Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lipca 2022 roku

Sąd Rejonowy w Kwidzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Alicja Tułodziecka

Protokolant: st. sekretarz sądowy Ewa Lewandowska

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2022 r. w Kwidzynie

na rozprawie

sprawy z powództwa I. K. i D. K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo w części dotyczącej roszczenia głównego;

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powodów I. K. i D. K. solidarnie kwotę 78.095,02 zł (siedemdziesiąt osiem tysięcy dziewięćdziesiąt pięć złotych dwa grosze) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 lutego 2020 r. do dnia zapłaty;

III.  ustala, że nie istnieje pomiędzy stronami stosunek prawny w postaci umowy kredytu hipotecznego w związku ze stwierdzeniem nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawartej w dniu 29 sierpnia 2008 r. pomiędzy powodami I. K. i D. K. a pozwanym (...) S.A. w W.;

IV.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powodów I. K. i D. K. solidarnie kwotę 4.634 zł (cztery tysiące sześćset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sędzia Alicja Tułodziecka

Sygn. akt I C 168/22

UZASADNIENIE

Powodowie I. K. i D. K. wnieśli pozew przeciwko (...) S.A. w W. i domagali się zapłaty kwoty 39.529,79 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 38.171,44 zł od dnia 12 lutego 2020 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 1.358,35 zł od następnego dnia po doręczeniu odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty – tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 12 czerwca 2010 r. do 12 maja 2020 r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 29 sierpnia 2008 r. niedozwolonych postanowień umownych. Powodowie domagali się także zasądzenia na ich rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu swojego pozwu powodowie wskazali, że w dniu 29 sierpnia 2008 r. zawarli z (...) S.A., jako konsumenci, umowę kredytu hipotecznego nr (...), indeksowanego kursem franka szwajcarskiego, na łączną kwotę 119.486 zł na okres 360 miesięcy, w tym 2 miesięcy karencji w spłacie kredytu.

Powodowie wskazali, iż przed podpisaniem umowy nie otrzymali egzemplarza wzorca umowy ani regulaminu, aby mogli się zapoznać z tymi dokumentami, przeanalizować w warunkach umożliwiających kompleksowe i pełne zrozumienie ich postanowień lub ewentualne wyodrębnienie kwestii budzących wątpliwości. Powodowie podnieśli, że nie została im jako kredytobiorcom przedstawiona rzetelna informacja dotycząca ich praw i obowiązków wynikających z umowy kredytu, a w szczególności nie poinformowano ich o rzeczywistym zakresie ryzyka związanego z indeksacją kredytu kursem CHF. Powodowie podali także, że nie mieli możliwości negocjowania z pozwanym Bankiem warunków umowy, a w szczególności w zakresie wyboru sposobu uruchomienia kredytu, jak również sposobu spłaty rat kapitałowo – odsetkowych.

Powodowie zarzucili, iż na etapie przedkontraktowym Bank nie wyjaśnił im w sposób zrozumiały i klarowny mechanizmu klauzuli zmiennego oprocentowania, klauzuli indeksacyjnej oraz zmienności kursów walut. Wskazano, że powodowie nie zostali poinformowani o ryzyku związanym z zastosowaniem tych instrumentów.

Powodowie zaznaczyli, że w okresie od uruchomienia kredytu do dnia 12 maja 2020 r., tj. przy upływie 12 – letniego z 30 – letniego okresu kredytowania, tytułem spłaty kredytu uiścili należność w łącznej kwocie 100.628,02 zł, a zatem 84 % wysokości udostępnionego im kapitału w kwocie 119.486 zł.

W ocenie powodów, zawarta przez nich umowa kredytu hipotecznego zawiera postanowienia umowne, które uznać należy za niewiążące w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ powodowie nie mieli możliwości indywidualnego uzgodnienia postanowień umownych, a kwestionowane postanowienia umowy nie dotyczą głównych świadczeń stron i nadto są one sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powodów. Powodowie wskazali, że nie zostali oni w sposób zrozumiały i klarowny pouczeni o mechanizmie klauzuli zmiennego oprocentowania, klauzuli indeksacyjnej, zmienności kursów walut, ryzyku związanym z zastosowaniem przez pozwanego tych instrumentów i o stosowaniu dwóch różnych kursów walut CHF do ustalenia kapitału kredytu oraz do spłaty rat kredytu. W konsekwencji tegoż faktyczna wysokość zobowiązania pozostała dla powodów nieznana. Ponadto powodowie wskazali, że frank szwajcarski był jedynie miernikiem wartości, a nie walutą zobowiązania, ponieważ płatność rat następowała w złotówkach, jak też hipoteka zabezpieczająca kredyt ustanowiona została w złotówkach.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie powodów, ze spornej umowy należy usunąć niedozwolone postanowienia bez zastępowania ich żadnymi innymi postanowieniami. Powodowie wskazali, że wobec tego uzasadnione jest twierdzenie, iż łączący strony stosunek zobowiązaniowy nie przewiduje mechanizmu indeksacji i jest umową kredytu, którego wysokość została ostatecznie i jednoznacznie określona w złotych polskich, a spłata winna następować w określonych w umowie terminach i ze wskazanym tam oprocentowaniem.

Z uwagi na fakt, że niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą powodów jako konsumentów, to pozwany Bank winien zwrócić powodom nienależne świadczenie, bowiem nie było podstawy do uiszczania rat kapitałowo – odsetkowych oraz opłat za ubezpieczenie.

Wyjaśniono, że wartość przedmiotu sporu stanowi wartość różnicy pomiędzy sumą pobranych przez pozwany Bank środków od powodów tytułem spłaty kredytu przy zastosowaniu kwestionowanych postanowień umownych, a sumą jaką kredytobiorcy rzeczywiście byliby zobowiązani uregulować na rzecz Banku na podstawie umowy bez kwestionowanych postanowień umownych.

(pozew z k. 3 – 18 akt)

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie na jego rzecz od powodów solidarnie kosztów procesu.

Pozwany kwestionował powództwo zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Pozwany zakwestionował również wszelkie wyliczenia powodów. Nadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń zgłoszonych przez powodów.

W ocenie pozwanego, kwestionowane przez powodów klauzule umowne sformułowane są w sposób jasny, precyzyjny, niebudzący wątpliwości i wobec tego są skuteczne i wiążą strony. Pozwany zaprzeczył, aby w przedmiotowej umowie kredytowej były abuzywne postanowienia umowne.

Pozwany wskazał, że strona powodowa nigdy nie zwracała się do Banku z wnioskiem o wyjaśnienie lub doprecyzowanie jakichkolwiek kwestii wynikających lub związanych z zawartą umową kredytu, czy też z Regulaminu lub z Cennika.

Pozwany zwrócił uwagę, że pozew został wniesiony po 12 latach od zawarcia umowy kredytu, a zatem powodowie próbują uniknąć negatywnych skutków zmiany kursy CHF/PLN, a nie wynika to z rzeczywistej treści stosunku prawnego nawiązanego przez strony.

Zdaniem pozwanego, powodowie żądając zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo – odsetkowych, zmierzają w istocie do uniknięcia konieczności zwrotu części wykorzystanego kredytu, mimo zrealizowania celu, jaki przyświecał przy zawarciu tej umowy kredytu.

W ocenie pozwanego, żądanie zgłoszone przez powodów stanowi nadużycie prawa podmiotowego i jako sprzeczne z art. 5 k.c. nie zasługuje na ochronę prawną.

Pozwany zaznaczył także, że indeksacja stanowiła uzasadnioną odpowiedź na potrzeby klientów Banku, a w tym powodów, którzy uzyskując dochód w złotówkach zabezpieczyli dodatkowo swoje interesy i uzyskali możliwość zrealizowania celu kredytu wyrażonego w PLN.

Pozwany zwrócił także uwagę, iż aby strona powodowa mogła korzystać z dobrodziejstwa stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF), to Bank:

- zaciągał własne zobowiązanie we frankach szwajcarskich,

- udzielał finansowania we franku szwajcarskim, pożyczając taką ilość franka, która po przeliczeniu na złotówki stanowić miała ustaloną przez strony kwotę w PLN,

- aby zrealizować cel kredytu i udostępnić stronie powodowej odpowiednią ilość złotówek, Bank musiał odkupić od niej franki szwajcarskie za złotówki, a wykup następował bezpośrednio po udostępnieniu kredytobiorcy franków szwajcarskich,

- środki z kredytu zostały wypłacone w walucie polskiej, stanowiąc równowartość zaciągniętego przez powodów zobowiązania we frankach szwajcarskich,

- spłacane przez powodów raty kredytu przeznaczane były na finansowanie zaciągniętych wcześniej przez Bank zobowiązań we franku szwajcarskim.

Pozwany zwrócił także uwagę, że kredyt udzielony stronie powodowej był kredytem walutowym, a stanowisko powodów, iż należy traktować ten kredyt jako kredyt w PLN było pozbawione podstaw.

