Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2023 roku

Sąd Rejonowy w Sopocie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Anna Olszewska-Kowalska

Protokolant: sekr. sąd. Magdalena Trąbicka-Patron

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2023 roku w Sopocie,

na rozprawie

sprawy

z powództwa R. P. (1)

przeciwko K. M. (1), D. P., I. S. (1), I. M. (1)

o zapłatę

a)  zasądza na rzecz powoda R. P. (1) od pozwanej K. M. (1) kwotę 16.660 (szesnaście tysięcy sześćset sześćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty;

b)  w pozostałym zakresie oddala powództwo

c)  zasądza na rzecz powoda R. P. (1) od pozwanej K. M. (1) kwotę 883 (osiemset osiemdziesiąt trzy) złote wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów procesu

a)  zasądza na rzecz powoda R. P. (1) od pozwanej D. P. kwotę 34.520 (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwadzieścia) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty;

b)  w pozostałym zakresie oddala powództwo

c)  zasądza na rzecz powoda R. P. (1) od pozwanej D. P. kwotę (...) (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia sześć) złotych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów procesu

a)  zasądza na rzecz powoda R. P. (1) od pozwanej I. S. (1) kwotę 26.195 (dwadzieścia sześć tysięcy sto dziewięćdziesiąt pięć) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty;

b)  w pozostałym zakresie oddala powództwo

c)  zasądza na rzecz powoda R. P. (1) od pozwanej I. S. (1) kwotę 1310 (jeden tysiąc trzysta dziesięć) złotych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów procesu

a)  zasądza na rzecz powoda R. P. (1) od pozwanej I. M. (1) kwotę 30.950 (trzydzieści tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty;

b)  w pozostałym zakresie oddala powództwo

c)  zasądza na rzecz powoda R. P. (1) od pozwanej I. M. (1) kwotę 1547,50 zł (jeden tysiąc pięćset czterdzieści siedem złotych pięćdziesiąt groszy) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów procesu

UZASADNIENIE

Powód R. P. (1) w czterech pozwach skierowanych do Sądu Rejonowego w Sopocie wniósł o zasądzenie na jego rzecz:

- od pozwanej K. M. (1) kwoty 33.320 zł tytułem zachowku po zmarłym ojcu R. P. (2) wraz z ustawowymi odsetkami od 22 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu;

- od pozwanej D. P. kwoty 69.040 zł tytułem zachowku po zmarłym ojcu R. P. (2) wraz z ustawowymi odsetkami od 22 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu;

- od pozwanej I. S. (1) kwoty 52.390 zł tytułem zachowku po zmarłym ojcu R. P. (2) wraz z ustawowymi odsetkami od 22 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu;

- od pozwanej I. M. (1) kwoty 61.900 zł tytułem zachowku po zmarłym ojcu R. P. (2) wraz z ustawowymi odsetkami od 22 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu.

W uzasadnieniach w/w pozwów powód wskazał, że spadkodawca pozostawił sześć testamentów holograficznych, w których do całości spadku powołał pozwane K. M. (1) - wnuczkę, D. P. - córkę, I. M. (2) - córkę oraz I. S. (1) - drugą wnuczkę. Powód został w testamentach pominięty. W skład spadku po spadkodawcy wchodzą następująca składniki majątkowe: nieruchomość gruntowa o łącznej powierzchni 0,0421 ha położona w S. przy ul. (...), zabudowana jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym, dla której Sąd Rejonowy w Sopocie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 1.200.000 zł oraz nieruchomość gruntowa rolna o powierzchni 1,3700 ha położona w B. (Gmina P.) o wartości 100.000 zł. Sąd Rejonowy w Sopocie w sprawie I Ns 317/20 stwierdził, że D. P. nabyła udział w 3187/10.000 części spadku, I. M. (1) nabyła udział w 2857/10.000 części spadku, I. S. (1) nabyła udział 2418/10.000 części spadku, K. M. (1) nabyła udział w 1538/10.000 części spadku. Powód jest jednym z trojga dzieci spadkodawcy, który zmarł jako rozwiedziony. Zatem w przypadku dziedziczenia ustawowego jego udział w spadku wynosiłby 1/3. Biorąc pod uwagę powyższe powodowi przysługuje roszczenie o zapłatę zachowku w kwocie 216.666,66 zł od wszystkich spadkobierców. (pozwy k. 5-10, 116-121, 221-226, 291-296).

Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego w Sopocie uwzględnił żądania pozwów w całości. (nakazy zapłaty w postępowaniu upominawczym k. 41, 152, 257, 327).

Pozwana K. M. (1) wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty zaskarżając go w całości, wniosła o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana wskazała, że w każdym z testamentów D. pomija osobę R. P. (1): w jednym z nich (z 07.07.2016) kieruje do niego następujące słowa: „R., zwracam się do Ciebie, żebyś uszanował moją wolę w/s darowizny spadkowej na rzecz I., K., D.. Dnia 23.09.2002 D. dodał do zapisu testamentowego z dnia 24.03.2002 słowa: „W zapisie testamentowym pominąłem mojego syna, R. P. (1), gdyż uważałem, że jest wyjątkowym egoistą i samolubem stroniącym od więzi rodzinnych. Uważam, że mógłby dorobek i trud mojego życia zmarnować". Pozwana wskazała, że D. wielokrotnie podkreślał, że nie zamierza nic zostawić synowi R., ponieważ nie uczestniczył on w życiu rodzinnym, a swój dorobek D. chciał zostawić rodzinie osobom, które były przy nim do końca życia i się nim zajmowały. O tym samym świadczy zapis z dnia 07.07.2016 „My tu stanowimy rodzinę i jej dobro jest najważniejsze". D. bardzo dbał o więzi rodzinne i uważał je za najcenniejsze. Zdaniem pozwanej R. P. (1) od lat nie był częścią tej rodziny, co pozwana obszernie uargumentowała w uzasadnieniu sprzeciwu. Zdaniem pozwanej spłacenie tak wysokiego zachowku dla kogoś, kto w ogóle nie zajmował się ani nie wykazywał zainteresowania własnym ojcem, przeczy woli D.. Pozwana wskazała także, że osobiście nie ma żadnej relacji z R. P. (1), mimo że jest on jej ojcem chrzestnym. Pozwana wniosła o uszanowanie woli D. i nieprzyznanie R. P. (1), praktycznie obcemu dla niej człowiekowi, zachowku po D., względem którego dopuścił się ogromnych zaniedbań. (sprzeciw k. 44-45)

Pozwana D. P. wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty zaskarżając go w całości, wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana wskazała, że:

1.  Powództwo jest bezzasadne albowiem Spadkodawca R. P. (2) w testamentach własnoręcznych z dnia 23.03.2002 r. (uzupełnionym w dniu 23.09.2002 r.) oraz z dnia 07.07.2016 r. wydziedziczył R. P. (1) w rozumieniu art. 1008 kc, swojego postanowienia nie odwołał, jak również nie przebaczył mu w rozumieniu art. 1010 kc.

2.  Z ostrożności procesowej pozwana podniosła, że wystąpienie przez R. P. (1) z żądaniem zapłaty zachowku stanowi nadużycie prawa podmiotowego i jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 kc. Powyższe należy oceniać mając na uwadze:

a)  relacje pomiędzy Spadkodawcą R. P. (2) a R. P. (1),

b)  relacje pomiędzy Spadkodawcą R. P. (2) a spadkobierczynią D. P. oraz relacje pomiędzy powodem R. P. (1) a pozwaną D. P.,

c)  stan materialny i prawny głównego składnika masy spadkowej,

d)  brak przysporzeń materialnych i finansowych po stronie pozwanej mimo prawomocnej decyzji Sądu o stwierdzeniu nabyciu spadku i niemożność uzyskania takich przysporzeń w celu zaspokojenia roszczenia powoda o zachowek.

3.  Ponadto, pozwana wskazała, że w dniu 29.12.2021 r. przebywała poza G. i nie jest możliwe by tego dnia o godz. 12:49 pod adresem G., ul. (...) została jej doręczona jakakolwiek korespondencja (sprzeciw k. 155-169).

Pozwana I. S. (1) wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty zaskarżając go w całości, wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana wskazała, że wnosi o oddalenie powództwa z powodu niemoralności, nieuczciwości oraz nieszlachetności roszczeń oraz samej osoby powoda. Zdaniem pozwanej Spadkodawca wyraźnie zaznaczał w testamentach oraz we wszystkich rozmowach z rodziną oraz znajomymi jaka jest jego wola, w jaki sposób chciał podzielić swój majątek oraz wyraźnie podkreślał, że Pan R. P. (1) nie powinien nic otrzymać. Według pozwanej w założeniu zachowek ma chronić przed niesprawiedliwym pominięciem w testamencie. W tym przypadku spadkodawca jednak nie popełnił błędu i nie pominął kogoś przypadkowo lecz podkreślił, że specjalnie wyklucza Pana R., uznając go za niegodnego czerpania z jego majątku. Pozwana powołała się także na okoliczność, że w uzupełnieniu do testamentu z 24.03.2002 roku, 23.09.2002 roku Spadkodawca napisał: „W zapisie testamentowym pominąłem mojego syna R. P. (1), gdyż uważałem, że jest wyjątkowym egoistą i samolubem stroniącym od więzi rodzinnych. Uważam, że mógłby dorobek i trud mojego życia zmarnotrawić. Dlatego chciałbym żeby moja wola została wypełniona zgodnie z zapisem z dnia 24.03.2002r.” Pozwana przyznała, że D. powinien dokonać wydziedziczenia notarialnie, ale był starszą osobą, i uważał, że sam może rozporządzać majątkiem na który sam pracował całe życie. Pozwana stwierdziła także, że rozmawiała o tym z dziadkiem wiele razy i D. zawsze mówił, że nie musimy się martwić, bo żaden Sąd nie zasądzi R. zachowku gdy dowie się jakim był człowiekiem. Te rozmowy - jak wskazała pozwana - prowadziła z dziadkiem nie raz, w rozmowach z siostrą i przy mężu pozwanej D. zawsze mówił „I. nie martw się, tak dokładnie zapisałem co się komu należy, że będzie wiadomo co dokładnie dla Was a dla R. nic.” Pozwana wskazała także, że powód ze spadkodawcą nie utrzymywał kontaktów, od 2002 roku do 12.03.2015 roku z Matką nie rozmawiał dwanaście i pół roku, wskazała także że powód pokłócił się z Ojcem z powodu swojego fikcyjnego rozwodu z Panią L. - miał problemy w pracy i rozwiódł się przepisując wszystko na żonę. D., który już doświadczył dwóch rozwodów nazwał go idiotą, który już zawsze będzie zdany na łaskę L.. Cały ten czas po rozwodzie i do ślubu mieszkali i żyli razem. Pan R. wziął ponownie ślub z tą samą osobą - Panią L. o czym rodzina nie wiedziała, dowiedziała się dopiero z wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Dołączył tam ponowny akt zawarcia ślubu z 25.08.2012, ślub został zawarty w G., rodzice ani rodzina nie została zaproszona ani zawiadomiona o ponownym zawarciu związku małżeńskiego. Pozwana wskazała, że rodzina mieszka w S. a ślub odbył się w G.. Zdaniem pozwanej po prostu nie zależało powodowi na kontaktach rodzinnych, D. nie wiedział o ślubie do śmierci, Babcia dowiedziała się dopiero od rodziny z pism procesowych. Pozwana wskazała, że tak jak D. zauważył R. nie był częścią naszej rodziny dlatego należy oddalić powództwo. Zdaniem pozwanej powód był osobą obcą nie tylko dla D. ale dla niej, jej męża i dzieci, który przez całe swoje dorosłe życie udowadniał, że więzy krwi ma za nic. (sprzeciw k. 260-264)

Pozwana I. M. (1) wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty zaskarżając go w całości, wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana powołała się na treść pisma spadkodawcy dołączonego do testamentu z 07.07.2016 r. oraz na uzupełnienie testamentu z dnia 23.09.2022 r., wskazując że spadkodawca jednoznacznie określił swój stosunek do syna i wyraził wolę dotyczącą swojego dorobku. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana obszernie opisała relacje panujące w rodzinie, wskazując na zerwanie przez powoda kontaktów z rodzicami i całą rodziną, brak relacji rodzinnych między nią a powodem i brak zainteresowania po stronie powoda kontaktami rodzinnymi. Zdaniem pozwanej postawa powoda jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa w zakresie opieki nad starszymi, schorowanymi rodzicami. (sprzeciw k. 329-334)

W/w cztery sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. (postanowienie o połączeniu spraw k. 111, 216, 286)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. P. (2) urodzony (...) zmarł w S. w dniu 6 lipca 2020 r. Spadkodawca był dwukrotnie żonaty i dwukrotnie rozwiedziony.

Spadkodawca miał troje dzieci, z pierwszego małżeństwa: R. P. (1) i I. M. (1) oraz z drugiego D. P..

I. M. (1) ma dwie córki K. M. (1) i I. S. (1).

Pierwszą żoną R. P. (2) była I. P. a drugą żoną była J. P. (1).

Małżeństwo z pierwszą żoną trwało do 1973 r.

Małżeństwo z drugą żoną trwało od 08.03.1975 r., zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem z dnia 30.06.1989 r. W wyroku tym Sąd ograniczył R. P. (2) władzę rodzicielską nad mał. D. P..

D. P. ma z tego okresu traumatyczne wspomnienia z uwagi na sytuację między rodzicami, stosunek ojca do niej oraz złe warunki mieszkaniowe, które nie mogły ulec poprawie z uwagi na wprowadzenie się do domu rodziców R. P. (1) z żoną i zajęcie przez nich pokoju obiecanego wcześniej D. P.. Wprowadzenie się R. P. (1) z żoną zaostrzyło konflikt między rodzicami D. P..

okoliczności niesporne, nadto wyrok Sądu Rejonowego w Sopocie z 30.06.1989 r k. 174-182, sprawozdanie z wywiadu k. 183-185, wniosek z 14.05.1984 r. k. 186-187, zeznania D. P. k. 630-633, płyta cd k. 636, k. 829, płyta CD k. 831 częściowo zeznania L. P. k. 727-732, płyta CD k. 740, zeznania J. P. (1) k. 747-752, płyta CD k. 755, zeznania I. M. (1) k. 633-635, płyta cd k. 636, k. 828v-829, płyta CD k. 831

Do 1991 roku, czyli do momentu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego rodziców D. P. nie miała kontaktów z rodzeństwem. Po rozwodzie rodzice D. P. się ze sobą pogodzili i kontakty rodzinne na wszystkich polach zostały naprawione, D. P. miała wtedy 15 lat. Mieszkała w domu razem z rodzicami utrzymywała kontakty z bratem i siostrą. Kontakty były poprawne.

Po 1991 roku, kiedy stosunki wróciły do normy, R. P., jego byłe żony, dzieci i wnuczki stanowili mocno związaną ze sobą rodzinę, spędzali ze sobą święta, urodziny, imieniny i wszystkie uroczystości rodzinne, powód R. P. (1) nie brał udziału w tych uroczystościach, nawet gdy mieszkał w G. na K..

R. P. (1) nie zbliżył się do rodziny, gdy został ojcem chrzestnym K. M. (1), nie interesował się chrześniaczką.

R. P. (2) duża wagę przywiązywał do utrzymywania stosunków rodzinnych.

Od czasu zawarcia związku małżeńskiego R. P. (1) nie pomagał w niczym rodzicom.

dowód: zeznania D. P. k. 630-633, płyta cd k. 636, k. 829, płyta CD k. 831, zeznania I. M. (1) k. 633-635, płyta cd k. 636, k. 828v-829, płyta CD k. 831, zeznania I. P. k. 732-736, płyta CD k. 740, zeznania O. D. k. 736-738, płyta CD k. 740, zeznania P. S. k. 738-739, płyta CD k. 740, zeznania D. M. k. 745-747, płyta CD k. 755, zeznania J. P. (1) k. 747-752, płyta CD k. 755, zeznania J. R. k. 752-753, płyta CD k. 755, zeznania A. J. k. 753-754, płyta CD k. 755, zeznania R. M. k. 825-826, płyta CD k. 831, zeznania I. S. (1) k. 826-827v, płyta CD k. 831, zeznania K. M. (1) k. 827v-828v, płyta CD k. 831

W 1991 r. I. P. (pierwsza żona) wraz z R. P. (2), I. M. (1) z 3-letnią wówczas I. S. (2) przyjechali do mieszkania R. P. (1) z niespodziewaną wizytą z prezentem urodzinowym. Doszło wówczas do sprzeczki z R. P. (1) i jego żoną L., która wyszła z domu. Od tego czasu R. P. (1) utrzymywał sporadyczne kontakty z rodziną, bez żony.

