Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

1  W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 06 listopada 2019 r.

Sąd Rejonowy w Tczewie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Rejonowego Anna Ściepuro

Protokolant starszy sekretarz sądowy Anna Kordecka

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2019 r. w Tczewie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.

przeciwko B. R.

o zapłatę

1.  umarza postępowanie co do kwoty 900 zł (dziewięćset złotych) wobec cofnięcia powództwa i zrzeczenia się roszczenia w tym zakresie;

2.  zasądza od pozwanej B. R. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. kwotę 3.627 zł (trzy tysiące sześćse4t dwadzieścia siedem złotych) wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, nie wyższymi jednak niż odsetki maksymalne za opóźnienie od dnia 12 sierpnia 2017 r. do dnia 06 listopada 2019r.;

3.  zasądzoną w punkcie II. kwotę roszczenia głównego rozkłada na szesnaście rat, piętnaście pierwszych w kwotach po 300 zł (trzysta złotych), szesnasta rata w kwocie 263,59 zł (dwieście sześćdziesiąt trzy złote i pięćdziesiąt dziewięć groszy), płatnych do końca każdego kolejnego miesiąca, poczynając od miesiąca, w którym uprawomocni się niniejszy wyrok, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek zwłoki w terminie płatności od każdej raty;

4.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

5.  nakazuje wypłatę ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tczewie na rzecz adwokata P. K. kwoty 1.476 zł (tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych), zawierającą należny podatek VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu;

6.  zasądza od pozwanej B. R. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. kwotę 973,82 zł (dziewięćset siedemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 828 zł (osiemset dwadzieścia osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie;

7.  nakazuje zwrot ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tczewie na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej w B. kwoty 49 zł (czterdzieści dziewięć złotych) tytułem nadpłaty opłaty od pozwu.

Sygn. akt I C 353/18

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 05 września 2017 r. powód (...) S.A. w B. wniósł o zasądzenie od pozwanej B. R. kwoty 9.879,21 zł wraz z odsetkami umownymi równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 12 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty. Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu podano, że pozwana poprzez podpisanie dnia 11 października 2016r. weksla zobowiązała się do zapłaty w dniu 11 sierpnia 2017 r. kwoty 9.879,21 zł. Powódka dnia 12 lipca 2017 r. wezwała pozwaną do wykupu weksla, jednak ta do dnia wniesienia pozwu nie dokonała żadnej wpłaty.

W kolejnym piśmie powód podtrzymał żądanie pozwu w całości oraz stwierdził, że całkowity koszt pożyczki był wyraźnie ujawniony w treści umowy i doskonale pozwanej znany. Dodatkowo każdy z tych kosztów związany jest z określonymi działaniami pożyczkodawcy. Opłata przygotowawcza stanowi koszt związany z przygotowaniem umowy, prowizja stanowi wynagrodzenie za fakt udzielenia pożyczki, opłata za (...) wiązała się z przyznanie pożyczkobiorcy dodatkowych uprawnień w zakresie prolongaty pożyczki, natomiast odsetki stanowią część składową świadczenia głównego. Powód podał również, że dokonywane przez pozwaną spłaty były zaliczane zgodnie z ustaleniami stron, tj. w pierwszej kolejności na spłatę kwoty z tytułu pożyczki.

W piśmie z dnia 09 lipca 2019 r. powód złożył oświadczenie o cofnięciu pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 900 zł wskazując, że od dnia wniesienia pozwu do dnia sporządzenia pisma o cofnięciu pozwu pozwana dokonała spłat swojego zobowiązania w takim właśnie zakresie.

W toku postępowania Sąd ustanowił dla pozwanej pełnomocnika z urzędu. Pełnomocnik ten złożył w imieniu pozwanej odpowiedź na pozew, w której wniósł o oddalenie powództwa w całości. Podniósł, że powód nieprawidłowo wypełnił weksel in blanco, wpisując kwotę większą niż wysokość realnie istniejącego na ten dzień zobowiązania pozwanej, jak też, że obliczając wysokość zobowiązania nie uwzględnił wszystkich wpłat dokonanych przez pozwaną, których suma wyniosła 2.874 zł. Pełnomocnik zaprzeczył, aby do pozwanej dotarły pisma powoda wzywające ją do spłaty zadłużenia, wypowiadające umowę kredytu, bądź też wzywające do wykupu weksla. Z powyższego pełnomocnik pozwanej wywodził, że weksel został wypełniony z naruszeniem wymogów prawa wekslowego, a żądanie pozwu winno zostać oddalone. Równocześnie, wobec braku zawinionego opóźnienia w spłacie zobowiązania, ewentualne odsetki za opóźnienie powinny być liczone dopiero od dnia wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie. Ostatecznie, działając z ostrożności procesowej, pełnomocnik pozwanej podniósł zarzut przedawnienia roszczenia.

W odpowiedzi na zarzuty strony pozwanej powód stwierdził, że weksel gwarancyjny in blanco został wypełniony zgodnie z deklaracją wekslową, a korespondencja adresowana do pozwanej była kierowana na wskazany przez nią adres. Stąd też należy uznać, że pozwana miała możliwość zapoznania się z oświadczeniami woli powoda. Zdaniem powoda wszystkie koszty pozaodsetkowe mieszczą się w limicie zakreślonym przez ustawę o kredycie konsumenckim, a naliczone odsetki nie przekraczają wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Przed zamknięciem rozprawy strona pozwana podniosła, że dochodzone przez powoda roszczenie jest wygórowane, albowiem w umowie kredytu konsumpcyjnego zawarto klauzule abuzywne. Naliczona przez powoda w tak dużej wysokości prowizja stanowi jawną próbę obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Również postanowienia dotyczące opłaty za (...) należy uznać za klauzulę niedozwoloną, albowiem wysokość opłaty nie jest skorelowana z jakimikolwiek kosztami czy wysiłkami pożyczkodawcy. Niezależnie od powyższego strona pozwana wniosła o rozłożenie ewentualnie zasądzonego roszczenia na raty. Wskazała, że z uwagi na swoją trudną sytuację majątkową nie jest w stanie uregulować zadłużenia wobec strony powodowej jednorazową wpłatą.

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 października 2016 r. strony zawarły umowę pożyczki gotówkowej nr (...), zabezpieczonej wekslem in blanco. Na jej podstawie pozwana otrzymała pożyczkę w kwocie 5.500 zł. Pożyczka została oprocentowana według stałej stopy oprocentowania równej 9,76% w skali roku. Zgodnie z zawartą umową – od zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca mógł naliczyć odsetki umowne za każdy dzień zwłoki w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Od udzielonej pożyczki naliczono: opłatę przygotowawczą w kwocie 129 zł, prowizję w kwocie 4.443 zł, wynagrodzenie z tytułu przyznania pożyczkobiorcy uprawnień (...) w kwocie 900 zł. Całkowitą kwotę do zapłaty (łącznie z odsetkami) wyliczono na sumę 11.844 zł. Spłata zobowiązania miała nastąpić w 36 ratach po 329 zł. W umowie zawarto postanowienie, iż pożyczkobiorca zobowiązany jest ponieść koszt opłaty przygotowawczej, koszt prowizji oraz koszt (...).

(dowody: wniosek o udzielenie po życzki – k. 143-144; umowa pożyczki gotówkowej z dnia 11 października 2016 r. nr (...) – k. 50-52; harmonogram spłat – k. 53; oświadczenia marketingowe – k. 145-146)

Jako zabezpieczenie spłaty zadłużenia pozwana wystawiła weksel własny in blanco oraz sporządzona została deklaracja wekslowa. W treści deklaracji pozwana upoważniła powoda do wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą jej zadłużeniu, wynikającemu z zawartej umowy pożyczki, w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu jej do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

(dowody: deklaracja wekslowa - k. 54; weksel – k. 6)

Pierwsze cztery raty zobowiązania w kwocie po 329 zł pozwana uiściła na rzecz powoda zgodnie z ustalonym harmonogramem spłat (wpłaty nastąpiły w dniach: 15 listopada 2016 r., 20 grudnia 2016 r., 19 stycznia 2017 r. oraz 15 lutego 2017 r.). Następnie pozwana zaczęła spóźniać się ze spłatą zobowiązania. W dniu 24 marca 2017 r. oraz w dniu 11 kwietnia 2017 r. wpłaciła dwie kolejne raty po 329 zł, natomiast dalszych spłat nie spłacała.

(dowody: karta klienta – k. 49; potwierdzenia wpłat - k. 31, 33-37)

Wobec faktu, że pozwana nie uiściła rat pożyczki w terminach zakreślonych harmonogramem spłat i pozostawała w opóźnieniu z zapłatą dwóch pełnych rat zobowiązania, pismem z dnia 22 czerwca 2017 r. powód wezwał pozwaną do spłaty wymagalnego zadłużenia w łącznej kwocie 658 zł, w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy i postawienia całego zobowiązania w stan wymagalności. Pismo z wezwaniem do zapłaty zostało wysłane przez powoda w dniu 23 czerwca 2017 r. na adres korespondencyjny pozwanej, wskazany przez nią przy zawieraniu umowy. Pozwana odebrała przesyłkę w dniu 30 czerwca 2017r.

(dowody: ostateczne wezwanie do zap łaty – k. 123; wyciąg z książki pocztowej - k. 124-126; wydruk z elektronicznego systemu śledzenia przesyłek - k. 127-129)

Wobec braku spłaty kolejnych rat, pismem z dnia 12 lipca 2017 r. powód wypowiedział pozwanej umowę pożyczki z dnia 11 października 2016 r. Równolegle poinformował ją o wypełnieniu weksla in blancona kwotę 9.879,21 zł oraz wezwał do wykupu weksla w terminie 30 dni. Opisane wyżej pismo zostało odebrane przez pozwaną w dniu 17 lipca 2017 r.

(dowody: wypowiedzenie umowy po życzki - k. 5; wyciąg z książki pocztowej - k. 130-132; wydruk z elektronicznego systemu śledzenia przesyłek - k. 133-135)

Po wniesieniu pozwu pozwana spłaciła cześć zobowiązania, przelewając na rzecz powoda kwoty po 100 zł w dniach: 23 lutego 2018 r., 22 marca 2018 r., 05 kwietnia 2018 r., 27 kwietnia 2018 r., 29 maja 2018 r., 9 lipca 2018 r., 7 sierpnia 2018 r., 10 września 2018 r. oraz 08 października 2018 r.

(dowody: zestawienie wp łat - k. 95; potwierdzenia wpłat - k. 38-39, 74, 78, 106-108)

Pozwana B. R. znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej i życiowej. Prowadzi gospodarstwo domowe wraz z mężem, córką oraz niepełnosprawnym synem. Na miesięczne dochody rodziny składają się: świadczenia socjalne na syna - łącznie w kwocie 914 zł miesięcznie oraz wynagrodzenie męża, które po potrąceniach komorniczych wynosi 1.476,27 zł netto. Koszty miesięczne czynszu (ok. 500 zł) i mediów (ok. 250 zł za prąd co 2 miesiące, gaz butlowy – 63 zł miesięcznie) dają kwotę ok. 750 zł miesięcznie . Pozwana nie pracuje z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawnym synem. Syn pozwanej ma 13 lat, jest upośledzony umysłowo, uczęszcza do szkoły specjalnej, ma wrodzoną wadę serca, choruje na tarczycę. Potrzebuje wsparcia nawet przy wykonywaniu podstawowych czynności życiowych, takich jak mycie czy ubieranie się.

Dochody rodziny nie wystarczają na zaspokojenie kosztów niezbędnego jej utrzymania. Ponadto rodzina pozwanej na dzień zamknięcia rozprawy była zadłużona przynajmniej u 5 wierzycieli. P{ozwana od dłuższego czasu nie jest w stanie regularnie spłacać swoich zobowiązań, co doprowadziło do powstania tzw. „spirali zadłużenia”.

(dowody: zeznania pozwanej B. R. s łuchanej w charakterze strony – k. 110-111 [00:02:27-00:31:47]; oświadczenie o stanie rodzinnym – k. 68-72; informacja o wynagrodzeniu – k. 45, potwierdzenia wp łat dokonanych na poczet innych zobowiązań pozwanej – k. 32, 40-44, 75-77 )

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy zarówno przez stronę powodową, jak i pozwaną. Żadna ze tron nie kwestionowała autentyczności złożonych dokumentów, nie wzbudziły też one wątpliwości Sądu, stąd zostały uznane za wiarygodne. Okoliczności z nich wynikające – fakt zaciągnięcia pożyczki, wysokość dokonanych przez pozwaną wpłat, fakt posiadania innych zobowiązań przez pozwaną – są niesporne. Na marginesie należy wskazać, że przy ustalaniu i wskazaniu powyżej okoliczności stanu faktycznego, Sąd nie wskazywał powtarzających się odpisów dokumentów (w tym przedłożonych dwukrotnie przez pozwaną dowodów wpłat – k. 99-105).

Na rozprawie w dniu 19 lipca 2019 r. pozwana przyznała, że podpisała przedstawioną przez stronę powodową umowę pożyczki gotówkowej, a wyliczony przez powoda stan zadłużenia z tytułu tej umowy odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy. Zgodnie z treścią art. 229 kpc nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości co do swej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Stąd też dokumenty zgodne z potwierdzonymi przez pozwaną faktami, Sąd uznał w pełni za wiarygodne.

Przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy Sąd wziął pod uwagę zeznania pozwanej B. R., które uznał w przeważającej mierze za wiarygodne. Pozwana w sposób logiczny i szczery przedstawiła okoliczności zawarcia oraz wykonywania umowy pożyczki, jak też okoliczności związane ze swoją aktualną sytuacją rodzinną i majątkową. Nie zasługiwały na wiarę twierdzenia pozwanej, iż nie doręczono jej wezwania do zapłaty, wypowiedzenia umowy oraz informacji o wypełnieniu weksla. Twierdzenia pozwanej w tym zakresie pozostają w sprzeczności ze złożonymi przez powoda wydrukami z systemu teleinformatycznego Poczty Polskiej S.A., który to wydruk w ocenie Sądu jest dowodem obiektywnym i jasnym w swej treści. Operator pocztowy nie jest bowiem związany z żadną ze stron. Dlatego też Sąd dał w tym zakresie prymat dowodowi z dokumentów.

W świetle ustalonego stanu faktycznego Sąd uznał, że co do zasady żądanie pozwu zasługiwało na uwzględnienie.

Przed przystąpieniem do rozważań merytorycznych wskazać, że wobec uiszczenia w toku postępowania przez pozwaną kwoty 900 zł, powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 900 zł. Sąd uznał cofnięcie pozwu za skuteczne, gdyż zostało ono dokonane zgodnie z treścią art. 203 § 1 kpc. Czynność powoda jest dopuszczalna również dlatego, że nie jest ona sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego oraz nie zmierza do obejścia prawa (art. 203 § 4 kpc). W związku z tym Sąd uznał, że powód skutecznie częściowo cofnął pozew ze skutkiem prawnym.

Zgodnie z art. 355 § 1 kpc Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął pozew ze skutkiem prawnym. W zaistniałym stanie rzeczy, działając na podstawie art. 355 § 1 kpc, Sąd postanowił jak w punkcie I. sentencji wyroku.

Przechodząc do rozważań prawnych w zakresie dokonanych ustaleń faktycznych, należy wskazać, ze powódka dochodziła należności na podstawie weksla. Przedstawiony przez powódkę weksel był wekslem in blanco, a zatem wekslem niezupełnym w chwili jego wystawienia. Zgodnie z ustawą z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe, weksel jest papierem wartościowym, sporządzonym w formie ściśle określonej przez przepisy prawa wekslowego. Weksel własny zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej w nim sumy pieniężnej w określonym miejscu i czasie oraz stwarza bezwarunkową odpowiedzialność osób w nim podpisanych. Weksel in blanco może być środkiem zabezpieczenia wierzytelności, wynikających z różnorodnych stosunków prawnych. Wystawiony jako własny i wręczony w związku z zawarciem umowy pożyczki, prowadzi do powstania zobowiązania wekslowego wystawcy. Powinien być wypełniony przez uprawniony podmiot zgodnie z zawartym porozumieniem lub wystawioną deklaracją wekslową. Powstałe w ten sposób zobowiązanie wekslowe ma charakter samodzielny i abstrakcyjny, a więc niezależny od podstawy prawnej, która spowodowała jego zaciągnięcie.

Abstrakcyjność weksla gwarancyjnego, choć ograniczona opisanymi wyżej zależnościami, przekłada jednakże się na rozkład ciężaru dowodu. Dla wykazania swojego roszczenia z weksla, wierzyciel wekslowy, zobowiązany jest przedłożyć jedynie dokument weksla, na który się powołuje, i wykazać swą tożsamość z osobą remitenta. Nie musi on na etapie wniesienia żądania wykazywać podstawy zobowiązania wekslowego ani tego, że ta podstawa w ogóle istniała, jak też, że weksel, z którego wywodzi swoje żądanie został wypełniony prawidłowo. To na dłużniku wekslowym spoczywa ciężar udowodnienia, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1962 r., OSNCP 1962, poz. 27), czy też, że wypełnienie weksla nastąpiło w oparciu o nieważne w rozumieniu art. 58 k.c. zapisy umowy. Dla sprostania powyższemu niezbędnym jest wykazanie przez dłużnika treści stosunku podstawowego i treści deklaracji wekslowej. Dla powstania po stronie Sądu obowiązku badania zasadności żądania wekslowego wystarczającym jest ogólne zakwestionowanie przez dłużnika wekslowego zasadności żądania wynikającego z treści wyrażonej w wekslu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN 25/00, OSNC 2001/7-8/117) i przedłożenie Sądowi materiału dowodowego pozwalającego na zweryfikowanie trafności jego stanowiska.

Podkreślić jednak należy, że wobec zarzutów strony pozwanej, która jest konsumentką, analizie poddać należy nie tylko stosunek wekslowy, ale również stosunek podstawowy istniejący między stronami w związku z umową pożyczki, gdyż weksel in blanco został wystawiony w celu zabezpieczenia wykonania przez pozwaną zobowiązania ze stosunku podstawowego – umowy pożyczki. Cała dokumentacja pożyczkowa została przez powoda (jak i samą pozwaną) w niniejszym procesie złożona, a treść postanowień umownych jest autentyczna.

Co do samej umowy pożyczki - przepis art. 720 § 1 kc, który stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Umowa pożyczki zobowiązuje zatem pożyczkodawcę do przeniesienia własności przedmiotu pożyczki na pożyczkobiorcę. Samo wydanie przedmiotu pożyczki może nastąpić w dowolny sposób, byle pożyczkobiorca miał możność swobodnego dysponowania czy to pieniędzmi, czy rzeczami będącymi przedmiotem umowy. Odwrotność opisywanej sytuacji występuje przy zwrocie pożyczki. Pożyczkobiorca po upłynięciu określonego terminu jest zobowiązany zwrócić pożyczkodawcy otrzymane pieniądze/rzeczy, przy czym nie muszą to być te same pieniądze i te same rzeczy, o ile są zwracane w tej samej ilości i jakości. W braku odmiennego zastrzeżenia w odniesieniu do tych umów pożyczki, których przedmiotem są pieniądze, należy postępować stosownie do wymagań określonych zasadą nominalizmu (zob. szerz. Z. Gwalik, Komentarz do artykułu 720 Kodeksu cywilnego [w:] A. Kidyba, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna, LEX 2010).

Regułą, jaka obowiązuje w dziedzinie prawa kontraktowego, jest zasada pacta sunt servanda. Prawidłowe zachowanie się dłużnika w wykonaniu zobowiązania polega na zadośćuczynieniu oczekiwaniom wierzyciela, którego uzasadnieniem jest istniejące między stronami zobowiązanie. Jeżeli dłużnik uchybia swoim obowiązkom, nie spełniając świadczenia lub spełniając je w sposób nienależyty, to wierzyciel może podjąć kroki zmierzające do przymusowej realizacji świadczenia (Z. Gawlik, Komentarz do art. 471 Kodeksu cywilnego [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2010).

Na gruncie niniejszego postępowania nie ulega wątpliwości, że pozwana zawarła przedmiotową umowę pożyczki dobrowolnie.

Dla zabezpieczenia należności pożyczkowej na podstawie art. 103 w zw. z art. 10 Ustawy prawo wekslowe wystawiono weksel własny in blanco. Weksel ten miał zostać uzupełniony przez posiadacza zgodnie z zawartym porozumieniem. Wypełnienie weksla podpisanego przez wystawcę rodzi u wystawcy pełną odpowiedzialność za roszczenie nim stwierdzone.

Strona pozwana podniosła wiele zarzutów wobec powoda związanych z wadliwym wypełnieniem weksla in blanco. Sąd uznał je w dużej mierze za niezasadne. Dokumenty złożone do akt sprawy potwierdzają, iż pożyczkodawca skutecznie wezwał pozwaną do spłaty swojego zadłużenia, pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki i wypełnienia weksla. Zwrotne potwierdzenie odbioru pisma dowodzi, iż pozwana odebrała to wezwanie. Mimo tego pozwana w dalszym ciągu nie regulowała swojego zadłużenia. W tym stanie rzeczy powód w sposób prawidłowy dokonał wypowiedzenia umowy pożyczki i poinformował pozwaną o fakcie wypisania weksla, wyznaczając jej przy tym dodatkowy czas na jego wykup. Pismo pożyczkodawcy w tej kwestii również zostało skutecznie doręczone pozwanej. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd uznał, że powód dochował wszystkich wymogów przewidzianych w deklaracji wekslowej, a czynność wypełnienia weksla została dokonana prawidłowo.

Jedynie na marginesie należy odnotować, że nawet gdyby pozwana faktycznie nie odebrała korespondencji od powoda, to nie stanowi to przeszkody do wypełnienia weksla. Powód kierował bowiem korespondencję na wskazany przez pozwaną adres do korespondencji. Pozwana nigdy nie zgłaszała, aby adres ten uległ zmianie. Kierowanie zatem korespondencji na wskazany przez pozwaną adres należy utożsamiać z umożliwieniem pozwanej zapoznania się z oświadczeniami woli pożyczkodawcy (art. 61 § 1 kc). W takiej sytuacji oświadczenie woli powoda zostałoby uznane za prawidłowe.

W ocenie Sądu umowa pożyczki z dnia 11 października 2015 r. zawarta została skutecznie. Niemniej jednak, została zawarta przez profesjonalny podmiot trudniący się prowadzeniem działalności gospodarczej polegającej na udzielaniu pożyczek (powoda) z pozwaną będącą konsumentem, zatem obowiązkiem Sądu w tej sytuacji jest zbadanie, czy umowa ta nie zawiera klauzul niedozwolonych.

Strona pozwana podniosła, że w jej ocenie za klauzule niedozwolone należy uznać postanowienia umowne przewidujące zawyżone stawki za ubezpieczenie, prowizję i opcję (...), gdyż zmierzają one do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych.

Sąd stwierdził, że przedmiotowa umowa pożyczki z dnia 11 października 2016 r. nie zawiera żadnych kosztów ubezpieczenia, zarzut w tej kwestii był zatem bezzasadny. Rozpatrzeniu podlegać zatem mogą jedynie zapisy umowne dotyczące prowizji i opłaty za opcję (...).

Zgodnie z art. 3851 § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustawodawca wskazuje w § 3 i 4 art. 3851 k.c., że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, w szczególności odnosi się to do postanowień umowy przyjętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta, a ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na nie powołuje. Sąd jest uprawniony, w ramach incydentalnej kontroli ogólnych warunków umowy, do stwierdzenia, czy dany zapis umowny stanowi niedozwolone postanowienie umowne. Stanowisko to potwierdza orzeczenie z dnia 13.09.2018 r. Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, wydane pod sygnaturą C 176-17 (dotyczące sprawy z udziałem powoda), gdzie w uzasadnieniu szeroko omówiono, w jakim zakresie sąd krajowy państwa członkowskiego Unii może badać stosunek umowny dotyczący umowy zawartej z konsumentem, w szczególności zabezpieczonej wekslem.

Komentowany przepis reguluje materię niedozwolonych postanowień umownych (zwanych w literaturze także m.in. klauzulami abuzywnymi, postanowieniami nieuczciwymi, postanowieniami niegodziwymi) – w tym skutki wprowadzenia ich do umowy z udziałem konsumentów. Chroni on zatem konsumenta jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. Dodać tu też trzeba, iż zwrot "postanowienia umowy", zawarty w art. 385 1 § 1 k.c., użyty został w znaczeniu potocznym, a zatem obejmuje zarówno postanowienia objęte porozumieniem stron danej czynności prawnej, jak i postanowienia wzorców umownych, które nie są postanowieniami umowy w ścisłym znaczeniu, ale kształtują także treść nawiązywanego stosunku prawnego. Za niedozwolone może zatem zostać uznane wyłącznie postanowienie wzorca umownego, które nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie z konsumentem, nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron, a które kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - rozumie się w judykaturze wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku; rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy. (por. wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu II Wydziału Cywilnego Odwoławczego z dnia 28 listopada 2014 r., sygn. akt II Ca 1642/14).

Dobre obyczaje uzupełniają system prawa pisanego służąc ochronie akceptowanych społecznie wartości w sposób wyraźnie przez przepisy nieprzewidziany. Postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. Mogą być przy tym sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeśli kontrahent konsumenta wykorzystuje niewiedzę konsumenta czy jego brak doświadczenia, a jego działanie potocznie mogłoby być określonej jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przejętych standardów postępowania. Abuzywność poszczególnych postanowień umownych podlega badaniu z urzędu na tle konkretnego stanu faktycznego danej sprawy i Sąd winien był ocenić pod tym kątem przedłożoną przez powoda umowę oraz warunki towarzyszącej jej zawarciu. (por. wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 23 lipca 2019 r., sygn. akt III Ca 435/19).

