Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

UZASADNIENIE

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W kwietniu 2008 roku z inicjatywy V. S. i jej ówczesnego męża M. S. (1) powstało Stowarzyszenie Centrum (...) w B. (dalej: Stowarzyszenie), które miało zająć się zorganizowaniem w B. szkoły podstawowej oraz punktu przedszkolnego. Aby zgromadzić odpowiednią liczbę osób, niezbędną do powołania Stowarzyszenia, V. S. zachęciła do udziału w nim swoich krewnych i znajomych, którzy nie mieli zamiaru aktywnie działać. V. S. została pierwszym prezesem zarządu Stowarzyszenia Centrum (...) w B., wiceprezesem została K. P., a członkami zarządu B. T., E. P. (1) i M. S. (1); statut przewidywał trzyletnią kadencję zarządu. Prezes zarządu został upoważniony do samodzielnej reprezentacji Stowarzyszenia na zewnątrz (§ 17 pkt 3), jednakże dla ważności oświadczeń woli, pism i dokumentów w przedmiocie praw i obowiązków majątkowych Stowarzyszenia wymagane były podpisy dwóch członków zarządu (§ 26). Do komisji rewizyjnej weszły natomiast A. W., G. H. i M. S. (2). Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym.

dowody : zeznania świadków K. P. k. 1590 - 1594, M. S. (2) k. 1595 - 1599, E. P. (1) k. 1599 – 1601, 225, W. G. k. 1613 – 1620, 9v – 10, 218, 315, 499a, odpis z KRS k. 157 – 159, 197 – 200a, (...), wpis do REGON k. 160, dokumentacja rejestrowa k. 1281 - 1418, w tym statut k. 1316 – 1328, protokół ze spotkania założycielskiego k. 1329 – 1339, wyjaśnienia oskarżonej k. 1489v – 1490, 1550 - 1556

Z dniem 1 września 2009 r. rozpoczęła działalność prowadzona przez Stowarzyszenie Niepubliczna Szkoła Podstawowa w B.. V. S. objęła w niej funkcję dyrektora, podpisując umowę o pracę zarówno ze strony pracodawcy, jak i pracownika. Szkoła otrzymywała dotacje na realizację zadań z Gminy K..

dowody : zeznania świadków W. G. k. 1613 – 1620, 9v – 10, 218, 315, 499a, K. P. k. 1590 - 1594, pismo Gminy K. k. 36-37, regulamin pracy k. 73 – 94, zakres czynności k. 97 – 98, 99 – 100, umowa o pracę z aneksami k. 103 - 111, wyjaśnienia oskarżonej k. 1489v – 1490, 1550 - 1556

Założyciele Stowarzyszenia ani w statucie, ani w osobnych uzgodnieniach nie ustalili, jaki będzie podział obowiązków pomiędzy członkami zarządu, rady nadzorczej czy współpracownikami Stowarzyszenia. Zwyczajowo, przy milczącej akceptacji innych zaangażowanych w działalność Stowarzyszenia osób, od samego początku V. S. podejmowała wszystkie istotne decyzje dotyczące Stowarzyszenia samodzielnie, uznając, że należą one do wyłącznej kompetencji prezesa zarządu Stowarzyszenia oraz dyrektora szkoły. W szczególności, V. S. zajęła się zapewnieniem prowadzenia ksiąg rachunkowych Stowarzyszenia. W tym celu na stanowisku księgowej na podstawie umowy zlecenia z dnia 1 września 2009 r. zatrudniła E. P. (2), która była siostrą K. P. i M. S. (2). E. P. (2) nie miała kwalifikacji ani doświadczenia zawodowego, pozwalającego jej na pełnienie tej funkcji. Miała średnie wykształcenie, z zawodu była technikiem - technologiem przetwórstwa spożywczego. W przeszłości pracowała jako specjalista do spraw kadr i płac w dużym przedsiębiorstwie ( (...)). W 2007 roku przeszła na emeryturę, nie odbywała jakichkolwiek kursów czy szkoleń w zakresie księgowości, nie posiadała certyfikatu księgowego. V. S. znała przebieg kariery E. P. (2), ale uznała, że nie jest to przeszkodą do powierzenia jej stanowiska księgowej. E. P. (2) pracowała we własnym mieszkaniu, a wszelkie dokumenty do księgowania przywoziła jej V. S.. Wiedzę na temat księgowości czerpała od urzędników skarbowych, których pytała, co należy zrobić, żeby założyć księgi, oraz od koleżanki z byłego miejsca pracy. Stowarzyszenie corocznie składało w Urzędzie Skarbowym w P. sprawozdanie finansowe; V. S. podpisywała niektóre spośród dokumentów zawartych w sprawozdaniach jako osoba „dokonująca weryfikacji” bądź „zatwierdzająca”, zaś sporządzała je E. P. (2).

dowody : statut k. 1316 – 1328, protokół ze spotkania założycielskiego k. 1329 – 1339, zeznania świadków E. P. (2) k. 1557 – 1561, 67 – 68, 516, U. T. k. 1561 – 1564, 147, K. P. k. 1590 - 1594, E. P. (1) k. 1599 – 1601, 225, W. G. k. 1613 – 1620, 9v – 10, 218, 315, 499a, dokumentacja dot. przyznawania nagród k. 112 – 128, 530 , bilanse k. 597, 603 - 604, 612, 615, rachunki zysków i strat k. 598, 605, 316, informacje uzupełniające k. 599 – 601, 606, 614, sprawozdania finansowe k. 607 – 611, 616 – 642, umowa zlecenie k. 1460 – 1463,

W okresie od kwietnia 2008 r. do października 2015 r. księgi rachunkowe Stowarzyszenia były prowadzone niezgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. W księgach tych znalazły się nierzetelne dane, wprowadzone z naruszeniem przepisów art. 4, 10, 13 ustawy o rachunkowości:

-

w okresie od kwietnia 2008 r. do 31 grudnia 2013 r. nie wprowadzono do stosowania polityki rachunkowości, określonej w art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości, doprowadzając do prowadzenia ksiąg rachunkowych bez podstawy prawnej i tym samym naruszając przepisy ustawy o rachunkowości poprzez brak:

⚫

określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych

⚫

ustalenia metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego

⚫

ustalenia sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej zakładowego planu kont księgi głównej, przyjętych zasad klasyfikacji zdarzeń, zasad prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz powiązania z kontami księgi głównej, ustalenia wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy pomocy komputera - wykazu zbioru danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i procesach przetwarzania danych, ustalenia opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera - opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenia wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia eksploatacji,

⚫

ustalenia systemu służącemu ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych zapisów,

-

w okresie od 01 stycznia 2014 r. do października 2015 r. nie wprowadzono polityki rachunkowości w pełnym zakresie, doprowadzając do prowadzenia ksiąg rachunkowych przy niekompletności przyjętych zasad (polityki) rachunkowości i tym samym naruszając art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości poprzez:

⚫

brak określenia zasad ochrony danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych zapisów

⚫

brak określenia zasad dokumentowania zdarzeń, sposobu numerowania dokumentów księgowych, obiegu dokumentów, sposobu prowadzenia dowodów księgowych i ich zakwalifikowania do ujęcia w księgach rachunkowych przejęty do stosowania w Stowarzyszeniu, nie stworzenie oddzielnych instrukcji obiegu dokumentów, kontroli wewnętrznej, inwentaryzacyjnej,

⚫

niewskazanie wersji oprogramowania komputerowego przy pomocy którego prowadzone są księgi rachunkowe

⚫

brak określenia zasad inwentaryzacji składników majątkowych

⚫

brak określenia zasad sporządzania i zatwierdzania sprawozdania finansowego oraz z jakich elementów to sprawozdanie finansowe składa się

⚫

brak określenia zasad wyceny aktywów i pasywów

⚫

brak określenia zasad dokonywania odpisów amortyzacyjnych środków trwałych

⚫

brak określenia zasad istotności danych

Nadto V. S. nie spowodowała otwarcia oddzielnych rachunków bankowych i dokonywania zapisów na oddzielnych kontach księgowych obrotów bankowych dla Niepublicznej Szkoły Podstawowej oraz dla Punktu Przedszkolnego jak również dokonywania zapisów księgowych ponoszonych kosztów na działalność statutową wg poszczególnych placówek, a w okresie od 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 września 2015 r. mając obowiązek trwałego oznaczenia nazwą ksiąg rachunkowych Stowarzyszenia Centrum (...) w B. tj. nazwą „ Stowarzyszenie Centrum (...) w B.” z podaniem dokładnego adresu, numeru REGON oraz NIP prowadziła księgi rachunkowe oznaczone jako (...) Niepubliczna Szkoła Podstawowa w B. z zachowaniem numeru NIP Stowarzyszenia, czym doprowadziła do prowadzenia ksiąg niezgodnych ze stanem faktycznym i tym samym naruszając art. 13 ust. 4 ustawy o rachunkowości, jak również podawała w tych księgach rachunkowych nierzetelne dane wynikające z niewłaściwego prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu prywatnego użytkowanego do celów służbowych uniemożliwiającego powiązać cel wyjazdów służbowych z procesem kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki uczniów, jak również wynikające z zapłaty faktur proforma, nie stanowiących dowodu księgowego, bez uzyskania właściwych faktur.

dowody: zakładowy plan kont k. 95 – 96, wyciąg z rachunku bankowego k. 139 – 145, 318 – 459, 533 – 557, zestawienie zapisów kont k. 220 – 221, 518 – 529, zestawienie wpłat gotówkowych k. 465 – 498, lista płac k. 531 – 532, bilans k. 597, 603 - 604, 612, 615, rachunek zysków i strat k. 598, 605, 316, informacja uzupełniająca k. 599 – 601, 606, 614, sprawozdanie finansowe k. 607 – 611, 616 – 642, protokół inwentaryzacji kasy k. 643 – 647, wydruki zapisów na kontach księgowych k. 648 – 1267, dokumentacja księgowa (załączniki – dowody rzeczowe wg wykazu k. 1454), zeznania świadka M. P. k. 1564 – 1567, 1425 - 1426 , opinia biegłej B. J. k. 1472 - 1480

W grudniu 2014 r. okazało się, że na koncie Stowarzyszenia znajduje się nadwyżka pieniędzy z dotacji oświatowej, której nie spożytkowano. Aby nie zwracać jej do Urzędu Gminy, V. S. zakupiła za te środki samochód P. (...). Na szkoleniu, w którym V. S. uczestniczyła na początku 2015 roku okazało się jednak, że zgodnie z przepisami pieniądze te nie mogły być przeznaczone na ten cel. V. S. zaczęła więc poszukiwać sposobu wyjścia z tej sytuacji, pozwalającego uniknąć zwrotu dotacji wykorzystanej w sposób sprzeczny z prawem. Ponieważ E. P. (2) z uwagi na niskie kompetencje nie była w stanie jej pomóc, nawiązała kontakt z poleconą przez nią księgową U. T.. U. T. pracowała jako księgowa przez 45 lat, zajmowała stanowisko głównej księgowej, ukończyła technikum ekonomiczne oraz szereg kursów zawodowych, między innymi kurs księgowości materiałowej, rozliczania środków trwałych, rent i emerytur, kurs dla księgowych – bilansistów. Od marca 2015 r. V. S. zatrudniła U. T. na podstawie umowy zlecenia, powierzając jej m.in. wprowadzenie poprawek w księgowości za rok 2014 ( vide: k. 1465 „wyprowadzenie księgowości za 2014 r.”); E. P. (2) pozostała na stanowisku jeszcze do końca lipca 2015 r. U. T. prowadziła księgi Stowarzyszenia do końca października 2015 r., zastąpił ją M. P., z którym umowę zawarł nowy zarząd Stowarzyszenia.

