Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

co do całości wyroku z 1 sierpnia 2024 roku

1.  (...) S.A. pozwał Przedsiębiorstwo Hotele sp. z o.o. o zapłatę 48 609,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 45 000 zł od 24.08.2023 r. do dnia zapłaty oraz o zwrot kosztów procesu. Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i o zwrot kosztów procesu.

2.  Postępowanie toczyło się według przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych. Po zamknięciu rozprawy i wydaniu wyroku wpłynęło pismo procesowe strony powodowej datowane na 24.07.2024 r. Ze względu na faktyczną datę wpływu do Sądu pismo to nie było brane pod uwagę przy rozstrzygnięciu sprawy i nie wywołało skutków procesowych. W dalszej kolejności pismo to podlegało zwrotowi, a twierdzenia i dowody w nim zawarte pominięciu, gdyż było ono rażąco spóźnione i nie ujawniono żadnej przyczyny tak istotnego opóźnienia w złożeniu go (art. 458 ⁵ § 4 k.p.c.).

I.  Stan faktyczny

3.  Przedsiębiorstwo Hotele sp. z o.o. jako beneficjent i (...) S.A. jako bank zawarły 11.02.2021 r. umowę subwencji finansowej, w której beneficjent oświadczył, że w 30.09.2020 r. zatrudniał 6 pracowników, jest mikrofirmą, a spadek przychodów w porównywanych okresach wyniósł 78%. Na podstawie zawartej umowy bank oświadczył, że może wypłacić subwencję finansową na zasadach szczegółowo określonych w Regulaminie stanowiącym integralną część umowy.

4.  Celem udzielenia subwencji było zapewnienie stabilności przedsiębiorstw i gospodarki, w tym zapobiegnięcie zwolnień pracowników na skutek znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki w związku z drugą falą pandemii (...)19 (§3.2 i §3.3.b Regulaminu). Zgodnie z Regulaminem przyznana kwota subwencji nie może być wyższa m.in. niż 72 000 zł na osobę zatrudnioną według stanu na 30.09.2020 r. (§6.3.b Regulaminu). Środki z subwencji finansowej mogą zostać przeznaczone przez beneficjenta wyłącznie na pokrycie kosztów prowadzonej przez beneficjenta działalności gospodarczej, w tym m.in. kosztów wynagrodzeń osób zatrudnionych (§8.1.a Regulaminu).

5.  Wysokość kwoty subwencji możliwej do uzyskania przez mikrofirmę w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy to w przypadku spadku przychodów w porównywanych okresach większego lub równego 30% 18 000 zł na osobę zatrudnioną, a w przypadku większego lub równego 60% 36 000 zł na osobę zatrudnioną (§5.3 Regulaminu).

6.  Subwencja finansowa udzielona mikrofirmie podlega umorzeniu w całości w przypadku m.in. utrzymania średniorocznego zatrudnienia w roku 2021 na co najmniej takim samym poziomie jak średnioroczne zatrudnienie w roku 2020 (§5.5.b Regulaminu). Gdy średnioroczne zatrudnienie mikrofirmy w 2020 r. różni się od liczby osób zatrudnionych, na które beneficjent otrzymał subwencję, to przyjmuje się, że średnioroczne zatrudnienie mikrofirmy za rok 2020 odpowiada liczbie osób zatrudnionych, na które została udzielona subwencja (§5.7 Regulaminu).

7.  Średnioroczne zatrudnienie na potrzeby umowy oblicza się przez podzielenie sumy liczby osób zatrudnionych na ostatni dzień każdego miesiąca kalendarzowego w każdym miesiącu w danym roku przez dwanaście (§5.6 Regulaminu).

8.  Jeżeli średnioroczne zatrudnienie mikrofirmy w 2021 roku będzie niższe niż średnioroczne zatrudnienie w roku 2020, to mikrofirma będzie zobowiązana do proporcjonalnego zwrotu udzielonej subwencji zgodnie z wzorem: „(1 – iloraz średniorocznego zatrudnienia za 2021 r. i średniorocznego zatrudnienia za 2020 r.) x 100%” (§5.8.b. Regulaminu). Weryfikacja zostanie dokonana w oparciu o informacje przekazane przez organy publiczne, w tym Zakład Ubezpieczeń Społecznych (§5.9 Regulaminu).

9.  Decyzją z 12.02.2021 r. (...) S.A. w wykonaniu powyższej umowy zdecydował o wypłacie subwencji Przedsiębiorstwo Hotele sp. z o.o. w wysokości 216 000 zł. Kwotę tę przekazano przelewem (...).02.2021 r.

10.  Decyzją z 8.11.2021 r. (...) S.A. zwolnił Przedsiębiorstwo Hotele sp. z o.o. z obowiązku zwrotu subwencji w wysokości 171 000 zł i wezwał do zwrotu pozostałej części subwencji w wysokości 45 000 zł w terminie do 25 dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym beneficjentowi udostępniono decyzję. Decyzję udostępniono w listopadzie 2021 r.

bezsporne, dowody: umowa subwencji (k. 14-21), decyzja (k. 22), oświadczenie o rozliczeniu subwencji (k. 23-24), decyzja w sprawie zwolnienia w części z obowiązku zwrotu (k. 25), Regulamin (k. 26-60), potwierdzenie przelewu (k. 61), korespondencja (k. 62-70, 110-114), zeznanie świadka A. S. (k. 196).

11.  Średnioroczne zatrudnienie Przedsiębiorstwo Hotele sp. z o.o. w roku 2020 wyniosło 5, (...)… (6), a w roku 2021 3, (...)… (3).

bezsporne, dowody: wydruki z programów księgowo-kadrowych (k. 157-163), dokumenty pracownicze (k. 164-169 zeznanie świadka A. S. (k. 196), zeznanie świadka T. M. (k. 196).

II.  Ocena dowodów

12.  Sąd oparł swoje ustalenia na dowodach wyżej wskazanych. Dokumenty przedłożone w sprawie nie były kwestionowane przez strony ani co do swojej autentyczności, ani co do treści. Strona powodowa nie zakwestionowała wyników wydruków z programów księgowo-kadrowych, jednocześnie strona pozwana przedstawiła je jako zgodne z prawdą. Jako rzetelne określili je również przesłuchani w sprawie świadkowie, w tym osoba zajmująca kierownicze stanowisko w spółce (...) oraz świadek T. M. prowadzący rozliczenia księgowo-kadrowe dla pozwanej spółki. T. M. zeznał ponadto, że przedstawione wydruki są generowane automatycznie na podstawie kompletnej dokumentacji kadrowej spółki. Zeznania świadków były wiarygodne, spójne ze zgromadzonym materiałem dowodowym i potwierdzały autentyczność dokumentów.

13.  Wyżej wskazane fakty istotne dla rozstrzygnięcia należało uznać za bezsporne między stronami i dodatkowo wykazane w toku sprawy. Pozwana ponadto wnioskowała o prowadzenie postępowania dowodowego w kierunku złej sytuacji ekonomicznej spółki, braku ekonomicznych podstaw do realnego zatrudniania przez pozwaną spółkę takiej samej liczby pracowników w 2021 r. oraz sposobu rozliczenia subwencji. Pierwsze dwa fakty nie były istotne dla rozstrzygnięcia, gdyż stosunek prawny łączący strony jednoznacznie opierał rozliczenie subwencji na kryteriach obiektywnych, niezależnych od przyczyn, które na nie wpłynęły. Jednocześnie zła sytuacja ekonomiczna pozwanej spółki była bezsporna i konieczna dla uzyskania subwencji, której przyznanie opierało się na deklaracji pozwanej, że spadek jej przychodów w ciągu roku wyniósł 78%. Z kolei sposób rozliczenia subwencji został w sposób transparentny i jednoznaczny opisany w wiążącym strony Regulaminie. Podstawienie ustalonych i bezspornych danych do wzoru podanego w Regulaminie i następnie obliczenie wyniku stanowiło wiadomości ogólne (tj. zawarte w programie podstawowym obowiązkowej edukacji w państwie i powszechnie wymagane). Po podstawieniu wzór ten przybierał postać: (1 – 3, (...)…(3) / 6) * 100% [średnioroczne zatrudnienie w 2020 r. zgodnie z Regulaminem odpowiadające liczbie pracowników, których objęto wnioskiem]. Zgodnie z nim zwrot subwencji, jakiego mogła domagać się strona powodowa, mógłby być nawet prawie dwukrotnie wyższy, więc tym bardziej strona powodowa mogła domagać się kwoty żądanej w pozwie. Z tych względów Sąd pominął wnioski dowodowe zawarte w pkt 6 i 7 odpowiedzi na pozew jako częściowo bezsporne, częściowo udowodnione zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy, a w pozostałym zakresie nieistotne dla rozstrzygnięcia (art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c.).

III.  Stan prawny

14.  Powód wywodził swoje roszczenie z faktu, że pod określonymi warunkami zwrotu przekazał nieodpłatnie pozwanej kwotę subwencji, a następnie zaktualizowały się przesłanki umowne do żądania zwrotu części tej subwencji (art. 353 ¹ k.c.).

15.  Stosownie do art. 21a ust. 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju, Rada Ministrów, w związku ze skutkami (...)19, może powierzyć (...) Funduszowi (...) realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, w szczególności w formach, o których mowa w art. 13 ust. 1, lub w formach bezzwrotnych. Z kolei zgodnie z ustępem 2 tego przepisu, program rządowy określa w szczególności warunki i okres udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, o którym mowa w ust. 1, sposób przygotowania i elementy rocznych planów udzielania tego finansowania oraz sprawozdawczości z ich realizacji. Jak wynika z art. 21a ust. 2b ustawy, w celu uzyskania wsparcia finansowego, o którym mowa w ust. 1, przedsiębiorca zobowiązany jest do złożenia (...) Funduszowi (...) oświadczeń wymaganych do ustalenia przez (...) Fundusz (...) możliwości objęcia przedsiębiorcy wsparciem finansowym. Zawarta przez strony umowa podlega reżimowi właściwemu dla umów prawa cywilnego. Sąd podziela argumentację Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażoną w uzasadnieniu postanowienia z 5.10.2021 r., sygn. akt I GSK 1154/21, że (...) Fundusz (...) nie został wyposażony ani przez ustawę, ani też przez porozumienie wydane na podstawie przepisów ustawy do podejmowania czynności o charakterze władczym, a działania Funduszu polegające na składaniu oświadczeń woli co do realizacji postanowień umownych nie mają charakteru publicznoprawnego.

16.  Strona pozwana podniosła, że (1) prawidłowa wykładnia umowy subwencji powinna uwzględniać, że zwrot subwencji nie może nastąpić, gdy niedotrzymanie warunków subwencji nie nastąpiło z winy beneficjenta, (2) umowa w tym zakresie jest nieważna, (3) decyzja powoda co do zwrotu części subwencji jest nieważna, (4) powód nadużył prawa podmiotowego przez żądanie zwrotu części subwencji oraz (5) powód nie udowodnił roszczenia co do zasady i wysokości.

17.  Stosunek prawny łączący strony należało wykładać na podstawie jej dosłownego brzmienia, zgodnego zamiaru stron i celu umowy (art. 65 § 2 k.c.). Dosłowne brzmienie umowy subwencji nie pozostawiało wątpliwości co do tego, że wina pozwanego w niedotrzymaniu umowy była obojętna dla kryteriów odnoszących się do częściowego zwrotu subwencji. Zgodnym zamiarem stron było przyznanie pozwanej określonych środków pieniężnych, której wysokość oparto ściśle na spadku jej przychodów oraz liczbie osób zatrudnianych z zobowiązaniem pozwanej do utrzymania poziomu zatrudnienia pod rygorem obowiązku zwrotu części subwencji. Wreszcie podstawowym celem udzielenia subwencji, wyrażonym wprost w postanowieniach umownych (w tym w Regulaminie), było ustabilizowanie rynku pracy poprzez realizację programów zwalczania bezrobocia polegających na dofinansowaniu miejsc pracy i pokryciu kosztów zatrudnienia pracowników (zob. art. 65 ust. 5 Konstytucji). Umowa ta realizowała również inne cele, lecz ten o charakterze socjalnym był spośród nich szczególnie wyodrębniony i odniesiony w konkretnych liczbach do podstawowych warunków umowy. Przyczyny nieutrzymania poziomu zatrudnienia były przy tym obojętne. Beneficjent, który nie zatrudniał odpowiedniej liczby osób, nie ponosił kosztów ich zatrudnienia, w związku z czym naturalnym jest w świetle danego stosunku prawnego, że powinien proporcjonalne zwrócić subwencję przeznaczoną na ten cel. Sprzeczne z zasadami uczciwej konkurencji oraz z zasadą społecznej gospodarki rynkowej byłoby takie rozumienie umowy subwencji udzielonej w realizacji określonych programów rządowych, które prowadziłoby do transferu publicznych pieniędzy do wybranych przedsiębiorców bez transparentnego i skutecznego uzależnienia tych przepływów od realizacji celów społecznych. Tymczasem strona pozwana tworzy narrację pokrzywdzenia przez oczekiwanie od niej przez powoda zwrotu ok. 20% przyznanych jej środków, mimo że ta odpowiadała za osiągnięcie określonego rezultatu, czemu nie podołała. Nie jest tak, że strona pozwana jest w tej sytuacji karana za uczciwość w postaci braku fikcyjnego zatrudniania osób zbędnych według aktualnego stanu działalności gospodarczej pozwanej, lecz jest rozliczana jako pracodawca tworzący i utrzymujący miejsca pracy niezależnie od dobrowolnego odchodzenia części dotychczasowych pracowników. W tym świetle postanowienia umowy łączącej strony w spornym zakresie nie są nieważne i są zgodne z ustawą, z zasadami współżycia społecznego, a ich treść i cel nie sprzeciwiają się właściwości stosunku prawnego. Powód dochodzący roszczenia na podstawie tak sformułowanych postanowień umownych nie nadużywa zasad współżycia społecznego, a wręcz działa zgodnie z tym, czego w danej sytuacji wymagałyby zasady współżycia społecznego (rzetelne wydatkowanie publicznych pieniędzy na cele społeczne, a nie wzbogacanie nimi pojedynczego podmiotu). Jego tzw. decyzja o żądaniu zwrotu części subwencji (tj. oświadczenie woli podmiotu stosunku prywatnoprawnego) była zgodna z zawartą umową i doprowadziła do postawienia żądanej kwoty w stan wymagalności. Mając to na uwadze, jak i wykazanie żądania co do zasady i wysokości opisane wyżej, Sąd zasądził roszczenie powoda w całości.

Odsetki

18.  Powód wezwał do zwrotu pozostałej części subwencji w wysokości 45 000 zł w terminie do 25 dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym beneficjentowi udostępniono decyzję (art. 455 k.c.). Decyzję udostępniono w listopadzie 2021 r. Dzień 25 grudnia 2021 r. przypadał w sobotę, w związku z czym pozwana była w opóźnieniu od 28 grudnia 2021 r. i od tego dnia powód mógł żądać odsetek ustawowych za opóźnienie (art. 115 k.c. i art. 481 § 1 k.c.). Powód żądał skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wymagalności należności do 23.08.2023 r. Ich wysokość nie była wyższa niż należne powodowi odsetki za ten okres (poniżej tabela z kalkulatora odsetek udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości) i powód mógł żądać dalszych odsetek za późniejszy okres, w związku z czym żądanie co do odsetek podlegało uwzględnieniu.

Koszty procesu

19.  Powód uzyskał w wyroku całość żądanej kwoty, w związku z czym należało uznać go za wygrywającego sprawę w rozumieniu przepisów o kosztach procesu (art. 98 § 1 k.p.c.) i zasądzić na jego rzecz całość poniesionych kosztów zgodnie z ogólnym wynikiem procesu. W sprawie nie ujawniły się okoliczności uzasadniające odstąpienie od ogólnej zasady ponoszenia kosztów. Powód poniósł koszty procesu w wysokości 6048 zł, na które złożyła się opłata od pozwu 2431 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł i 3600 zł wynagrodzenia pełnomocnika według stawek określonych w rozporządzeniu w sprawie opłat za czynności adwokackie. Niewykorzystana zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego zostanie zwrócona wpłacającemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

(...) M. S.

Zarządzenia:

1.  odnotować, w tym w kontrolce terminowego sporządzania uzasadnień orzeczeń;

2.  pełnomocnikowi pozwanej (portal): doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem;

3.  przedłożyć za miesiąc lub z pismem.

19.08.2024 r.

(...) M. S.