Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2021 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku XIV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Piotr Szutenberg

Protokolant: sekretarz sądowy Michał Kukuła

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2021 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.

przeciwko A. C.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej A. C. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. kwotę 12.757,64 zł (dwanaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt siedem złotych sześćdziesiąt cztery grosze) wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 30 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3220,11 zł (trzy tysiące dwieście dwadzieścia złotych jedenaście groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt XIV C 923/20

UZASADNIENIE

Pozwem w postępowaniu nakazowym z 16 września 2019 r. powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. C. kwoty 15.456,04 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od 30 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa powołała się na podpisany przez pozwaną w dniu 19 grudnia 2017 r. weksel wystawiony na zabezpieczenie zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez powoda w dniu 19 grudnia 2017 r. Na dochodzoną należność składała się suma pozostałych do zapłaty rat pożyczki oraz należne odsetki za opóźnienie.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 9 lipca 2020 r. orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu stanowiska pozwana przyznała, że strony łączyła umowa pożyczki. Pozwana wpłaciła powodowi w związku z realizacją umowy łącznie kwotę
6,470 zł. W ocenie pozwanej zawarte w umowie postanowienia noszą cechy niedozwolonych klauzul umownych. W szczególności charakter taki posiadała prowizja, która była rażąco wygórowana nie znajdując uzasadnienia w kosztach prowadzenia działalności gospodarczej powoda. W umowie wskazano, że pozwanej udzielono pożyczki gotówkowej w kwocie 18.000 zł, przy czym kwota 9.000 zł stanowiła kredytowany koszt pożyczki, a tym samym właśnie prowizję, którą pobierano już przy zawarciu umowy pożyczki. Pozwanej nie wiązała wyżej wskazana klauzula niedozwolona, zatem zamiast kwoty 18.000 zł, która była podstawą oprocentowania kolejnych rat pożyczki, wyjściową kwotą winno być 9.000 zł. Mając zatem na uwadze, że płatność w umowie rozłożono na 48 rat, harmonogram płatności winien być stosowany w ten sposób, że zarówno całkowite, jak i comiesięczne zobowiązanie pozwanej wynosi połowę obciążenia wynikającego z harmonogramu. Pozwana spłaciła więc ponad 28 rat i brak było podstaw do wypowiedzenia umowy. Nadto pozwana podniosła zarzut braku wykazania, że zostało złożone skuteczne oświadczenie o wypowiedzeniu oraz braku szczegółowego rozliczenia wpłat dokonanych przez pozwaną. W ocenie pozwanej brak też było podstaw obciążania jej odsetkami w podwójnej wysokości odsetek opóźnienie, skoro umowa, która miałaby stanowić podstawę takiego naliczenia, została zdaniem powoda wypowiedziana.

W piśmie procesowym z 3 września 2020 r. strona powodowa wskazała, że całkowita kwota pożyczki, czyli suma wszystkich środków pieniężnych, które pożyczkodawca udostępnia pożyczkobiorcy na podstawie umowy, wynosiła 9.000 zł. Całkowity koszt pożyczki, czyli wszystkie koszty, które Pożyczkobiorca był zobowiązany ponieść w związku z umową wynosił 12.888 zł. Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę wynosiła 21.888 zł. Informacja o całkowitej kwocie pożyczki oraz całkowitej kwocie do zapłaty została dodatkowo wyeksponowana na pierwszej stronie umowy pożyczki. Umowa precyzowała także elementy składowe całkowitego kosztu kredytu, tj. opłaty przygotowawczej w kwocie 129 zł, wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 7.571 zł oraz wynagrodzenia z tytułu przyznania na wniosek strony pozwanej (...) w wysokości 1.300 zł (omyłkowo wskazano kwotę 300 zł). Odnosząc się do zarzutu niewykazania wypowiedzenia umowy strona powodowa podniosła, że wezwanie do zapłaty oraz oświadczenie o wypowiedzeniu zostały wysłane na adres pozwanej wskazany w umowie, co znajduje potwierdzenie w przedłożonej książce nadawczej wraz z wydrukami potwierdzającymi odbiór przesyłki w placówce pocztowej. Powódka przyznała jednocześnie, że doszło do spłaty należności w kwocie 6.470 zł, która została zarachowana zgodnie z postanowieniami umowy. W zakresie zarzutu występowania w umowie niedozwolonych klauzul umownych powódka wskazała, że pozaodsetkowe koszty kredytu mieszczą się w zakresie wskazanym w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim i są uzasadnione kosztem i ryzykiem prowadzenia instytucji finansowej.