Pozwany wskazał także, że powodowie uzyskali informację o ryzyku związanym z zawarciem umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, o możliwych konsekwencjach ekonomicznych wzrostu kursu waluty i o jego potencjalnym wpływie na wysokość kapitału i poszczególnych rat. Pozwany podkreślił, że wypełnił wobec powodów obowiązki informacyjne.

Pozwany wskazał także, że powodowie w pełni świadomie zdecydowali się na zaciągnięcie zobowiązania wyrażonego w walucie obcej, oceniając tego rodzaju produkt jako najkorzystniejszy.

Pozwany zaznaczył, iż przedmiotowa umowa kredytu hipotecznego nie kreuje obowiązków powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ani tym bardziej nie narusza ich interesów. Wobec tego nie podstaw do uznania postanowień tejże umowy za abuzywne. Nie ma także podstaw do żądania przez powodów zwrotu świadczenia nienależnego.

(odpowiedź na pozew z k. 79 – 106 akt)

Pismem z dnia 10 września 2021 r . powodowie I. K. i D. K. dokonali rozszerzenia powództwa poprzez zgłoszenie roszczenia ewentualnego, na wypadek gdyby ich roszczenie główne nie zostało uwzględnione.

W ramach żądania ewentualnego powodowie domagali się ustalenia nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu w związku z nieważnością umowy kredytu nr (...) z dnia 29 sierpnia 2008 r. oraz zapłaty od pozwanego Banku na swoją rzecz kwoty 78.095,02 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spłaconych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 12 września 2011 r. do dnia 12 maja 2020 r. Powodowie wskazali, że żądanie główne pozwu nie uległo modyfikacji. Powodowie domagali się także zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu.

Powodowie wskazali na niejednolite stanowisko w judykaturze sądów powszechnych i Sądu Najwyższego w przedmiocie mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia sądowego oraz że tylko wyrok ustalający nieważność umowy kredytu będzie stanowił podstawę do wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej. Ponadto powodowie wskazali na stanowisko części sądów, że stwierdzenie abuzywności kwestionowanych przez powodów postanowień umowy, przy jednoczesnym uznaniu braku możliwości dalszego trwania umowy w kształcie ich pozbawionym z uwagi na sprzeczność z właściwością umowy kredytu, prowadzić może jedynie do stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości.

Wskazano także, że nieważność umowy prowadzi do usunięcia jej z obrotu prawnego ze skutkiem od daty jej zawarcia (tak jakby nie doszło do jej zawarcia). Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości pozostaje uznanie, że spełnione przez strony (tj. przez kredytobiorców na rzecz kredytodawcy oraz przez kredytodawcę na rzecz kredytobiorców) świadczenia nie miały oparcia w umowie łączącej strony.

Wskazano także, że świadczenia spełnione na podstawie nieważnej czynności prawnej są nienależne w rozumieniu przepisu art. 410 § 2 k.c., a zatem osoba, która je otrzymała jest obowiązana do ich zwrotu.

(rozszerzenie powództwa z k. 560 – 564 akt)

Postanowieniem z dnia 17 września 2021 r. Sąd stwierdził swą niewłaściwość rzeczową i sprawę przekazał według właściwości do Sądu Okręgowego w Gdańsku.

Następnie postanowieniem z dnia 10 stycznia 2022 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku uznał się niewłaściwym rzeczowo i przekazał niniejszą sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kwidzynie

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Na rozprawie w dniu 23 czerwca 2022 r. strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, także w zakresie rozszerzonego powództwa.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 29 sierpnia 2008 r. została zawarta umowa o kredyt konsolidacyjny nr (...) pomiędzy (...) S.A. w W. a I. K. i D. K., zgodnie z którą:

a)  Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w wysokości 119.486 zł, indeksowanego do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli (...), obowiązującej w Banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysłać miał do kredytobiorców pismo informujące o wysokości pierwszej raty, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN, zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli (...), obowiązującej w Banku w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo – odsetkowej (por. § 2.1 i § 2.2 umowy),

b)  jako cel kredytu wskazano:

⚫

inne potrzeby konsumpcyjne – 27.000 zł,

⚫

spłata kart kredytowych – 3.086 zł,

⚫

spłata kredytu konsumpcyjnego – 8.000 zł,

⚫

spłata linii debetowej/linii kredytowej – 5.000 zł,

⚫

spłata innego kredytu mieszkaniowego – 76.000 zł,

⚫

koszty wliczone w kredyt – 400 zł (por. § 2.3 umowy),

c)  przedmiotem kredytowania jest nieruchomość położona przy ul. (...) w D., dla której Sąd Rejonowy w Kwidzynie Zamiejscowy VIII Wydział Ksiąg Wieczystych w Sztumie prowadzi księgę wieczystą o nr (...) (por. § 2.3 umowy),

d)  okres kredytowania wynosi 360 miesięcy, w tym 2 miesiące karencji (por. § 2.5 umowy),

e)  kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej i wynosi 4,3754 %, co stanowi sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF), obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.5854 p.p., stałej w całym okresie kredytowania (por. § 6 umowy),

f)  kredytobiorcy zobowiązali się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty zgodnie z Tabelą (...) (por. § 7.1 umowy),

g)  zabezpieczenie kredytu stanowiła: hipoteka kaucyjna do kwoty 203.126,20 zł na nieruchomości położonej przy ul. (...) w D., dla której Sąd Rejonowy w Kwidzynie Zamiejscowy VIII Wydział Ksiąg Wieczystych w Sztumie prowadzi księgę wieczystą o nr (...), cesja na Bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych, cesja na Bank praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorców (por. § 9.1 umowy),

h)  całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosił 115.190,97 zł, przy czym podana kwota nie uwzględniała ryzyka kursowego, a rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 5,55 % (por. § 12 umowy).

W § 1 umowy zawarto oświadczenie kredytobiorców, że przed zawarciem umowy otrzymali cennik kredytu hipotecznego oraz regulaminy obowiązujące w dniu zawarcia umowy, zapoznali się z nimi i akceptują postanowienia w nich zawarte.

(dowód: umowa kredytu z k. 153 – 155 akt,

załącznik z k. 180 – 181 akt,

Regulaminy z k. 162 – 166 akt i z k. 168 – 172 akt,

zaświadczenia o udzieleniu kredytu i o poniesionych kosztach od kredytu z harmonogramem spłat z k. 45 – 52 akt,

zaświadczenie o wysokości odsetek od kredytu z k. 53 – 54 akt,

wydruk treści księgi wieczystej (...) z k. 60 – 63 akt, pełnomocnictwo z k. 180 – 181 akt,

oświadczenie z k. 199 akt,

oświadczenie o ustanowieniu hipoteki z k. 201 akt)

I. K. i D. K. zależało na otrzymaniu kredytu tańszego od tego, który mieli dotychczas w (...) S.A. w W.. Zależało im również, aby kredyt uzyskać szybko i było to związane z wykonywanym remontem w ich domu.

I. K. i D. K. dokonali porównania kredytu udzielonego przez (...) S.A. z ofertami innych banków i uznali, że umowa, którą ostatecznie zdecydowali się zawrzeć była korzystniejsza od innych.

Umowę o kredyt w (...) S.A. podpisała zarówno I. K., jak i D. K..

(dowód: zeznania powódki I. K. z k. 362v – 363v akt (nagranie z k. 359 akt) i z k. 656v – 657v akt (nagranie z k. 659 akt)

zeznania powoda D. K. z k. 363v – 364 akt (nagranie z k. 359 akt) i z k. 657v – 658 akt (nagranie z k. 659 akt)

Zawarcie powyższej umowy kredytowej poprzedzone zostało złożeniem przez I. K. i D. K. wniosku o udzielenie kredytu hipotecznego z dnia 21 lipca 2008 r., w którym wnieśli o wypłatę kwoty kredytu w walucie polskiej. Jednocześnie we wniosku kredytowym strona zaznaczyła w polu „waluta kredytu” – CHF. Do wyboru były również inne waluty.

W dniu złożenia tego wniosku I. K. i D. K. otrzymali pisemną informację o ryzyku zmiany kursów walutowych i ryzyku zmian stóp procentowych.

(dowód: wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego z załącznikami z k.

130 – 132 akt i z k. 134 – 145 akt,

wstępna ocena zdolności kredytowej z k. 147 akt,

decyzja z k. 149 – 151 akt,

ocena zdolności z k. 157 akt,

informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej z k. 159 – 160 akt,

cenniki z k. 174 – 175 akt i z k. 177 – 178 akt,

odpowiedź z BIK z k. 183 – 197 akt)

Kredyt został wypłacony w transzach:

a)  I transza z dnia 12 września 2008 r. w wysokości 76.399,99 zł, przeliczając ją na CHF według kursu kupna Banku w wysokości 2,0374, co dało kwotę 37.498,77 CHF,

b)  II transza z dnia 01 października 2008 r. w wysokości 43.086,01 zł, przeliczając ją na CHF według kursu kupna Banku w wysokości 2,0908, co dało kwotę 20.607,43 CHF.

(dowód: umowa kredytu z k. 153 – 155 akt,

zaświadczenia o udzieleniu kredytu i o poniesionych kosztach od kredytu z harmonogramem spłat z k. 45 – 52 akt,

zaświadczenie o wysokości odsetek od kredytu z k. 53 – 54 akt)

W dacie zawarcia umowy I. K. i D. K. mieli jedynie ogólną świadomość istnienia ryzyka kursowego i byli przekonani, że waluta CHF jest stabilna.

I. K. i D. K. nie rozumieli mechanizmu działania indeksacji i roli waluty CHF w umowie. Nie znali mechanizmu jego ustalania przez Bank. Decyzję związaną z zaciągnięciem tegoż zobowiązania finansowego podjęli z uwagi na fakt, że ten kredyt był tańszy niż kredyt poprzednio przez nich zaciągnięty oraz tańszy niż kredyty złotówkowe proponowane przez inne banki.

W trakcie czynności poprzedzających zawarcie przedmiotowej umowy kredytu jedynie w ogólny sposób omówiono z kredytobiorcami zapisy umowy, skupiając się przede wszystkim na kwestiach związanych ze sposobem uruchomienia kredytu. Podkreślano, że wahania kursu są minimalne, nie zaproponowano także, że kredyt można spłacić bezpośrednio w CHF.

(dowód: zeznania powódki I. K. z k. 362v – 363v akt (nagranie z k. 359 akt) i z k. 656v – 657v akt (nagranie z k. 659 akt)

zeznania powoda D. K. z k. 363v – 364 akt (nagranie z k. 359 akt) i z k. 657v – 658 akt (nagranie z k. 659 akt),

zeznania świadka J. C. z k. 360v – 362v akt (nagranie z k. 359 akt),

zeznania świadka K. G. z k. 445 akt (nagranie z k.

446 akt)

W dniu 29 stycznia 2020 r. I. K. i D. K. złożyli w (...) S.A. reklamację dotyczącą łączącej strony umowy o kredyt, wnosząc o zapłatę przez Bank kwoty 96.660,28 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w okresie od 13 października 2008 r. do 12 grudnia 2019 r. w związku z nieważnością tej umowy z uwagi na zastosowanie w niej niedozwolonych klauzul umownych. Ewentualnie – w przypadku uznania przez Bank stanowiska kredytobiorców w zakresie abuzywnego charakteru kwestionowanych zapisów umownych przy jednoczesnym zanegowaniu nieważności całej umowy – wnieśli o zapłatę na swoją rzecz kwoty 38.171,44 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w okresie od 12 lutego 2010 r. do 12 grudnia 2019 r., w związku z zastosowaniem w umowie niedozwolonych klauzul umownych.

W odpowiedzi na to żądanie (...) S.A. wskazał, że nie widzi podstaw do uznania roszczeń kredytobiorców.

(dowód: reklamacja z k. 37 – 40 akt,

odpowiedź Banku z k. 41 – 44 akt)

I. K. i D. K. w okresie od 12 czerwca 2010 r. do 12 maja 2020 r. spłacili łącznie na poczet umowy kredytowej z sierpnia 2008 r. kwotę 88.249,26 zł – przy czym w okresie od 12 września 2011 r. do 12 maja 2020 r. z tegoż tytułu uiścili na rzecz Banku kwotę 78.095,02 zł.

Kredytobiorcy byliby zobowiązani spłacić kwotę 48.714,35 zł (a zatem o 39.534,91 zł mniej), przy założeniu, że:

- saldo kredytu nie ulegało indeksacji do CHF,

- kredyt był oprocentowany według stawki i marży Banku wskazanych w umowie z późniejszymi zmianami,

- kredyt podlegał spłacie zgodnie z umową kredytową z późniejszymi zmianami (z pominięciem kwestionowanych postanowień w zakresie klauzuli indeksacyjnej, a z uwzględnieniem okresu kredytowania, rodzaju rat, daty spłaty poszczególnych rat kredytu wynikających z zaświadczenia bankowego).

Wobec tego kredytobiorcy dokonaliby nadpłaty w kwocie 39.534,91 zł.

Obieg środków finansowych w przypadku udzielonego kredytu indeksowanego przedstawia się następująco:

- Bank najpierw zaciąga własne zobowiązanie w CHF zawierając na rynku odpowiednią transakcję,

- następnie zgodnie z wnioskiem kredytowym Bank udziela finansowania w CHF pożyczając taką ilość franków szwajcarskich, która po przeliczeniu na PLN dawać ma ustaloną przez stronę kwotę w złotych polskich, w tym momencie kredytobiorcy otrzymywali od Banku franki szwajcarskie, nie złotówki, aby zrealizować cel kredytu i udostępnić kredytobiorcom odpowiednią ilość PLN, Bank musi odkupić od kredytobiorców walutę CHF za PLN, przy czym ten odkup następuje bezpośrednio po udostępnieniu kredytobiorcom CHF,

- w efekcie powyższego kredytobiorcy otrzymują na wskazany rachunek rozliczeniowy kwotę w PLN stanowiącą równowartość zaciągniętego przez nich w Banku zobowiązania kwoty wykorzystanego kredytu,

- następnie kolejne spłacane przez kredytobiorców raty kredytu przeznaczane są na finansowanie zaciągniętych wcześniej przez Bank zobowiązań w CHF.

Gdyby (...) S.A. wypłacił transze kredytu przeliczając kurs CHF według kursu średniego NBP, a nie według tabeli kursów Banku, wówczas indeksacja wyniosłaby: przy pierwszej transzy 36.394,81 CHF zamiast 37.498,77 CHF, przy drugiej transzy 20.155,31 CHF zamiast 20.607,43 CHF.

Kursy ogłaszane przez (...) S.A. w Tabeli (...) w okresie wykonania umowy miały charakter rynkowy.

W dacie udzielenia przedmiotowego kredytu oraz obecnie banki w Polsce nie stosowały i nadal nie stosują oprocentowania kredytu w PLN ze stawką LIBOR. Stawka ta stosowana jest wyłącznie do umów kredytowych indeksowanych lub waloryzowanych do walut obcych. Kredytobiorcy decydowali się na kredyt oraz na doindeksowane do waluty obcej z uwagi na to, że stosowano niższe oprocentowanie LIBOR zamiast WIBOR, czyli niższy koszt pozyskania kredytu, niż w porównaniu do kredytu w złotych polskich.

Gdyby I. K. i D. K. zawarli umowę w złotówkach na warunkach wskazanych w symulacji Banku, z oprocentowaniem zmiennym WIBOR 3M, wówczas w okresie między:

a)  12 października 2008 r. a 12 maja 2020 r. spłaciliby kwotę 86.979,94, z czego kwota 29.022,51 zł stanowiłaby kapitał, a odsetki wynosiłyby 58.323,36 zł,

b)  12 czerwca 2010 r. a 12 maja 2020 r. spłaciliby kwotę 72.898,81 zł, z czego kwota 29.682,62 zł stanowiłaby kapitał, a odsetki wynosiłyby 45.916,19 zł.

Gdyby I. K. i D. K. zawarli umowę w złotówkach na warunkach wskazanych w symulacji Banku, z oprocentowaniem zmiennym LIBOR 3M, wówczas w okresie między:

c)  12 października 2008 r. a 12 maja 2020 r. spłaciliby kwotę 57.642,57, z czego kwota 40.406,89 zł stanowiłaby kapitał, a odsetki wynosiłyby 17.235,67 zł,

d)  12 czerwca 2010 r. a 12 maja 2020 r. spłaciliby kwotę 48.714,35 zł, z czego kwota 36.163,65 zł stanowiłaby kapitał, a odsetki wynosiłyby 12.550,70 zł.

W przypadku, gdyby wpłaty przeliczane były według kursu średniego NBP, przy uwzględnieniu warunków umowy, kredytobiorcy dokonaliby wpłat w okresie:

a)  między 12 października 2008 r. a 12 maja 2020 r. w wysokości 28.752,13 CHF,

b)  między 12 czerwca 2010 a 12 maja 2020 r. w wysokości 24.340,39 CHF.

(dowód: historia operacji z k. 265 – 267 akt i z k. 269 – 291 akt,

symulacja z k. 293 akt,

opinia biegłego z zakresu finansów i bankowości oraz opinie uzupełniające z k. 454 – 493 akt, z k. 509 – 511 akt i z k. 531 – 534 akt)

I. K. i D. K. nie prowadzili działalności gospodarczej. Kredyt z (...) S.A. udzielony na podstawie umowy z sierpnia 2008r. nie był przeznaczony na prowadzenie działalności gospodarczej czy też spłaty związane z działalnością gospodarczą.

W kredytowanej nieruchomości nie była prowadzona działalność gospodarcza.

(dowód: zeznania powódki I. K. z k. 656v – 657v akt (nagranie z k. 659 akt)

zeznania powoda D. K. z k. 657v – 658 akt (nagranie z k. 659 akt)

Sąd zważył co następuje:

Okoliczności faktyczne w istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy kwestiach Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów, zeznań świadków J. C. i K. G. oraz zeznań złożonych przez powodów I. K. i D. K., a także w oparciu o wnioski wynikające z opinii biegłej z zakresu bankowości i finansów – A. W..

Sąd dał wiarę danym wynikającym z zebranych w sprawie dokumentów, których wiarygodności oraz prawdziwości ich treści w toku tejże sprawy nie kwestionowano. Sąd także nie znalazł innych podstaw, aby danym wynikającym z tych dokumentów odmówić wiarygodności.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków J. C. i K. G., którzy jako pracownicy pozwanego Banku mieli wiedzę na temat procedury udzielania kredytów indeksowanych do CHF oraz sposobu pouczania potencjalnych kredytobiorców o warunkach umowy. Świadkowie opisali m.in. w jaki sposób przebiegał typowy proces od złożenia wniosku o udzielenie kredytu do zawarcia umowy kredytowej, a także wskazali że wskaźnik LIBOR nie jest stosowany do kredytów udzielanych w złotówkach. Zeznania świadków były logiczne, spójne i jasne. Nie można pomijać jednak tego, że świadkowie opisali jedynie ogólne zasady udzielania tzw. kredytów frankowych, a nie posiadali oni wiedzy co do konkretnych warunków spornej umowy, którą zawarli powodowie z pozwanym Bankiem.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania powodów I. K. i D. K., którzy opisali okoliczności, w jakich doszło do zawarcia umowy kredytu w sierpniu 2008 r., z jakiego powodu zdecydowali się zawrzeć umowę tego kredytu oraz jakie informacje zostały im udzielone przez pracowników przed zawarciem tej umowy. Zeznania powodów były logiczne, jasne i konsekwentne. Nie zawierały one sprzeczności. Nadto w toku prowadzonego postępowania nie ujawniły się okoliczności, które podważyłyby ich moc dowodową.

Wskazać trzeba, iż dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości został w tej sprawie przeprowadzony w celu m.in. wyliczenia łącznej wartości rat kredytu, które powodowie zobowiązani byliby uiścić na rzecz pozwanego Banku, gdyby nie byli związani zapisami umowy dotyczącymi indeksacji do waluty CHF, wskazania czy jest ekonomicznie uzasadnione stosowanie jako bazowej stawki procentowej dla kredytów oprocentowanych na zmienną stopę udzielanych w PLN stawki WIBOR, a dla kredytów w CHF stawki LIBOR, wyliczenia kwot kredytu, jakie powodowie spłaciliby, gdyby raty przeliczane były według kursu średniego NBP (przy uwzględnieniu warunków wynikających z umowy kredytu). Biegła w swojej opinii dokonała tych wyliczeń oraz wskazała m.in. że w dacie udzielenia kredytu oraz obecnie banki w Polsce nie stosowały i nadal nie stosują oprocentowania kredytu w PLN ze stawką LIBOR.

Zaznaczyć trzeba, że opinia biegłej została sporządzona rzetelnie, zgodnie z zasadami wiedzy oraz doświadczeniem zawodowym biegłej, a wnioski zawarte w tej opinii zostały należycie umotywowane. Nadto biegła w swoich opiniach uzupełniających odniosła się także do zarzutów zgłoszonych przez strony.

Wskazać należy, iż fachowość opinii biegłej nie została w tej sprawie skutecznie zakwestionowana i Sąd na jej podstawie dokonywał ustaleń faktycznych.

W przedmiotowej sprawie powodowie I. K. i D. K. domagali się od pozwanego (...) S.A. zapłaty kwoty 39.529,79 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 12 czerwca 2010 r. do 12 maja 2020 r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 29 sierpnia 2008 r. niedozwolonych postanowień umownych (żądanie główne).

W toku prowadzonego postępowania powodowie zgłosili żądanie ewentualne (na wypadek nieuwzględnienia żądania głównego pozwu) i domagali się ustalenia nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu w związku z nieważnością umowy kredytu nr (...) z dnia 29 sierpnia 2008 r. oraz zapłaty od pozwanego na swoją rzecz kwoty 78.095,02 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spłaconych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 12 września 2011 r. do dnia 12 maja 2020 r.

Wskazać w tym miejscu trzeba, że przepis art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1896, z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przedmiotowej umowy kredytowej, stanowi, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Z kolei ust. 2 tegoż przepisu wymienia elementy przedmiotowo istotne umowy kredytu, a mianowicie umowa winna być zawarta na piśmie, powinna ona określać kwotę i walutę kredytu, cel na jaki kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany, a także sposób zabezpieczenia kredytu.

Wskazać w tym miejscu trzeba, iż z powyższego wynika, że umowa kredytu jest umową nazwaną, dwustronnie zobowiązującą, odpłatną. Jest to umowa konsensualna, bowiem dochodzi do skutku poprzez uzgodnienie przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. Nadto w tej umowie muszą być określone zasady spłaty kredytu.

Podnieść w tym miejscu także trzeba, że zawarta przez strony umowa nie stanowi umowy kredytu walutowego, lecz umowę kredytu indeksowanego do CHF. Umowa kredytu indeksowanego nie jest ustawowo zdefiniowana, jednak powszechnie przyjmuje się w obrocie prawnym, że jest to kredyt udzielony w PLN, który następnie jest przeliczany do waluty obcej, a jego wypłata i spłata następuje w PLN.

Wskazać jeszcze trzeba, że w aktualnym stanie prawnym dopuszczalność zawierania umów w walucie polskiej indeksowanych do CHF wynika wprost z treści przepisów art. 69 ust. 2 pkt 4a i art. 69 ust. 3 ustawy – Prawo bankowe.

Przedmiotowa umowa kredytu między stronami została zawarta dnia 29 sierpnia 2008 r. i wówczas kwestia możliwości zawierania takich umów nie była wprost uregulowana w przepisach prawa. W ocenie Sądu, jednakże możliwość zawierania takich umów miała źródło w zasadzie swobody umów. Ustawodawca natomiast sam potwierdził ważność tego typu umowy wprowadzając ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw nowelizację przepisu art. 69 Prawa bankowego. Po tej nowelizacji w przepisie art. 69 ust. 2 pkt 4a wprowadzono m.in. obowiązek podawania szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo – odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Dodać jeszcze trzeba, iż gdyby ustawodawca zamierzał wyeliminować z obrotu prawnego tego typu umowy (zawarte przed nowelizacją przepisu art. 69 Prawa bankowego), uczyniłby to w powołanej lub w jakiejkolwiek innej nowelizacji ustawy – Prawo bankowe.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że umowa kredytu, którą zawarli powodowie z pozwanym Bankiem, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, transz i rat, a także zasady przeliczania na walutę wypłaty lub spłaty kredytu.

Zgodnie z postanowieniami przedmiotowej umowy kredytu kredyt dla powodów został wypłacony w złotych polskich, indeksowany kursem innej waluty, tj. CHF. Z walutą CHF powiązana była stopa referencyjna inna niż dla PLN, a mianowicie LIBOR. Kwota wypłacona powodom w PLN w dniu uruchomienia kredytu miała być przeliczona na CHF według kursu kupna CHF określonego w Tabeli Kursów. Z kolei wysokość rat kapitałowo – odsetkowych miała być ustalana z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu spłaty, zgodnie z Tabelą Kursów.

Na marginesie dodać trzeba, że z ustaleń poczynionych w tej sprawie wynikało, iż powodowie byli zainteresowani otrzymaniem kwoty kredytu w PLN i otrzymali taką kwotę, na jaką umawiali się z pozwanym Bankiem.

Wobec tego wskazać trzeba, że przedmiotem spornej umowy kredytowej z sierpnia 2008 r. była kwota wyrażona w walucie polskiej, o czym wprost przesądza brzmienie § 2 ust. 1 umowy, w którym jako walutę kredytu wskazano kwotę 119.486 złotych polskich. Natomiast dalsza część tego zapisu umowy dotyczy wyłącznie zastosowania określonego mechanizmu finansowego przeliczania na walutę obcą tak, aby wypłata kredytu lub transz kredytu oraz spłata rat nastąpiła w walucie polskiej, stanowiącej równowartość określonej liczby franków szwajcarskich. Przepis § 2 ust. 3 umowy także odnosi się do kwot wyrażonych w walucie polskiej, wskazując na przeznaczenie tego kredytu w stosunku do poszczególnych kwot.

Z analizy umowy wynika również, że inne jej postanowienia odnoszą się do kwot wyrażonych w złotówkach (tj. zabezpieczenie w postaci hipoteki kaucyjnej – § 9 ust. 1, całkowity koszt kredytu – §12 ust. 1.1). Na marginesie dodać trzeba, że gdyby kredyt był kredytem walutowym, to hipoteka jako zabezpieczenie zostałaby wyrażona w walucie CHF, a w niniejszej sprawie tak nie było (por. przepis art. 68 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

Trzeba zatem przyjąć, że udzielony stronie powodowej kredyt był kredytem w polskiej walucie. Umowa kredytu jednoznacznie nie odnosiła się do określonej liczby franków szwajcarskich, lecz w pierwszej kolejności odnosiła się do waluty polskiej. Bez znaczenia natomiast było to, jak pozwany traktuje kredyty indeksowane w księgach bankowych i w systemie bankowości elektronicznej, gdyż jest to decyzja wyłącznie Banku. Nie można pomijać także tego, że jest to już etap wykonania umowy, a nie moment jej zawierania.

Wskazać również trzeba, że zastosowany w umowie kredytu mechanizm indeksacji nie zmieniał kwoty ani waluty kredytu (wyrażonej w złotych polskich), a stanowił klauzulę przeliczeniową. Zobowiązanie kredytobiorców wyrażone w PLN w dacie uruchomienia kredytu miało być przeliczone na CHF. Kredytobiorcy z kolei byli zobowiązani do spłaty kredytu – raty były uiszczane w PLN, a ich wysokość była obliczona według kursu sprzedaży CHF.

W ocenie Sądu orzekającego, poważne wątpliwości powstają na etapie badania abuzywności przepisów dotyczących indeksacji w tej konkretnej umowie kredytu i kwestii oceny sprzeczności konkretnych, kwestionowanych postanowień umownych z istotą zobowiązania tj. oceny, czy zapisy umowne pozwalały na realizację celu umowy, którym jest udzielenie określonych środków pieniężnych kredytobiorcy z obowiązkiem zwrotu tej kwoty z odsetkami.

Powodowie w swoim żądaniu głównym zarzucali abuzywność zapisów zawartych w § 2 ust. 2, § 4 ust. 6 pkt 2 i § 7 ust. 1 umowy odnoszących się do mechanizmu indeksacji, czyli zasad przeliczania wzajemnych zobowiązań stron z zastosowaniem kursów par walut CHF/PLN.

Zgodnie z treścią przepisu art. 385 ¹ k.c. przesłanki uznania postanowień umownych za niedozwolone są następujące:

1.  stroną umowy jest konsument,

2.  postanowienia nie dotyczą określenia głównych świadczeń stron,

3.  postanowienia umowy nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione,

4.  postanowienia umowy kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Regulacja zawarta w przepisie art. 22 ¹ k.c. zawiera definicję ustawową pojęcia konsument. Sąd orzekający w tej sprawie nie miał wątpliwości, że powodowie I. K. i D. K. posiadali status konsumentów i okoliczność ta nie była kwestionowana przez stronę pozwaną w toku prowadzonego postępowania. Powodowie zawarli przedmiotową umowę kredytu jako konsumenci. Zawarcie tej umowy nie było związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przez powodów, przy czym faktycznie powodowie takiej działalności nie prowadzili, co wynika z ich zeznań. Nadto kredyt udzielony powodom przez pozwany Bank został przeznaczony na spłatę innych zobowiązań powodów oraz na cele konsumpcyjne.

Należy podkreślić, że klauzulami abuzywnymi nie mogą być postanowienia zastrzegające główne świadczenia stron, jeżeli sformułowane są jednoznacznie. Jeżeli bowiem określone są w sposób niebudzący wątpliwości, to nie mogą być niezauważone przez rozsądnego konsumenta zawierającego umowę.

Wskazać należy, że kwestionowane przez powodów zapisy umowne, regulujące sposób przeliczania kwoty kredytu udzielonego w PLN na walutę obcą oraz wskazujące, że spłata kredytu następuje w PLN, w oparciu o kursy walut stosowane do przeliczenia raty określonej w CHF, o których mowa w § 7 umowy, stanowią w istocie postanowienia określające główne świadczenia stron – główny przedmiot umowy. Wynika to z konstrukcji umowy, która zakłada, że ustalenie wysokości środków pieniężnych udostępnionych kredytobiorcom i ustalenie kwoty niezbędnej do spłaty każdej poszczególnej raty następuje poprzez przeliczenie w pierwszej kolejności z waluty PLN na CHF, a następnie przeliczanie rat kredytu określonych w CHF na PLN. Każdorazowo wysokość zobowiązania odnosi się więc do mechanizmu przeliczania par walut CHF i PLN, który wpływa w sposób oczywisty na wysokość świadczenia kredytobiorców – określa bowiem tę wysokość. Postanowienia umowy dotyczące mechanizmu indeksacji nie stanowią więc postanowień ubocznych, skoro odnoszą się do sumy kredytu i kwoty poszczególnych rat.

Zdaniem Sądu, wskazane wyżej klauzule przeliczeniowe stanowiły postanowienia określające główne świadczenia stron i podlegały one badaniu pod kątem ich abuzywności, gdyż zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny – co podnieśli powodowie w niniejszej sprawie.

Sąd orzekający uznał, że te postanowienia nie określały precyzyjnie rzeczywistej wysokości udzielonego i przekazanego powodom kredytu, a także ich świadczeń w postaci rat kredytu w sposób możliwy do ustalenia w oparciu o czynniki obiektywne, niezależne od kredytodawcy.

Równocześnie wskazać trzeba, iż pozwany nie przedstawił żadnego dowodu, z którego wynikałoby, że indywidualnie uzgodnił z powodami kwestionowane postanowienia umowne, pomimo że to na nim spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie (por. przepis art. 385 ¹ § 4 k.c.). Taka okoliczność nie wynikała z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków. Natomiast powodowie zeznali, że otrzymali do podpisania gotowy wzorzec umowy, nie mieli możliwości negocjowania zapisów umowy w zakresie klauzul indeksacyjnych ani też samej konstrukcji umowy, pomijając kwotę kredytu oraz marżę Banku. Należało więc uznać, że warunki umowne zostały określone jednostronnie przez przedsiębiorcę, a konsumentowi pozostało jedynie podjęcie decyzji, czy do niej przystąpić, czy też nie.

Sąd orzekający podziela stanowisko wyrażone w judykaturze (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17), w którym przedstawiono pogląd, zgodnie z którym, określona w przepisie art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. przesłanka nieuzgodnienia indywidualnego postanowień umowy zawieranej przez przedsiębiorcę z konsumentem odnosi się do tych postanowień, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, zwłaszcza w sytuacji, gdy przejęte zostały z wzorca umowy, zaproponowanego przez przedsiębiorcę. Szczególna ochrona zasady swobody kształtowania treści i zawierania umów z konsumentem, wyrażona w art. 385 ¹ k.c., oparta jest na domniemaniu braku indywidualnego uzgodnienia postanowień wzorca. Obalenie tego domniemania i łączącego się z nim reżimu ochronnego obciąża przedsiębiorcę posługującego się wzorcem umowy.

Strona pozwana w przedmiotowej sprawie nie wykazała, że powodowie mieli jakikolwiek wpływ na postanowienia umowne dotyczące klauzul indeksacyjnych. Wskazać natomiast trzeba, iż samo zaakceptowanie tych postanowień przez powodów poprzez podpisanie umowy nie oznacza, że te postanowienia zostały z powodami indywidualnie uzgodnione albo że mieli oni realny wpływ na ich treść.

Podnieść w tym miejscu trzeba, iż warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, a zatem winien on uwzględniać wszystkie okoliczności sprawy, a w szczególności odnosić się do informacji udzielonych konsumentowi przy zawarciu umowy i uwzględniać także konsekwencje ekonomiczne zastosowania tego warunku. Instytucje finansowe zobowiązane są udzielić kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. Nadto warunek dotyczący ryzyka kursowego musi być zrozumiany przez konsumenta (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 20 września 2018 r. w sprawie C – 51/17, wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie C – 609/16).

Z ustaleń poczynionych w przedmiotowej sprawie nie wynika, że pozwany Bank przed zawarciem umowy poinformował powodów, że mogą wystąpić znaczne wahania kursu waluty, do której kredyt indeksowano, co może mieć znaczący wpływ na wysokość ich raty kredytowej oraz na wysokość ich zadłużenia.

Zdaniem Sądu, samo odebranie od powodów oświadczenia, że są świadomi ryzyka kursowego nie spełnia wymogu udzielenia rzetelnej informacji w tym zakresie.

Z zebranych w sprawie dowodów wynika, że powodowie w oparciu o przedstawione im informacje przez pracowników Banku nie mogli ocenić, że istnieje realne ryzyko radykalnego wzrostu kursu CHF wobec PLN. Nadto na podstawie uzyskanych od Banku informacji powodowie nie mogli ocenić jakie konsekwencje ekonomiczne dla ich zobowiązania kredytowego ma właśnie radykalny wzrost kursu waluty CHF.

W ocenie Sądu, pozwany Bank nie dochował należytej staranności w pouczeniu kredytobiorców o skutkach prawnych i ekonomicznych zawarcia tej umowy kredytowej. Natomiast klauzule przeliczeniowe odsyłające w zakresie wypłaty jak i spłaty kredytu do Tabeli Kursów nie zostały sformułowane w sposób jasny, przejrzysty i zrozumiały dla konsumenta.

Wskazać trzeba, iż postanowienie umowne może być ponadto uznane za niedozwolone, jeśli zostanie wykazana jego sprzeczność z dobrymi obyczajami, jak również relewantność tej sprzeczności w postaci rażącego naruszenia interesów konsumentów, przy czym obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Klauzula dobrych obyczajów nawiązuje do zachowania przy zawieraniu umów zasad uczciwości, rzetelności, zaufania i fachowości. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta, czy też wykorzystujące jego niewiedzę w zakresie prawidłowości w ukształtowaniu stosunku zobowiązaniowego zgodnie z zasadą równorzędności stron. Działanie wbrew dobrym obyczajom wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Z kolei z rażącym naruszeniem interesów konsumenta mamy do czynienia w razie istotnej i nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków konsumenta na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 października 2020 r., sygn. akt I ACa 709/19).

Zdaniem Sądu, oczywiste jest bowiem, że konsument często podejmuje decyzje o związaniu się umową na podstawie informacji uzyskanych od przedsiębiorcy, który dysponuje odmiennym zasobem informacji i dostępem do danych z rynku finansowego. Nie budzi zatem wątpliwości, że konsument w tym przypadku jest słabszą stroną umowy.

W przedmiotowej sprawie z § 2 ust. 2 umowy kredytowej z sierpnia 2008r.wynikało, że kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli (...), obowiązującej w (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu, Bank wysyła kredytobiorcy pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli (...), obowiązującej w (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo – odsetkowej.

Ustalono także, że powodowie otrzymali wraz z umową tzw. „informację dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stronie procentowej” (por. k. 159 – 160 akt), w której wskazano, że istnieje ryzyko zmian kursów walutowych, jako przykład wskazano symulację wysokości raty przy założeniu że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. 14,55 %. Wówczas rata miałaby wzrosnąć o niecałe 100 zł. Powodowie otrzymali również Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w (...) S.A. Zgodnie z § 8 pkt 3 tego Regulaminu Tabela (...) jest ustalana nie rzadziej niż raz dziennie, na podstawie notowań rynkowych poszczególnych par walut przy możliwym odchyleniu dla kursu kupna i kursu sprzedaży nie większym niż 10 % od notowań rynkowych. Rata pobierana jest na koniec dnia, w którym przypada jej płatność. W przypadku, gdy Tabela (...) ustalana jest w danym dniu co najmniej 2krotnie, do ustalenia wysokości raty przyjmowany jest kurs sprzedaży dewiz dla danej waluty korzystniejszy dla kredytobiorcy z kursów obowiązujących w dniu płatności raty.

W ocenie Sądu i mając na uwadze powyżej poczynione rozważania wskazać trzeba, że takie zapisy umowne godzą w równowagę kontraktową, nierównomiernie rozkładając prawa i obowiązki między stronami umowy. Przyznają one bowiem kredytodawcy uprawnienie do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń stron, zarówno kupna, jak i sprzedaży waluty, po której przeliczane są zarówno kwota kredytu, jak i raty spłaty. Kursy te określane były każdorazowo w oparciu o nieustalone z powodami kryteria, nie odnosiły się do żadnych obiektywnych czynników, jak chociażby kurs średni NBP, co powodowało, że w rzeczywistości kredytobiorcy nie byli w stanie samodzielnie ustalić podstawy dla oznaczania wysokości zobowiązań stron umowy (a w szczególności wysokości swojego zobowiązania jako kredytobiorców).

Z tego wynikało także, że wysokość zobowiązania powodów po przeliczeniu na PLN mogła osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość i mogło to nastąpić na każdym etapie długoletniego wykonywania umowy. Powyższe przekonuje także, że kredytobiorcy nie mieli możliwości pełnego zrozumienia zapisów umownych i realnego oszacowania konsekwencji finansowych zawartej umowy, co w konsekwencji stanowi o naruszeniu interesu ekonomicznego powodów.

Nie bez znaczenia jest także fakt, że Bank jako profesjonalny uczestnik rynku finansowego i silniejsza strona umowy powinien formułować wszystkie dokumenty w sposób precyzyjny, jasny i zrozumiały – o czym była już mowa wcześniej. W ten sposób Bank powinien poinformować konsumentów o wszystkich skutkach wprowadzenia określonej konstrukcji indeksacji również w aspekcie ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2019r., sygn. akt V CSK 347/18). Oczywiste jest bowiem, że tego typu umowy wiążą się ze znacznym skomplikowaniem oraz długotrwałością istnienia zobowiązania wynikającego z tej umowy.

Zdaniem Sądu, o abuzywności wskazywanych zapisów umownych świadczy też fakt, że powodowie zostali wystawieni na niczym nieograniczone ryzyko związane ze zmiennością kursu walut. Natomiast ich decyzja kredytowa powinna być poprzedzona udzieleniem pełnej, wyczerpującej i jasnej informacji, z czym wiąże się ryzyko kursowe, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Pozwany nie złożył dowodów, z których wynikałoby, że na etapie zawierania umowy powodowie zostali prawidłowo i rzetelnie pouczeni o ryzyku kursowym.

Wprawdzie § 1 pkt 1 przedmiotowej umowy kredytowej zawierał oświadczenie, że przed zawarciem umowy powodowie otrzymali cennik kredytu oraz regulamin, zapoznali się z nimi i akceptują postanowienia w nich zawarte, które powodowie podpisali poprzez podpisanie umowy. Jednak, w ocenie Sądu, z okoliczności sprawy nie wynika, aby wyjaśniono im rzeczywiste znaczenie tego oświadczenia, a jego treść jednoznacznie wskazuje na blankietowy charakter. Wskazać nadto trzeba, iż z treści tego oświadczenia nie wynika, jakie dokładnie informacje dotyczące ryzyka kursowego zostały powodom przekazane.

Powodowie w toku tejże sprawy zeznali, że otrzymali jedynie informacje, że waluta CHF jest stabilna i ewentualne wahania w kursach są niewielkie. Natomiast w pisemnej informacji (por. informacja z k. 159 – 160 akt) jako przykład opisano jak zmieniać mogłaby się rata przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. 14,55 %. Zaznaczyć należy, że przedmiotowa umowa kredytu zawarta została na 30 lat, a symulacja nie wskazywała wahań kursów na przestrzeni dłuższych okresów.

Powodowie zeznali także, że przy zawieraniu umowy o kredyt bardzo zależało im na czasie oraz na niskich kosztach kredytu i tylko w tym zakresie otrzymywali zapewnienia pracowników pozwanego Banku. Powodowie byli przekonani, że waluta CHF jest stabilna. Co istotne, powodowie nie znali sposobu ustalania kursu walut przez pozwany Bank.

W ocenie Sądu, pozwany nie zdołał skutecznie zakwestionować zeznań powodów w tym zakresie. Dodać trzeba, że przesłuchani w sprawie świadkowie nie odnosili się do zakresu pouczeń o ryzykach przekazanych powodom na etapie zawierania umowy, ograniczając się jedynie do podania ogólnych procedur stosowanych w Banku w zakresie informowania klientów o ryzykach. W oparciu o te zeznania świadków Sąd nie mógł zatem ustalić, czy i w jakim stopniu procedury te zostały zastosowane wobec powodów. Z zeznań świadka J. C. wynikało, że w dacie zawarcia umowy Banki miały świadomość istnienia ryzyka kursowego. Skoro tak, to zdaniem Sądu, powinny udzielać konsumentowi szczegółowych pouczeń w tym zakresie, gdyż wymagają tego zasady lojalności kupieckiej i równowagi stron kontraktu. Nie można pomijać także tego, że to powodowie jako kredytobiorcy zostali całkowicie obciążeni ryzykiem zmiany kursu walut, co niewątpliwie narusza dobre obyczaje (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 04 listopada 2020 r., sygn. akt I ACa 300/20).

Wskazać w tym miejscu także trzeba, iż oceny abuzywności postanowień umowy dokonuje się z punktu widzenia jej treści w momencie zawarcia umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17). Wynika to w sposób jednoznaczny z treści art. 385 ¹ k.c. i następnych przepisów, które odsyłają wyłącznie do treści poszczególnych zapisów umowy. Konsekwencją powyższego jest stwierdzenie, że bez znaczenia dla sprawy pozostaje w jaki sposób faktycznie umowa w zakresie abuzywnych przepisów była wykonywana przez pozwanego. Nieistotne jest więc, w jaki sposób pozwany ustalał kursy CHF względem PLN oraz czy stosowane przez pozwanego kursy kupna były faktycznie kursami rynkowymi. Konsekwencją tego stwierdzenia jest też to, że tzw. ustawa antyspreadowa z dnia 29 lipca 2011 r. nie może mieć wpływu na ocenę abuzywności postanowień umownych łączących strony, bowiem weszła w życie po zawarciu umowy kredytowej przez strony.

Ocena abuzywności postanowień umownych następuje na chwilę zawarcia umowy, a zatem chodzi o samą możliwość naruszenia interesów konsumenta w związku z zapisem umowy umożliwiającym dowolne ustalenie kursu, a nie o to, czy bank wskutek zawartej umowy kredytowej ustalał lub też nie te kursy na poziomie rynkowym. W niniejszej sprawie nie określono w umowie konkretnych wytycznych czy też ograniczeń dla Banku w związku z ustalaniem kursu walut. Nie można pomijać tego, że to od decyzji Banku zależał kurs waluty oraz wysokość zobowiązania kredytobiorców (tj. powodów). Z tegoż wynika, że Bank w sposób arbitralny ustalał kurs wymiany waluty, a w konsekwencji tego w taki sam sposób określano wysokość zobowiązania powodów.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekający uznał, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowne są sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumenta, co powoduje znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, a w konsekwencji stanowią one niedozwolone klauzule umowne. Skutkiem powyższego stwierdzenia jest ich eliminacja z umowy zgodnie z treścią przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., co powoduje, iż nie wiążą one konsumenta.

Podnieść w tym miejscu trzeba, że Sąd nie ma wątpliwości, iż w przedmiotowej sprawie powodowie jednoznacznie wyrazili zgodę na uznanie nieważności umowy i na konsekwencje z tym związane – por. oświadczenia strony powodowej na rozprawie w dniu 23 czerwca 2022 r. na k. 657v akt (nagranie z k. 659 akt).

Jednakże główne żądanie pozwu dotyczyło stwierdzenia abuzywności klauzul umownych i pozostawienia umowy w mocy w pozostałym zakresie odnoszącym się do oprocentowania i marży, dlatego też w pierwszej kolejności konieczna była ocena prawnej możliwości wydania rozstrzygnięcia pozytywnego co do żądania głównego zgłoszonego w pozwie.

Zauważyć jednak należy, że nawiązywanie do zgodnego zamiaru stron w odniesieniu do postanowienia jednostronnie narzuconego konsumentowi w ogóle nie wchodzi w rachubę, przez co przepis art. 65 k.c. nie może mieć zastosowania, tym bardziej, że zawarta przez strony umowa miała postać ustalonego z góry wzorca umownego narzuconego przez kredytodawcę. Wskazać jeszcze trzeba, że opisywane w tejże sprawie klauzule indeksacyjne stanowiły element określający główne świadczenia stron umowy, a zatem usunięcie tego postanowienia oznacza, że między stronami brak jest zgody na zawarcie tej konkretnej umowy.

Wskazać także należy, że w polskim prawie nie istnieją takie przepisy dyspozytywne, którymi można by uzupełnić usunięte klauzule abuzywne. Przepis art. 358 § 2 k.c. odnoszący się do zastosowania w miejsce abuzywnych zapisów umownych rozwiązań opierających się na kursie średnim danej waluty, ustalanym przez Narodowy Bank Polski, nie mógł znaleźć w tej sprawie zastosowania, ponieważ wszedł on w życie już po zawarciu przez strony spornej umowy.

Nadto wskazać trzeba, że wyeliminowanie z umowy postanowień dotyczących indeksacji prowadzi do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, a zatem dojdzie do wyeliminowania postanowień określających naturę tegoż zobowiązania. Stosunek prawny łączący strony na podstawie tejże umowy o kredyt zostałby zniekształcony w taki sposób, że nie odpowiadałby już jego naturze. Doszłoby bowiem do sytuacji, że nadal mamy kredyt indeksowany do waluty obcej, ale nie byłoby uzgodnionego kursu przeliczeniowego, według którego będzie ustalona wysokość zobowiązania powodów.

Wobec powyższego Sąd uznał, że brak było przesłanek do zastąpienia wyeliminowanych abuzywnych klauzul umownych jakimkolwiek przepisem, czy też ogólną regułą prawa cywilnego, przede wszystkim dlatego, że takie przepisy ani ogólne reguły w dacie zawarcia przez strony umowy nie istniały. Kwestia ustalenia kursów walut potrzebnych do wykonywania umowy o kredyt została pozostawiona w gestii pozwanego Banku, a powodowie nie mieli w tym zakresie żadnych uprawnień. W umowie nie przewidziano także żadnego mechanizmu ograniczającego skutki indeksacji.

W konsekwencji powyższego wskazać należy, że w zakresie żądania głównego zgłoszonego w pozwie zawarta przez strony umowa nie mogłaby dalej obowiązywać po eliminacji z niej mechanizmu indeksacji.

Unieważnienie jedynie zapisów odnoszących się do indeksacji doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnicy kursów walutowych, ale również pośrednio do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. Kwota zobowiązania byłaby wówczas wyrażona w PLN przy jednoczesnym pozostawieniu oprocentowania opartego o stawkę bazową LIBOR 3m wyznaczaną dla walut obcych m.in. CHF, jednak niemającą zastosowania dla PLN, co wprost wynikało z opinii biegłej. Nadto z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że taka właśnie była praktyka banków, iż dla kredytów w PLN stosowano oprocentowanie WIBOR, a dla kredytów w CHF stosowano oprocentowanie LIBOR.

Zdaniem Sądu, eliminacja z umowy waloryzacji prowadziłaby zatem do niedopuszczalnego przekształcenia tej umowy kredytowej łączącej strony. W ten sposób doszłoby bowiem do usunięcia z przedmiotowej umowy jej postanowień głównych i w konsekwencji tegoż doszłoby do zmiany stosunku obligacyjnego łączącego strony, co byłoby sprzeczne z jego naturą. Sąd miał zatem na względzie to, że w niniejszej sprawie nie jest możliwie usunięcie z umowy kredytowej jedynie abuzywnych zapisów.

W tym stanie rzeczy Sąd orzekający uznał, że umowa kredytu z dnia 29 sierpnia 2008 r. była nieważna z powodu stwierdzenia abuzywności postanowień umownych – o czym była mowa powyżej.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekający uznał, że ta umowa kredytu nie może być wykonywana z pominięciem abuzywnych zapisów umownych z jednoczesnym zachowaniem istoty i charakteru umowy kredytu indeksowanego do waluty CHF, dlatego też żądanie główne pozwu podlegało oddaleniu – o czym orzeczono w pkt I wyroku. Podstawę prawną tegoż rozstrzygnięcia stanowiły przepisy art. 385 ¹ k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. w zw. z art. 69 ustawy – Prawo bankowe.

Wskazać jeszcze trzeba, że kwota zobowiązania powinna zostać wyraźnie oznaczona w treści umowy, co wynika wprost z treści przepisu art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego. Z art. 69 ust. 2 Prawa bankowego wynika, że kredytobiorca musi znać kwotę, którą będzie musiał przeznaczyć na spłatę raty, a przynajmniej dysponować obiektywnymi danymi pozwalającymi ustalić wysokość tej raty, co w tejże sprawie nie miało miejsca.

Z ustaleń poczynionych w tejże sprawie wynika, że zawarta przez strony umowa nie określała jasno podstaw świadczenia stron. Na dzień jej zawarcia powodowie nie mieli możliwości ustalenia wysokości otrzymanej kwoty i wysokości kwoty, którą będą musieli spłacić – w oparciu o jednoznaczne i obiektywne kryteria. Kredytodawca zyskał natomiast możliwość dwukrotnego wpływu na wysokość świadczenia stron, a mianowicie dokonując przeliczenia kwoty wypłaconego kredytu, a następnie przeliczając określoną kwotę raty kredytu, bez możliwości negocjowania tego warunku z drugą stroną umowy.

Z umowy łączącej strony wynikało, że kredyt udzielony w PLN miał zostać przeliczony na odpowiednią ilość CHF, jednakże powodowie nie otrzymali waluty CHF, a jej równowartość pozwany przeliczył na PLN według ustalonego przez siebie kursu. Pozwany arbitralnie ustalał kurs wymiany walut, od którego zależała wysokość świadczenia powodów. W umowie nie określono precyzyjnie sposobu ustalania kursów wymiany walut, które znajdą zastosowanie do przeliczenia wysokości wypłaconej kwoty oraz wysokości poszczególnych rat. Analiza postanowień kwestionowanej umowy kredytu w zakresie ustalenia wysokości świadczenia stron daje podstawę do uznania, że strona pozwana jako profesjonalista, w sposób nieprawidłowy określiła wysokość swego świadczenia i wysokość zobowiązania powodów.

W ocenie Sądu, z uwagi na powyższe wskazać trzeba, że zawarta przez strony umowa pozostaje sprzeczna z treścią przepisu art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe. Sprzeczne nadto z istotą każdej umowy jest uzgodnienie przez strony, że o zakresie obowiązków jednej z nich zadecyduje – na zasadzie swobodnego uznania – druga strona w toku wykonywania umowy. Stanowi to przekroczenie granic swobody umów określonych w przepisie art. 353 ¹ k.c. i prowadzi do nieważności czynności prawnej jako sprzecznej z ustawą (zgodnie z treścią przepisu art. 58 § 1 k.c.).

Powyższe ustalenia i rozważania doprowadziły Sąd orzekający do ustalenia na podstawie przepisów art. 58 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c., że zawarta przez strony umowa kredytu jest nieważna w całości jako sprzeczna z naturą stosunku zobowiązaniowego.

Na marginesie dodać trzeba, iż przedmiotowa umowa kredytu może być uznana za nieważną wskutek stwierdzenia abuzywności jej postanowień umownych bądź wskutek stwierdzenia, iż jest ona sprzeczna z ustawą.

W ocenie Sądu, powodowie posiadali interes prawny w ustaleniu nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego umowy kredytu hipotecznego w związku z nieważnością umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawartej dnia 29 sierpnia 2008 r. pomiędzy powodami a pozwanym.

Przepis art. 189 k.p.c. stanowi, że powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest interes prawny, rozumiany jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać poprzez ustalenie stosunku prawnego lub prawa. Interes prawny istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stosunku prawnego lub prawa wynikającego z obecnego lub przewidywanego ich naruszenia albo kwestionowania.

Sąd w tejże sprawie miał na względzie, że umowa kredytu łącząca strony została zawarta na 30 lat i nie została wypowiedziana.

Wobec tego co do dalszego okresu trwania umowy powodowie posiadają interes prawny w rozumieniu przepisu art. 189 k.c. w domaganiu się ustalenia nieważności tej umowy kredytu. Orzeczenie Sądu eliminować będzie bowiem stan niepewności prawnej co do całego stosunku prawnego. Wniesienie powództwa o zapłatę nie rozstrzygnie całkowicie sporu między stronami co do związania ich umową kredytową. Będzie ono bowiem rozstrzygało spór za okres umowy, który już upłynął (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 04 listopada 2020 r., sygn. akt V ACa 300/20).

Natomiast wskazać trzeba, że interes powodów zostanie zabezpieczony poprzez ustalenie, czy strony są związane umową kredytu. Co istotne, to ustalenie usunie niepewność po stronie powodów, czy nadal mają spłacać raty kredytu. Nadto ustalenie nieważności umowy kredytu będzie podstawą do rozliczeń pomiędzy stronami z tytułu tej umowy kredytowej.

W konsekwencji tegoż powodowie nie będą już zobowiązani do uiszczania na rzecz pozwanego dalszych rat w przyszłości, bez potrzeby występowania przez nich z kolejnym powództwem z tego tytułu.

Interes prawny powodów w ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy stronami z powodu nieważności umowy kredytu wyraża się także w tym, że do wykreślenia hipoteki stanowiącej zabezpieczenie z tytułu zawartej umowy niezbędne jest uzyskanie przez powodów orzeczenia stwierdzającego nieważność umowy kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2011 r., sygn. akt IV CSK 13/11). Wyrok ustalający nieistnienie stosunku prawnego, na podstawie którego ustanowiono hipotekę umowną może stanowić podstawę wniosku o wykreślenie wpisu hipoteki księdze wieczystej.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekający ustalił, że między stronami nie istnieje stosunek prawny w postaci umowy kredytu hipotecznego w związku ze stwierdzeniem nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawartej między stronami w dniu 29 sierpnia 2008 r. – o czym orzeczono w pkt III wyroku.

W przedmiotowej powodowie domagali się od pozwanego zapłaty kwoty 78.095,02 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spłaconych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 12 września 2011 r. do dnia 12 maja 2020r.

Podstawą dochodzonego roszczenia o zapłatę jest przepis art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c., z którego wynika, że konsekwencją nieważności czynności prawnej jest obowiązek wzajemnego zwrotu przez strony spełnionych świadczeń. Spełnienie świadczenia w wykonaniu nieważnej czynności prawnej rodzi obowiązek zwrotu nawet wtedy, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie jest do tego zobowiązany (por. przepis art. 411 pkt 1 k.c.). Z tego względu, wbrew argumentacji pozwanego, brak zastrzeżenia przez powodów zwrotu spełnianego świadczenia nie niweczył skuteczności ich roszczenia o zapłatę.

Sąd orzekający nie podziela zarzutu pozwanego, że uwzględnienie roszczenia o zwrot na rzecz powodów świadczonych przez nich kwot będzie prowadziło do ich bezpodstawnego wzbogacenia. Wskazać trzeba, że nienależne świadczenie jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia, gdzie uzyskanie nienależnego świadczenia wypełnia przesłankę powstania wzbogacenia, a spełnienie tego świadczenia przesłankę zubożenia. W takim przypadku nie zachodzi potrzeba badania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczenie zostało spełnione Sam fakt spełnienia nienależnego świadczenia uzasadnia roszczenie kondykcyjne (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 11/20).

Podnieść w tym miejscu trzeba, że świadczenie spełnione przez kredytobiorcę na podstawie postanowienia abuzywnego jest świadczeniem nienależnym, co oznacza, że co do zasady podlega ono zwrotowi, choćby kredytobiorca był jednocześnie dłużnikiem banku (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 11/20; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/19). Sąd orzekający w niniejszej sprawie popiera teorię dwóch kondykcji.

Wobec ustalenia, że umowa kredytu z sierpnia 2008 r. łącząca strony jest nieważna, a zatem nie istnieje stosunek zobowiązaniowy wynikający z tej umowy i w związku z tym strony powinny zwrócić sobie – zgodnie z powyżej wskazaną teorią dwóch kondykcji – kwoty świadczone na podstawie tejże umowy.

Wskazać w tym miejscu jeszcze trzeba, że Sąd nie podziela podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia. Pozwany zarzucił, że miesięczne raty uiszczane przez powodów stanowią świadczenia okresowe, które przedawniają się zgodnie z treścią przepisu art. 118 k.c. z upływem trzech lat. Jednak wbrew powyższym twierdzeniom pozwanego roszczenie powodów dotyczyło zwrotu nienależnego świadczenia, do którego zastosowanie ma 10 – letni termin przedawnienia (przy czym dnia 09 lipca 2018 r. termin ten został skrócony do lat 6). Ten krótszy termin dotyczy jednak tylko roszczeń, które zaczęły się przedawniać po tej dacie. Wobec powyższego, roszczenie o zwrot raty zapłaconej Bankowi na podstawie nieważnej umowy po dacie 09 lipca 2018r. przedawniać się będzie z terminem 6 lat. Natomiast termin przedawnienia roszczenia o zapłatę raty wpłaconej Bankowi przed tą datą wynosił będzie lat 10.

W rezultacie należało uznać, że przedawnione są te świadczenia, które miały miejsce w okresie poprzedzającym okres 10 lat od dnia 09 lipca 2018 r., a zatem dokonane do dnia 09 lipca 2008 r.

Powodowie w tejże sprawie dochodzili zapłaty kwoty 78.095,02 zł stanowiących równowartość rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych od dnia 12 września 2011 r. do dnia 12 maja 2020 r., a zatem za okres nieprzekraczający wskazanych wyżej terminów przedawnienia.

Wskazać jeszcze trzeba, iż w wyroku TSUE z dnia 22 kwietnia 2021 r. w sprawie C – 485/19 uznano, że przedawnienie roszczenia o zwrot kwot wpłaconych na podstawie umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne – skutkujące nieważnością tej umowy – będzie biegł od momentu, kiedy strona uświadomi sobie istnienie w umowie niedozwolonych klauzul umownych.

W niniejszej sprawie w piśmie z dnia 29 stycznia 2020 r. powodowie zgłosili Bankowi reklamację i powołali się na to, iż w umowie kredytowej znajdują się niedozwolone postanowienia umowne. Natomiast pozew o zapłatę wniesiono w maju 2020 r., a rozszerzenie powództwa w tej sprawie zgłoszono we wrześniu 2021 r.

Wobec powyższego Sąd nie miał zatem wątpliwości, że roszczenie powodów o zapłatę nie przedawniło się.

Pozwany nie wniósł powództwa wzajemnego ani nie zgłosił zarzutu potrącenia czy zatrzymania, zatem brak było podstaw do dokonywania wzajemnych rozliczeń między stronami. Zgodnie z treścią przepisu art. 354 k.c. wykonanie zobowiązania pieniężnego powinno nastąpić zgodnie z jego treścią i zasada ta obejmuje także walutę, w jakiej faktycznie dokonywana jest zapłata. Skoro powodowie świadczyli w walucie PLN, to przysługuje im zwrot nominalnie kwot, które wpłacili, z uwzględnieniem waluty, w jakiej świadczyli.

Mając to na względzie Sąd uwzględnił żądanie zapłaty zgłoszone przez powodów i zasądził od pozwanego Banku na ich rzecz kwotę w wysokości 78.095,02 zł stanowiących równowartość rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych za okres od dnia 12 września 2011 r. do dnia 12 maja 2020 r. – o czym orzeczono w pkt II wyroku. Dodać trzeba, że wyliczenie tej należności wynikało z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości. Nadto ta należność stanowiła świadczenie nienależne spełnione przez powodów na rzecz pozwanego Banku w związku z nieważnością umowy kredytowej z dnia 29 sierpnia 2008 r. Podstawę prawną tego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i § 2 k.c.

O odsetkach orzeczono na podstawie przepisu art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. – odsetki ustawowe za opóźnienie zostały przyznane od następnego dnia po udzieleniu przez pozwanego odpowiedzi na reklamację powodów.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. – zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 4.634 zł, na którą składały się: opłata od pozwu w wysokości 1.000 zł, opłata od pełnomocnictw 34 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł (ustalone zgodnie z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych).