Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2021 roku

Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku V Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Piotr Buzek-Garzyński

po rozpoznaniu 13 września 2021 roku w G.

na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 15zzs ² ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19 (…)

sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej w G.

przeciwko M. S.

o zapłatę

I.  uchyla nakaz zapłaty wydany 19 listopada 2018 roku przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku w postępowaniu nakazowym pod sygnaturą akt V GNc 4850/18 w całości i powództwo oddala;

II.  zasądza od powódki (...) spółki akcyjnej w G. na rzecz pozwanego M. S. 4428 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) w tym 828 zł podatku VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu przez radcę prawnego K. J.;

III.  nakazuje ściągnąć od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku 3079,94 zł (trzy tysiące siedemdziesiąt dziewięć złotych dziewięćdziesiąt cztery grosze) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygnatura akt V GC 708/19

UZASADNIENIE

wyroku z 13 września 2021 roku

Powód (...) Spółka Akcyjna w G. wniósł pozew przeciwko M. S., prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą (...) we W. o zapłatę z weksla 19 515,14 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 30 marca 2018 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, wskazując, że powód skierował do niego wezwanie do wykupu weksla na nieprawidłowy adres, co było przyczyną niewykupienia weksla. Poza tym zarzucił, że nie załączono oryginału weksla i porozumienia wekslowego, a nadto, że weksel został wypełniony niezgodnie z tą deklaracji. Pozwany podniósł również zarzut nieważności umowy leasingu z 8 października 2013 r., z uwagi na okoliczność, że pozwany znajdował się wówczas w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

S ąd, ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany od 2011 roku był leczony psychiatrycznie z powodu psychozy maniakalno-depresyjnej, ale leczenie było przez niego przerywane. Na początku 2013 roku miała miejsce próba samobójcza, na skutek której był hospitalizowany i podejmował dalsze leczenie psychiatryczne.

W chorobie afektywnej dwubiegunowej dochodzi u pacjenta w fazach maniakalnych do przyspieszenia toku myślenia i jego dezorganizacji. Pacjent ma wysokie mniemanie o sobie i swoich zdolnościach, uważa, że wszystkie jego zamierzenia są realizowalne. Jest w stosunku do nich bezkrytyczny. W fazach depresyjnych jest wycofany, apatyczny.

(dowód: opinia sądowo-psychiatryczna k. 135-140, opinia sądowo-psychiatryczno-psychologiczna k. 169-186, opinia psychiatryczna k. 214-225, zeznania świadka M. B. k. 284-285)

8 października 2013 r. pozwany zawarł z powodem (...) Spółką Akcyjną w G. umowę leasingu operacyjnego nr (...), na mocy której powód (finansujący) zobowiązał się nabyć i przekazać pozwanemu (korzystającemu) przedmiot leasingu, do odpłatnego korzystania w okresie od 8 października 2013 r. do 9 października 2016 r. (podstawowy okres umowy), a w zamian za to korzystający zobowiązał się do zapłaty finansującemu opłat określonych w umowie, zgodnie z załącznikiem nr 1 (§1 ust. 1, §3). Przedmiotem leasingu był samochód osobowy O. (...) 195 KM, wyprodukowany w 2013 r., o numerze nadwozia (...) (ust. 2 i 3). Wartość początkowa przedmiotu leasingu wynosiła 79 675 zł netto (§2).

Zgodnie z §4 zabezpieczenie wszelkich roszczeń finansującego w stosunku do korzystającego, wynikających z umowy stanowił jeden weksel własny in blanco z wystawienia korzystającego, wraz z deklaracją wystawcy.

Po upływie podstawowego okresu umowy korzystający miał prawo do nabycia przedmiotu leasingu za cenę równą 27 886,18 zł netto plus podatek od towarów i usług (VAT) w wysokości zgodnie z obowiązującymi przepisami, pod warunkiem wywiązania się z wszelkich zobowiązań wynikających z umowy, a w szczególności pod warunkiem uprzedniej zapłaty wszystkich opłat leasingowych oraz wszelkich innych należności przewidzianych umową wraz z odsetkami za opóźnienie w ich zapłacie o ile takie opóźnienie wystąpiło. Termin, w którym korzystający mógł skorzystać z powyższego prawa wynosił 7 dni od daty zakończenia podstawowego okresu umowy (§5).