W późniejszym czasie R. P. (1) przeniósł własność mieszkania w G. na żonę L., z którą się rozwiódł. Fakt ten stworzył sytuację konfliktową między R. P. (2) i R. P. (1), ponieważ matka powoda pokryła wkład budowlany na to mieszkanie, uzyskując pieniądze m.in. ze sprzedaży rodowego brylantu. R. P. (2) mówił że powód jest głupi, że przepisał mieszkanie na żonę.

dowód: zeznanie I. P. k. 28-31, 337-342, zeznania R. P. (1) k. 625-630, płyta cd k. 636, zeznania I. P. k. 732-736, płyta CD k. 740, zeznania O. D. k. 736-738, płyta CD k. 740, zeznania J. P. (1) k. 747-752, płyta CD k. 755, zeznania J. R. k. 752-753, płyta CD k. 755, zeznania R. M. k. 825-826, płyta CD k. 831, zeznania I. S. (1) k. 826-827v, płyta CD k. 831, zeznania K. M. (1) k. 827v-828v, płyta CD k. 831, zeznania I. M. (1) k. 633-635, płyta cd k. 636, k. 828v829, płyta CD k. 831

Była taka sytuacja, że R. P. (1) zakończył prowadzenie działalności gospodarczej - handel produktami hutniczymi i zwrócił się do mamy z pytaniem czy siostra I. M. (1) mogłaby go fikcyjnie zatrudnić. Siostra prowadziła sklep z zabawkami, gdzie zatrudniała 2 osoby, na 1,5 etatu. Powód nie zwrócił się bezpośrednio do niej z tą prośbą. O tej sytuacji I. M. (1) poinformował mama. Nie było powodu, żeby ktoś jeszcze w tym sklepie pracował, więc siostra I. z mamą, zaproponowały że mogą płacić za R. P. (1) ZUS do czasu aż znajdzie pracę, połowę mama a połowę siostra. Tą informacje przekazała mama R. P. (1). Praktycznie od tej pory zakończyły się kontakty R. P. (1) z rodzina.

We wrześniu 2002 r. R. P. (1) zerwał kontakt z rodziną, uważając że rodzina nie pomogła mu w potrzebie.

dowód: zeznanie I. P. k. 28-31, 337-342, zeznania R. P. (1) k. 625-630, płyta cd k. 636, zeznania I. M. (1) k. 633-635, płyta cd k. 636, k. 828v829, płyta CD k. 831, zeznania I. P. k. 732-736, płyta CD k. 740, zeznania J. P. (1) k. 747-752, płyta CD k. 755, zeznania R. M. k. 825-826, płyta CD k. 831, zeznania I. S. (1) k. 826-827v, płyta CD k. 831, zeznania K. M. (1) k. 827v-828v, płyta CD k. 831

W dniu 24 marca 2002 r. R. P. (2) sporządził testament, w którym wskazał, iż czyni zapis testamentowy jego własności tj. domu jednorodzinnego w S. ul. (...) oraz działki dzierżawy wieczystej KW (...), KW (...) na rzecz spadkobierców:

1.  I. M. (1) z d. P. c. R. i I. ur. (...)

2.  K. M. (2) c. R. i I. ur. (...) /wnuczka/

3.  D. S. z d. P. c. R. i J. ur. (...)

Ponadto w treści testamentu spadkodawca wskazał, iż działka rolna w B. Gmina P. ma przypaść D. S. z d. P..

W/w testament został otwarty i ogłoszony przez Sąd Rejonowy w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 r.

W dniu 23 września 2002 r. R. P. (2) sporządził testament, zatytułowany: "uzupełnienia do testamentu z dnia 24.03.2002 r.", w którym wskazał, iż w zapisie testamentowym pominął swojego syna R. P. (1), gdyż uważa, że jest wyjątkowym egoistą i samolubem stroniącym od więzi rodzinnych, w związku z czym mógłby dorobek i trud życia spadkodawcy zmarnotrawić. Dlatego też chciałby żeby jego wola została wypełniona zgodnie z zapisem z dnia 24.03.2002 r.”

Testament ten został otwarty i ogłoszony przez Sąd Rejonowy w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 r.

W październiku 2014 r. R. P. (1) odnowił kontakty z R. P. (2). Od tego czasu widywał się z ojcem raz w miesiącu.

W marcu 2015 R. P. (1) odnowił kontakty z matką.

W grudniu 2015 r. R. P. (1) wyprowadził się z G. do B..

Od przeprowadzki R. P. (1) od czasu do czasu wykonywał telefon do ojca.

R. P. (1) nigdy nie odnowił kontaktów z siostrami i ich rodzinami.

R. P. (1) nie pomagał rodzicom, cała opieka nad starszymi rodzicami spoczywała na córkach R. P. (2) i ich rodzinach.

dowód: zeznania R. P. (1) k. 625-630, płyta cd k. 636, zeznania D. P. k. 630-633, płyta cd k. 636, k. 829, płyta CD k. 831, zeznania I. P. k. 732-736, płyta CD k. 740, zeznania O. D. k. 736-738, płyta CD k. 740, zeznania P. S. k. 738-739, płyta CD k. 740, zeznania D. M. k. 745-747, płyta CD k. 755, zeznania J. R. k. 752-753, płyta CD k. 755, zeznania A. J. k. 753-754, płyta CD k. 755, zeznania I. P. k. 732-736, płyta CD k. 740, zeznania O. D. k. 736-738, płyta CD k. 740, zeznania J. P. (1) k. 747-752, płyta CD k. 755, zeznania J. R. k. 752-753, płyta CD k. 755, zeznania R. M. k. 825-826, płyta CD k. 831, zeznania I. S. (1) k. 826-827v, płyta CD k. 831, zeznania K. M. (1) k. 827v-828v, płyta CD k. 831, zeznania I. M. (1) k. 633-635, płyta cd k. 636, k. 828v829, płyta CD k. 831

W czerwcu 2016 r. R. P. (2) sporządził pismo adresowane do powoda „R., zwracam się do Ciebie żebyś uszanował moją wolę ws darowizny spadkowej na rzecz I., K. i D. żebyś zrozumiał zasadność mojej decyzji w szerszym zakresie. My tu stanowimy rodzinę i jej dobro jest najważniejsze. Twoja sytuacja tak się ułożyła że zerwałeś z nami kontakt, być może nie z własnej woli kontakt z rodziną. Uważam że my Twoi rodzice spełniliśmy nasz obowiązek wobec ciebie. Mama sfinansowała koszty mieszkania spółdzielczego, ja również pomogłem tobie - mieszkałeś na Okrężnej przez kilka lat. Ponieważ nie masz dzieci nie będziesz obciążony spłacać długu następnym pokoleniom. Proszę ciebie rozważ poważnie moją prośbę i zachowaj się sprawiedliwie. Twój T. R. P." ”

W dniu 7 lipca 2016 r. R. P. (2) sporządził testament, w którym wskazał, iż czyni on darowiznę spadkową:

1.  córce I. M. (1) ur. (...) w G., z matki I. P. z d. W..

2.  wnuczce K. M. (2) ur. (...) w G. córce R. M. z d. P..

3.  córce D. P. ur. (...) w G. z matki J. P. (1) z d. Gazda.

W testamencie tym spadkodawca wskazał, iż przedmiotem darowizny spadkowej jest jego odrębna własność:

- działka budowlana w S. Okrężna 2A 421m ² + 174 m ²;

- budynek mieszkalny, murowany 3 kondygnacyjny (0 piwnica, 1-parter, 2. 1 pierwsze piętro o (...) nr geodezyjny (...));

- samochód osobowy V. rok prod. 2002;

- działka rolna, B., Gmina P..

W treści testamentu R. P. (2) wskazał również, iż wolą jego jest, aby jego była żona J. P. (1) mogła zamieszkać w części domu na dotychczasowych warunkach, zgodnie z jej wolą.

W/w testament został otwarty i ogłoszony przez Sąd Rejonowy w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 r.

R. P. (1) spotkał się z ojcem i matką w lipcu 2017 r w kawiarni.

W dniu 26 października 2017 r. R. P. (2) sporządził testament, w którego treści wskazał, iż czyni zapis spadkowy uwzględniający stan i sytuację spadkobierców (skrót zapisu) następującej treści:

Skrót zapisu

  Podział ziemi

a)  D. P. córka ok. 200 m ² oraz ziemia rolna w Gminie P. ok. 1,4 ha;

b)  K. M. (2) - wnuczka ok. 200 m ²;

c)  I. M. (1) /córka/ z.d. P. ok. 100 m2;

a)  I. S. (1) z d. W. – M. ok. 100 m. ²;

2.  Podział domu

a)  D. P. córka, I piętro domu /ul. (...)/ oraz korzystanie z kotłowni/piwnica/ oraz pow. ok. 12 m ² pomieszczenie gospodarcze /koło kotłowni/;

b)  I. M. (1), córka z d. P., parter domu oraz pomieszczenie w piwnicy /pod parterem 30 % stanu, I. S. (1) z d. W. – M. Jak wyżej 60 % stanu, R. P. (2) spadkodawca 10 % stanu jak wyżej /bez gruntu/;

c)  Rozpoczęta rozbudowa domu,

K. M. (2) wnuczka, 60 % stanu rozpoczętej budowy;

I. M. (1), córka z d. P. 30 % stanu budowy;

R. P. (2), spadkodawca, 10 % stanu budowy. /bez gruntu/.

Testament ten został otwarty i ogłoszony przez Sąd Rejonowy w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 r.

R. P. (1) spotkał się z ojcem i matką w lipcu 2019 r w kawiarni.

W dniu 8 października 2019 r. R. P. (2) sporządził testament w którego treści wskazał, iż czyni on zapis testamentowy darowizny ze stanu jego własności w S. ul. (...) na rzecz:

1.  córki I. M. (1) z domu P. ur. (...) w G. w częściach do tytułu własności działki o wysokości 130 m ² i odpowiedniej powierzchni domu parteru i części kondygnacji zero, piwnicy i pomieszczeń kotłowni;

2.  wnuczki I. S. (1) z domu W. - M. córki I. i R. ur. (...) w G., działki (...) m ² i odpowiednio mieszkania i piwnicy na parterze;

3.  Wnuczki K. M. (1) z domu W. - M. córki I. z domu P., R. ur. (...) w G. części działki w wymiarze 70 m ²

W treści testamentu ponadto R. P. (2) wskazał, iż, pozostałe 110 m ², pomieszczenie na 1 piętrze, 2 pokoje, kuchnia, łazienka, i prawo do pomieszczenia kotłowni, przewiduje jako darowizna na rzecz córki D. P. ur. (...) w G. w terminie późniejszym, ze względu na zabezpieczenie mieszkania jego byłej żony J. P. (2)”

Testament z dnia 08 października 2019 r. został otwarty i ogłoszony przez Sąd Rejonowy w Sopocie w dniu 15 kwietnia 2021 r.

R. P. (2) sporządził ponadto testament bez wskazanej daty, w którym wskazał on, iż czyni wolę darowizny spadkowej na rzecz córki I. M. (1), wnuczki K. M. (2), oraz córki D. P.. Ponadto spadkodawca wskazał, iż jego wolą jest, aby jego była żona J. P. (1) mogła zamieszkiwać mieszkanie na dotychczasowych warunkach zgodnie z jej wolą.

W/w testament został otwarty i ogłoszony przez Sąd Rejonowy w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 r.

Postanowieniem z dnia 23 września 2021 r. Sąd Rejonowy w Sopocie w sprawie I Ns 317/20 stwierdził, że spadek po R. P. (2) (synu A. i S.) zmarłym dnia 6 lipca 2020 roku w S., posiadającym ostatnie miejsce zwykłego pobytu w S., na podstawie testamentów:

- z dnia 24 marca 2002 r., otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 roku w sprawie I Ns 175/20,

- z dnia 23 września 2002 r., otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 roku w sprawie I Ns 180/20,

- z dnia 7 lipca 2016 r., otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 roku w sprawie I Ns 181/20,

- z dnia 26 października 2017 r., otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Sopocie w dniu 30 lipca 2020 roku w sprawie I Ns 182/20,

- z dnia 8 października 2019 r., otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Sopocie w dniu 15 kwietnia 2021 roku w sprawie I Ns 317/20,

nabyli z dobrodziejstwem inwentarza:

- córka I. M. (1) w 2857/10 000 części spadku,

- córka D. P. w 3187/10 000 części spadku,

- wnuczka I. S. (1) w 2418/10 000 części spadku,

- wnuczka K. M. (1) w 1538/10 000 części spadku;

W skład masy spadkowej po R. P. wchodzą działki o łącznej powierzchni 421 m ², mieszczące się w S. przy ul. (...) wraz z domem jednorodzinnym, dla których Sąd Rejonowy w Sopocie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 1.200.000 zł oraz działka rolna w B. o powierzchni 1,37 ha o wartości 100.000 zł.

okoliczności niesporne, nadto postanowienie z dnia 23.09.2021 r. k. 11-22 akt sprawy, kopia aktu zgonu k. 23, kopia testamentu z 07.07.2016 r k. 46, pismo spadkodawcy z czerwca 2016 k. 46 v, 269, kopia testamentu z 24.03.2002 r. k. 47, kopia testamentu z 23.09.2002 r. (uzupełnienie testamentu z 24.03.2002 r.) k. 48, kopie testamentów k. 63-74, 266-267, 335-336, 368-376

R. P. (2) był przekonany, że po jego śmierci R. P. (1) nie odziedziczy po nim żadnego majątku.

R. P. (2) nigdy nie wybaczył R. P. (1), że zerwał kontakty z rodziną, miał z tego powodu do powoda żal.

R. P. (2) dużą wagę przywiązywał do budowy domu przy ul. (...) w S., widział w nim centrum życia rodzinnego, marzył aby zamieszkały w tym domu jego wnuczki. Do końca życia planował rozbudowę domu i starał się wykonywać prace związane z rozbudową domu metodą gospodarską, samodzielnie lub przy pomocy najbliższej rodziny.

dowód: zeznania D. P. k. 630-633, płyta cd k. 636, k. 829, płyta CD k. 831, zeznania I. P. k. 732-736, płyta CD k. 740, zeznania O. D. k. 736-738, płyta CD k. 740, zeznania P. S. k. 738-739, płyta CD k. 740, zeznania D. M. k. 745-747, płyta CD k. 755, zeznania J. P. (1) k. 747-752, płyta CD k. 755, zeznania J. R. k. 752-753, płyta CD k. 755, zeznania A. J. k. 753-754, płyta CD k. 755, zdjęcia k. 760-764, 816-817, zeznania R. M. k. 825-826, płyta CD k. 831, zeznania I. S. (1) k. 826-827v, płyta CD k. 831, zeznania K. M. (1) k. 827v-828v, płyta CD k. 831, zeznania I. M. (1) k. 633-635, płyta cd k. 636, k. 828v829, płyta CD k. 831

R. P. (2) działkę przy ul. (...) nabył na podstawie umowy użytkowania wieczystego z dnia 18.06.1974 r. W czasie trwania małżeństwa z J. P. (1) na działce zbudowany został dom.

Kredyt bankowy na budowę domu został R. P. (2) przyznany w dniu 26.02.1975 r. Okres spłaty kredytu wynosił 20 lat, ale został on spłacony jeszcze w czasie trwania małżeństwa z majątku wspólnego.

J. P. (1) poczyniła liczne nakłady na dom przy ul. (...) w S., po rozwodzie przeprowadziła remont całego piętra domu. J. P. (1) poczyniła nakłady na dom także po śmierci R. P. (2), m.in. zainstalowała ogrzewanie gazowe oraz wymieniła okna, naprawiała dach.

J. P. (1) i R. P. (2) nigdy po rozwodzie nie dokonali podziału majątku wspólnego i nie rozliczyli się z tytułu nakładów poczynionych na budowę domu.

J. P. (1) traktuje dom jako dorobek swojego życia, mieszka tam zgodnie z wolą R. P. (2). Nie ma środków na zakup innej nieruchomości ani lokalu, do którego mogłaby się wyprowadzić.

dowód; wydruk dot księgi wieczystej nr (...) k. 188-182, zawiadomienie dot uzyskania kredytu k. 183, zezwolenie na wykreślenie hipoteki zwykłej k. 194, faktury k. 195-203, zeznania R. P. (1) k. 625-630, płyta cd k. 636, zeznania D. P. k. 630-633, płyta cd k. 636, k. 829, płyta CD k. 831, zeznania J. P. (1) k. 747-752, płyta CD k. 755

R. P. (2) w październiku 2018 r. przeszedł operację krwiaka przymózgowego podtwardówkowego lewostronnego.

W ostatnich latach życia jego stan zdrowia był adekwatny do wieku, leczył się kardiologicznie, neurologicznie odbywał wizyty u lekarza z zakresu chorób wewnętrznych.

dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego k. 52, 268, 344, dokumentacja lekarska k. 790-814

R. P. (2) był osobą wylewną, rozmowną, otwartą i szczerą.

dowód: zeznania D. P. k. 630-633, płyta cd k. 636

zeznania I. M. (1) k. 633-635, płyta cd k. 636, k. 828v829, płyta CD k. 831

D. P. R. P. (2) nigdy nie odmówiła pomocy, uczestniczyła w jego życiu, ma do niego żal za to jak wyglądało jej dzieciństwo.

W 2013-2014 aż do śmierci R. P. (2) D. P. miała poprawne relacje z ojcem, przez rok przed jego śmiercią nie miała kontaktu osobistego, ojciec wyrzucił ją z domu, było to przy okazji kiedy chciała zabrać mu rzeczy do prania, w ostatnim okresie kiedy nie miała z nim kontaktu, zabronił jej pojawiać się w domu, od siostry miała na bieżąco informację o jego stanie zdrowia, tak samo jak od matki, która z nim utrzymywała kontakty.

dowód: zeznania D. P. k. 630-633, płyta cd k. 636, k. 829, płyta CD k. 831, zeznania I. M. (1) k. 633-635, płyta cd k. 636, k. 828v829, płyta CD k. 831, zeznania J. P. (1) k. 747-752, płyta CD k. 755, zeznania I. S. (1) k. 826-827v, płyta CD k. 831, zeznania K. M. (1) k. 827v-828v, płyta CD k. 831

Każda z pozwanych została wezwana przez pełnomocnika R. P. (1) do zapłaty należności w kwocie objętej żądaniem pozwu tytułem zachowku w terminie do dnia 21 stycznia 2022 r.

K. M. (1) otrzymała wezwanie w dniu 28.12.2021 r.

I. S. (1) otrzymała wezwanie w dniu 28.12.2021 .r

I. M. (1) otrzymała wezwanie w dniu 28.12.2021 .r

Wezwanie do D. P. zostało wysłane na adres, pod którym nie zamieszkiwała.

dowód: pismo z dnia 21.12.2021 r. k. 35-27, 146-148, 251-253, 319-323, wydruki śledzenia przesyłek wraz z dowodem nadania k. 38-39, 149-150, 254-255, 324-325

Sąd zważył co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych przez strony postępowania do akt sprawy, zeznań stron oraz zeznań świadków: L. P., I. P., O. D., P. S., D. M., J. P. (1), J. R., A. J., R. M..

Prawdziwość wskazanych dokumentów nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wiarygodności z urzędu. Sąd wziął pod uwagę dołączone do pozwu pisma procesowe złożone do sprawy I Ns 317/20, nie miały one zasadniczego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, Sąd zważył jednak, że dokumenty te wskazują na stanowisko procesowe stron sporu.

W odniesieniu do osobowych środków dowodowych należy wskazać, iż Sąd uznał zeznania świadka L. P. z wiarygodne w zakresie w jakim korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym, tj zeznaniami pozostałych świadków przesłuchanych w toku postępowania. Oceniając zeznania tego świadka Sąd miał na względzie napięte stosunki świadka z rodziną powoda i okoliczność, że jest żoną powoda, której powód przedstawił stan sprawy ze swojego punktu widzenia. Jakkolwiek świadek twierdziła, że nie była z nikim w rodzinie skonfliktowana to materiał dowodowy zgromadzony w sprawie w postaci zeznań świadków i stron wskazuje na bardzo chłodne relacje świadka z rodziną powoda. Sąd zważył, że zeznania te potwierdzają fakt konfliktowej sytuacji w rodzinie powoda w okresie, gdy powód z żoną mieszkali w S. na ul. (...), panujące tam złe warunki mieszkaniowe. Jakkolwiek świadek zeznała, że nie było tam żadnych konfliktów z Panią J. i Panią D. to przeczy temu zgromadzony materiał dowodowy, znamiennym jest także że wg świadka nie rozmawiał ona w tym czasie z Panią J. i Panią D., ponieważ nie było okazji by się poznać. W ocenie Sądu brak rozmów z rodziną mieszkającą pod jednym dachem nie wskazuje na poprawne relacje rodzinne. Świadek potwierdziła także sporadyczność kontraktów z teściem, w okresie gdy powód z żoną mieszkał w G. na K. oraz wskazała że po 1998 nie miał kontaktów z teściem. Świadek potwierdziła natomiast zeznania powoda o jego comiesięcznych spotkaniach z ojcem. Zeznania świadka potwierdzają także fakt konfliktu między powodem a rodziną, który miał miejsce w 2002 r. i zakończył się zerwaniem przez powoda kontaktów z rodziną. Zeznania świadka potwierdziły odnowienie kontaktów powoda z ojcem w 2014 r., utrzymywanie kontaktu telefonicznego oraz dwukrotne spotkanie w S. w kawiarni. Świadek obszernie zeznawała na temat środków z których zostało zakupione mieszkanie w G. na K., przyznając że wkład na to mieszkanie wpłaciła teściowa.

Zeznaniom świadka I. P. Sąd dał wiarę w zakresie relacji powoda z rodziną i spadkodawcą na przestrzeni lat. Świadek- matka powoda obserwowała te relacje i była ich uczestnikiem, złożyła zeznania bardzo szczegółowe, logiczne i znajdujące potwierdzenie w zeznaniach pozostałych świadków. Zdaniem Sądu świadek rzetelnie zeznała w przedmiocie stosunku spadkodawcy do powoda, oraz tego jakie miał wrażenia po spotkaniach z powodem w 2017 i 2019 r. Sąd dał bowiem wiarę wyjaśnieniom, iż świadek była w przyjacielskich stosunkach z byłym mężem, często poruszali temat swojego syna, jego zachowań, komentowali telefony od syna. Zeznania te są wiarygodne w kontekście zasad doświadczenia życiowego. Nawet jeśli świadek myliła daty pewnych zdarzeń (na co zwracał uwagę powód w toku zeznań świadka), nie dyskwalifikuje to w ocenie Sadu zeznań I. P..

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadka O. D., uznając je za szczere i spójne. Świadek używała precyzyjnych sformułowań i zwrotów tak aby jej wypowiedź była właściwie zrozumiana. Sąd zważył, że świadek, jako przyjaciel rodziny, miała okazję obserwować relacje rodzinne tam panujące, nadto miała wiedzę co do stosunku spadkodawcy do powoda z rozmów prowadzonych bezpośrednio ze spadkodawcą.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków P. S., D. M., R. M. uznając je za szczere, logiczne i zgodne z prawą. Świadkowie jako uczestnicy życia rodzinnego, niewątpliwie posiadają wiedzę na temat relacji rodzinnych, opieki sprawowanej nad spadkodawcą przez rodzinę, znaczenia rodziny w życiu spadkodawcy, jego stosunku do syna R. P. (1) i woli pozostawienia majątku wyłącznie córkom i wnuczkom.

W całości Sąd dał wiarę zeznaniom świadka J. P. (1). Zeznania były szczere, szczegółowe, logiczne i korespondowały z zeznaniami świadków, w szczególności D. P., I. P., I. M. (1). Sąd zważył, że świadek doskonale znała fakty związane z budową domu na ul. (...) w S. oraz szczegóły życia rodzinnego spadkodawcy. Jakkolwiek świadek przeszła ciężkie chwile w okresie rozwodu z R. P. (2), ostatecznie stosunki między nimi były przyjazne, wspólnie mieszkali, wspólnie uczestniczyli w życiu rodzinnym, rozmawiali także o zachowaniu powoda względem rodziny i R. P. (2).

Na wiarę zasługiwały w całości zeznania świadka J. R., która szczerze zeznała o wiadomych jej faktach a także o zdarzeniach, o których wiedzę miała od R. P. (2). Z jej zeznań wynika, jak dużą wagę spadkodawca przywiązywał do rodziny, kontaktów rodzinnych, ubolewał że nie ma kontaktu z synem i miał żal do powoda z tego powodu, nawet po odnowieniu kontaktów powoda z ojcem powód nie angażował się w życie ojca i pomoc.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka A. J., świadek uczestniczyła aktywnie w życiu rodziny spadkodawcy, rozmawiała ze spadkodawcą także na temat jego relacji z synem. Zeznania te korespondowały z całokształtem materiału dowodowego.

W całości Sąd uwzględnił zeznania pozwanych K. M. (1), I. S. (1), I. M. (1) oraz D. P.. Zeznania były szczere, logiczne, spójne, korespondowały wzajemnie ze sobą i z zeznaniami świadków: I. P., O. D., P. S., D. M., J. P. (1), J. R., A. J., R. M.. Zeznania te dały pełny obraz stanu faktycznego, relacji rodzinnych, stosunków między spadkodawcą a powodem, stosunków między spadkodawcą a resztą rodziny.

Sąd uwzględnił również zeznania pozwanego, w zakresie w jakim nie były kwestionowane przez pozwane oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym, tj zeznaniach świadków, zgromadzonej w sprawie dokumentacji. Sąd zważył, że powód starał się przedstawić jako syn utrzymujący prawidłowe relacje z ojcem po 2014 r. a z drugiej strony próbował dyskredytować zaangażowanie rodziny w opiekę nad spadkodawcą. Nadto, powód utrzymywał, że spadkodawca był w ostatnich latach życia w doskonałej formie, samodzielny, w pełni sił i zdrowia i nie potrzebował opieki. Nie znalazło to jednak - w ocenie Sądu - potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym.

