w zakresie punktu 1 i punktu 2 wydanego postanowienia. Apelujący podniósł przy tym zarzuty:

1)  naruszenia art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 2 i 3, art. 32 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji RP poprzez nieprawidłowe uznanie, że możliwe jest zasiedzenie (zasiadywanie) służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu przed dniem 3.08.2008r.,

2)  naruszenia art. 1 Protokołu dodatkowego numer 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności poprzez nieprawidłowe uznanie, że możliwe jest zasiedzenie (zasiadywanie) służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu przed dniem 3.08.2008r.,

3)  naruszenia art. 292 kc w zw. z art. 285 § 1 i § 2 kc poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że możliwe jest zasiedzenie (zasiadywanie) służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu przed dniem 3.08.2008r., a także, że możliwe jest ustanowienie służebności gruntowej po prostu na rzecz określonego podmiotu w sytuacji, gdy służebność gruntową można ustanowić wyłącznie na rzecz właściciela konkretnej nieruchomości władnącej,

4)  poczynienia błędnych ustaleń faktycznych polegających na uznaniu, że doszło do przeniesienia służebności gruntowej w odniesieniu do nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) przez Skarb Państwa na rzecz Zakładu (...) SA.

W uzasadnieniu wywiedzionej apelacji uczestnik postępowania co do zasady sprzeciwił się możliwości stwierdzania zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu w czasie, w którym służebność przesyłu nie była znana w przepisach prawa powszechnie obowiązującego. W tym zakresie powołał się na dostrzeżony w orzecznictwie sądów powszechnych problem, zgłoszony ponadto do Trybunału Konstytucyjnego. W ocenie apelującego wykładnia Sądu Najwyższego jest niekorzystna dla właściciel nieruchomości. Ponadto zdaniem uczestnika nie zostały spełnione przesłanki zasiedzenia, przede wszystkim nie upłynął okres 30 lat (posiadanie w złej wierze) w odniesieniu do nieruchomości objętej księgą wieczystą (...). Nie udowodniono też w sprawie przejścia posiadania urządzeń przesyłowych ze Skarbu Państwa na poprzedników prawnych wnioskodawcy po dniu 1.01.1989r. w zakresie konkretnych urządzeń, a nadto Sąd Rejonowy błędnie ocenił pismo uczestnika z dnia 31.01.2013r wystosowane do wnioskodawcy. W efekcie podniesionych zarzutów apelujący uczestnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w zaskarżonej części poprzez oddalenie wniosku o zasiedzenie w całości, jak i o zasądzenie na swoją rzecz od wnioskodawcy kosztów postępowania, jak i postępowania odwoławczego.

W apelacji wywiedzionej przez wnioskodawcę, zaskarżył on orzeczenie Sądu Rejonowego w części dotyczącej punktu 3 oraz podniósł zarzuty naruszenia prawa materialnego w postaci przepisów:

1)  art. 292 kc w zw. z art. 172 § 1 kc oraz w zw. z art. 285 § 1 kc poprzez oddalenie wniosku w zakresie żądania zasiedzenia służebności gruntowej w stosunku do linii średniego napięcia 15 kV przebiegającej przez działki nr (...) pomimo upływu terminu wymaganego do zasiedzenia prawa służebności gruntowej o treści służebności przesyłu zarówno w dobrej, jak i w złej wierze liczonego od ustalonej przez Sąd początkowej daty terminu zasiedzenia,

2)  art. 285 § 1 kc w zw. z art. 292 kc oraz w zw. z art. 305 ⁴ kc poprzez oddalenie wniosku w zakresie żądania zasiedzenia służebności gruntowej w stosunku do linii średniego napięcia 15 kV przebiegającej przez działki nr (...) w wyniku ustalenia daty zasiedzenia po 2013r. i uznania, że po wejściu w życie przepisów regulujących służebność przesyłu w 2008r. nie można zasiedzieć służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a zasiedzeniu podlega prawo służebności przesyłu.

Bacząc na powyższe apelujący wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 3 poprzez stwierdzenie, że nabył on z dniem 21.05.2013r. przez zasiedzenie służebność gruntową o treści służebności przesyłu obciążającą nieruchomość gruntową położoną w S., stanowiącą działki ewidencyjne o numerach (...), dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą nr (...) (nieruchomość obciążona) polegającą na prawie korzystania z nieruchomości obciążonej poprzez utrzymywanie, eksploatowanie, konserwowanie i naprawianie urządzeń linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV. Ewentualnie domagał się apelujący wnioskodawca uchylenia postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a ponadto wniósł o zasądzenia na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację uczestnika postępowania wnioskodawca wniósł o jej oddalenie, jak i o zasądzenia na swoją rzecz od uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje, jako bezzasadne, podlegały oddaleniu.

