Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lutego 2025 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Mateusz Berent

Protokolant: Adrianna Bochniak

po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2025 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko A. B. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki E. B. na rzecz pozwanej A. B. (1) kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 628/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 3 lutego 2025 roku

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1.  Powódka E. B. wystąpiła z powództwem przeciwko A. B. (1), domagając się zasądzenia od pozwanej kwoty 21.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 stycznia 2024 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

2.  W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że udzieliła pozwanej pięciu pożyczek w łącznej wysokości 21.000 zł, a pozwana zobowiązała się do zwrotu tej kwoty. W chwili zawierania umów strony nie wskazały terminu, w którym nastąpić miał zwrot pożyczonych pieniędzy, gdyż początkowo powódka liczyła, że z uwagi na to, że pozwana była synową powódki to odda pożyczone środki z własnej woli, gdy tylko będzie to możliwe. Jednak zważywszy, iż z upływem czasu pozwana coraz konsekwentnie sprzeciwiała się zwrotowi pieniędzy i kwestionowała roszczenia, powódka skierowała do niej wypowiedzenie umowy pożyczki, wyznaczając sześciotygodniowy termin na spłatę zobowiązania. Mimo upływu terminu pozwana nie zwróciła pożyczonych pieniędzy.

(pozew, k. 2-4)

3.  W dniu 19 czerwca 2024 roku w sprawie o sygnaturze akt I Nc 219/24 Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego w Gdyni wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, uwzględniając powództwo w całości.

(nakaz zapłaty, k. 14)

II.

(stanowisko pozwanej)

4.  Pozwana A. B. (1) zaskarżyła nakaz zapłaty w całości, wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwana zwróciła uwagę na niezachowanie dokumentowej formy umowy, wskazując, że na konieczność zachowania takiej formy wskazywałaby wysokość rzekomej pożyczki oraz zdroworozsądkowe doświadczenie życiowe powódki.

5.  W toku sprawy pozwana zaprzeczyła, aby strony zawarły umowę pożyczki.

(sprzeciw od nakazu zapłaty, k. 19-20)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

6.  Pozwana A. B. (1) pozostawała w związku małżeńskim z synem powódki E. A. B.. Od początku małżeństwa stosunki pomiędzy powódką a pozwaną nie były najlepsze. Pozwana ukończyła germanistykę i podyplomowe studia menadżerskie, w trakcie małżeństwa pracowała m.in. jako tłumacz przysięgły języka niemieckiego.

(dowód: zeznania świadka B. D. (1), płyta CD k. 99, zeznania świadka E. D. (1), płyta CD k. 99, zeznania świadka P. B., płyta CD k. 99, przesłuchanie pozwanej A. B. (1), płyta CD k. 99)

7.  A. B. (2) wielokrotnie pożyczał pieniądze od członków swojej rodziny, w szczególności od matki E. B., siostry M. F. czy też siostrzeńca K. F.. Dokonując przelewów na rzecz syna powódka najwcześniej w tytule wpisywała „zasilenie konta”.

(dowód: zeznania świadka K. F., płyta CD k. 99, zeznania świadka M. F., płyta CD k. 99, zeznania świadka P. B., płyta CD k. 99, przesłuchanie powódki E. B., płyta CD k. 99)

8.  We wrześniu 2016 roku A. B. (2) zadzwonił do powódki z prośbą o pożyczenie dodatkowych pieniędzy, jednocześnie poprosił, aby powódka dokonała przelewu na rachunek bankowy o nr (...) 0000 0001 1839 (...) należący do pozwanej.

9.  Powódka zgodziła się na dokonanie przelewu, a za namową córki w tytule przelewu wpisała „pożyczka”.

(dowód: zeznania świadka M. F., płyta CD k. 99, przesłuchanie powódki E. B., płyta CD k. 99)

10.  Powódka dokonała ze swojego rachunku bankowego na rachunek o nr (...) 0000 0001 1839 (...) następujących przelewów:

- w dniu 8 września 2016 roku w kwocie 100 zł;

- w dniu 8 września 2016 roku w kwocie 4.900 zł;

- w dniu 12 września 2016 roku w kwocie 2.000 zł;

- w dniu 19 września 2016 roku w kwocie 10.000 zł;

- w dniu 21 maja 2017 roku w kwocie 4.000 zł.

11.  Cztery pierwsze przelewy zostały opatrzone przez powódkę tytułem „pożyczka”, natomiast ostatni „zasilenie konta”.

(dowód: historia operacji na rachunku powódki, k. 8-9)

12.  Powyższe środki zostały spożytkowane przez A. B. (2). Pozwana nie dysponowała tymi środkami, ani też nie wyrażała zgody na te transakcje. Małżonek jedynie poinformował ją o wpływie środków na konto.

(dowód: przesłuchanie pozwanej A. B. (1), płyta CD k. 99)

13.  Rachunek bankowy o numerze (...) 0000 0001 1839 (...) należał do pozwanej A. B. (1), jednak to A. B. (2) zarządzał środkami zgromadzonymi na tym rachunku. Pozwana korzystała głównie ze swojego rachunku firmowego.

(dowód: przesłuchanie pozwanej A. B. (1), płyta CD k. 99)

14.  Powódka dokonywała także licznych przelewów na rachunki bankowe należące do syna A. B. (2), a także do wnuków.

(dowód: historia operacji na rachunku powódki, k. 57)

15.  Pozwana ostatecznie rozwiodła się z A. B. (2), który w 2021 roku popełnił samobójstwo.

(dowód: zeznania świadka K. F., płyta CD k. 99, zeznania świadka M. F., płyta CD k. 99, zeznania świadka P. B., płyta CD k. 99, przesłuchanie powódki E. B., płyta CD k. 99, przesłuchanie pozwanej A. B. (1), płyta CD k. 99)

16.  W dniu 13 grudnia 2021 roku zawodowy pełnomocnik w imieniu powódki skierował do pozwanej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki i wezwał ją do uiszczenia na rzecz powódki kwoty 21.000 zł w terminie sześciu tygodni od dnia otrzymania wezwania. Przedmiotowe pismo zostało pozwanej doręczone w dniu 18 grudnia 2021 roku.

(dowód: wypowiedzenie umowy pożyczki, k. 10 wraz z dowodem doręczenia, k. 11)

Sąd zważył co następuje:

IV.

17.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez stronę powodową, dowodu z zeznań świadków K. F., M. F., P. B., B. D., E. D. (1), a także dowodu z przesłuchania stron.

(ocena dowodów)

18.  Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy, Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów prywatnych przedłożonych przez stronę powodową (wezwanie z dnia 13 grudnia 2021 roku) ani też wydruków komputerowych stanowiących dowód w rozumieniu art. 308 k.p.c. (wydruki historii operacji na rachunku bankowym), nie dopatrując się w tym zakresie żadnych śladów przerobienia, podrobienia czy innej ingerencji.

19.  Z dużą dozą ostrożności należało podejść do oceny osobowego materiału dowodowego zważywszy na istniejący konflikt pomiędzy powódką a pozwaną, a także bliskie pokrewieństwo świadków ze stronami, co niewątpliwie rzutowało na treść zeznań poszczególnych osób.

20.  Szczególnie jaskrawo powyższe było widoczne w zeznaniach świadka M. F., która starała się pokazać pozwaną w bardzo niekorzystnym świetle, przypisując jej ze wszech miar negatywną rolę w rodzinie i uznając za inicjatorkę wszelkich pożyczek udzielanych przez powódkę. Podobny wydźwięk miały zeznania powódki. Z drugiej strony, niekorzystnie o powódce i jej rodzinie wypowiadali się świadkowi zgłoszeni przez stronę pozwaną. W związku z powyższym, oceniając wiarygodność osobowego materiału dowodowego Sąd przede wszystkim miał na względzie, czy zeznania te mają pokrycie w innych, niewątpliwie wiarygodnych dowodach.

21.  Za całkowicie niewiarygodne należało uznać zeznania powódki oraz jej córki M. F. odnośnie do tego, że pozwana była inicjatorką spornych umów pożyczek i przysłuchiwała się rozmowie telefonicznej prowadzonej przez małżonka z pożyczkodawcą. Kuriozalne w tym zakresie były zeznania powódki, która początkowa zeznała, że pozwana była obecna podczas tej rozmowy. Podkreślić należy, iż rozmowa powódki z synem odbywała się za pomocą telefonu, a zatem powódka nie mogła w ogóle widzieć, czy pozwana jest obecna podczas rozmowy. Później, dopytywana przez pełnomocnika pozwanej powódka E. B. zeznała, że „po drugiej stronie telefonu był mój syn, ale pozwana też była obok, tak mi się wydaje”, by wreszcie przyznać, że „nie było jej tam”. Zeznania M. F. w tym zakresie były nieprzydatne, gdyż to nie ona rozmawiała z pożyczkobiorcą. Ponadto, nie sposób przyznać wiary zeznaniom powódki oraz jej córki co do przeznaczenia pożyczonych środków. Powódka i świadek M. F. utrzymywały, a za nimi też świadek K. F., że środki te miały zostać spożytkowane na sfinansowanie podyplomowych studiów pozwanej ( (...)). Tymczasem, pozwana zeznała, że w czasie, gdy pożyczka została udzielona w ogóle nie miała zamiaru podjęcia studiów podyplomowych, a studia menadżerskie ukończyła kilka lat wcześniej. Pozostałe przesłuchane w niniejszej sprawie osoby nie były naocznymi świadkami rozmowy dotyczącej spornych pożyczek i całą wiedzę w tym zakresie czerpały od stron niniejszego postępowania.

22.  Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostawały zeznania dotyczące panujących w rodzinie relacji rodzinnych, a także relacji małżeńskich pozwanej i syna powódki.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

23.  Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

24.  Przechodząc do rozważań merytorycznych, należy wskazać, że swoje roszczenie powódka wywodziła z pięciu umów pożyczek zawartych rzekomo pomiędzy stronami w formie ustnej, których wysokość opiewała na łączną kwotę 21.000 zł.

25.  W tym stanie rzeczy podstawę prawną powództwa stanowił przepis art. 720 §1 k.c., zgodnie z treścią którego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

26.  Dochodząc zwrotu pożyczki powód powinien udowodnić, że między nim a pozwanym doszła do skutku taka umowa. Pozwanego zaś obciąża dowód wykazania okoliczności niweczących prawo powoda, a więc że pożyczkę zwrócił ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 1999 r., II CKN 390/98, L.). W związku z powyższym podstawowym obowiązkiem powódki było w niniejszej sprawie udowodnienie, że pomiędzy nią a pozwaną doszło do zawarcia ważnej umowy pożyczki. Zdaniem Sądu powódka nie sprostała temu ciężarowi.

27.  Zgodnie z treścią art. 720 §2 k.c. umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej. Wedle art. 77 ² k.c. do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Stosownie do art. 74 §1 k.c. zastrzeżenie formy dokumentowej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Jednakże w myśl §2 tego artykułu jednakże mimo niezachowania formy dokumentowej przewidzianej dla celów dowodowych dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu. Jak stanowi art. 77 ³ k.c. dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.

28.  W niniejszym sporze strona powodowa zdołała uprawdopodobnić swoje twierdzenia odnośnie do pożyczki za pomocą dokumentu w postaci historii operacji rachunku bankowego za okres od 8 września 2016 roku do 21 maja 2017 roku. Z tego względu w niniejszym sporze Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków oraz przesłuchania stron na okoliczność zawarcia spornych umów pożyczki.

29.  Dokonując ustaleń, czy pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy, należało mieć na uwadze, że umowa jest czynnością prawną, która dochodzi do skutku na podstawie dwóch zgodnych oświadczeń woli stron.