Sąd zważył, że powód w piśmie procesowym z dnia 30.12.2022 r. złożył trzy wnioski, do który Sąd ustosunkował się na rozprawie w dniu 13 stycznia 2023 r. (k. 744). Podkreślić należy, że w toku sprawy I C 173/22 nikt nie podważał prawomocnego postanowienia wydanego przez Sąd Rejonowy w Sopocie w sprawie I Ns 317/20. Podnoszone przez pozwane w sprawie I C 173/22 argumenty dotyczące wydziedziczenia powoda przez R. P. (2) nie mają żadnego wpływu na orzeczenie wydane w sprawie I Ns 317/20.

Odnośnie wniosków powoda o ustalenie stanu zdrowia spadkodawcy w latach 2015-2020 oraz o ustalenie stanu majątkowego pozwanych, także Sąd ustosunkował się do nich na rozprawie w dniu 13 stycznia 2023 r. (k. 744), pouczając strony o rozkładzie ciężaru dowodu oraz treści art 6 k.c. i 232 k.p.c.

W świetle tak ocenionego materiału dowodowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie w połowie.

Strony sprawy były zgodne, iż w skład masy spadkowej po R. P. wchodzą jedynie: działki o łącznej powierzchni 421 m ², mieszczące się w S. przy ul. (...) wraz z domem jednorodzinnym, dla których Sąd Rejonowy w Sopocie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 1.200.000 zł oraz działka rolna w B. o powierzchni 1,37 ha o wartości 100.000 zł.

W toku postępowania powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od każdej z pozwanych odpowiedniej kwoty tytułem zachowku po zmarłym ojcu R. P. (2).

Pozwane natomiast wniosły o oddalenie powództwa w całości, w pierwszym rzędzie wskazując że powód został przez ojca wydziedziczony, ojciec nigdy mu nie wybaczył a w dalszej kolejności wskazując, że żądanie od nich zapłaty na rzecz powoda zachowku jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Na wstępie wskazać należy, iż swoboda dysponowania własnym majątkiem za życia, czy to w formie darowizn, czy też testamentu, mogą w pewnych wypadkach prowadzić do pokrzywdzenia osób najbliższych spadkodawcy. Stąd jednym z założeń prawa spadkowego jest ochrona praw najbliższej rodziny, znajdująca wyraz w szeregu instytucji uregulowanych w księdze czwartej kodeksu cywilnego, w tym zachowku. Instytucja ta, uregulowana w art. 991-1011 k.c, zapewnia osobom wskazanym w ustawie określoną korzyść ze spadku czasami nawet wbrew woli spadkodawcy.

Stosownie do treści art. 991 § 1 k.c. uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, przy czym wysokość zachowku w myśl cytowanego przepisu wynosi połowę wartości udziału, jaki przypadałby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym, chyba, że uprawniony do zachowku jest osoba małoletnią lub trwale niezdolna do pracy, gdyż wówczas wysokość ta wynosi dwie trzecie wartości tego udziału.

W myśl zaś z art. 991 § 2 k.c., jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku.

Udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku ustala się dla każdego uprawnionego na podstawie ogólnych przepisów o dziedziczeniu ustawowym z art. 931 i nast. k.c z uwzględnieniem zasady wyrażonej w art. 992 k.c, zgodnie z którą przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni, a następnie udział ten mnoży się przez jedną drugą lub dwie trzecie. Tak ustalony udział stanowi podstawę do określenia wysokości zachowku. Ustalenie wysokości udziału spadkowego wyrażonego odpowiednim ułamkiem przeprowadza się oddzielnie dla każdej uprawnionej osoby, po czym udział ten mnoży się przez czystą wartość spadku, zaś otrzymana w wyniku tej operacji rachunkowej wartość stanowi należny uprawnionemu zachowek. Według art. 999 k.c. jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Dla rozstrzygnięcia o możliwości realizacji przez powoda uprawnienia do uzyskania zachowku konieczne jest w pierwszej kolejności dokonanie oceny czy spadkodawca R. P. (2) wydziedziczył R. P. (1), jak twierdzą pozwane.

Sąd zważył, że R. P. (2) w dniu 24 marca 2002 r. sporządził testament, w którym wskazał, iż czyni zapis testamentowy jego własności tj. domu jednorodzinnego w S. ul. (...) oraz działki dzierżawy wieczystej KW (...), KW (...) na rzecz spadkobierców: 1. I. M. (1); 2. K. M. (2); 3. D. S. z d. P.. Ponadto w treści testamentu spadkodawca wskazał, iż działka rolna w B. Gmina P. ma przypaść D. S. z d. P..

Następnie, w dniu 23 września 2002 r. R. P. (2) sporządził testament, zatytułowany: "uzupełnienia do testamentu z dnia 24.03.2002 r.", w którym wskazał, iż w zapisie testamentowym pominął swojego syna R. P. (1), gdyż uważa, że jest wyjątkowym egoistą i samolubem stroniącym od więzi rodzinnych, w związku z czym mógłby dorobek i trud życia spadkodawcy zmarnotrawić. Dlatego też chciałby żeby jego wola została wypełniona zgodnie z zapisem z dnia 24.03.2002 r.”

W czerwcu 2016 r. R. P. (2) sporządził pismo adresowane do powoda „R., zwracam się do Ciebie żebyś uszanował moją wolę ws darowizny spadkowej na rzecz I., K. i D. żebyś zrozumiał zasadność mojej decyzji w szerszym zakresie. My tu stanowimy rodzinę i jej dobro jest najważniejsze. Twoja sytuacja tak się ułożyła że zerwałeś z nami kontakt, być może nie z własnej woli kontakt z rodziną. Uważam że my Twoi rodzice spełniliśmy nasz obowiązek wobec ciebie. Mama sfinansowała koszty mieszkania spółdzielczego, ja również pomogłem tobie - mieszkałeś na Okrężnej przez kilka lat. Ponieważ nie masz dzieci nie będziesz obciążony spłacać długu następnym pokoleniom. Proszę ciebie rozważ poważnie moją prośbę i zachowaj się sprawiedliwie. Twój T. R. P." ”

Mając na uwadze powyższe zapisy wskazać trzeba, że wydziedziczenie jest jednym z tych pojęć prawa spadkowego, co do których znaczenie techniczne mija się z rozumieniem potocznym. Laicy wydziedziczeniem określają sytuację, w której spadkodawca, sporządzając testament, pomija w jego treści jednego lub kilku swoich spadkobierców ustawowych. Tymczasem, według Kodeksu cywilnego, wydziedziczeniem jest pozbawienie uprawnionego, a więc zstępnego, małżonka lub rodzica zachowku przez spadkodawcę (art. 1008 k.c.).

Zgodnie z art. 1008 k.c. spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Według art. 1009 k.c. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Zgodnie z art. 1010 k.c. Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył (§ 1). Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.(§ 2)

Wydziedziczenia można dokonać jedynie w testamencie. Spadkodawca nie musi użyć ściśle określonych wyrażeń. Użyte sformułowania jednak nie mogą nasuwać wątpliwości co do woli pozbawienia uprawnionego jego zachowku. Musi także zostać wskazana przyczyna wydziedziczenia w taki sposób, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić, która z przyczyn wymienionych w art. 1008 wystąpiła w konkretnym przypadku. Podstawę wydziedziczenia może stanowić jedynie przyczyna przewidziana ustawą (tak też wyrok SN z dnia 23 czerwca 1998 r., III CKN 561/97, LEX nr 1632159).

W ocenie Sądu, w sprawie nie można stwierdzić by w którymkolwiek z testamentów doszło do wydziedziczenia powoda. W testamencie z dnia 23.09.2002 r. – spadkodawca jedynie wyjaśnia dlaczego pominął powoda w zapisie testamentowym, natomiast pismo z czerwca 2016 r. nie stanowi testamentu. Jakkolwiek według zeznań pozwanych oraz części świadków spadkodawca R. P. (2) wydziedziczył R. P. (1), jednak - zdaniem Sądu - nie w znaczeniu przepisu art. 1008 k.c. ale w znaczeniu potocznym, tj. pominął go w swoich testamentach, wyjaśniając przyczyny pomięcia najpierw w uzupełnieniu testamentu spisanym w dniu 23.09.2002 r. a następnie w piśmie do R. P. (1) z czerwca 2016 r.

Niezależnie od powyższego wskazać trzeba, że dla skuteczności wydziedziczenia istotne jest, czy przyczyny wymienione w testamencie były zgodne z rzeczywistością. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na osobie, która twierdzi, że doszło do skutecznego wydziedziczenia (zob. wyrok SA w Krakowie z dnia 8 marca 2013 r., I ACa 99/13, LEX nr 1438046; wyrok SA w Szczecinie z dnia 5 września 2013 r., I ACa 304/13, LEX nr 1430808).

Pozwane - w powyższym kontekście - nie wykazały że w piśmie z 23.09.2002 r. R. P. (2) zarzucił synowi konkretnie zachowania o których mowa w art 1008 pkt 1 (wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego) lub 3 k.c. (uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych)

W literaturze zwraca się uwagę, że postępowaniem sprzecznym z zasadami współżycia społecznego jest zarówno prowadzenie przestępnego trybu życia (czynienie sobie źródła dochodu z oszustw, kradzieży lub w inny nielegalny sposób), jak i dopuszczanie się innych czynów niemoralnych, choćby nie stanowiły przestępstwa. Jako przykłady tych ostatnich podaje się nadużywanie alkoholu, środków odurzających, uchylanie się od pracy i życie na koszt innych osób, zaniedbywanie własnej rodziny i pozostawienie jej w trwałym niedostatku lub obarczenie spadkodawcy ciężarem jej utrzymania.

Przyczyna wydziedziczenia wymieniona w art. 1008 pkt 3 k.c. polega na uporczywym niedopełnianiu względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Zachowanie takie odnosić się musi do osoby spadkodawcy i dotyczyć niedopełniania obowiązków rodzinnych właśnie względem niego. Doktryna i orzecznictwo podają liczne przykłady takiego zachowania, jak np. niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego, nieudzielanie opieki, brak pomocy w chorobie. Jednak zachowanie takie musi nosić cechy uporczywości, czyli być długotrwałe lub wielokrotne. Ocena wykonywania obowiązków rodzinnych, o których mowa w tym przepisie, a obejmujących nie tylko obowiązek alimentacyjny, ale także m.in. obowiązek pieczy i pomocy w chorobie, czy w związku ze stanem zdrowia, jak też w związku z innymi trudnościami życiowymi nie może być oderwana od realiów określonego przypadku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2014 roku, sygn. akt I ACa 887/12).

W pojęciu „zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych”, o którym mowa w art. 1008 pkt 3 k.c., mieści się również takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych. Chodzi tu również o wszczynanie ciągłych awantur, kierowanie pod adresem spadkodawcy nieuzasadnionych i krzywdzących zarzutów, wyrzucenie go z domu, brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy okazywanie zainteresowania jego sprawami (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 roku, sygn. akt II CKN 1397/00).

Cecha uporczywości działania określona w art. 1008 pkt 1 i 3 k.c. oznacza działania przez dłuższy okres czasu, spowodowane wolą spadkobiercy nieznajdująca uzasadnienia w relacjach łączących ją ze spadkodawcą. Długotrwałe niedopełnienie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych musi być spowodowane okolicznościami, które leżą po stronie spadkobiercy. Uporczywym niedopełnianiem obowiązków rodzinnych nie jest nieutrzymywanie kontaktów pomiędzy spadkobiercą i spadkodawcą, jeżeli wynika to z postawy samego spadkodawcy. Dla istnienia podstawy wydziedziczenia określonej w art. 1008 pkt 3 k.c. długotrwałe niedopełnienia obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy musi być spowodowane okolicznościami leżącymi po stronie samego spadkobiercy. Zaniechanie widywania się spowodowane wzajemnymi zarzutami, nawet jeżeli trwało przez kilka lat, nie może samo przez się być poczytane za uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2009 roku, sygn. akt VI ACa 448/09).

Zwrot „dopełnianie obowiązków rodzinnych” zgodnie z regułami wykładni gramatycznej należy rozumieć nie tylko jako „wykonywanie”, „realizację” ale i jako „uzupełnienie”. Konsekwentnie wskazana norma dopuszcza ustalanie i rozpatrywanie relacji rodzinnych, jako symetrycznego układu powinności i uprawnień, badanie i roztrząsanie przyczyny naruszenia obowiązków przez spadkobiercę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 listopada 2011 roku, sygn. akt I ACa 524/11).

Ponadto, należy podkreślić, że przesłanka wydziedziczenia powinna zaistnieć ze stosownym wyprzedzeniem w stosunku do sporządzania testamentu.

Pozwane - w toku postępowania przed Sądem - nie wykazały aby przed dniem wrześniem 2002 r. miały miejsce wydarzenia, które wypełniałyby przesłanki z art 1008 pkt 1 lub 3 k.c., tj. by powód wbrew woli spadkodawcy postępował uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, czy też uporczywie nie dopełniał względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Twierdzenia pozwanych o uporczywym niedopełnianiu obowiązków przez powoda skupiały się na okresie 2002 - 2014, gdy powód zerwał kontakty z rodziną.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania Sad doszedł do przekonania, iż brak było podstaw do stwierdzenia, że R. P. (2) wydziedziczył w rozumieniu art 1008 k.c. powoda R. P. (1).

Pierwszym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku (art. 993-995 k.c.). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartości spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 roku, sygn. akt III CZP 75/84), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń.

W niniejszej sprawie skład spadku i jego wartość, czysta wartość spadku były niesporne. Należny powodowi zachowek powinien odpowiadać połowie wartości udziału spadkowego, który przypada mu przy dziedziczeniu ustawowym (1/2 z 1/3), albowiem w dacie otwarcia spadku był osobą pełnoletnią oraz nie wykazał, aby w tej dacie był trwale całkowicie niezdolny do pracy. Powód w uzasadnieniach pozwów dokonał prawidłowych obliczeń co do zachowku należnego mu od każdej z pozwanych w oparciu o art 999 k.c., i żądane przez niego kwoty (po zaokrągleniu) mieszczą się w wyliczeniach na podstawie art 999 k.c., tj od I. M. (1) kwota 61.900 zł, od D. P. kwota 69.040 zł, od I. S. (1) kwota 52.390 zł, od K. M. (1) kwota 33.320 zł.

Sąd uwzględnił jednak argumentację każdej z pozwanych co do istnienia w niniejszej sprawie podstaw do obniżenia należnego powodowi zachowku z uwagi na zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c.)

W orzecznictwie sądowym nie budzi wątpliwości, że roszczenie o zachowek w konkretnym przypadku może być uznane za sprzeczne z art. 5 k.c. Nie ulega również wątpliwości, że chodzi o wypadki wyjątkowe, w szczególności przy uwzględnieniu drugiej z wymienionych w art. 5 k.c. klauzul, a mianowicie zasad współżycia społecznego. Pierwsza z klauzul w niniejszej sprawie nie wchodzi w rachubę, ponieważ powód realizuje swoje prawo podmiotowe zgodnie z jego przeznaczeniem. Celem instytucji zachowku jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny poprzez zapewnienie im niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, odpowiedniej wysokości roszczenia pieniężnego. Taki charakter instytucji zachowku ma zatem wpływ na ocenę roszczenia z punktu widzenia zasad współżycia społecznego o których mowa w art. 5 k.c. Chodzi mianowicie o to, że ocena ta jest w tej sytuacji zaostrzona, co prowadzi do konkluzji, iż do nadużycia prawa będzie mogło dojść jedynie wyjątkowo, w przypadkach szczególnie rażących. Zakres zastosowania art. 5 k.c. powinien być wąski bo inaczej zostanie udaremniony cel przepisów o zachowku. (wyrok SN z 7 kwietnia 2004, IV CK 215/03).

Mając na uwadze powyższe trzeba wskazać, że w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że ocena sądu, czy żądanie zapłaty sumy odpowiadającej wysokości zachowku stanowi nadużycie prawa podmiotowego, nie powinna pomijać tego, iż prawo do zachowku przysługujące uprawnionemu ze względu na bardzo bliski stosunek rodzinny między nim a spadkodawcą służy urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych oraz realizacji zasady, że nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić swoim majątkiem zupełnie dowolnie, z pominięciem swoich najbliższych (por. wyr. SN z 7.4.2004 r., IV CK 215/03, L.). Przy podejmowaniu oceny o nadużyciu prawa żądania zapłaty sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości zachowku należy zachować szczególną ostrożność, która nie może opierać się jedynie na ogólnym odwołaniu się do klauzuli generalnej zasad współżycia. Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego zachodzi tylko wówczas, gdy w świetle reguł lub wartości moralnych powszechnie społecznie akceptowanych żądanie zapłaty należności z tytułu zachowku musi być ocenione negatywnie. Z uwagi na charakter zachowku obniżenie go na podstawie art. 5 k.c. musi sankcjonować wyłącznie rażące przypadki nadużycia tego prawa.