Z treści art. 382 kpc wynika, że sąd apelacyjny ma nie tylko uprawnienie, ale i obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17.04.1998r., II CKN 704/97, OSNC 1998 nr 12, poz. 214). Sąd II–ej instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli Sądu I – ej instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed Sądem I-ej instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

Sąd Okręgowy, przy rozpoznaniu niniejszej sprawy, przeniesionej na skutek wywiedzionych przez uczestników apelacji na etap postępowania drugoinstancyjnego, pozostaje zatem sądem merytorycznym, i podobnie, jak Sąd I–ej instancji ma obowiązek przeanalizowania raz jeszcze całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonania samodzielnych ustaleń, jeżeli te ustalenia byłyby odmienne od tych poczynionych na poczet orzeczenia Sądu I-ej instancji oraz dokonania analizy prawnej zgłoszonego w sprawie wniosku.

Przeprowadzone w powyższy sposób postępowanie apelacyjne pozwoliło Sądowi Okręgowemu na uznanie, iż Sąd Rejonowy przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe i na jego podstawie dokonał ustaleń faktycznych, które w pełni zasługują na aprobatę, dlatego Sąd II instancji uznaje je za własne, bez koniczności powtarzania. Uznaje za prawidłowe również wnioski, stanowiące ocenę wyników postępowania dowodowego.

Odnosząc się kolejno do wywiedzionych w sprawie apelacji i podniesionych w nich zarzutów, dostrzec należało, że uczestnik postępowania, co do zasady nie akceptował możliwości stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, upatrując w takiej konstrukcji prawnej naruszenia zasad i przepisów konstytucyjnych, jak i konwencji międzynarodowej. W jego ocenie oparte na orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowisko Sądu Rejonowego, którego wyrazem jest zaskarżone orzeczenie, dowodzi naruszenia takich norm prawnych wynikających z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jak: zasada demokratycznego państwa prawa, zasada ochrony prawa własności, zasada wolności, zasada równości wobec prawa, zasada proporcjonalności.

Odpowiadając na powyższą argumentację, należy wskazać, że zagwarantowana w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ochrona prawa własności może doznawać pewnych ograniczeń. Realizacją tej konstytucyjnej zasady jest określona w art. 140 kc treść prawa własności, które obejmuje szeroką sferę uprawnień właściciela w zakresie korzystania z rzeczy, czerpania z niej pożytków i rozporządzania nią. Przepis ten stanowi, iż właściciel może to czynić „z wyłączeniem innych osób”, chyba że doznaje ograniczeń z mocy uregulowań ustawowych lub płynących z zasad współżycia społecznego. Konstytucyjnie gwarantowane prawo własności, jako najsilniejsze prawo do rzeczy, nie jest zatem prawem absolutnym i w wielu wypadkach musi ono ustąpić na rzecz dobra ogólnego, wyrażającego się koniecznością zaspokajania potrzeb społecznych, nie wyłączając samego właściciela. Zatem granice wyłączności władania rzeczą przez właściciela oceniane być muszą z uwzględnieniem najogólniej pojętego interesu publicznego. Zezwala na to również prawo międzynarodowe, bowiem z art. 1 Protokołu Nr (...) do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonego w P. dnia 20 marca 1952 r. oraz sporządzonego w S. dnia 16 września 1963 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175 ze zm.) wynika przyzwolenie sygnatariuszom na ustanawianie prawa „jakie uznają za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym albo w celu zapewnienia uiszczania podatków lub innych należności pieniężnych”.

Do potrzeb społecznych, które uzasadniają ograniczenia prawa własności należy niewątpliwie dostarczanie energii elektrycznej. W sytuacji, gdy związane jest to z korzystaniem z gruntów ich właściciele muszą się liczyć z uszczupleniem ich właścicielskich prerogatyw. Już w art. 8 ustawy elektrycznej z dnia 21 marca 1922 r. (Dz. U. 1935 r. Nr 17, poz. 98) ustawodawca wyposażył zakłady elektryczne w prawo korzystania – za odszkodowaniem – z posiadłości państwowych i prywatnych w celu prowadzenia przewodów nad lub pod ziemią, ustawiania stacji transformatorów i innych tego rodzaju urządzeń, umocowywania przewodów i wsporników na ścianach, dachach budynków oraz obcinaniu gałęzi drzew rosnących w pobliżu przewodów. Również z art. 4 ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz. U. 1950 r. Nr 28, poz. 256) wynika, że we wsiach i osiedlach, objętych zarządzeniem o powszechnej elektryfikacji, osobom posiadającym odpowiednie upoważnienie właściwego zjednoczenia energetycznego przysługuje prawo wstępu na posesje i do budynków, dokonywania tam oględzin i pomiarów oraz wykonywania robót i zakładania urządzeń. Ustawa nie zawierała uregulowań dotyczących odszkodowania za zainstalowane na nieruchomości urządzenia bądź za wyłączony z użytkowania grunt. W art. 5 ust. 2 ustawa ta przewidywała natomiast możliwość nałożenia na zainteresowanych obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych na cele związane z elektryfikacją. Kolejna ustawa regulująca tę materię – z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. 1974 r. Nr 10, poz. 64) w art. 35 ustanowiła szczególny tryb wywłaszczania nieruchomości w razie zakładania i przeprowadzania na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów służących do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności i innych, ale tylko wtedy, gdy nieruchomość nie nadawała się do dalszego racjonalnego jej użytkowania przez właściciela na cele dotychczasowe. Powyższe uregulowania, wyraźnie ograniczające uprawnienia właścicieli nieruchomości, nie pozwalały jednak na konstruowanie jakichkolwiek roszczeń natury odszkodowawczej, o ile właściciel doznawał tylko ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości a podmiotowi realizującemu zamierzenia inwestycyjne nie można było przypisywać bezprawności działania. Nadto we wskazanym wyżej stanie prawnym inwestor nie musiał się bowiem liczyć z oporem właściciela w razie instalowania urządzeń infrastruktury technicznej związanej z elektryfikacją. Dopiero ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. 1991 r. Nr 30 poz. 127, ze zm.) wprowadziła przełom w tym zakresie, bowiem w art. 70 ust. 1 in fine nakazywała, przed przystąpieniem do prac, przeprowadzenie negocjacji z właścicielem nieruchomości i wyjednanie jego zgody na ich przeprowadzenie. Brak takiej zgody nie niweczył zamierzonego zainstalowania urządzeń przesyłowych a jedynie wymuszał obowiązek uzyskania zezwolenia rejonowego organu rządowej administracji ogólnej (art. 73). Tylko w wypadku gdy urządzenia te uniemożliwiały dalsze racjonalne korzystanie z nieruchomości, podlegała ona wywłaszczeniu. Nakładała ona na właściciela obowiązek udostępnienia terenu osobom i jednostkom zobowiązanym do wykonania czynności związanych z eksploatacją i konserwacją zainstalowanych przewodów i urządzeń. Odpowiednikiem przepisu art. 70 ust. 2 powyższej ustawy jest aktualnie art. 124 ust. 6. Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. 2000 r. Nr 46 poz. 543 ze zm.). Także i w wyroku z dnia 15.06.2016r. Sąd Najwyższy wskazał, że Nabycie przez zasiedzenie służebności przesyłu ingeruje w prawo własności, ale nie pozbawia właściciela nieruchomości obciążonej wszystkich uprawnień wskazanych w art. 140 kc, a także rozporządzania nią, nie narusza zatem istoty prawa własności (II CSK 639/15, L.).

Dalej zauważyć należało, że apelujący uczestnik postępowania A. M. dla uzasadnienia swego stanowiska odwołał się też do pytań prawnych postawionych Trybunałowi Konstytucyjnemu w związku z wątpliwościami co do zgodności z Konstytucją RP przepisów art. 292 kc w zw. z art. 285 § 1 i § 2 kc. Ma z nich wynikać, że pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2003 r. (III CZP 79/02) nie zyskał powszechnej aprobaty. Do przeforsowania takiej koncepcji zmierza również apelacja uczestnika postępowania. Tymczasem, zdaniem Sądu Okręgowego, dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego, na którym swe orzeczenie oparł Sąd I-ej instancji, daje podstawę do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy w sposób, w jaki uczynił to Sąd Rejonowy.

W tym miejscu należy wskazać, że w sytuacji, gdyby Trybunał Konstytucyjny, po rozpoznaniu, połączonej ze sprawami P 11/16, P 14/16 i P 18/16, sprawy rozpoznawanej pod wspólną sygnaturą P 10/16, uznał, że te przepisy, których dotyczą wskazane przez uczestnika postępowania pytania prawne, są niekonstytucyjne, powstanie prawna możliwość wznowienia postępowania (por. art. 401 ¹ kc). W obowiązującym natomiast na chwilę orzekania stanie prawnym brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia apelacji uczestnika postępowania opartej na przedstawionej wyżej argumentacji.

Na uwzględnienie nie zasługiwały również pozostałe twierdzenia zawarte w apelacji A. M.. Opierały się one na założeniu, że Sąd Rejonowy poczynił błędne ustalenia faktyczne, jak i dopuścił się naruszenia przepisu art. 176 kc w zakresie, w jakim uznał, iż doszło do przeniesienia posiadania służebności gruntowej o treści służebności przesyłu w odniesieniu do nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...) na rzecz Zakładu (...) SA. W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw prawnych i faktycznych do podzielenia racji apelującego uczestnika także i w tym zakresie. Sąd Rejonowy kwestię tę szczegółowo przeanalizował, jak również wyczerpująco uzasadnił. W ocenie także Sądu II-ej instancji wnioskodawca prawidłowo wykazał posiadanie służebności przez kolejne przedsiębiorstwa przesyłowe w sposób umożliwiający zliczenie okresów posiadania. W tej sytuacji apelacja wywiedziona przez uczestnika A. M., jako bezzasadna, nie zasługiwała na uwzględnienie.

Niezasadne okazały się również zarzuty zgłoszone w apelacji wywiedzionej przez wnioskodawcę.

Zważyć na wstępie tych rozważań prawnych należy, że dopuszczalność nabycia w drodze zasiedzenia służebności przesyłu lub służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu została zgodnie przesądzona w orzecznictwie sądowym i dziś nie budzi wątpliwości (vide: m.in. uchwały SN: z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZP 31/13; z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13; z dnia 9 sierpnia 2011 r., III CZP 10/11 i z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08; wyroki SN: z dnia 19 maja 2004 r., III CK 496/02; z dnia 11 marca 2005 r., II CK 489/04; z dnia 12 grudnia 2008 r., II CSK 389/08; postanowienia SN: z dnia 10 lipca 2008 r., III CSK 73/08; z dnia 7 listopada 2008 r., II CSK 326/08; z dnia 5 czerwca 2009 r., I CSK 392/08; z dnia 22 lipca 2010 r., I CSK 606/09; z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 157/11; z dnia 18 kwietnia 2012 r., V CSK 190/11; z dnia 26 lipca 2012 r., II CSK 752/11; z dnia 9 stycznia 2014 r., V CSK 87/13 - L.).

Apelacja wnioskodawcy opierała się na przekonaniu apelującego, że Sąd Rejonowy błędnie nie stwierdził zasiedzenia służebności gruntowej o cechach służebności przesyłu, mimo poczynienia ustaleń, że upłynął wymagany dla zasiedzenia termin. Apelacja ta jest wyrazem dezaprobaty wnioskodawcy dla stanowiska Sądu I-ej instancji, który uznał, że po wejściu w życie w 2008r. przepisów regulujących służebność przesyłu nie ma możliwości zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu a zasiedzeniu podlega jedynie prawo służebności przesyłu.

Tego poglądu wnioskodawcy nie można zaaprobować a sprzeczne z wnioskami Sądu Rejonowego, w omawianym zakresie, argumenty uznać należy za niczym nieuzasadnioną polemikę.

Przypomnieć za Sądem Rejonowym należy, że ustawą z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. nr 116, poz. 731), ustawodawca w art. 305 ¹ kc wprowadził do kodeksu cywilnego instytucję służebności przesyłu. Przed tą zmianą Kodeksu cywilnego, jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy, w judykaturze i doktrynie panowało przekonanie, że służebność gruntowa była instytucją prawa rzeczowego przystosowaną najlepiej do zaspokajania i obsługi interesów zarówno właściciela nieruchomości, jak i przedsiębiorcy przesyłowego. Jednak z uwagi na jednoczesne zastrzeżenia co do wykorzystania w tym przedmiocie unormowań regulujących „klasyczną” służebność gruntową, zachodziła potrzeba interwencji ustawodawczej mającej na celu dostosowanie służebności gruntowej do wymagań związanych z koniecznością zapewnienia dostępu przedsiębiorcy przesyłowemu do urządzeń posadowionych na cudzych gruntach, dlatego w noweli z dnia 30 maja 2008 r. wprowadzono do Kodeksu cywilnego służebność przesyłu, jako rodzaj służebności gruntowej. Różni się ona w kilku istotnych kwestiach od tradycyjnej służebności gruntowej, którą pozostawiono bez zmian, natomiast art. 305 ⁴ kc stanowi, że do służebności przesyłu stosuje się odpowiednie przepisy o służebnościach gruntowych. Zmiany te w niczym nie naruszyły dotychczasowych uregulowań w zakresie nabycia służebności gruntowej (o cechach służebności przesyłu) w drodze zasiedzenia.

Argumentacja apelacyjna wnioskodawcy opiera się tylko i wyłącznie na odosobnionych poglądach doktryny, które są jednakowoż sprzeczne z, utrwalonym i powszechnie akceptowanym w judykaturze, orzecznictwem Sądu Najwyższego a które Sąd Okręgowy w pełni popiera. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 maja 2013 r. (III CZP 18/13, L.) wyraźnie wskazał, że przed wejściem w życie art. 305 ¹ -305 ⁴ kc było dopuszczalne nabycie w drodze zasiedzenia na rzecz przedsiębiorcy służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu. W uchwale tej Sąd Najwyższy przesądził również to, że po dniu 3 sierpnia 2008r., na skutek upływu terminu zasiedzenia po tym dniu, ale rozpoczętego wcześniej, przedsiębiorca nabywa służebność przesyłu, przy czym okres występowania stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia służebności przesyłu.

Istotne w niniejszej sprawie jest również to, że postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia ma szczególny charakter, gdyż jego celem jest określenie stosunków własnościowych nieruchomości. Dlatego postępowanie to toczy się w trybie nieprocesowym, a sąd nie jest związany żądaniem zawartym we wniosku, lecz ma obowiązek wydania orzeczenia odpowiadającego stanowi prawnemu, jaki wynika z dokonanych w toku postępowania ustaleń (art. 610 § 1 kpc w zw. z art. 677 kpc). Nie jest zatem wykluczone również stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości w mniejszym rozmiarze, niż wynika ze zgłoszonego żądania (vide: post. SN z 4 grudnia 2008 r., I CSK 225/08, L.). Z mocy art. 610 § 1 kpc w zw. z art. 670 § 1 i 677 § 1 kpc sąd nie jest związany również terminem zasiedzenia, ani kręgiem osób mogących stać się właścicielami nieruchomości wskazanym przez strony i powinien dokonać koniecznych ustaleń z urzędu, wydając orzeczenie stosownie do wyników postępowania dowodowego. Wskazać należy, że wynikający z zawartego w art. 610 § 1 kpc odesłania do art. 677 kpc zakres niezwiązania sądu żądaniem w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia dotyczy możliwości określenia innego nabywcy, innej daty nabycia ewentualnie innego, ograniczonego przedmiotowo, zakresu nabycia własności. Jednak nie obejmuje możliwości orzekania o innym przedmiocie ani o innym prawie, które nie było przedmiotem żądania. W tym zakresie na podstawie art. 13 § 2 kpc w postępowaniu procesowym odpowiednie zastosowanie znajduje art. 321 § 1 kpc (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5.7.2012 r., IV CSK 606/11, L.).

Trafnie wobec powyższego zważył Sąd Rejonowy, że skoro wnioskodawca nie wystąpił (nawet w ramach żądania ewentualnego) z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu, to przyjmując za słuszny pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w postanowieniu z dnia 29 stycznia 2016r. (II CSK 128/15, L.), że służebność przesyłu i służebność gruntowa odpowiadająca treści służebności przesyłu są odrębnymi konstrukcjami prawa i nie można ich utożsamiać, brak było podstaw do uwzględnienia apelacji wnioskodawcy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł, jak w pkt 1 sentencji, na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc (pkt 2 sentencji). W przepisie tym została wyrażona zasada orzekania o kosztach w postępowaniu nieprocesowym. Stosownie do jego brzmienia, każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Oznacza to, że uczestnika postępowania obciążają koszty tej czynności, której sam dokonał, oraz czynności podjętej w jego interesie (np. przez sąd czy to z urzędu czy na wniosek uczestnika, np. koszty opinii biegłego). Co do zasady zatem koszty poniesione przez uczestników związane z ich udziałem w sprawie nie podlegają wzajemnemu rozliczeniu (zwrotowi). Zasada ujęta w ramach art. 520 § 1 kpc jest nienaruszalna w sytuacji, w której uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub – mimo braku tej równości – ich interesy są wspólne.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższa zasada znajduje zastosowanie dla rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w niniejszej sprawie w postępowaniu apelacyjnym.