30.  Zgodnie z art. 60 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Zgodnie z przytoczonym powyżej przepisem oświadczenie woli może być wyrażone nie tylko w sposób wyraźny, ale także przez czynności konkludentne. Czynność konkludentna oznacza jakiekolwiek inne zachowanie podmiotu, jak np. potakiwanie, mimika, gesty, czyn i inne przyjęte powszechnie znaki porozumiewania się ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 16 stycznia 1970 r., III PRN 96/69, OSNCP 1970, Nr 9, poz. 161). Oświadczenie dorozumiane to takie, które w danych okolicznościach i tylko ze względu na kontekst, w jakim zostało złożone, należy uznać za oświadczenie woli danej treści ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 lutego 2022 r., VII AGa 60/21, L.). Należy jednak mieć na uwadze, że określone zachowanie może być uznane za dorozumiane oświadczenie woli tylko wtedy, gdy zamiar wywołania przez nie określonych skutków prawnych jest niewątpliwy ( vide: wyrok SN z 22 lutego 2017r., IV CSK 179/16, L.; wyrok SN z 16 lutego 2012r., III CSK 208/11, OSNC-ZD 2013, Nr 3, poz. 51).

31.  Kierując się powyższymi kryteriami, po rozważeniu całokształtu zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, w szczególności zeznań świadków oraz przesłuchania stron, Sąd doszedł do przekonania, że pomiędzy powódką a pozwaną nie doszła do skutku umowa pożyczki.

32.  Podstawowym dowodem, jaki miał świadczyć o zawarciu umowy pomiędzy stronami, były zeznania powódki. Jak wskazano powyżej, przy okazji oceny dowodów, zeznania powódki w tym zakresie ulegały daleko idącym modyfikacjom. Początkowo, E. B. zeznała, że pozwana miała przysłuchiwać się rozmowie telefonicznej z jej synem, a mężem pozwanej, kiedy to uzgadniano kwestię pożyczki, jednak dopytywana przez pełnomocnika przeciwniczki, stwierdziła, że nie wie, czy pozwana w ogóle była obecna w czasie tej rozmowy. Jednocześnie, pozwana A. B. (1) nigdy wyraźnie nie oświadczyła wobec powódki woli zaciągnięcia przedmiotowej pożyczki, a właściwie kilku pożyczek. Kobiety nie utrzymywały bowiem serdecznych, rodzinnych relacji i oględnie mówiąc nie przepadały ze sobą, co wynika zarówno z ich zeznań, jak też zeznań członków ich rodzin. Stąd raczej unikały kontaktu ze sobą. Nadto, również zachowanie pozwanej po uzyskaniu wiedzy o dokonanych przez teściową przelewach nie wskazuje, że miała wolę zaciągnięcia pożyczki. O pożyczce każdorazowo dowiadywała się od męża, który uprzedzał ją o spodziewanym przelewie na rachunek. Pozwana nie uczestniczyła ani w ustaleniach dotyczących warunków spłaty pożyczki ani też nie dysponowała środkami pochodzącymi z pożyczek. Ponadto, w przypadku spornych pożyczek pozwana zeznała, że sprzeciwiała się tym transakcjom i z tego powodu pomiędzy nią a mężem wywiązała się sprzeczka. Z okoliczności sprawy nie wynika, aby po udzieleniu pożyczki pozwana kiedykolwiek zobowiązała się wobec powódki do zwrotu pożyczek ani też aby swoim zachowaniem manifestowała, że ma taką wolę. Zresztą zauważyć należy, iż sama powódka zeznała, że pozwana nigdy nie prosiła jej o pożyczkę. W tych okolicznościach nie można uznać, aby pozwana kiedykolwiek złożyła oświadczenie woli - w sposób wyraźny bądź dorozumiany - składające się na ww. umowę pożyczki.

33.  Na podstawie zeznań stron należało uznać, że umowa pożyczki doszła do skutku pomiędzy powódką a jej synem A. B. (2), który w rozmowie telefonicznej zwrócił się do powódki o udzielenie pożyczki, uzgodnił warunki pożyczki, poprosił o przelanie środków na rachunek bankowy należący do pozwanej, a następnie rozdysponował te środki na własne cele. Jak zeznała powódka to właśnie nieżyjący już syn już po zawarciu umowy wielokrotnie zapewniał ją o zwrocie pożyczki, jak tylko będzie miał środki. Wobec śmierci pożyczkobiorcy odpowiedzialność za zwrot pożyczki ponoszą jego spadkobiercy. Nie ulega bowiem wątpliwości, że stosownie do art. 922 §1 k.c. z chwilą śmierci na spadkobierców przechodzi również dług z umowy pożyczki.

34.  O zawarciu umowy przez pozwaną w okolicznościach niniejszej sprawy nie może również świadczyć fakt, iż przelew środków pochodzących z pożyczki nastąpił na rachunek bankowy należący formalnie do A. B. (1) o numerze (...) 0000 0001 1839 (...).

35.  Jak wynika z zeznań świadków, w szczególności P. B., B. D. (2) czy E. D. (2), a także z zeznań pozwanej, A. B. (2) miał swobodny dostęp do ww. rachunku bankowego i zarządzał środkami zgromadzonymi na tym rachunku. To właśnie małżonek pozwanej zdecydował, że przelew zostanie dokonany na ten rachunek, jak również zdecydował o przeznaczeniu uzyskanych w ten sposób środków. A. B. (2) w ogóle nie pytał pozwanej o wyrażenie zgody na pożyczkę, a o przelewie poinformował ją post factum. Był on jedynym beneficjentem pożyczki.

36.  Nadto, nie sposób również uznać, aby pozwana w jakikolwiek sposób skorzystała ze środków pochodzących z pożyczki. Przede wszystkim za nieudowodnione należało uznać twierdzenia powódki oraz jej córki, iż środki te zostały przeznaczone na sfinansowanie studiów (...), które rzekomo pozwana miała podjąć. A. B. (1) zeznała, że nigdy nie planowała podjęcia tych studiów, ani tym bardziej nigdy ich nie podjęła. Strona powodowa nie przedłożyła żadnych dowodów, które podawałyby w wątpliwość wiarygodność zeznań pozwanej. Jednocześnie z zeznań pozwanej wynikało, że beneficjentem pożyczki był A. B. (2), który przeznaczył je na własne cele, w tym związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Nie ma żadnych dowodów, które pozwalałyby stwierdzić, że pozwana została wzbogacona na skutek spornych przelewów.

37.  Wreszcie na koniec należy zauważyć, że żadna ze spornych pięciu pożyczek nie należała do czynności, o których mowa w art. 30 § 1 k.r.o. Przepis ten stanowi, że oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Jak podnosi się w doktrynie „zwykłymi potrzebami rodziny” są to potrzeby "usprawiedliwione i zaspokajane w przeciętnej rodzinie z zarobków lub innych podobnych dochodów", lub "potrzeby usprawiedliwione (nie tylko niezbędne), a przy tym normalne, stałe lub powtarzające się" (vide: M. Domański, J. Słyk (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 11, Warszawa 2024). W rozpatrywanym przypadku strona powodowa w ogóle nie powoływała się na taki sposób wykorzystania środków pochodzących z pożyczek, niemniej – jak wyjaśniono powyżej – nie zostały one wykorzystane na cele związane z zaspokojeniem potrzeb rodziny, lecz na własne wydatki A. B. (2), w szczególności związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

38.  W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 720 §1 k.c. a contrario Sąd oddalił powództwo.

VI.

(koszty procesu)

39.  O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy art. 98 §1 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, zasądził od przegrywającej niniejszy spór powódki na rzecz pozwanej kwotę 3.617 zł, na co składała się opłata za czynności fachowego pełnomocnika będącego adwokatem w stawce minimalnej zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (3.600 zł) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

40.  Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od zasądzonej kwoty tytułem kosztów procesu Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.