W piśmie procesowym z 18 listopada 2020 r. pozwana zakwestionowała skuteczność oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pożyczki oraz wezwania do zapłaty podnosząc, że brak jest pod tymi pismami podpisów osób wskazanych jako sporządzający pismo. Na pismach znajdują się jedynie podpisy mechaniczne (tzw. faksymile). Powód nie wykazał także umocowania osób, które sporządziły wskazane dokumenty. Pozwana podniosła nadto, że nie miała możliwości indywidualnej negocjowania treści umowy, zaś skorzystanie z (...) nie miało charakteru dobrowolnego i było konieczne dla zawarcia umowy i otrzymania środków z umowy pożyczki. Strona pozwana podtrzymała nadto stanowisko w przedmiocie uznania klauzul stosowanych w umowie za niedozwolone, powołując się na orzecznictwo unijne w tym przedmiocie. Wskazała jednocześnie, że (...) wiążący się z poniesieniem przez konsumenta kosztów za szereg zwykle bezpłatnych i zazwyczaj niepotrzebnych możliwości jest sprzeczny z dobrymi obyczajami, albowiem rażąco narusza interesy konsumenta. Świadczenia oferowane w ramach (...) nie są ekwiwalentne do ceny, jaką musi zapłacić konsument.

W piśmie procesowym z dnia 10 grudnia 2020 roku strona powodowa wskazała, że forma dokumentów przedłożonych przez powódkę spełnia wymogi przewidziane przez przepisy prawa cywilnego dla formy dokumentowej. Do pozwanej wystosowane zostało wypowiedzenie umowy pożyczki z faksymile członków zarządu, przy czym pismo to zostało wysłane z adresu spółki i zostało poprzedzone wezwaniem do zapłaty. Ostatecznie, w braku spełnienia świadczenia na rzecz spółki, wytoczone zostało powództwo przeciwko pozwanej. W ocenie powódki, analiza sekwencji zdarzeń wskazanej powyżej pozwala w sposób jednoznaczny stwierdzić, że zarząd powodowej spółki w sposób konkludentny akceptował każdą kolejną czynność, stanowiącą zwykły element procesu windykacyjnego prowadzonego przez spółkę w stosunku do pozwanej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 18 grudnia 2017 r. powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. (pożyczkodawca) zawarł z pozwaną A. C. (pożyczkobiorcą) umowę pożyczki gotówkowej nr (...) na kwotę 9.000 zł na okres 48 miesięcy. Pożyczka została oprocentowana według stałej stopy oprocentowania równej 9,91 % w skali roku (pkt 1.2 umowy). Pozwana zobowiązała się do zapłaty na rzecz powódki opłaty przygotowawczej w wysokości 129 zł (pkt 1.4a umowy), prowizji w wysokości 7.571 zł (pkt 1.4b umowy) oraz 1.300 zł tytułem wynagrodzenia za przyznanie (...) – dodatkowych uprawnień związanych z umową pożyczki (pkt 1.4c umowy). W ramach usługi (...) pożyczkobiorca uzyskiwał prawo do jednorazowego odroczenia lub obniżenia wysokości rat, przyspieszenia wypłaty kwoty pożyczki oraz do otrzymywania pakietu powiadomień SMS (pkt 15 umowy). Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 21.888 zł, zaś miesięczna rata 456 zł zgodnie z harmonogramem stanowiącym załącznik nr 1 do umowy. W przypadku nieterminowej spłaty rat lub innych kwot wynikających z umowy, powód naliczać mógł odsetki za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (pkt 4.1 umowy). Pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę m.in. w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do spłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pożyczkodawca zobowiązany był do zachowania 30-dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy.

( dowód: umowa pożyczki, k. 52-54, harmonogram spłat, k. 55)

Jako zabezpieczenie spłaty zadłużenia w uzgodnionym terminie, pozwana wystawiła weksel in blanco (załącznik nr 2 do umowy) i wypełniła deklarację wekslową (załącznik nr 3 do umowy). W treści deklaracji pozwana upoważniła powódkę do wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą jej zadłużeniu wobec powódki, wynikającemu z przedmiotowej umowy pożyczki, w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu jej do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

( dowody: deklaracja wekslowa, k.56; weksel, k. 4)

Umowa zawarta została na wniosek pozwanej zgłoszony telefonicznie. Pisemny wniosek o udzielenie pożyczki pozwana złożyła w czasie spotkania z pracownikiem spółki na parkingu przed jej miejscem zamieszkania. W tych samych okolicznościach doszło do zawarcia umowy pożyczki. Wszelkie dokumenty związane z umową zostały wypełnione przez pracownika spółki. Przed ich podpisaniem pozwana nie zapoznała się z ich treścią. Poszczególne postanowienia umowne nie były negocjowane między stronami.

( dowód : przesłuchanie strony pozwanej, k. 100-101)

Tytułem spłaty rat umowy pożyczki pozwana zapłaciła przed wniesieniem pozwu kwotę 6.470 zł. Po wniesieniu pozwu pozwana nie uiściła tytułem zadłużenia żadnej kwoty.

( dowód: karta klienta, k. 62-62 v.)

Pismem z dnia 1 lipca 2019 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 826 zł tytułem zaległych rat pożyczki, w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma. Zostało ono nadane do pozwanej w dniu 3 lipca 2019 r., zaś odebrane 8 lipca 2019 r. Pismo zostało zaopatrzone w faksymile podpisu D. Z. – koordynatora procesów windykacyjnych powodowej spółki.

( dowody: pismo „ostateczne wezwanie do zapłaty”, k. 63; książka nadawcza, k. 64-66; wydruk ze strony internetowej „śledzenie przesyłek”, k. 67-68)

Pismem z dnia 30 lipca 2019 r. powód wypowiedział umowę pożyczki i wezwał pozwaną do wykupu weksla w terminie 30 dni. Zostało ono nadane do pozwanej w dniu 31 lipca 2019 r., zaś odebrane w dniu 6 sierpnia 2019 r. Pismo zostało zaopatrzone w faksymile podpisów członków zarządu powodowej spółki – (...) i S. P..

( dowody: pismo „wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla”, k. 69; książka nadawcza, k. 70-72; wydruk ze strony internetowej „śledzenie przesyłek”, k. 73-74)

Sąd zważył, co następuje:

Podstawę ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie stanowiły dokumenty przedłożone przez strony oraz dowód z przesłuchania strony pozwanej. Wskazane dowody nie budziły wątpliwości w zakresie wiarygodności. Wprawdzie materiał dowodowy w sprawie stanowiły wyłącznie kserokopie dokumentów, nie mniej jednak wobec treści normy sformułowanej w art. 77 ³ k.c. nie może ulegać wątpliwości, że mają one charakter dokumentów, tj. nośników informacji umożliwiających zapoznanie się z ich treścią (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 maja 2017 r., sygn. akt V ACa 484/16, LEX nr 2379201).

Powód domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 15.456,04 zł z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 30 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Dochodzona pozwem należność wynikała z weksla in blanco, wypełnionego przez powoda na podstawie deklaracji wekslowej, podpisanej przez pozwaną jako zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy pożyczki. Treść deklaracji wekslowej uprawniała powoda do wypełnienia weksla na kwotę pozostałą do spłaty w przypadku opóźnienia w płatności pożyczki.

Zgodnie z treścią ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (Dz. U. z 2016 r., poz. 160) weksel własny jest papierem wartościowym sporządzonym w formie ściśle określonej przepisami prawa wekslowego, zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie, stwarzającym bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. Nie ulega wątpliwości, że weksel in blanco stanowić może środek zabezpieczenia wierzytelności wynikających z rozmaitych stosunków prawnych. Wystawienie, wręczenie i wypełnienie zgodnie z zawartym porozumieniem lub deklaracją wekslową prowadzi zaś do powstania samodzielnego, abstrakcyjnego zobowiązania wekslowego wystawcy. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2016 r. (sygn. akt V CSK 314/15), dochodząc wierzytelności wekslowej, wierzyciel nie musi wykazywać podstawy prawnej zobowiązania, może powołać się tylko na treść weksla. Zobowiązanie wekslowe, jako zobowiązanie abstrakcyjne, jest oderwane od istniejącego między stronami stosunku podstawowego.

