Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Dorota Curzydło (spr.)

Sędziowie SO: Mariola Watemborska, Andrzej Jastrzębski

Protokolant: sekr. sądowy Barbara Foltyn

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2014 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa D. C. i J. C. (1)

przeciwko J. C. (2) i G. C.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Rejonowego
w Lęborku z dnia 14 stycznia 2014r., sygn. akt I C 102/13

1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w pkt 1 oddala powództwo,

b)  w pkt 2 zasądza od powodów D. C. i J. C. (1) solidarnie na rzecz pozwanych J. C. (2) i G. C. kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu,

2. zasądza od powodów D. C. i J. C. (1) solidarnie na rzecz pozwanych J. C. (2) i G. C. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu części kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 152/14

UZASADNIENIE

Powodowie D. C. i J. C. (1) domagali się zasądzenia od pozwanych J. C. (2) i G. C. kwoty 56.167,40 zł wraz z należnościami ubocznymi. W uzasadnieniu pozwu podnieśli, że dokonali na rzecz pozwanych darowizny nieruchomości obciążonej hipoteką z tytułu zaciągniętego kredytu, który pozwani mieli spłacić.

Pozwani J. C. (2) i G. C. w odpowiedzi na pozew wnieśli o jego oddalenie. Zaprzeczyli przy tym, aby w dacie darowizny nieruchomości, zobowiązali się wobec powodów, do spłaty ich zobowiązań wobec wierzycieli hipotecznych ujawnionych w księdze wieczystej przed dokonaniem darowizny.

Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2014 roku Sąd Rejonowy w Lęborku zasądził od pozwanych J. C. (2) i G. C. solidarnie na rzecz powodów D. C. i J. C. (1) kwotę 56.167,40 zł, wraz z należnymi odsetkami ustawowymi w wysokości 13% od dnia 31 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty, oraz kwotę 4.017 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 1 sentencji). Nadto nakazał ściągnąć od pozwanych solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Lęborku kwotę 2.409 zł tytułem opłaty od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powodowie byli zwolnieni (punkt 2 sentencji).

W dniu 2 czerwca 2004 roku powodowie zaciągnęli w (...) Bank (...) S.A. kredyt w wysokości 26.440 CHF, który miał zostać spłacany w okresie 179 miesięcy.

W okresie od czerwca 2004 roku do grudnia 2012 roku powodowie spłacili kwotę 56.167,40 zł, na którą składały się kwota 38.427,35 zł tytułem kapitału i 17.740,05 zł tytułem odsetek.

W dniu 21 listopada 2005 roku powodowie dokonali na rzecz pozwanych darowizny nieruchomości położonej w W., Gmina W., o łącznej powierzchni(...), składającej się z działek numer (...).

Jak wynika z § 2 umowy darowizny, J. C. (1) cały swój udział wynoszący ¼ część oraz wspólnie z D. C. udział wynoszący ¾ części w nieruchomości składającej się z działki (...) oraz działkę numer (...) darowali pozwanym.

Nieruchomość obciążona jest hipoteką na rzecz (...) Bank (...) S.A. Oddział w W..

Jeszcze przed dokonaniem darowizny powodowie w dniu 9 grudnia 2004 roku zawarli z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. umowę dzierżawy działki nr (...), na której jest posadowiona elektrownia wiatrowa o mocy 2 MW. Umowa została zawarta na okres 25 lat. Czynsz z tytułu umowy dzierżawy miał wynosić równowartość 2.500 euro za każdy rok.

Według powódki, pozwani po dokonaniu darowizny mieli przekazywać powodom czynsz z dzierżawy części nieruchomości, na której znajduje się elektrownia wiatrowa, który powodowie mieli przeznaczyć na spłatę kredytu oraz zabezpieczenie swoich potrzeb finansowych.