dowody: zeznania świadków E. P. (2), U. T. k. 1561 – 1564, 147, M. P. k. 1564 – 1567, 1425 - 1426, W. G. k. 1613 – 1620, 9v – 10, 218, 315, 499a, pismo Wójta Gminy K. k. 1437 – 1440, wystąpienie pokontrolne k. 1441 – 1451, umowa zlecenie k. 1460 – 1463, 1465 – 1466, rozwiązanie umowy k. 1464, umowa o świadczenie usług k. 1467 - 1470

W postępowaniu przygotowawczym przesłuchana w charakterze podejrzanej V. S. nie przyznała się do popełnienia zarzucanego jej czynu i odmówiła składania wyjaśnień. Na rozprawie ponownie nie przyznała się do zarzutu i złożyła wyjaśnienia. Z uwagi na wymóg zwięzłości uzasadnienia, przewidziany w art. 424 § 1 kpk, odstąpiono od cytowania wyjaśnień oskarżonej, odsyłając do niżej wskazanych kart akt.

vide: wyjaśnienia oskarżonej k. 1489v – 1490, 1550 - 1556

V. S. ma wykształcenie wyższe, z zawodu jest pedagogiem. Obecnie pracuje jako nauczyciel wspomagający, osiągając dochód rzędu 2.000 zł miesięcznie netto. Jest rozwiedziona, ma dwoje dzieci w wieku 27 i 13 lat, dorosła córka jest niepełnosprawna. Posiada nieruchomość o wartości ok. 400.000 zł. Cieszy się dobrym stanem zdrowia. Nie była leczona psychiatrycznie, odwykowo ani neurologicznie. Nie była karana sądownie.

vide: dane osobopoznawcze k. 1549, dane o karalności k. 1494, 1506, 1611

Sąd zważył co następuje:

W ocenie Sądu, w świetle całokształtu ujawnionego w toku postępowania materiału dowodowego sprawstwo V. S. i wina oskarżonej w zakresie zarzuconego jej czynu nie budziło wątpliwości.

Ustalając stan faktyczny w sprawie Sąd w pierwszym rzędzie oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy, pochodzących głównie z akt rejestrowych oraz należących do Stowarzyszenia. Ich autentyczność nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Umożliwiły one stwierdzenie, w jaki sposób powstało Stowarzyszenie, jakie były pierwotne ustalenia jego członków, przewidziane w statucie i jakie osoby weszły w skład jego organów. Ponadto, dokumenty przechowywane i wytwarzane przez Stowarzyszenie pozwoliły zobrazować stan jego ksiąg rachunkowych, co było poddane badaniu przez biegłą i stanowiło zasadniczy przedmiot niniejszego postępowania.

Po drugie, informacje zawarte w dokumentacji zostały uzupełnione zeznaniami świadków. Przede wszystkim, przesłuchano osoby, które uczestniczyły w rozpoczęciu działalności Stowarzyszenia i miały z nim styczność w trakcie funkcjonowania szkoły i punktu przedszkolnego. Zeznania świadków W. G., E. P. (1), M. S. (2) i K. P. są w tym zakresie spójne i rzeczowe. Wszyscy wyżej wymienieni świadkowie zgodnie podali, że zarówno na początkowym etapie powoływania Stowarzyszenia, jak i później, kluczową i dominującą rolę odgrywała V. S., która zainicjowała powstanie Stowarzyszenia, wspólnie z mężem opracowała jego statut, zaktywizowała środowisko lokalne, nakłoniła poszczególne osoby do podjęcia się pełnienia określonych funkcji, a następnie zorganizowała działalność szkoły i punktu przedszkolnego. Świadkowie przyznawali, że w większym lub mniejszym zakresie pomagali w tym oskarżonej, jednakże to ona miała decydujący wpływ na wszystkie istotne decyzje. Do momentu, w którym za pieniądze pochodzące z dotacji zakupiony został samochód osobowy, żadna z przesłuchanych osób nie miała do oskarżonej o to pretensji; wprawdzie świadkowie podnosili, że rzekomo sugerowali V. S. potrzebę zwołania zebrania członków Stowarzyszenia, ale jeśli nawet tak było, to czynili to niezbyt stanowczo, nie czując potrzeby ingerowania w to, co działało prężnie. Treść zeznań świadków jest spójna z informacjami płynącymi z dokumentów - widocznym jest, że dokumenty Stowarzyszenia, szkoły i punktu przedszkolnego zostały stworzone przez oskarżoną lub na jej polecenie, znajdują się na nich jej podpisy, zupełnie sporadycznie pojawia się kontrasygnata E. P. (1), złożona zresztą w niejasnych okolicznościach. Część istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, przedstawionych przez wyżej wymienionych świadków, znalazła potwierdzenie w wyjaśnieniach oskarżonej. W szczególności, V. S. nie kwestionowała swojej roli w zatrudnieniu na stanowisku księgowej E. P. (2), co dokonało się przy udziale K. P., po znajomości. Natomiast inne kwestie zostały przez oskarżoną przedstawione odmiennie - odnośnie do składania sprawozdań finansowych Stowarzyszenia, V. S. podała, iż były one podpisywane przez K. P. i zawożone następnie przez oskarżoną do urzędu skarbowego, natomiast K. P. twierdziła, że nie pełniła żadnej faktycznej roli w Stowarzyszeniu. Ze znajdujących się w aktach sprawy dokumentów - sprawozdań finansowych, opatrzonych pieczęcią Urzędu Skarbowego w P., a zatem otrzymanych w takiej wersji, w jakiej znalazły się w urzędzie, wynika, że dokumenty te nie były podpisywane przez K. P., lecz przez V. S.. W tym zakresie zatem oskarżona, w przeciwieństwie do świadka, jawnie mija się z prawdą. W tej sytuacji Sąd dał wiarę wyżej wskazanym świadkom, jako że ich zeznania nie były sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym, uznanym za wiarygodny.

Po trzecie, sposób, w jaki przez szereg lat była prowadzona księgowość Stowarzyszenia, Sąd ustalił na podstawie zeznań osób pełniących funkcję księgowych: E. P. (2), U. T. oraz M. P.. Zeznania tych świadków w sposób logiczny i spójny obrazują, jak zmieniała się praktyka w tym zakresie w zależności od tego, kto obejmował funkcję księgowego w Stowarzyszeniu. Świadek E. P. (2) w sposób zbieżny z relacją K. P. przedstawiła okoliczności, w jakich doszło do jej zatrudnienia. Świadek nie kryła także, że nie radziła sobie z wykonywaniem powierzonych jej zadań, że robiła to tak, jak wydawało jej się prawidłowym, że posiłkowała się opiniami przypadkowych osób - pracowników urzędów, koleżanek z pracy. Jest to dokładnie widoczne w dokumentacji Stowarzyszenia, analizowanej przez biegłą w opinii. Potwierdzają to także zeznania U. T. i M. P., którzy kontynuowali prowadzenie księgowości Stowarzyszenia i widzieli dorobek swojej poprzedniczki; oboje świadkowie oceniali go krytycznie, dostrzegając szereg popełnionych przez E. P. (2) błędów oraz niemal całkowity brak polityki rachunkowości. Zeznania świadka E. P. (2) należało ocenić jako szczere. Podobnie, nie budzą najmniejszych wątpliwości zeznania M. P., choć świadek, zatrudniony dopiero w listopadzie 2015 r. posiadał niewielką wiedzę o okolicznościach istotnych dla sprawy. Natomiast zeznania U. T. Sąd ocenił jako niepełne, dostrzegając, że świadek stara się w swej relacji nie poruszać wątków, które mogłyby przedstawić jej osobę w negatywnym świetle, w szczególności nie odnosić się do kwestii zakupu samochodu P. i sposobu ujęcia tego zdarzenia w księgach rachunkowych. Kwestia ta nie miała jednak znaczenia dla oceny, w jaki sposób były prowadzone same księgi. W tym ostatnim zakresie natomiast świadek zeznawała rzeczowo i konkretnie, podając informacje w pełni zgodne z ustaleniami biegłej z zakresu rachunkowości. W szczególności, podobnie jak biegła, U. T. wskazała, że w Stowarzyszeniu praktycznie nie było polityki rachunkowości, świadek w czasie kilku miesięcy pracy nie zdążyła też jej opracować w całości, stworzyła jednak plan kont i zapoznała się z całością dokumentacji, która zresztą była prowadzona w sposób nieuporządkowany. U. T. potwierdziła także - co wynika z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy - że to V. S., nie zaś, jak podała oskarżona, K. P., zatwierdzała sprawozdania finansowe Stowarzyszenia. W tym zatem zakresie, uznając, że zeznania U. T. są zgodne z pozostałym rzetelnym materiałem dowodowym, Sąd dał jej wiarę.

Sąd nie miał także zastrzeżeń do rzetelności opinii z zakresu księgowości, wydanej przez biegłą B. J. (2), dysponującą odpowiednimi kwalifikacjami, której wnioski zostały logicznie umotywowane. Opinia ta opierała się w szczególności na włączonej do akt sprawy dokumentacji Stowarzyszenia. W ocenie Sądu, biegła wzięła pod uwagę wszelkie możliwe dane, zgromadzone z należytą starannością, a dostarczony jej materiał był wystarczający do wydania opinii.

Natomiast Sąd nie wziął pod uwagę przy ustalaniu stanu faktycznego znajdującej się również w aktach sprawy opinii biegłej S. A. (k. 567 – 584). Teza dowodowa, jaką postawiono biegłej, nie była adekwatna do przedmiotu niniejszej sprawy.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd dał wiarę wyjaśnieniom oskarżonej V. S. jedynie w ograniczonym zakresie, co do okoliczności zasadniczo bezspornych, co do których jej wyjaśnienia są zgodne z innymi dowodami. W ocenie Sądu, wyjaśnienia oskarżonej były wprost ukierunkowane na uwolnienie jej od odpowiedzialności karnej. Oskarżona starała się wykazać, że nie była jedyną osobą kierującą Stowarzyszeniem, co było prawdą jedynie z formalnego punktu widzenia, zaś praktyka, wbrew deklaracjom V. S., była odmienna. Jak wskazywano wyżej, twierdzenia o tym, że inne osoby podpisywały dokumenty finansowe Stowarzyszenia, okazały się w stopniu oczywistym nieprawdziwe. Sąd nie dał także wiary wyjaśnieniom oskarżonej dotyczącym deklarowanej przez nią niewiedzy, nieświadomości, braku jakichkolwiek kompetencji do nadzorowania spraw dotyczących księgowości. Wprawdzie oskarżona nie ma kierunkowego wykształcenia w tym zakresie, ale jest osobą o wysokim poziomie wiedzy i inteligencji, zdolną do logicznego myślenia, dobrze przyswajającą nową wiedzę zdobywaną m.in. na szkoleniach, aktywnie działającą i zorientowaną w rozmaitych sprawach związanych z długoletnim prowadzeniem placówek oświatowych, co umożliwia jej kontrolę działań osób, których specjalistyczną wiedzę wykorzystuje. Tymczasem oskarżona w sposób wyjątkowo naiwny próbowała przekonać Sąd orzekający w niniejszej sprawie, że nie posiada tego rodzaju przymiotów, a wręcz że nie odróżnia konta bankowego od konta księgowego ( „dla mnie konto, gdzie otrzymywaliśmy subwencje było kontem bardzo ważnym, dopiero później dowiedziałam się, że są inne konta” vide k. 1554). Sąd nie dał także wiary oskarżonej co do tego, że nie znała ona i nie odczuwała potrzeby weryfikowania kompetencji osób, które zatrudnia, którym powierza odpowiedzialne zadania w swojej placówce i płaci za to; w ocenie Sądu, żadna osoba, która z sukcesem przez kilka lat prowadzi taką działalność, jak V. S. nie kieruje się założeniem, że „jeżeli ktoś się tytułuje księgową, to wiadomo, że wie, co mówi” ( vide k. 1554), tymczasem oskarżona starała się wykazać, że w taki sposób postępowała. Podsumowując, Sąd oparł się na wyjaśnieniach oskarżonej jedynie w tym zakresie, w jakim były one spójne z pozostałym materiałem dowodowym, uznanym za wiarygodny, w pozostałej części traktując je jako przyjętą przez oskarżoną linię obrony, nie znajdującą oparcia w rzeczywistości.

Przy ocenionym jak powyżej materiale dowodowym, Sąd doszedł do przekonania, iż V. S. dopuściła się zarzucanego jej czynu.

Odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 77 pkt 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości podlega ten, kto wbrew przepisom ustawy dopuszcza do nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych.

Z mocy art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Stowarzyszenie Centrum (...) w B., jako osoba prawna (Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w KRS) miała obowiązek stosować się do przepisów wyżej wskazanej ustawy, tym bardziej, że jednocześnie była jednostką otrzymującą na realizację swoich zadań dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego (art. 2 ust.1 pkt 7 ustawy). W szczególności, Stowarzyszenie było zobowiązane do prawidłowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Prawidłowy sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych określają przepisy art. 9 – 25 ustawy o rachunkowości. Jak wykazała opinia biegłej z zakresu rachunkowości, księgowość Stowarzyszenia od samego początku, aż do października 2015 r. była prowadzona wadliwie; opinia wykazała szereg konkretnych poważnych uchybień, w szczególności w okresie od kwietnia 2008 r. do października 2015 r. w księgach rachunkowych Stowarzyszenia znalazły się nierzetelne dane, wprowadzone z naruszeniem przepisów art. art. 4, 10, 13 ustawy o rachunkowości:

-

w okresie od kwietnia 2008 r. do 31 grudnia 2013 r. nie wprowadzono do stosowania polityki rachunkowości, określonej w art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości, doprowadzając do prowadzenia ksiąg rachunkowych bez podstawy prawnej i tym samym naruszając przepisy ustawy o rachunkowości poprzez brak:

⚫

określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych

⚫

ustalenia metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego

⚫

ustalenia sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej zakładowego planu kont księgi głównej, przyjętych zasad klasyfikacji zdarzeń, zasad prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz powiązania z kontami księgi głównej, ustalenia wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy pomocy komputera - wykazu zbioru danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i procesach przetwarzania danych, ustalenia opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera - opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenia wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia eksploatacji,

⚫

ustalenia systemu służącemu ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych zapisów,

-

w okresie od 01 stycznia 2014 r. do października 2015 r. nie wprowadzono polityki rachunkowości w pełnym zakresie, doprowadzając do prowadzenia ksiąg rachunkowych przy niekompletności przyjętych zasad (polityki) rachunkowości i tym samym naruszając art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości poprzez:

⚫

brak określenia zasad ochrony danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych zapisów

⚫

brak określenia zasad dokumentowania zdarzeń, sposobu numerowania dokumentów księgowych, obiegu dokumentów, sposobu prowadzenia dowodów księgowych i ich zakwalifikowania do ujęcia w księgach rachunkowych przejęty do stosowania w Stowarzyszeniu, nie stworzenie oddzielnych instrukcji obiegu dokumentów, kontroli wewnętrznej, inwentaryzacyjnej,

⚫

niewskazanie wersji oprogramowania komputerowego przy pomocy którego prowadzone są księgi rachunkowe

⚫

brak określenia zasad inwentaryzacji składników majątkowych

⚫

brak określenia zasad sporządzania i zatwierdzania sprawozdania finansowego oraz z jakich elementów to sprawozdanie finansowe składa się

⚫

brak określenia zasad wyceny aktywów i pasywów

⚫

brak określenia zasad dokonywania odpisów amortyzacyjnych środków trwałych

⚫

brak określenia zasad istotności danych

Nadto Stowarzyszenie nie posiadało oddzielnych rachunków bankowych i nie dokonywało zapisów na oddzielnych kontach księgowych obrotów bankowych dla Niepublicznej Szkoły Podstawowej oraz dla Punktu Przedszkolnego jak również dokonywania zapisów księgowych ponoszonych kosztów na działalność statutową wg poszczególnych placówek, a w okresie od 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 września 2015 r. mając obowiązek trwałego oznaczenia nazwą ksiąg rachunkowych Stowarzyszenia Centrum (...) w B. tj. nazwą „ Stowarzyszenie Centrum (...) w B.” z podaniem dokładnego adresu, numeru REGON oraz NIP prowadziło księgi rachunkowe oznaczone jako (...) Niepubliczna Szkoła Podstawowa w B. z zachowaniem numeru NIP Stowarzyszenia, przez co księgi były prowadzone w sposób niezgodny ze stanem faktycznym i tym samym z naruszeniem art. 13 ust. 4 ustawy o rachunkowości, jak również podawano w tych księgach rachunkowych nierzetelne dane wynikające z niewłaściwego prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu prywatnego użytkowanego do celów służbowych uniemożliwiającego powiązanie celu wyjazdów służbowych z procesem kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki uczniów, jak również wynikające z zapłaty faktur proforma, nie stanowiących dowodu księgowego, bez uzyskania właściwych faktur.

Odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, ponosi kierownik jednostki, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej, również w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości zostaną powierzone innej osobie lub przedsiębiorcy (art. 4 ust. 5 ustawy). Pod pojęciem kierownika jednostki rozumie się członka zarządu lub innego organu zarządzającego, a jeżeli organ jest wieloosobowy - członków tego organu, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę (art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy). W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu. W realiach sprawy V. S. została powołana na prezesa zarządu Stowarzyszenia i zgodnie z postanowieniami statutu, funkcję tę sprawowała przez trzy lata swojej kadencji. Nie ma zatem jakichkolwiek wątpliwości co do tego, że w tym okresie oskarżona była kierownikiem jednostki w rozumieniu ustawy o rachunkowości. Co oczywiste, ten przymiot przysługuje oskarżonej niezależnie od tego, że w skład organu zarządzającego wchodziły także inne osoby - one również teoretycznie mogłyby ponosić odpowiedzialność na podstawie ustawy o rachunkowości, jednakże oskarżyciel publiczny zdecydował się postawić zarzut jedynie V. S..

Natomiast po upływie kadencji status V. S. w Stowarzyszeniu uległ zasadniczej zmianie, jako że podstawa prawna do reprezentowania przez nią tego podmiotu wygasła. Jak wskazuje się zgodnie w doktrynie i orzecznictwie prawa cywilnego i handlowego, do wyjaśnienia charakteru prawnego działań podejmowanych przez dotychczasowego członka zarządu, którego mandat wygasł, wykorzystuje się konstrukcję prawną prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia (por. wyr. SN z 6.11.2002 r., I CKN 1279/00, L.). Unormowania dotyczące prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia znajdują się w art. 752 - 757 kodeksu cywilnego. W szczególności, przepisy te nakładają na osobę, która bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, obowiązek działania z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy - obowiązek zachowywania należytej staranności. W doktrynie prawa cywilnego wskazuje się, że zarzut braku należytej staranności będzie uzasadniony, jeżeli działanie gestora odbiegało od standardu zachowania powszechnie wymaganego przy prowadzeniu danego typu sprawy (art. 355 § 1 kc), względnie standardu zachowania profesjonalisty wykorzystującego swoją zawodową wiedzę i doświadczenie (art. 355 § 2 kc), przy uwzględnieniu okoliczności działania w danej sprawie. Zarzut braku staranności może być związany nie tylko z działaniem, ale również z zaniechaniem gestora, np. nieposłużeniem się odpowiednio wykwalifikowanymi pomocnikami, jeżeli gestor nie ma odpowiedniej wiedzy i umiejętności. Jak wynika z powyższego, V. S., kontynuując, mimo upływu kadencji prezesa zarządu, kierowanie Stowarzyszeniem, przyjęła na siebie obowiązek starannego i profesjonalnego prowadzenia spraw tego podmiotu. W efekcie, w ocenie Sądu, należy przyjąć, że V. S. zarówno w okresie swojej kadencji, jak i po jej upływie, skoro nadal, jak dotychczas, zajmowała się sprawami Stowarzyszenia (w tym, między innymi, nadal składała w Urzędzie Skarbowym w P. sprawozdania finansowe Stowarzyszenia i podpisywała niektóre spośród dokumentów zawartych w tych sprawozdaniach jako osoba „dokonująca weryfikacji” bądź „zatwierdzająca”), powinna była pełnić obowiązki prezesa zarządu Stowarzyszenia według identycznych standardów. Niewątpliwie, częścią tych standardów jest przestrzeganie przepisów obowiązującego prawa, w tym ustawy o rachunkowości.

Niemniej jednak, aktualnym pozostaje pytanie, czy po upływie kadencji V. S. nadal mogła ponosić odpowiedzialność karną, przewidzianą w ustawie o rachunkowości. Jak wskazano wyżej, przestępstwo z art. 77 pkt 1 ustawy o rachunkowości ma charakter indywidualny, może je popełnić tylko ten, kto wbrew przepisom ustawy dopuszcza do nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych. Jego sprawcą jest więc osoba, na której ciążą obowiązki związane z prowadzeniem ksiąg rachunkowych. Podstawowym przepisem, z którego wynika, kto ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, jest art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości, wskazujący na kierownika jednostki. Przepis ten wprost stanowi jednak, że to kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Oznacza to, że inne przepisy, zlokalizowane poza ustawą o rachunkowości, mogą nakładać obowiązki w zakresie prowadzenia ksiąg na inne osoby, aniżeli na zdefiniowanego przez tę ustawę kierownika jednostki, zwłaszcza jeżeli z jakichś przyczyn w danym podmiocie nie ma osoby z katalogu wymienionych w definicji kierownika jednostki. W ocenie Sądu, do tego rodzaju przepisów należą normy regulujące kwestię uprawnień i obowiązków osoby, która po wygaśnięciu kadencji prezesa zarządu faktycznie w dalszym ciągu, w tym samym zakresie co dotąd, sprawuje tę funkcję w Stowarzyszeniu, prowadząc w ten sposób cudze sprawy bez zlecenia. Przepisy te są przepisami rangi ustawowej, są jasne i konkretne, ich wykładnia sięga czasów prawa rzymskiego i nie nastręcza wątpliwości, stąd można przyjąć, że przepisy te należycie konkretyzują zakres praw i obowiązków jednostki także z punktu widzenia prawa karnego, a odwołanie się do nich nie uchybia zasadzie lex certa. Innymi słowy, w ocenie Sądu, V. S. podlegała odpowiedzialności za naruszenie przepisów ustawy o rachunkowości zarówno w czasie trwania kadencji prezesa zarządu - jako kierownik jednostki, jak i po upływie kadencji, kiedy sprawowała funkcję osoby zarządzającej Stowarzyszeniem jako negotiorum gestor - co wynikało z brzmienia art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości w zw. z art. 752 kc i art. 355 § 1 i 2 kc.

Należy także wspomnieć o tym, iż odpowiedzialność karna osób zarządzających jest aktualna nawet wówczas, gdy dojdzie do powierzenia obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych innej osobie, w tym osobie uprawnionej do prowadzenia ksiąg rachunkowych (art. 4 ust. 5 i art. 11 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Tym samym, okoliczność, iż V. S. nie prowadziła ksiąg rachunkowych samodzielnie, lecz na podstawie stosownych umów zleciła to innym osobom, nie zwalnia jej automatycznie z odpowiedzialności za popełnienie zarzuconego jej przestępstwa. Podobnie, nie ekskulpuje oskarżonej fakt, iż nie ma ona wykształcenia kierunkowego i specjalistycznej wiedzy z zakresu rachunkowości.

Z drugiej jednak strony, przestępstwo z art. 77 pkt 1 ustawy o rachunkowości jest występkiem umyślnym, dopuszcza się go zatem ten, kto chce go popełnić, tj. świadomie i celowo nie prowadzi ksiąg, prowadzi je wbrew przepisom lub podaje nierzetelne dane (zamiar bezpośredni), albo też przewidując możliwość wystąpienia tych nieprawidłowości, na to się godzi (zamiar ewentualny). W okolicznościach sprawy nie wykazano, by V. S. miała bezpośredni zamiar prowadzenia ksiąg w sposób sprzeczny z przepisami. Wykazane przez biegłą z zakresu rachunkowości nieprawidłowości dotyczą kwestii o charakterze ogólnym - braku polityki rachunkowości, przyjętych w Stowarzyszeniu zasad i metod, ilości wykorzystywanych rachunków bankowych oraz sposobu dokumentowania wydatków. Nie ustalono, by którakolwiek z tych nieprawidłowości była przez oskarżoną wykorzystywana instrumentalnie do osiągania własnego celu. W szczególności, poza zakresem zainteresowania biegłej z zakresu rachunkowości, wydającej opinię na potrzeby niniejszej sprawy pozostała kwestia usiłowania wykorzystania dotacji oświatowej na zakup samochodu P.. Problem legalności tego zakupu, czy też późniejszego rozliczenia go z przyznanymi sobie samej przez oskarżoną nagrodami nie jest problemem z zakresu rachunkowości. Nie ma zatem podstaw, zdaniem Sądu, by uznać, że V. S. popełniła przestępstwo z art. 77 ustawy o rachunkowości w zamiarze bezpośrednim. Natomiast niewątpliwym jest, że można oskarżonej przypisać zamiar ewentualny. V. S. do zajmowania się księgowością Stowarzyszenia świadomie zaangażowała osobę, która absolutnie nie miała kompetencji do wykonywania tego rodzaju obowiązków. Jak ustalono, E. P. (2) nie miała ani stosownego wykształcenia, ani doświadczenia zawodowego, pozwalającego jej na pracę w księgowości, a tym bardziej na samodzielne prowadzenie ksiąg. E. P. (2) miała średnie wykształcenie, z zawodu była technikiem - technologiem przetwórstwa spożywczego. W przeszłości pracowała jako specjalista do spraw kadr i płac, a nie jako księgowa, w dużym przedsiębiorstwie ( (...)). Warto też podkreślić, że E. P. (2) nie była osobą skłonną do przyswajania nowej wiedzy, zdobywania dalszych kompetencji czy kładącą nacisk na swój rozwój zawodowy, wręcz przeciwnie - w 2007 roku przeszła na emeryturę, nie odbywała jakichkolwiek kursów czy szkoleń, nawet tych, na które jeździła oskarżona, w szczególności w zakresie księgowości. Co więcej, do 10 sierpnia 2014 r. obowiązywał przepis art. 76a ust 4 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym uprawnione do wykonywania czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych były wyłącznie osoby posiadające certyfikat księgowy, osoby wpisane do rejestru biegłych rewidentów lub na listę doradców podatkowych. E. P. (2) nie posiadała certyfikatu księgowego, nie była też biegłym rewidentem ani doradcą podatkowym. V. S. znała przebieg kariery E. P. (2), ale uznała, że nie jest to przeszkodą do powierzenia jej stanowiska księgowej, mimo iż praktycznie jedyną okolicznością przemawiającą za jej zatrudnieniem był fakt, iż była ona siostrą K. P. i M. S. (2), które z kolei były spowinowacone z oskarżoną. Prowadzenie ksiąg rachunkowych nie jest zadaniem łatwym i wymaga specjalistycznej wiedzy i umiejętności praktycznych, z czego zresztą oskarżona zdaje sobie w pełni sprawę, bowiem podkreślała to w swoich wyjaśnieniach. Stąd, w ocenie Sądu, V. S., powierzając samodzielne prowadzenie ksiąg Stowarzyszenia osobie o tak niskich kompetencjach, niewątpliwie przewidywała możliwość i godziła się na to, że księgi mogą być prowadzone wadliwie. Potwierdza to zresztą fakt zatrudnienia U. T. do „wyprowadzenia księgowości za 2014 rok” – takie sformułowanie, zawarte wprost w umowie wskazuje na to, że V. S. miała świadomość, iż księgowość w roku 2014 była prowadzona wadliwie i wymaga „wyprowadzenia”, czyli naprawy, korekty umożliwiającej dalsze jej prowadzenie w kolejnych latach.