Nie można też zapomnieć, że nie mogą zostać pominięte te zachowania uprawnionego, które wskazują na to, jak ten wywiązywał się ze swoich obowiązków względem najbliższych, ze szczególnym uwzględnieniem spadkodawcy. Przy orzekaniu o zachowku nie należy zatem pomijać oceny moralnej także postępowania uprawnionego do zachowku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 kwietnia 2009 r., I ACa 459/08, LEX nr 550912).

W ocenie Sądu nie można w sprawie pominąć okoliczności, że R. P. (2) był przekonany, że po jego śmierci R. P. (1) nie tylko nie odziedziczy po nim żadnego majątku ale nie otrzyma w ogóle żadnego majątku i żaden z wyznaczonych przez niego spadkobierców nie będzie zobowiązany do zapłaty na rzecz R. P. (1). R. P. (2) nigdy nie wybaczył R. P. (1), że zerwał kontakty z rodziną, miał z tego powodu do powoda żal. R. P. (2) dużą wagę przywiązywał do utrzymywania stosunków rodzinnych. Już od czasu zawarcia związku małżeńskiego R. P. (1) nie pomagał w niczym rodzicom. Jakkolwiek R. P. (1) w 2014 roku, po 12 latach odcięcia się od rodziny, nawiązał kontakt z ojcem a później z matką, jego kontakty z ojcem były w dalszym ciągu sporadyczne, polegały na kontakcie telefonicznym, kilku spotkaniach. Po 1991 roku, kiedy stosunki w rodzinie wróciły do normy, R. P., jego byłe żony, dzieci i wnuczki stanowili mocno związaną ze sobą rodzinę, spędzali ze sobą święta, urodziny, imieniny i wszystkie uroczystości rodzinne, powód R. P. (1) nie brał udziału w tych uroczystościach, nawet gdy mieszkał w G. na K.. R. P. (1) nie zbliżył się do rodziny, gdy został ojcem chrzestnym K. M. (1), nie interesował się chrześniaczką. W sposób faktyczny powód został wykluczony z rodziny właśnie z uwagi na jego brak zainteresowania rodziną.

Wskazuje się, że zachowek realizuje kluczowe ze społecznego i prawnego punktu widzenia funkcje: funkcję alimentacyjną, stwarzając ekonomiczne podstawy egzystencji dla najbliższych członków rodziny, związaną z nią funkcję zabezpieczającą, funkcję ochronną dla rodziny pojmowanej jako wspólnota, funkcję dystrybucyjną oraz funkcję solidarnościową. Powód tymczasem świadomie zerwał kontakt z rodziną, następnie odnowił go w ograniczonym zakresie z ojcem i z matką, natomiast z siostrami i ich rodzinami (tj z pozwanymi) po 2002 r. nigdy tego kontaktu nie odnowił. Co więcej w toku postępowania powód starał się zdyskredytować zaangażowanie pozwanych i ich rodzin w opiekę nad spadkodawcą a także samą potrzebę opieki nad spadkodawcą - osobą starszą, która niewątpliwie już z uwagi na wiek i stan zdrowia takiej opieki potrzebowała, także w wymiarze potrzeby duchowej i emocjonalnej. Co więcej spadkodawca uważał, że wraz z matką powoda zapewnił mu stosowną opiekę rodzicielską i pomoc finansową, a majątek który zostawi po śmierci ma zabezpieczyć najbliższą rodzinę, której opieki stale doświadczał.

Nie może zatem budzić wątpliwości, że pozwane mają podstawy by twierdzić, iż zapłata na rzecz powoda całego przysługującego mu zachowku jest dla nich krzywdząca, niesprawiedliwa i niezgodna z wolą R. P. (2).

Nie można także pominąć, że R. P. (2) dużą wagę przywiązywał do budowy domu przy ul. (...) w S., widział w nim centrum życia rodzinnego, marzył aby zamieszkały w tym domu jego wnuczki. Do końca życia planował rozbudowę domu i starał się wykonywać prace związane z rozbudową domu metodą gospodarską, samodzielnie lub przy pomocy najbliższej rodziny. Nieruchomość przy ul. (...) stanowi zasadniczą część masy spadkowej. Jednocześnie należało zważyć na sytuację prawną i faktyczną w jakiej znalazła się J. P. (1), że R. P. (2) nigdy nie rozliczył się z nią z tytułu wspólnej budowy domu i poniesionych na nieruchomość nakładów, co spadkodawca uwzględnił w swoich testamentach - wskazując na relatywnie duży udział w masie spadkowej przeznaczony dla D. P., przy konsultacji z jej matką J. P. (1). W tym kontekście logiczne jest rozumowanie D. P., że zapłata zachowku na rzecz powoda stanowiłaby zapłatę na jego rzecz z części, którą miała otrzymać od spadkodawcy w ramach rozliczeń między jej rodzicami.

Powód twierdzi, że w piśmie z czerwca 2016 roku ojciec R. P. (2) pozostawił mu wybór, co do tego czy skorzystać z przysługującego mu prawa do zachowku.

Sposób zredagowania tego pisma uzasadnia ocenę, że pismo to stanowi apel do powoda R. P. (1) aby zachował się sprawiedliwie, czyli dokonał uczciwego, prawidłowego wyboru. Jednocześnie spadkodawca dał powodowi wskazówkę co należy rozumieć przez prawidłowy wybór, jest nim uszanowanie woli ojca R. P. (2) przy uwzględnieniu tego co dla R. P. (2) było najważniejsze, czyli szerszego kontekstu. Całokształt materiału dowodowego i ustalony na jego podstawie stan faktyczny sprawy wskazuje, że sprawiedliwym zachowaniem byłoby zaniechanie dochodzenia jakichkolwiek roszczeń majątkowych wobec spadkobierców testamentowych, których zabezpieczenie od strony finansowej było dla spadkodawcy najważniejsze. Powód apelu ojca i jego motywacji nie zrozumiał.

Mając na uwadze powyższe, przy rozważeniu interesów i powoda i pozwanych, przy uwzględnieniu treści art 5 k.c., w ocenie Sądu należało uznać, że powództwo wobec każdej z pozwanych zasługiwało na uwzględnienie w 1/2. Dlatego - w oparciu o w/w przepisy Sad zasądził na rzecz powoda: od pozwanej K. M. (1) kwotę 16.660 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty (pkt Ia), od pozwanej D. P. kwotę 34.520 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty (pkt IIa), od pozwanej I. S. (1) kwotę 26.195 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty (pkt IIIa); od pozwanej I. M. (1) kwotę 30.950 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty (pkt IVa) w pozostałym zakresie oddalając powództwo (pkt Ib, IIb, IIIb, IVb).

O odsetkach za opóźnienie w płatności Sąd orzekł na podstawie art. art. 481 § 1 i 2 k.c., przy uwzględnieniu treści art 455 k.c. Zobowiązanie do zapłaty kwoty potrzebnej do pokrycia czy uzupełnienia zachowku jest roszczeniem bezterminowym, którego termin wymagalności ustala się na podstawie art. 455 k.c. W konsekwencji dłużnik pozostaje w opóźnieniu i jest zobowiązany do zapłaty odsetek od chwili wymagalności, tj. chwili ustalonej w wezwaniu do zapłaty, ewentualnie – w razie wniesienia powództwa bez wcześniejszego wezwania – od chwili doręczenia odpisu pozwu pozwanemu. Co do D. P., nie doręczono jej skutecznie wezwania do zapłaty, zatem odsetki należało liczyć od dnia doręczenia jej odpisu pozwu. Co do pozostałych pozwanych odsetki są liczone od daty wymagalności ustalonej na podstawie wezwania do zapłaty.

Pozwane wnosiły o rozłożenie należności na raty, jednak Sąd nie uwzględnił tego żądania. W skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość gruntowa o wartości 100.000 zł, która to wartość w zasadzie równoważy sumę kwot zasądzonych na rzecz powoda w pkt Ia-IVa wyroku. Daje to możliwość realnej jednorazowej spłaty powoda i wykonania orzeczenia Sądu w sposób najmniej dotkliwy dla pozwanych, nie narażając żadnej z nich na nadmierne straty.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie Ic - IVc sentencji na podstawie art. 100 k.p.c, zasądzając na rzecz powoda od każdej z pozwanych 50% poniesionych przez niego kosztów postępowania, na które składają się jedynie opłaty od pozwów. Pozwany wygrał bowiem każdą z połączonych spraw w 50%.