Zgodnie z §8 ust. 2 Ogólnych Warunków Umowy Leasingu Operacyjnego (OWULO), finansujący mógł wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym m.in. jeżeli korzystający dopuszczał się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej opłaty leasingowej lub jakichkolwiek innych należności przewidzianych w umowie i nie dokonał ich zapłaty w terminie wyznaczonym mu przez finansującego. Po myśli ust. 3 w przypadku rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym wpłacone przez korzystającego opłaty leasingowe i inne należności nie podlegały zwrotowi a ponadto finansujący mógł żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych opłat leasingowych i innych należności przewidzianych w umowie, pomniejszonych o korzyści jakie finansujący uzyskał skutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązania umowy.

Wszelkie zmiany i uzupełnienia umowy wymagały formy pisemnego aneksu do umowy pod rygorem nieważności (§6).

W umowie, zgodnie z wnioskiem pozwanego, wskazano adres do korespondencji przy ul. (...) w W..

(dowód: wniosek o zawarcie umowy k. 70-71, umowa leasingu wraz z załącznikiem k. 81-84, OWULO k. 85-87, pełnomocnictwo k. 210, zeznania świadka J. M. k. 197-200)

W dniu zawarcia umowy pozwany wystawił na rzecz powoda gwarancyjny weksel in blanco, który powód miał prawo wypełnić w każdym czasie na sumę równą wierzytelności przysługującej mu od korzystającego z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez pozwanego umowy leasingu, łącznie z odsetkami, prowizją i innymi kosztami. Powód miał prawo opatrzyć weksel datą płatności według swojego uznania, zawiadamiając o tym pozwanego listem poleconym nadanym najpóźniej na 7 dni przed terminem płatności.

Przedmiot leasingu został wydany pozwanemu 22 października 2018 r.

(dowód: weksel k. 8, deklaracja wystawcy weksla k. 88, protokół odbioru k. 89-90)

Z tytułu umowy leasingu powód wystawił pozwanemu następujące faktury VAT:

- nr (...) z 10 lutego 2015 r. na kwotę 1745 zł netto (2146,35 zł brutto) z terminem płatności do 28 lutego 2015 r., tytułem opłata leasingowa, rata 18,

- nr (...) z 2 marca 2015 r. na kwotę 1745 zł netto (2146,35 zł brutto) z terminem płatności do 30 marca 2015 r., tytułem opłata leasingowa, rata 19,

- nr (...) z 1 kwietnia 2015 r. na kwotę 1745 zł netto (2146,35 zł brutto) z terminem płatności do 30 kwietnia 2015 r., tytułem opłata leasingowa, rata 20,

- nr (...) z 4 maja 2015 r. na kwotę 1745 zł netto (2146,35 zł brutto) z terminem płatności do 30 maja 2015 r., tytułem opłata leasingowa, rata 21,

- nr (...) z 1 czerwca 2015 r. na kwotę 1745 zł netto (2146,35 zł brutto) z terminem płatności do 30 czerwca 2015 r., tytułem opłata leasingowa, rata 22,

a także w związku ze skierowanym do pozwanego wezwaniem do zapłaty, faktury nr (...) z 9 kwietnia 2015 r. na kwotę 50 zł, z terminem zapłaty 23 kwietnia 2015.

Powód obciążył pozwanego również kwotą 126,77 zł, tytułem noty odsetkowej nr (...).

(dowód: faktury VAT k. 91-93, 97, 103-104, wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania k. 94-96, nota odsetkowa k. 98)

Pismem z 13 maja 2015 r. w związku z niespłaceniem zadłużenia z tytułu opłat leasingowych, powód wezwał pozwanego do zwrotu przedmiotu leasingu, w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma. Dodatkowo powód obciążył pozwanego opłatą w wysokości 200 zł za wystosowanie wezwania, co znalazło odzwierciedlenie w fakturze VAT nr (...).

(dowód: wezwanie do zwrotu przedmiotu leasingu wraz z potwierdzeniem nadania k. 100-102, faktura k. 99)

21 maja 2015 r. powód zlecił Z. P., prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą Impuls w G. zabezpieczenie przedmiotu leasingu. Pojazd został odebrany pozwanemu 29 czerwca 2015 r. Na tej podstawie Z. P. wystawił powodowi fakturę VAT nr (...) na kwotę 1353 zł. Następnie powód obciążył tymi kosztami pozwanego, i na tej podstawie wystawił fakturę nr (...) z 29 października 2015 r. na kwotę 1100 zł netto (1353 zł brutto) z terminem płatności do 5 listopada 2015 r.

(dowód: zlecenie k. 106, raport z interwencji k. 107-110, faktury k. 105 i 111)

Pismem z 22 czerwca 2015 r. powód wypowiedział pozwanemu umowę leasingu i wezwał do zapłaty zaległych opłat leasingu w kwocie 6873,68 zł.

(dowód: wypowiedzenie umowy wraz z potwierdzeniem odbioru k. 114-115)

10 listopada 2015 r. powód sprzedał przedmiot leasingu (...) S.A. w G., za cenę 49 100 zł netto, odpowiadającą wycenie wartości pojazdu sporządzonej przez D. Polska, na zlecenie powoda.

(dowód: ekspertyza k. 117-123, faktura k. 116)

28 grudnia 2015 r. powód skierował do pozwanego pismo – rozliczenie umowy leasingu, w którym wezwał do zapłaty 14 443,67 zł w terminie 14 dni od daty jego otrzymania. W piśmie wskazano tabelę, z której wynikała suma pozostałych do uiszczenia, przewidzianych umową zdyskontowanych opłat leasingowych netto w kwocie 53 170,64 zł, którą należało pomniejszyć o wartość pojazdu – 49 100 zł netto. Ponadto powód wskazał, że pozwany nie uregulował zaległości wynikających z opłat leasingowych w wysokości 10 373,03 zł.

(dowód: rozliczenie umowy wraz z potwierdzeniem odbioru k. 124-127, zapisy na koncie k. 112-113)

Pismem z 20 marca 2018 r. powód wezwał pozwanego do wykupienia weksla w terminie do 29 marca 2018 r.

(dowód: wezwanie do wykupienia weksla wraz z potwierdzeniem nadania k. 9-10)

U pozwanego rozpoznano chorobę psychiczną w postaci choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD) obecnie w okresie fazy mieszanej z występowaniem słabo nasilonych objawów hipomaniakalnych i depresyjnych.

Z przedstawionej dokumentacji medycznej wynika, że w ciągu ostatnich 20 lat u pozwanego powtarzały się wyraźne zaburzenia maniakalne i hipomaniakalne oraz okresy depresyjne. Leczący pozwanego lekarz odnotował w czasie kilku wizyt w okresie od kwietnia do listopada 2013 roku, objawy maniakalne CHAD. Dopiero od stycznia 2014 roku przez kilka miesięcy odnotowano epizody depresyjne. W ostatnich latach do chwili obecnej zaburzenia afektywne nadal się powtarzają, ale są mniej nasilone, prawdopodobnie na skutek systematycznego leczenia.

Na podstawie informacji o przebiegu zaburzeń psychicznych i przebiegu leczenia pozwanego należy uznać, że w okresie zawierania umowy leasingu z 8 października 2013 r. występowały u pozwanego wyraźne objawy maniakalne CHAD, z powodu której miał on zniesioną zdolność do świadomego podejmowania decyzji i wyrażania woli.

(dowód: opinia biegłego sądowego k. 321-328v)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o dowody z dokumentów oraz innych środków dowodowych, których wiarygodność i autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron, w postaci umowy leasingu z 8 października 2013 r. wraz z ogólnymi warunkami umowy leasingu operacyjnego, weksla własnego, deklaracji wekslowej, protokołu zdawczo-odbiorczego przedmiotu leasingu, wezwań do zapłaty i zwrotu przedmiotu leasingu oraz wypowiedzenia umowy, a także opinii psychiatrycznych złożonych do akt.

Ustaleń faktycznych sąd dokonał również na podstawie zeznań świadków J. M. i M. B., przy czym zeznania świadka J. M. uznał za wiarygodne co do zawarcia umowy leasingu przez strony i okoliczności temu towarzyszących, w tym przedstawienia pozwanemu harmonogramu spłat, OWU i protokołu odbioru. Za wiarygodne sąd uznał zeznania świadka M. B. co do faktu wcześniejszego leczenia pozwanego w związku z chorobą psychiczną. Dodatkowo świadek wskazał na cechy choroby afektywnej dwubiegunowej i jej fazy.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy były ustalenia biegłego sądowego lekarza psychiatry na okoliczność ustalenia stanu zdrowia pozwanego w chwili zawierania umowy leasingu, w tym udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy u pozwanego występowała choroba psychiczna i czy w związku z tym oświadczenie woli było ważne. Biegły dokonał analizy materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym z dokumentacją medyczną i wcześniejszymi opiniami psychiatrycznymi sporządzonymi na potrzeby innych postępowań sądowych karnych i cywilnych, prowadzonych z udziałem pozwanego, a także przeprowadził badania aktualnego stanu psychicznego pozwanego.

W wyniku przeprowadzonych analiz biegły ustalił, że u pozwanego rozpoznano chorobę psychiczną w postaci choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD), obecnie w okresie fazy mieszanej z występowaniem słabo nasilonych objawów hipomaniakalnych i depresyjnych. Biegły wskazał, że z przedstawionej dokumentacji medycznej wynika, że w ciągu ostatnich 20 lat u pozwanego powtarzały się wyraźne zaburzenia maniakalne i hipomaniakalne oraz okresy depresyjne. Leczący pozwanego lekarz odnotował w czasie kilku wizyt w okresie od kwietnia do listopada 2013 roku, objawy maniakalne CHAD. Dopiero od stycznia 2014 roku przez kilka miesięcy odnotowano epizody depresyjne. W ostatnich latach do chwili obecnej zaburzenia afektywne nadal się powtarzają, ale są mniej nasilone, prawdopodobnie na skutek systematycznego leczenia.

Wobec tego, na podstawie udostępnionych informacji o przebiegu zaburzeń psychicznych i przebiegu leczenia pozwanego biegły sądowy stwierdził, że w okresie zawierania umowy leasingu z 8 października 2013 r., u pozwanego występowały wyraźne objawy maniakalne CHAD, z powodu której miał on zniesioną zdolność do świadomego podejmowania decyzji i wyrażania woli.

Ustalenia i wnioski wysnute przez biegłego w opinii nie były kwestionowane przez strony postępowania.

Sąd zważył co następuje:

Pozwany kwestionował roszczenie powoda zarówno co do zasady, jak i wysokości, podnosząc brak umocowania pracownika pozwanego do zawarcia umowy z pozwanym, brak skutecznego doręczenia wezwania do wykupu weksla, wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją wekslową, a także niewykazanie w sposób jednoznaczny wartości żądania, w tym dotyczącego wyliczenia odsetek oraz nieprawidłowego rozliczenia umowy leasingu. Pozwany podnosił również zarzut nieważności umowy z uwagi na okoliczność, że pozwany znajdował się wówczas w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Oceniając ogół okoliczności niniejszego sporu sąd doszedł do wniosku, że powództwo w niniejszej sprawie należało oddalić.

Głównym argumentem przemawiającym za takim rozstrzygnięciem jest to, że jak ustalono w toku postępowania, pozwany w okresie zawierania umowy leasingu, wystawienia weksla in blanco i podpisania deklaracji wekslowej tj. 8 października 2013 r. nie mógł świadomie i swobodnie podejmować decyzji ani świadomie wyrażać swojej woli.

Zgodnie z art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli powszechnie określa się jako działanie w warunkach braku rozeznania, bez zrozumienia własnych zachowań, jak i zachowań innych osób oraz bez zrozumienia sensu podejmowanych czynności. Stan ten musi wynikać z przyczyny wewnętrznej składającego dane oświadczenie, a okoliczności powodujące wyłączenie świadomości albo swobody musiały mieć miejsce w chwili składania oświadczenia. Badanie wystąpienia wady oświadczenia woli w postaci braku świadomości należy przeprowadzić w odniesieniu do konkretnego zdarzenia, a twierdzenie o wadzie powinno być wynikiem ustalenia, że w kontekście określonej sytuacji oświadczający wolę działał nie tyle bez zrozumienia znaczenia swego postępowania w ogólności, ale nie rozumiał znaczenia i sensu składanego oświadczenia. Ocena czy dana osoba złożyła oświadczenie w warunkach o których mowa powyżej, należy do sądu.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, na podstawie wniosków opinii biegłego sądowego, a także dokumentacji medycznej i opinii psychiatrycznych wydawanych w innych toczących się z udziałem pozwanego postępowaniach karnych i cywilnych, sąd ustalił, że u pozwanego rozpoznano chorobę afektywną dwubiegunową, której leczenie trwa od początku 2011 r., przy czym początkowo zdarzało się, że pozwany samowolnie zaniechał przyjmowania leków, co miało wpływ na nasilenie się objawów choroby. Dodatkowo w chorobie afektywnej dwubiegunowej dochodzi u pacjenta w fazach maniakalnych do przyspieszenia toku myślenia i jego dezorganizacji. Pacjent ma wysokie mniemanie o sobie i swoich zdolnościach, uważa, że wszystkie jego zamierzenia są realizowalne. Jest w stosunku do nich bezkrytyczny. Przebieg wizyt pozwanego u lekarza prowadzącego w okresie od kwietnia do listopada 2013 r. wskazuje, że w tym czasie pozwany znajdował się właśnie w tej fazie choroby. Dodatkowo z dokumentacji medycznej wynika, że zaburzenia afektywne powtarzają się do chwili obecnej, chociaż są one mniej nasilone z uwagi na systematyczne leczenie podjęte przez pozwanego. Na tej podstawie sąd doszedł do przekonania, że w okresie zawierania umowy leasingu z powodem, z uwagi na występujące w tym okresie objawy maniakalne choroby, pozwany nie miał zdolności do świadomego podejmowania decyzji i wyrażania woli.

Na tej podstawie należy stwierdzić, że umowa, stanowiąca podstawę dochodzonego roszczenia, a także oświadczenie w przedmiocie wystawienia weksla gwarancyjnego i deklaracji wekslowej, były nieważne. Nieważność, przejawia się w tym, że czynność w ogóle nie wywołuje właściwych dla danego typu czynności (uważanych za zamierzone przez strony) skutków prawnych. Nie wywołuje tych skutków od początku, z mocy prawa (bez konieczności podejmowania jakichkolwiek działań zmierzających do "unieważnienia" czynności) i nieodwracalnie. Wobec tego do zaciągnięcia zobowiązania przez pozwanego nie doszło i w związku z tym powód nie miał podstaw do domagania się zapłaty od pozwanego.

Na tej podstawie nie było zasadnym odnoszenia się do zarzutów pozwanego dotyczącego stosunku zobowiązaniowego.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 82 k.c. Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku, uchylając nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z 19 listopada 2018 r. i oddalając powództwo w całości.

O kosztach postępowania sąd orzekł na mocy art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Wobec tego powód winien zwrócić koszty reprezentującego pozwanego pełnomocnika z urzędu, zgodnie z § 8 pkt 5 i § 4 ust. 2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 68), w wysokości 2400 zł, powiększone o 50% z uwagi na nakład pracy pełnomocnika pozwanego, w tym czas trwania postępowania i ilość terminów rozpraw wyznaczany w toku procesu, a także o należny podatek od towarów i usług, łącznie 4428 zł.

Dodatkowo przegrywającego powoda obciążały nieuiszczone koszty sądowe w postaci wynagrodzenia biegłego sądowego w kwocie 3079,34 zł, które należało ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku.