Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 11 marca 2021 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Marek Jasiński

po rozpoznaniu 11 marca 2021 r. w G.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. Z.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

o ustalenie

postanawia

na podstawie art. 15zzs ² ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C.-19, innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zamknąć rozprawę.

Sygn. akt I C 1737/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2021 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Marek Jasiński

po rozpoznaniu 11 marca 2021 r. w G.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. Z.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

o ustalenie nieważności czynności prawnej

I.  odmawia odrzucenia pozwu;

II.  oddala powództwo;

III.  na podstawie art. 102 k.p.c. odstępuje od obciążania powódki kosztami procesu;

IV.  przyznaje ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku adwokatowi P. R. kwotę 4428 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, w tym kwotę 828 zł (osiemset dwadzieścia osiem złotych) podatku VAT.

Sygn. akt I C 1737/16

ZARZĄDZENIE

(...)

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)

Sygn. akt I C 1737/16

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 7 grudnia 2016 r. powódka A. Z. domagała się ustalenia nieważności umowy pożyczki zawartej w dniu 20 maja 2016 r. z pozwanym (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G..

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, iż w dniu 20 maja 2016 r. zawarła z pozwanym umowę pożyczki opiewającą na kwotę 12.408 zł. Dodała przy tym, że nie była w stanie prawidłowo ocenić konsekwencji zawartej umowy i tym samym w pełni świadomie i swobodnie podjąć decyzji o ich zawarciu, z uwagi na fakt, że od lat zmaga się z chorobą psychiczną w postaci zaburzeń lękowych z somatyzacją. Z tego powodu powódka leczy się psychiatrycznie od 2010 r.

W odpowiedzi na pozew (...) Sp. z o.o. wniósł oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm prawem przepisanych, podnosząc także niewykazanie przez powódkę interesu prawnego w dochodzeniu roszczenia na podstawie art. 189 k.p.c. oraz jego bezzasadność. Nadto wskazał, iż powódka nie przedstawiła żadnych dowodów na okoliczność, iż w dniu podpisania umowy była w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli przez powódkę.

Postanowieniem z dnia 20 lutego 2018 r. Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie IC 459/17 Sądu Rejonowego w Busku Zdroju.

Postanowieniem z dnia 28 września 2020 r. Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku podjął postepowanie w sprawie.

Pozwany (...) Sp. z o.o. w piśmie z dnia 12 stycznia 2021 r. wniósł o odrzucenie pozwu w całości z uwagi na prawomocne zakończenie postępowań w stosunku do A. Z..

Powódka w piśmie z dnia 18 stycznia 2021 r. podtrzymała dotychczasowe stanowisko, wnosząc jednocześnie o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu.

Sad ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 maja 2016 r. strony zawarły umowę pożyczki nr (...)(...) na kwotę 12.408 zł na okres 24 miesięcy.

/bezsporne/

A. Z. cierpi na zaburzenia osobowości, hazardu patologicznego i uzależnienia od alkoholu. Z tych względów, postanowieniem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 220/17 została ubezwłasnowolniona częściowo. Powyższe postanowienie uprawomocniło się z dniem 30 grudnia 2017 r. Jednocześnie postanowieniem Sądu Rejonowego w Busku – Zdroju z dnia 13 marca 2018 r. w sprawie o sygn. akt III RNs 16/18 ustanowiono dla A. Z. kuratelę, obowiązki kuratora powierzając S. K..

/dowody: odpis postanowienia Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 8 grudnia 2017 r. – k. 79, odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Busku – Zdroju z dnia 13 marca 2018 r. – k. 107/

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Busku – Zdroju z dnia 31 stycznia 2019 r. w spawie IC 459/17 z powództwa (...) Sp. z o.o. w G., (...) S.A. w B., K. (...)we W., (...) S.A. w W. przeciwko A. Z. w punkcie II oddalono powództwo (...) Sp. z o.o. w G. co do kwoty 1622 zł, umarzając w pozostałym zakresie postępowanie ponad kwotę 1622 zł.

/dowód: odpis wyroku Sądu Rejonowego w Busku – Zdroju z dnia 31 stycznia 2019 r. – k. 102-103/

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy się odnieść do kwestii żądania strony pozwanej w przedmiocie odrzucenia pozwu. Podstawą takiego żądania miałby być art. 199 §1 pkt 2 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona. Jednakże w niniejszej sprawie sytuacja taka nie zachodzi – pozwany powoływał się na fakt wydania prawomocnego wyroku w sprawie I C 459/17 Sądu Rejonowego w Busku – Zdroju. Jednakże po pierwsze była to sprawa nie o ustalenie, a o zapłatę, ponadto o ile pomiędzy ww. sprawą, a niniejszym postępowaniem zachodzi tożsamość stron pozwanych, o tyle po stronie powodowej w sprawie IC 459/17 występowali także inni wierzyciele A. Z.. O wystąpieniu stanu powagi rzeczy osądzonej rozstrzyga natomiast nie tylko sama tożsamość stron, ale równocześnie tożsamość podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia. Dopiero kumulacja obu tych przesłanek przesądza o wystąpieniu powagi rzeczy osądzonej prowadzącej do nieważności postępowania (wyrok Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2011 r., III UK 106/10). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 października 2005 r. I CK 217/05 (niepubl.), przedmiotem rozstrzygnięcia jest tylko roszczenie w takiej postaci, w jakiej zostało sformułowane przez powoda i powagę rzeczy osądzonej ma tylko zawarte w sentencji wyroku rozstrzygnięcie tego roszczenia. Jeżeli powództwo zostało oddalone i treść rozstrzygnięcia nie wynika z samej sentencji, należy sięgnąć do uzasadnienia celem ustalenia treści rozstrzygnięcia a tym samym granic powagi rzeczy osądzonej, która obejmuje tylko to roszczenie, które zgłosił powód i o którym rozstrzygnął sąd: w zakresie podmiotowym i przedmiotowym, obejmującym określoną podstawę faktyczną i prawną. Ponieważ pomiędzy niniejszą sprawą, a sprawą IC 549/17 zachodzi inna podstawa faktyczna i prawna, to nie ma powagi rzeczy osądzonej, a tym samym Sąd odmówił odrzucenia pozwu, o czym Sąd orzekł w punkcie I wyroku. Nie można więc przyjąć, że sprawa o roszczenie zgłoszone w nin. postępowaniu została już prawomocnie osądzona.

Przechodząc do dalszych rozważań wskazać należy, iż w niniejszym postępowaniu powódka A. Z. domagała się ustalenia nieważności umowy pożyczki zawartej przez strony w dniu 20 maja 2016 r., wskazując, że w chwili zawierania umowy znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, albowiem od lat leczy się psychiatrycznie. Zgodnie z przepisem art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Jak wskazuje się w judykaturze przez pojęcie braku świadomości należy rozumieć stan charakteryzujący się zupełnym brakiem rozeznania sytuacji i przedsiębranych przez siebie kroków, choć nie musi on polegać na pełnym zaniku świadomości (np. w efekcie omdlenia) czy też ustaniu czynności mózgu (por. postanowienie SN z 30.4.1976 r., III CRN 25/76, OSP 1977, Nr 4, poz. 78; wyrok SN z 7.2.2006 r., IV CSK 7/05, z glosą (...) 2008, Nr 12, s. 142 i n.; (...) Wady oświadczenia woli w perspektywie kodyfikacyjnej, SPP 2008, Nr 3, s. 49). Brak świadomości charakteryzuje się niemożnością zrozumienia działań własnych lub innych osób, niezdawaniem sobie sprawy ze znaczenia własnego postępowania (por. B. (...) Wady oświadczeń woli w polskim prawie cywilnym, Warszawa 1973, s. 43). Jak trafnie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2006 r. IV CSK 7/05, L. "Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania". W ocenie Sądu w toku niniejszego postępowania powódka wykazała, że w chwili zawarcia umowy pożyczki znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Przede wszystkim do takiego stwierdzenia prowadzi treść opinii biegłych psychiatrów sporządzonej w toku postępowania o jej ubezwłasnowolnienie przed Sądem Okręgowym w Kielcach pod sygnaturą I Ns 220/17. Ostatecznie powódka została ubezwłasnowolniona częściowo z uwagi na zaburzenia osobowości, hazardu patologicznego oraz uzależnienia od alkoholu. Dodatkowo wskazać należy, że z załączonej do pozwu opinii biegłego psychiatry Z. P. wynika, że powódka wymaga pomocy w prowadzeniu jej spraw urzędowych. W świetle przedstawionych powyżej okoliczności należało uznać, że w chwili zawarcia umowy powódka rzeczywiście znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, co zgodnie z treścią art. 82 k.c. powoduje nieważność umowy.

Mimo jednak powyższego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Zważyć bowiem należy, że w świetle przepisu art. 189 k.p.c. interes prawny jest przesłanką materialnoprawną, która określa legitymację powoda i podlega ocenie według stanu sprawy w chwili orzekania (art. 316 § 1 KPC) (por. wyrok SN z 15.3.2002 r., II CKN 919/02, OSN 2002, Nr 7–8, s. 56). Interes prawny w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pranego lub prawa nie decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo istnieje (por. wyrok SN z dnia 18 czerwca 2009r., II CSK 33/09, LEX nr 515730). Podkreślić należy, iż interes prawny istnieje tylko wtedy, gdy powód potrzebie ochrony prawnej swej sfery prawnej uczynić może zadość przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, choć zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnej sprawy (por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2007 r., III AUa 1518/05, LEX nr 257445). Wskazać też należy na utrwalony w orzecznictwie i doktrynie pogląd prawny, iż interes prawny uzasadniający wniesienie powództwa o ustalenie nie zachodzi wówczas, gdy możliwe jest w istniejącej sytuacji powództwo o świadczenie (por.: orzeczenie SN z dnia 13 kwietnia 1965r. II CR 266/64, OSPiKA 1066/6-8/166) lub gdy zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw (por.: wyrok SN z dnia 22 listopada 2002r, IV CKN 1519/00, LEX nr 78333, wyrok SN z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, M. Prawn. 1998/2/3, wyrok SN z dnia 21 stycznia 1998 r., II CKN 572/97, wyrok SN z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 333/00, Prok. i Pr. 2002/2/43). Zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym ciężar wykazania interesu prawnego w niniejszym postępowaniu spoczywał na powódce.

Kierując się powyższymi kryteriami, Sąd doszedł do przekonania, że powódka nie wykazała w niniejszym postępowaniu interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy. Zwrócić przy tym należy uwagę, że interes prawny w sprawie o ustalenie, nie wyczerpuje się w tym, że w ocenie powódki umowa jest nieważna i dlatego konieczne jest wydanie wyroku, który stwierdziłby tę nieważność. Nieważność czynności prawnej nie przesądza bowiem sama przez się o istnieniu interesu prawnego w postępowaniu ustalającym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 listopada 2006r., I ACa 888/06, LEX nr 331023). Zważyć należy, iż w pozwie powódka w ogóle nie odniosła się do tej merytorycznej przesłanki uwzględnienia powództwa. Mało tego, powódka nie ustosunkował się również do podniesionych przez pozwanego w odpowiedzi na pozew, zarzutów dotyczących nie wykazania interesu prawnego i nie wskazania potrzeby uzyskania orzeczenia w przedmiocie stwierdzenia nieważności umowy pożyczki. Wreszcie, powódka, działająca przez profesjonalnego pełnomocnika nie wskazała interesu prawnego mimo zobowiązania go zarządzeniem z dnia28 września 2020 r. do złożenia pisma przygotowawczego zawierającego wszystkie twierdzenia, zarzuty i dowody pod rygorem utraty prawa powoływania się na nie w toku dalszego postępowania. Nadto, wyjaśnić należy, iż pomiędzy stronami toczyło się już postępowanie o świadczenie (zapłatę), które zostało prawomocnie zakończone. Jak natomiast podnosi się w judykaturze jeżeli powództwo o świadczenie zostało już między stronami prawomocnie rozstrzygnięte wyrokiem, to nowe powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa do takiego świadczenia nie może być uwzględnione z powodu braku interesu prawnego, o jakim mowa w art. 189 k.p.c. (por. wyrok SN z dnia 19 lipca 2000r., II CKN 278/00, LEX nr 453593). W sprawach o świadczenie dłużnik dopóty ma interes prawny w ustaleniu rozmiaru swego obowiązku, dopóki nie został przez wierzyciela pozwany o świadczenie (por. wyrok SN z dnia 5 lutego 2009r., I CSK 332/08, LEX nr 500176).

W niniejszej sprawie skoro wcześniej wystąpiono z powództwem o świadczenie i sprawa ta miała swój bieg w Sądzie Rejonowym w Busku – Zdroju i prowadzone było postępowanie dowodowe, to niedopuszczalne jest powództwo o ustalenie, którego w niniejszym postępowaniu domaga się powódka. Powództwo o świadczenie jest dalej idącym powództwem i stan niepewności prawnej może być usunięty w drodze tego powództwa. Z tych przyczyn powództwo podlegało oddaleniu. Dodatkowo wskazać należy, iż sprawa o ustalenie prawa i sprawa o zasądzenie świadczeń wskutek naruszenia prawa nie są sprawami identycznymi. Pozew o ustalenie wniesiony, gdy toczy się sprawa między tymi samymi stronami o świadczenie, nie podlega odrzuceniu z powodu zawisłości, lecz powództwo podlega oddaleniu ze względu na brak interesu prawnego w ustaleniu prawa.

O kosztach Sąd orzekł na mocy art. 102 k.p.c. i odstąpił od obciążania powódki A. Z. kosztami procesu. Zważyć bowiem należy, iż w niniejszej sprawie powódka była zwolniona od kosztów sądowych z uwagi na swoją trudną sytuację osobistą oraz zdrowotną. Powódka jest bowiem osobą schorowaną, utrzymuje się z niskiej emerytury, a nadto ma liczne zobowiązania finansowe. W tych okolicznościach Sąd uznał, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek o jakim mowa w art. 102 k.p.c.

O wynagrodzeniu pełnomocnika ustanowionego z urzędu Sąd orzekł na podstawie § 8 pkt 5 w zw. z § 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Sygn. akt I C 1737/16

ZARZĄDZENIE

(...)

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

SSR Marek Jasiński