Po dokonaniu darowizny powódka otrzymuje świadczenie emerytalne aktualnie w kwocie 818,84 zł, zaś powód J. C. (1) rentę strukturalną, która w dacie ustalenia prawa, tj. w miesiącu listopadzie 2005 roku wynosiła 1.766,50 zł, a od marca 2012 roku 2.509,43 zł.

W dniu 22 maja 2013 roku pozwani dokonali sprzedaży części nieruchomości, którą otrzymali od powodów na rzecz K. D..

Sąd I instancji podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie okolicznością bezsporną pozostawał fakt, iż pozwani otrzymali od powodów w drodze darowizny nieruchomość obciążoną hipoteką ustanowioną na zabezpieczenie zaciągniętego przez powodów kredytu. Po za sporem pozostawał również fakt, iż pozwani wiedzieli o tym, że na nieruchomości, którą otrzymali w drodze darowizny ustanowiona jest hipoteka. Świadczy o tym § 1 umowy darowizny z dnia 21 listopada 2005 roku, oraz zeznania świadka notariusz H. C., która potwierdziła, że informowała strony o skutkach prawnych wynikających z obciążenia nieruchomości hipoteką.

Sąd wyjaśnił, że celem hipoteki jest zabezpieczenie wierzytelności. Samo ustanowienie hipoteki jest neutralne dla nieruchomości i jej właściciela, a zatem może on nią dowolnie dysponować poprzez jej sprzedaż lub jak w niniejszej sprawie dokonać darowizny nieruchomości obciążonej hipoteką. Zabezpieczenie hipoteczne polega więc na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na to czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed osobistymi wierzycielami właściciela tej nieruchomości. Można zbyć nieruchomość obciążoną hipoteką (sprzedać, podarować, znieść jej współwłasność), lecz z chwilą przeniesienia własności obok dłużnika osobistego (czyli tego, kto zaciągnął dług) pojawia się dłużnik rzeczowy (nabywca nieruchomości), którego odpowiedzialność nabiera charakteru in solidum z dłużnikiem osobistym. Odpowiedzialność nowego właściciela jest ograniczona do nabytej nieruchomości. Przeniesienie własności nieruchomości obciążonej hipoteką nie oznacza bowiem automatycznie cesji wierzytelności, którą hipoteka zabezpiecza. Dłużnikiem nadal jest ten, kto zaciągnął dług. Jednak z uwagi na charakter hipoteki nowy właściciel staje się potencjalnie zagrożony spłatą cudzego długu. Możliwa jest także sytuacja, że jednocześnie ze zbyciem nieruchomości dochodzi za zgodą wierzyciela do cesji wierzytelności (długu) na nowego właściciela. Wówczas to on staje się jedynym dłużnikiem. Wierzyciel hipoteczny jest uprawniony do zaspokojenia się z obciążonej nieruchomości bez względu na to, kto stał się jej właścicielem po obciążeniu hipoteką. Zmiana właściciela nieruchomości obciążonej w wyniku czynności prawnej pozostaje bez wpływu na dalsze istnienie hipoteki, każdy bowiem kolejny właściciel staje się z mocy prawa dłużnikiem hipotecznym.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne twierdzenia powodów, co do zobowiązania się przez pozwanych, po dokonaniu na ich rzecz darowizny, do spłaty zaciągniętego przez powodów kredytu. Przesłuchani w sprawie świadkowie G. E., M. E. oraz B. S. potwierdzili, że pozwani mieli przekazywać powodom pieniądze z dzierżawy części nieruchomości, na której posadowiona jest elektrownia wiatrowa na spłatę zaciągniętego kredytu z czego się jednak nie wywiązywali. Po upływie zastrzeżonego w umowie darowizny terminu dokonali sprzedaży nieruchomości. Zasady logiki i doświadczenia życiowego przemawiają za uznaniem za tą właśnie wersją, szczególnie jeśli uwzględni się fakt, iż na skutek dokonanej darowizny, jedynym źródłem utrzymania powodów są emerytura i renta strukturalna. Powodowie musieli zdawać sobie sprawę, że uzyskiwane w tym zakresie dochody nie pozwolą im na spłatę kredytu. Pozwana przyznała, że otrzymywała wraz z mężem od 2004 roku dotację unijną w kwocie 60.000 zł rocznie. Potwierdziła też, że otrzymywała od 2007 roku po 12.000 zł rocznie z tytułu dzierżawy części nieruchomości pod elektrownię wiatrową oraz, że posiadała wiedzę o tym, iż nieruchomość jest obciążona hipoteką. Bez znaczenia pozostawała przy tym okoliczność, że powodowie po dokonaniu darowizny nadal spłacali kredyt. Jak bowiem wskazała powódka miała to być forma pomocy dla pozwanych.