Zdaniem Sądu, oskarżonej przypisać można winę w popełnieniu przypisanego jej czynu. Oskarżona jest podmiotem zdolnym ze względu na wiek do ponoszenia odpowiedzialności karnej, a zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarcza podstaw do przyjęcia, iż w chwili popełnienia czynu była niepoczytalna lub znajdowała się w anormalnej sytuacji motywacyjnej. Miała więc oskarżona obiektywną możliwość zachowania się w sposób zgodny z obowiązującym porządkiem prawnym, czego jednak nie uczyniła i z tego tytułu zasadnie postawić jej można zarzut.

Wymierzając V. S. karę za przypisany jej czyn, Sąd uwzględnił wszelkie okoliczności, jakie nakazuje brać pod uwagę przepis art. 53 § 1 kk, zgodnie z którym Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Czyn przypisany oskarżonej był zagrożony karą grzywny lub pozbawienia wolności do lat 2, albo obiema tymi karami łącznie. Opierając się na powyższym Sąd uznał, iż karą adekwatną do występku, jakiego dopuściła się oskarżona, będzie kara najłagodniejszego rodzaju, tj. kara grzywny, w wymiarze 200 stawek dziennych po 30 zł. Sąd wziął przy tym pod uwagę okoliczności łagodzące, do jakich należy popełnienie przestępstwa w zamiarze ewentualnym, a nie bezpośrednim, a także dotychczasową niekaralność oskarżonej i nieposzlakowaną opinię, jaką cieszyła się w środowisku, działając aktywnie na rzecz lokalnej społeczności, prowadząc dobrze oceniane pod względem merytorycznym placówki edukacyjne. Z drugiej strony, Sąd nie mógł tracić z pola widzenia faktu, iż przepis art. 77 ustawy o rachunkowości, chroniąc wiarygodność ksiąg rachunkowych i sprawozdań finansowych, spełnia szereg istotnych w obrocie gospodarczym funkcji. Należycie prowadzona rachunkowość sprzyja podejmowaniu trafnych decyzji gospodarczych zarówno przez zarządzających jednostką, jak i jej potencjalnych kontrahentów. Co więcej, pozwala rozliczyć zarząd z efektywności i prawidłowości zarządzania powierzonym kapitałem. W realiach niniejszej sprawy, dotyczącej Stowarzyszenia prowadzącego niepubliczną szkołę i punkt przedszkolny, pierwsza z tych funkcji ma marginalne znaczenie, jednakże druga z nich wysuwa się na pierwszy plan. Finanse Stowarzyszenia opierały się bowiem w zasadniczej mierze na wykorzystywaniu dotacji oświatowej, czyli pieniędzy pochodzących ze źródeł publicznych, z zasobów jednostki samorządu terytorialnego. Rozliczenie finansowania ze środków publicznych, pochodzących od podatników, powinno być dokonywane w sposób szczególnie transparentny, tak, by prawidłowość dokonywania wydatków nie budziła jakichkolwiek wątpliwości. Prowadzenie księgowości w sposób dalece odbiegający od przyjętych standardów uniemożliwia, a co najmniej utrudnia weryfikację rzetelności działań podmiotu wykorzystującego dotację. Rodzi to niebezpieczeństwo defraudacji publicznych środków. Dlatego też Sąd, rozważając w ramach niniejszego postępowania, czy wystarczającym środkiem reakcji karnej byłoby warunkowe umorzenie postępowania wobec oskarżonej, doszedł do przekonania, że byłoby to niecelowe z punktu widzenia społecznego oddziaływania tego środka. Mogłoby to bowiem wywołać przekonanie, że zaniedbania w zakresie prawidłowości powierzania prowadzenia ksiąg rachunkowych podmiotu korzystającego z pieniędzy podatników są bagatelizowane, mimo że mogą prowadzić do poważnych skutków. W tej sytuacji Sąd zdecydował się wymierzyć oskarżonej łagodną, choć odczuwalną karę grzywny. Stosownie do treści art. 33 § 3 kk, ustalając wysokość stawki dziennej na nieco wyższym niż minimalny poziomie, Sąd wziął pod uwagę fakt, iż oskarżona posiada na utrzymaniu małoletnie dziecko oraz niepełnosprawną dorosłą córkę, choć z drugiej strony - osiąga stałe dochody i posiada znaczący majątek.

Na mocy art. 626 § 2 kpk, art. 627 kpk, art. 616 § 1 pkt 2 kpk, § 2 ust. 1 i 2, § 14 ust. 1 pkt 1, ust. 2 pkt 1 i ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.) Sąd zasądził od oskarżonej na rzecz oskarżycielki posiłkowej kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem przez oskarżyciela posiłkowego pełnomocnika w sprawie. Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia Sąd miał na uwadze etap, na którym pełnomocnik został ustanowiony, ilość terminów rozpraw i tryb, w jakim prowadzone było postępowanie.

Nadto Sąd na mocy art. 626 § 1 kpk, art. 627 kpk, art. 624 § 1 kpk, art. 1, art. 17 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 5.835,13 zł tytułem wydatków, obejmujących w szczególności koszty korespondencji, opinii biegłych, należności świadków, oraz 600 zł tytułem opłaty. Oskarżona na bieżąco zarobkuje i choć posiada na utrzymaniu rodzinę, to jednocześnie nic nie stoi na przeszkodzie, aby zgodnie z ogólną zasadą sprawiedliwego procedowania, poniosła koszty postępowania, które zostało wszczęte z uwagi na jej zawinione działanie.