Niewątpliwym jest, że na skutek podniesionych przez pozwaną w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutów spór pomiędzy stronami przeniósł się ze stosunku prawa wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, czyli na stosunek podstawowy, a mianowicie umowę pożyczki. Oznacza to, że strony mogą wówczas powoływać się na podstawy faktyczne i prawne wynikające z łączącego je stosunku prawnego, który jest źródłem dochodzonego roszczenia cywilnoprawnego, nawet jeśli okaże się, że roszczenie wekslowe nie istnieje (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 1997 r., I CKN 48/97 z glosą aprobującą A. Szpunara Przegląd Sądowy 1998 r. nr 4 poz. 100 oraz glosa A. Szpunara do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1994 r., w sprawie III CZP 75/94, OSP 1995 r. nr 2 poz. 33).

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Z przedłożonej przez powoda deklaracji wekslowej (stanowiącej załącznik nr 3 do umowy pożyczki) wynika, iż powódka uprawniona była do uzupełnienia weksla na sumę odpowiadającą zadłużeniu pozwanej w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Zgodnie zaś z treścią przedstawionego przez powódkę rozliczenia płatności wynika, iż pozwana zaprzestała spłacania kolejnych rat pożyczki. Miało to charakter bezsporny. Wezwanie do zapłaty doręczono pozwanej 8 lipca 2019 r. Pozwana nie uregulowała zaległych należności w siedmiodniowym terminie, a powódka wypełniła weksel dnia 29 sierpnia 2019 r. na kwotę 15.456,04 zł, odpowiadającą całkowitej kwocie do zapłaty oznaczonej w umowie pożyczki pomniejszonej o sumę dokonanych spłat i powiększonej o przewidziane w umowie odsetki za opóźnienie w płatności zaległych rat. Stwierdzić zatem należy, iż sposób wypełnienia weksla przez powódkę nie budzi wątpliwości. Powód wykazał bowiem, że doszło do zawarcia, a następnie skutecznego wypowiedzenie umowy pożyczki na skutek braku płatności jej wymagalnych rat.

Przechodząc do oceny zarzutów podnoszonych przez stronę pozwaną wskazać należy, że brak było podstaw do uwzględnienia argumentacji związanej ze skutecznością wypowiedzenia zawartej umowy . Pozwana początkowo kwestionowała fakt doręczenia wezwania do zapłaty oraz wypowiedzenia umowy. W odpowiedzi na te zarzuty strona powodowa przedłożyła kserokopię książki nadawczej wraz z wydrukami śledzenia przesyłek. Pozwana nie ustosunkowała się w żaden sposób do treści tych dokumentów, podnosząc jedynie, że wezwanie do zapłaty oraz wypowiedzenie nie zostały skutecznie złożone z uwagi na ich zaopatrzenie w tzw. faksymile. Wobec charakteru powyższego zarzutu uznać należało, że pozwana w istocie przyznała fakt, że wymienione dokumenty zostały jej doręczone. W ocenie Sądu brak było jednocześnie podstaw do przyjęcia, by forma wymienionych dokumentów powodowała, by oświadczenia w nich zawarte nie zostały skutecznie złożone pozwanej. Zgodnie z art. 77 § 2 k.c. jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę. Z kolei w myśl art. 77 ² k.c. do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. W doktrynie podnosi się, że o zachowaniu formy dokumentowej powinno przesądzać takie powiązanie oświadczenia woli z osobą, od której ono pochodzi, by pochodzenie to mogło zostać zweryfikowane przez osoby trzecie. Nie jest natomiast konieczne, by treść oświadczenia była utrwalona samodzielnie przez osobę składającą oświadczenie woli w formie dokumentowej (por. Komentarz do art. 77 ² k.c., red. Gniewek 2019, wyd. 9/Strugała). Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy, w szczególności sposób redakcji wezwania do zapłaty oraz wypowiedzenia umowy pożyczki, adres z którego zostały wysłane oraz chronologia sporządzenia wymienionych dokumentów nie pozostawiały wątpliwości, że pochodziły one od powodowej spółki i brak było podstaw do kwestionowania ich skuteczności wyłącznie w oparciu o fakt braku własnoręcznego podpisu osób je sporządzających.

Z kolei zarzuty pozwanej związane z zastosowaniem przez powódkę niedozwolonych klauzul umownych zasługiwały na uwzględnienie w części, tj. w odniesieniu do usługi (...). Zgodnie z treścią przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. do uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania, konieczne jest stwierdzenie łącznego występowania czterech przesłanek, zgodnie z którymi: 1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, 2) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, 3) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta, 4) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

Za nieuzgodnione indywidualnie ustawodawca określił te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Powódka okoliczności tej nie wykazała. Specyfika sposobu zawarcia przedmiotowej umowy pożyczki zarazem jednoznacznie wskazuje na brak rzeczywistego wpływu konsumenta na jej treść.

Przez "dobre obyczaje" w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. W swoim orzecznictwie zarówno Sąd Najwyższy, jak i sądy powszechne przyjmują, że za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy w pierwszej kolejności uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową stron, zaś "rażące naruszenie interesów konsumenta" polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04. Pr. Bankowe 2006/3/8/). Działanie wbrew "dobrym obyczajom" w rozumieniu powołanego wyżej przepisu w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są zatem np. działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Jeżeli chodzi o rażące naruszenie interesów konsumenta to przyjmuje się, że występuje ono wówczas, jeżeli postanowienie umowne poważnie, znacząco odbiega od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron.

Wskazać należy również, że w niniejszej sprawie umowa pożyczki zawarta została między przedsiębiorcą, a konsumentem, a zatem zastosowanie znajdują do niej przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.). Ustawa ta definiuje kredyt konsumencki jako kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi (art. 3 ust. 1 u.k.k.). Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 1 u.k.k. za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki. Art. 36a ust. 1 przywołanej ustawy określa maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego wzorem: (...) ≤ (K × 25%) + (K × n/R × 30%) w którym poszczególne symbole oznaczają: (...) maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu; K – całkowitą kwotę kredytu; n – okres spłaty wyrażony w dniach; R – liczbę dni w roku, przy czym niezależnie od wyniku, koszty kredytu nie mogą przewyższać całkowitej kwoty kredytu (art. 36 ust. 2 u.k.k.). Przez całkowitą kwotę kredytu, zgodnie z art. 5 pkt 7 u.k.k., rozumie się natomiast maksymalną kwotę wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, sumę wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt.

W uzupełnieniu powyższych regulacji przytoczyć należy stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyrażone w sprawie o sygn. C-779/18, w którym dokonano wykładni Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG. (...) stwierdził, że przedmiotowa dyrektywa nie zawiera w sobie jednoznacznych uregulowań odnoszących się do kwestii charakteru pozaodsetkowych kosztów kredytu czy sposobów ich obliczania – ta należy, z ograniczeniem w zakresie wprowadzania dodatkowych obowiązków informacyjnych, do kompetencji poszczególnych państw członkowskich. Rolą jej postanowień jest natomiast zabezpieczenie interesów konsumentów poruszających się w sferze rynku kredytów konsumenckich. Przepis prawa krajowego regulujący wysokość maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu nie stoi zatem, w ocenie Trybunału, na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy zbadał postanowienia umowy kredytu konsumenckiego stanowiące o wysokości tychże kosztów, pod kątem ich abuzywności, nawet jeżeli ich wysokość nie przekracza pułapu określonego według wskazanych w przepisie wytycznych. Trybunał wskazał także, że dla wyłączenia stosowania przepisów dyrektywy do warunków umowy odzwierciedlających bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze, spełnione muszą zostać dwie przesłanki. Po pierwsze, warunek umowy musi odzwierciedlać przepis ustawowy lub wykonawczy, a po drugie, przepis ten musi mieć charakter bezwzględnie obowiązujący.

Konkludując, w niniejszej sprawie Sąd był upoważniony do weryfikowania zasadności obciążenia konsumenta kosztami określonymi w art. 36a ust. 1 u.k.k., bowiem przepis ten nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego (wyznacza on wyłącznie górną granicę obciążenia pożyczkobiorcy pozaodsetkowymi kosztami kredytu, natomiast poniżej tej granicy strony mogą dowolnie kształtować ich wysokość). Innymi słowy sam fakt zgodności wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu z art. 36a u.k.k. nie oznaczał jeszcze, że koszty nie mogły zostać uznanie za niedozwolone klauzule umowne.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy zauważyć trzeba, że całkowita kwota kredytu udzielonego pozwanej wyniosła 9.000 zł i miała być płatna w ciągu 48 miesięcy. Wedle wzoru z art. 36a ust. 1 u.k.k., z uwzględnieniem ograniczenia z art. 36a ust. 3 u.k.k., uznać należało, iż powód uprawniony był do naliczenia kosztów w maksymalnej możliwej wysokości 9.000 zł. P. koszty kredytu wynikające z umowy odpowiadały tej kwocie, tj. ustanowione zostały na maksymalnym możliwym pułapie składając się z opłaty przygotowawczej (129 zł), prowizji (7.571 zł) i (...) (1.300 zł).

Wysokość opłaty przygotowawczej (129 zł) w ocenie Sądu w żaden sposób nie mogła zostać uznana za kwotę wygórowaną czy niewspółmierną do kwoty kredytu. Zwrócić należy uwagę, że pozwana złożyła wniosek o zawarcie z powódką umowy za pośrednictwem przedstawiciela powódki, który w celu dokonania z pozwaną tej czynności dwukrotnie udał się do miejsca jej zamieszkania, przygotował oraz wypełnił odpowiednie dokumenty.

Zdaniem Sądu również prowizja w kwocie 7.571 zł w realiach niniejszej sprawy nie może być uznana za niedozwoloną klauzulę umowną. Prowizja jest wynagrodzeniem pożyczkodawcy za udostępnienie kapitału pożyczkobiorcy. Z całą pewnością kwota prowizji w niniejszej sprawie nie może być uznana za niską. Nie należy jednak tracić z pola widzenia faktu, że pożyczka udzielona została w ramach działalności prowadzonej w sektorze pozabankowym, bez wnikliwego badania zdolności kredytowej pożyczkobiorcy, zaś czas spłaty pożyczki obejmował aż 48 miesięcy. Tego typu model prowadzenia działalności gospodarczej niewątpliwie wiąże się z dużym ryzykiem nieodzyskania pożyczonego kapitału, czego bezpośrednim dowodem jest mnogość postępowań sądowych z udziałem powodowej spółki. Te okoliczności zdaniem Sądu stanowią wystarczające usprawiedliwienie dla zastosowania prowizji w wysokości występującej w niniejszej sprawie. Uznanie kwoty prowizji za niedozwoloną klauzulę umowną sprowadzałoby się do tego, że pozwana otrzymałaby pożyczkę na warunkach korzystniejszych niż w banku. Nie bez znaczenia pozostaje też fakt, że pozaodsetkowe koszty kredytu zostały w sposób jasny i zwięzły zostały wskazane w umowie pożyczki oraz zaakceptowane przez pozwaną. Fakt, że pozwana nie zapoznała się z treścią umowy pozostaje przy tym bez znaczenia dla rozstrzygnięcia.
W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że ten, kto podpisuje dokument umowy bez uprzedniego zapoznania się z jego treścią, składa oświadczenie woli odpowiadające treści dokumentu. Dotyczy to zarówno sytuacji, w której składający podpis nie ma żadnego wyobrażenia o treści dokumentu, jak i sytuacji, w której jego wyobrażenie o treści dokumentu jest niezgodne z rzeczywistą treścią dokumentu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 8 grudnia 1999 r., I ACa 661/99, (...) 2004/3-4/107).

Na uwzględnienie zasługiwała natomiast argumentacja pozwanej w przedmiocie uznania postanowień umownych związanych z wynagrodzeniem za usługę określoną jako „Twój pakiet” za niedozwolone klauzule umowne. Jak słusznie podniosła pozwana opłata za tę usługę wynosiła aż 15 % kwoty pożyczki, zaś oferowanych w zamian za nią przez pożyczkodawcę korzyści nie można było uznać za ekwiwalentne. Zdaniem Sądu prawa i obowiązki stron w omawianym zakresie zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. W zamian za opłatę w kwocie 1.300 zł pozwana uzyskała usługi w postaci: możliwości obniżenia czterech rat o kwotę 50% (pozostała część rat płatna jednak miała być w późniejszym okresie) albo odroczenia terminu płatności dwóch kolejnych rat, wypłaty pożyczki w terminie 10 dni roboczych oraz pakietu powiadomień SMS, Usługi te nie wiązały się praktycznie z żadnymi kosztami po stronie powodowej i w wielu instytucjach finansowych mają one zwykle charakter nieodpłatny. Tego typu unormowanie, jako rażąco naruszające interesy konsumenta z uwagi na brak ekwiwalentności świadczeń, uznać należało za niedozwolone, co skutkowało oddaleniem powództwa w tym zakresie.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie również w części żądania odnoszącej się do odsetek kapitałowych po okresie wypowiedzenia umowy pożyczki. Umowa przewidywała naliczanie odsetek kapitałowych w wysokości 9,91 % w skali roku. Przez cały okres pożyczki miały one wynieść 3.888 zł. Po wypowiedzeniu umowy pożyczki nie ma jednak już podstaw do naliczania odsetek kapitałowych od czynności prawnej, skoro ich miejsce zajmują odsetki umowne za opóźnienie. Dlatego też na podstawie przedmiotowej umowy pożyczki mogły być naliczone tylko odsetki kapitałowe w wysokości 2.489,60 zł, tj. odsetki należne zgodnie z harmonogramem spłat do dnia wypowiedzenia umowy, które nastąpiło w dniu 30 sierpnia 2019 r. W pozostałym zakresie, tj. co do kwoty 1.398,40 zł żądanie zasądzenia odsetek kapitałowych uznać należało za niezasadne, skoro doszło do wypowiedzenia umowy i powód dochodził odsetek umownych za opóźnienie od dnia wypowiedzenia.

Mając powyższe na uwadze, działając na podstawie art. 720 k.c. i art. 353 ¹ k.c., Sąd zasądził od pozwanej A. C. na rzecz powódki (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. kwotę 12.757,64 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 30 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty. Zasądzona kwota odpowiada całkowitej kwocie do zapłaty oznaczonej w umowie pożyczki – 21.888 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w płatności rat (zgodnymi z wyliczeniem zawartym na k. 61 niekwestionowanym przez pozwaną) pomniejszonej o sumę dokonanych spłat i opłatę za tzw. „Twój pakiet” oraz wspomnianą część odsetek kapitałowych żądanych za okres po wypowiedzeniu umowy. Rozstrzygnięcie o odsetkach znajduje uzasadnienie w art. 481 § 1 i 2 k.c., ich wysokość wynika z pkt 4.1 umowy, zaś termin, od którego odsetki były należne znajduje uzasadnienie w dacie wypowiedzenia umowy. Powództwo zostało oddalone co do opłaty za „Twój pakiet”, tj. 1.300 zł oraz co do kwoty odsetek kapitałowych żądanych za okres po wypowiedzeniu umowy, tj. 1.398,40 zł, co łącznie dało kwotę 2.698,40 zł.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. dokonując ich stosunkowego rozdzielenia. Strona pozwana poniosła koszty zastępstwa profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 3600 zł określone w oparciu o przepis § 3 ust. 2 w zw. z § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 265), zaś powód poniósł koszt opłaty sądowej od pozwu w kwocie 1.000 zł (art. 13 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), koszty zastępstwa procesowego profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 3.600 zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie
17 zł. Powód wygrał sprawę w 83 %, zatem z sumowy kosztów w kwocie 8.217 zł powinien uiścić kwotę 1.396,89 zł. Uzasadniało to zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda
3.220,11 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt XIV C 923/20

ZARZĄDZENIE

Dnia 6 marca 2021 r.

1.  Odnotować w Repertorium C i kontrolce uzasadnień;

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron;

3.  akta przedłożyć z wpływem lub za 21 dni z z.p.o.

As. SR Piotr Szutenberg