Sąd I instancji wskazał w tym miejscu, że pozwani dokonali sprzedaży przedmiotowej nieruchomości i pospłacali cześć swojego zadłużenia, pozostawiając powodom zobowiązanie do spłaty hipoteki obciążającej nieruchomość.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że pominął dowód z przesłuchania zawnioskowanych przez pozwanych świadków, albowiem mieli oni zeznawać na okoliczność wzajemnych relacji pomiędzy stronami, gdy tymczasem przedmiotem sporu pomiędzy stronami była kwestia dotycząca spłaty kredytu.

Uznając roszczenie powodów za usprawiedliwione, co do zasady orzeczono jak w sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Pozwani zaskarżyli powyższy wyrok apelacją, domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa. Nadto wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania za obie instancje. Skarżonemu orzeczeniu zarzucili:

⚫

naruszenie art. 233 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i dokonaniu ustaleń sprzecznych z jego treścią przez:

• uznanie za wiarygodne zeznań powodów i osób trzecich, w sytuacji gdy stanowisko powódki ulegało zmianom;

• pominięcie dowodów z treści zeznań świadka notariusz H. C., która zaprzeczyła, by umowa stron miała mieć charakter wzajemny;

• pominięcie zeznań pozwanych, którzy zaprzeczyli, by kiedykolwiek zawierali z powodami umowę, na mocy której zobowiązaliby się do spłacenia zadłużenia powodów;

• pominięcie treści aktu notarialnego, na mocy którego powodowie przenieśli na pozwanych część posiadanej nieruchomości w drodze darowizny;

⚫

błędy w ustaleniach faktycznych polegające na nieuzasadnionym uznaniu, że miedzy stronami doszło do zawarcia umowy, na mocy której pozwani zobowiązali się do spłaty zadłużenia powodów.

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie na swoja rzecz zwrotu koszów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Zasadny okazał się bowiem podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233§ 1 k.p.c. Obowiązkiem Sądu jest określenie wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia całego zebranego sprawie materiału dowodowego – z uwzględnieniem nie tylko wszystkich dowodów przeprowadzonych postępowaniu ale także wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych. Reguła ta, współokreślająca granice swobodnej oceny dowodów, nie będzie zachowana, jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd przy ocenie dowodów nie układają się w logiczną całość zgodną z doświadczeniem życiowym, lecz pozostają ze sobą w sprzeczności, a także gdy nie istnieje logiczne powiązanie wniosków z zebranym w sprawie materiałem dowodowym (wyrok Sądu najwyższego z 9 grudnia 2009 r., IV CSK 290/90, niepubl.). Podkreślenia też wymaga, że dokonując oceny dowodów Sąd nie może ograniczać się tylko do czystej treści złożonych zeznań ale winien uwzględnić wszystkie inne okoliczności towarzyszące przeprowadzeniu dowodów. Cytując za Sądem Najwyższym (wyrok z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, OSNPG 1967 z. 5-6 , poz. 21 ) art. 233 § 1 k.p.c. pozostawiający sądowi ocenę wiarygodności i mocy dowodowej według własnego przekonania nie tylko nie zabrania ale zakłada włączenie w skład oceny takich niewymiernych elementów jak zachowanie się stron i świadków w czasie składania zeznań , ich reakcje na dowody przeciwne, pobudki skłaniające do zmiany zeznań .

W świetle powyższego za trafny uznać należało zarzut apelującego, że Sąd pierwszej instancji dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego nie uwzględnił całokształtu materiału dowodowego oraz okoliczności towarzyszących zmianie stanowiska powodów i ich zeznań w toku procesu Ustalając, że pozwani zobowiązali się wobec powodów, że po dokonaniu darowizny nieruchomości będą spłacali zaciągnięty przez powodów kredyt Sąd pierwszej instancji oparł się na zeznaniach G. E., M. E. i B. S., którzy zdaniem Sądu Rejonowego potwierdzili, że pozwani mieli przekazywać powodom pieniądze z dzierżawy darowanej nieruchomości. Tymczasem fakt taki nie wynika z zeznań wskazanych świadków. G. E. zeznała jedynie, iż powódka powiedziała jej, iż nosi się z zamiarem przekazania nieruchomości synowi w zamian za opiekę i że powódka mówiła jej, iż podobno posadowiony na tej nieruchomości wiatrak miał należeć do powódki, że miała za to dostawać pieniądze. M. E. zeznała, że od powodów słyszała, iż podobno pieniądze za dzierżawę gruntu pod wiatrak miały być przekazywane przez pozwanych powodom na spłatę kredytów. Świadek B. S. zeznała, że rodzice zawarli umowę dzierżawy pod elektrownię wiatrową a pochodzące z dzierżawy pieniądze miały być przeznaczone na spłatę kredytu. Umowy dzierżawy nie zawierali jednak z pozwanymi, więc zeznania te odnoszą się do okresu sprzed dokonania darowizny. Dodatkowo tez wskazać należy, że świadek ten przez wiele lat nie utrzymywała kontaktu z rodzicami, miała do nich żal, że nieruchomość darowali bratu a stosunku z rodzicami nawiązała teraz, kiedy miedzy rodzicami a pozwanymi powstał konflikt.

Zdaniem Sądu Okręgowego zeznania takiej treści, stanowiące przekaz informacji uzyskanych tylko od powodów a do tego nie zawierające stanowczych stwierdzeń ( sami świadkowie używali podobno) – analizowane w oderwaniu od pozostałego w sprawie materiału dowodowego nie są wystarczające do dokonania ustalenia, iż strony zawały ustne porozumienie, na mocy którego pozwani zobowiązali się spłacać kredyt zabezpieczony hipoteką na darowanej im nieruchomości. Wskazani wyżej świadkowie nie byli ani świadkami rozmów stron, ani zawarcia umowy darowizny a ich zeznania stanowią relację o informacjach jakie przekazali im powodowie, zatem na ocenę wiarygodności i mocy dowodowej tych zeznań bezpośredni wpływ ma zatem ocena wiarygodności zeznań strony powodowej.

Oceniając zeznania powódki (k. 118 ) zdaniem Sądu Okręgowego mieć na względzie należało, że jej stanowisko jak i wersja wydarzeń od chwili złożenia pozwu uległy istotnej modyfikacji. Początkowo, gdy powodowie nie byli reprezentowali przez fachowego pełnomocnika, pozostawali w przekonaniu (a wynika to z treści uzasadnienia pozwu), że po dokonaniu darowizny wszelkie prawa i obowiązki związane z darowaną nieruchomością przeszły na pozwanych, co obejmuje również obowiązek spłaty kredyty zabezpieczonego hipoteką na darowanej nieruchomości. Pozew nie zawiera żadnej wzmianki o dodatkowym, ustnym, nie wynikającym z umowy darowizny porozumieniu stron obejmującym obowiązek spłaty kredytu. Nawet słuchana informacyjnie powódka prezentowała stanowisko, że obowiązek spłaty przez pozwanych kredytu wynika z faktu dokonania na ich rzecz darowizny, co znajduje odzwierciedlenie w jej twierdzeniu, że notariusz informowała pozwanych o tym, że po dokonaniu darowizny będą zobowiązani do spłaty kredytu . Wersja o zawarciu ustnego porozumienia pojawia się dopiero w toku procesu, gdy powodowie są już reprezentowani przez fachowego pełnomocnika. Ten fakt w sposób jednoznaczny przemawia za uznaniem, iż wersja o porozumieniu została stworzona na potrzeby niniejszego posterowania. Kolejnym elementem podważającym wiarygodność zeznań powódki jest, że zasady doświadczenia życiowego nakazują przyjąć, iż gdyby rzeczywiście takie dodatkowe porozumienie strony zawarły i wspomniały o tym notariuszowi to znalazłoby to odpowiedni wyraz w umowie darowizny. Tymczasem z umowy nie wynika by pozwani zobowiązanie na siebie przyjedli a treść zeznań notariusza wskazując, iż starała się ona uświadomić pozwanym istotę hipoteki pouczając o tym, że z nieruchomości może być egzekwowany dług powodów, mimo iż nieruchomość stała się własnością pozwanych. . Dodatkowym argumentem przemawiającym przeciwko przyznaniu zeznaniom powódki przymiotu wiarygodności jest fakt, że od chwili zawarcia umowy darowizny co miało miejsce w 2005 r. do chwili wytoczenia w 2013 r. powództwa , powodowie nie domagali się od pozwanych spełnienia obowiązku płynącego z rzekomo zawartego porozumienia. Uczynili to dopiero kiedy pozwani zdecydowali się nieruchomość sprzedać. Gdyby rzeczywiście porozumienie miedzy stronami istniało to zasady doświadczenia życiowego i zasady logii nakazują przyjąć, że powodowie już wcześniej domagaliby się od pozwanych zapłaty rat kredytu

W świetle powyższego zdaniem Sądu Okręgowego zeznania powódki nie zasługują na wiarę a zeznania świadków G. E., M. E. i B. S. jako stanowiące relację jej stanowiska nie mogą stanowić podstawy do ustalenia, że strony zawarły ustne porozumienie mocą którego pozwani zobowiązali się spłacać kredyt powodów zabezpieczony hipoteka na darowanej im nieruchomości.

Jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji hipoteka nie prowadzi do przeniesienia na nabywcę nieruchomości zabezpieczonego hipoteką zobowiązania. Zatem dla uznania, że na pozwanych spoczywał obowiązek spłaty za powodów zabezpieczonego hipoteką kredytu konieczne było by strony na podstawie art. 353 ¹ k.c. zawarły porozumienie nakładające na pozwanych taki obowiązek. Jak wyżej wskazano zebrany w sprawie materiał dowodowy nie jest wystarczający do dokonania ustalenia, że strony takie porozumienie zawarły, zatem roszczenie powodów jako niezasadne należało oddalić na podstawie art. 353 ¹ k.c., o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c w punkcie 1 a wyroku

Konsekwencja zmiany rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji co do meritum sprawy była konieczność zmiany orzeczenia w zakresie kosztów postępowania. Powodowie przegrali sprawę w całości, co uzasadniałoby obciążenie ich całością kosztów poniesionych przez pozwanych . Mając jednak na względzie sytuację majątkową powodów, na których spoczywa szereg zobowiązań kredytowych a uzyskiwane dochody w całość przeznaczane są na bieżące utrzymanie – Sąd na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i mocą art.102 k.p.c. zasądził od nich jedynie część kosztów procesu poniesionych przez pozwanych tj. połowę wynagrodzenia obliczonego zgodnie z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 490) – o czym orzeczno w punkcie 1 b wyroku

Z tych samych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 102 k.p.c. zasądził od powodów na rzecz pozwanych część kosztów procesu poniesionych przez pozwanych tj. połowę wynagrodzenia obliczonego zgodnie z § 13 § 12 ust. 1 pkt 1 oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 490) – o czym orzeczono w punkcie 2 wyroku