Przechodząc do oceny umowy będącej przedmiotem niniejszej sprawy, Sąd stwierdził, że zapisy dotyczące wysokości prowizji określonej na kwotę 4.443 zł w treści przedmiotowej umowy, naruszają rażąco dobre obyczaje i interes konsumenta i klauzulę tę Sąd uznał za niedozwoloną. Powód nie wykazał, że postanowienia przedmiotowej umowy o kredyt zostały uzgodnione indywidualnie z pozwaną, a sama treść umowy i jej zewnętrzny wygląd wskazują na to, że została zawarta na wzorcu umownym. Stwierdzić należy, że pozwana nie miała wpływu na treść tych postanowień i ich obecność w przedmiotowej umowie. Wysokość zastrzeżonej w treści umowy prowizji stanowi 80% kwoty wypłaconej pozwanej pożyczki, co należy ocenić jako rażącą niewspółmierność wzajemnych zobowiązań stron, Tak sformułowana klauzula jest w ocenie Sądu sprzeczna z treścią art. 3851 § 1 k.c. i w istocie stanowi próbę powoda obejścia przepisów prawa dotyczących wynagrodzenia za udzielenie pożyczki poprzez ukrycie tego wynagrodzenia w prowizji. Powód nie wykazał, by uzgodnił z pozwaną w/w warunki umowy w sposób indywidualny. W ocenie Sądu powód wykorzystał fakt nadrzędności udzielającego pożyczki w stosunku do osoby fizycznej/konsumenta.

Za niewiążące pozwaną należy również uznać zapisy umowne dotyczące opłaty za opcję (...). Ze struktury umowy pożyczki wynika w ocenie Sądu, że pozwana nie miała jakiegokolwiek wpływu na wybór tej opcji umownej. Opcja ta dotyczy odroczenia spłaty rat bądź obniżenia wysokości rat. Za jej wprowadzenie do postanowień umowny powód naliczył opłatę w wysokości 900 zł, nie odwołując się przy tym do rzeczywiście poniesionych przez pożyczkodawcę i uzasadnionych kosztów, czy też konkretnych czynności, których miałby się podjąć w związku z wprowadzeniem przedmiotowych postanowień umownych do stosunku obligacyjnego stron. W ocenie Sądu wyżej wskazana opłata za opcję (...), biorąc pod uwagę wysokość zastrzeżonej opłaty i znikomą ekwiwalentność świadczenia wzajemnego, nie posiada ekonomicznego uzasadnienia i stanowi ukryty dochód pożyczkodawcy. Dlatego też Sąd uznał zapisy umowne przewidujące naliczanie tej opłaty za niedozwolone klauzule umowne.

Biorąc pod uwagę wszystkie poczynione rozważania należało dojść do wniosku, że zgłoszone przez powoda żądanie pozwu jest zasadne w zakresie niespłaconego przez pozwaną kapitału pożyczki w kwocie 2.626 zł, należnych powodowi odsetek kapitałowych w kwocie 872 zł oraz opłaty przygotowawczej za udzielenie pożyczki w kwocie 129 zł.

Za chybiony należy uznać zarzut strony pozwanej odnośnie przedawnienia dochodzonego roszczenia. Powód wypełnił weksel w dniu 11 sierpnia 2017 r., a już w dniu 5 września 2017 r. wytoczył przeciwko pozwanej powództwo w niniejszej sprawie, stąd należy przyjąć, że na gruncie niniejszego postępowania nie doszło do stanu przedawnienia roszczenia w trybie art. 118 kc w zw. z art. 117 § 21 kc.

Art. 481 § 1 k.c. przewiduje, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Z przedłożonej umowy pożyczki gotówkowej wynika, że w razie opóźnienia w spłacie zobowiązania, powód ma prawo dochodzić od pozwanej odsetek umownych za opóźnienie w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Ponieważ pozwana nie wywiązała się w terminie należycie z obowiązku spłaty,, powód ma prawo tych odsetek dochodzić i w tym zakresie roszczenie należało uznać za zasadne.

Wyrokując Sąd wziął pod uwagę twierdzenia pozwanej o jej trudnej sytuacji materialnej i życiowej, uniemożliwiającej niezwłoczną spłatę zadłużenia.

Zgodnie z art. 320 kpc wszczególnie uzasadnionych wypadkach Sąd może w wyroku rozłożyć zasądzone świadczenie na raty.

Komentowany przepis wprowadza szczególną zasadę wyrokowania dotyczącą przedmiotu orzekania, dając Sądowi możliwość wydania orzeczenia zasądzającego roszczenie powoda z uwzględnieniem interesów pozwanego w zakresie czasu wykonania wyroku. Jest to tak zwane moratorium sędziowskie. W doktrynie podkreśla się, że powyższa instytucja uprawnia Sąd do modyfikowania treści łączącego strony stosunku cywilnoprawnego, dlatego też powinna być ona stosowana w sposób ostrożny i z uwzględnieniem wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu powoda. Modyfikacja ta przejawia się w przesunięciu terminu płatności określonych części świadczenia oraz ma ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r., sygn. III PZP 11/70). Literatura przedmiotu przyjmuje, iż wymagane dla rozłożenia zasądzonego świadczenia szczególnie uzasadnione wypadki zachodzą, jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny spełnienie świadczenia przez pozwanego niezwłoczne lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody (A. Jakubecki, Komentarz do art. 320 Kodeksu postępowania cywilnego[w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1-366, LEX 2013; P. Telenga, Komentarz aktualizowany do art. 320 Kodeksu postępowania cywilnego[w:] A. Jakubecki (red.), Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, LEX 2014).

Na gruncie niniejszej sprawy wniosek pozwanej zasługiwał na uwzględnienie, Wskazać trzeba że powód, jako dysponent wymagalnej wierzytelności, ma prawo jej dochodzić przed Sądem, a w następstwie zasądzenia roszczenia, dochodzić go w postępowaniu egzekucyjnym. Jednakże w tej konkretnej sprawie pozwana wykazała, że znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej i życiowej. Jej sytuacja osobista, konieczność sprawowania opieki nad upośledzonym fizycznie i intelektualnie synem powoduje, że nie może podjąć pracy zarobkowej. Pozyskiwane środki finansowe pozwana i jej rodzina przeznacza na pokrywanie kosztów niezbędnego utrzymania i leczenia. Bacząc na wysokość tych dochodów (niecałe 2.000 zł na 4 osoby, w tym jedną niepełnosprawną) nie sposób uznać, że niezbędne wydatki tej rodziny mogą zostać ograniczone. Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż pozwana jest w stanie uiścić całego roszczenia na rzecz powoda bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Sąd musiał pogodzić prawo powoda z sytuacją materialną pozwanej. Po zważeniu sprzecznych interesów stron Sąd uznał, że rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty jest w niniejszej sprawie konieczne, stąd całość zasądzonego roszczenia rozłożona została na 16 rat po 300 zł każda (z tym że ostatnia rata wynosić ma 263,59 zł). Taka wysokość raty stanowi kompromis pomiędzy żądaniem powoda (rata powinna stanowić dla powoda jakąkolwiek wartość ekonomiczną, a nie być czysto symbolicznym świadczeniem) a szczególną sytuacją pozwanej.

Mając na względzie całokształt poczynionych rozważań prawnych, przepisów powołanych w treści uzasadnienia, w szczególności art. 720 kc w zw. z art. 481 § 1 kc i art. 3851 § 1 kc, a także na podstawie art. 320 kpc, Sąd orzekł jak w punktach II., III. i IV. Sentencji wyroku.

Jeśli chodzi o koszta procesu, to wynagrodzeniu dla ustanowionego dla pozwanej pełnomocnika z urzędu Sąd orzekł w punkcie V, sentencji wyroku na podstawie § 8 pkt 5 w zw. z § 3 i § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku pełnomocnika pozwanej o przyznanie mu wynagrodzenia w wymiarze 150% stawki. Pełnomocnik złożył w sprawie jedno pismo procesowe, a częściowe cofnięcie pozwu przez powoda nastąpiło jeszcze przed wstąpieniem pełnomocnika do sprawy, a zatem nie wynikało z podjętych przez niego działań. Ponadto sprawa nie jawi się jako szczególnie trudna pod względem prawnym, zważywszy, że opiera się na okolicznościach wielokrotnie powielanych w pozwach składanych przez powoda, udzielającego pożyczek w skali krajowej (co Sądowi wiadomo z urzędu).

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął w punkcie VI. sentencji wyroku na podstawie art. 100 kpc. Przepis ten stanowi, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Biorąc pod uwagę, że na gruncie niniejszego postępowania powód dochodził kwoty 9.879,21 zł, a wygrał sprawę co do kwoty 4.527 zł (kwota 3.627 zł została zasądzona na rzecz powoda, natomiast kwota 900 zł została zapłacona na rzecz powoda dobrowolnie przez stronę pozwaną), należało uznać, że powód wygrał spór w 46%. Na koszty poniesione przez powoda złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 300 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w kwocie 1.800 zł (ustalona na podstawie § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych). Łącznie więc suma poniesionych kosztów przez powoda to 2117 zł. 46% tej kwoty daje 973,82 zł.

W punkcie VII. Sentencji wyroku, działając na podstawie art. 80 ust. 1 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych, Sąd zdecydował o zwrocie powodowi części nadpłaconej opłaty sądowej od pozwu w kwocie 49 zł (powód tytułem wpisu uiścił kwotę łacznie 249 zł).