Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku w XV Wydziale Cywilnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Tamowicz

Protokolant: sekr. sąd. Joanna Seredzińska

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2016 r.

sprawy z powództwa J. K., P. Ł.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna w S.

o zapłatę

1. Zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w S. na rzecz powodów:

a) J. K. kwotę 45 000 zł. (czterdzieści pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 24 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

b) P. Ł. kwotę 45 000 zł. (czterdzieści pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 maja 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2. Oddala powództwo powódki J. K. w pozostałym zakresie.

3. Oddala powództwo powoda P. Ł. w pozostałym zakresie.

4. Zasądza od pozwanego (...) S.A. w S. na rzecz powodów J. K. i P. Ł. kwotę 4 500 zł. (cztery tysiące pięćset złotych) tytułem zwrotu części opłaty od pozwu oraz kwotę 455 zł. (czterysta pięćdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu części kosztów opinii biegłej.

5. Pozostałe koszty postępowania znosi między stronami wzajemnie.

6. Po uprawomocnieniu wyroku, nakazuje zwrócić powodom J. K. i P. Ł. ze Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gdańsku kwotę 1 590 zł. (jeden tysiąc pięćset dziewięćdziesiąt złotych) tytułem nadpłaconej zaliczki.

UZASADNIENIE

Powodowie P. Ł. i J. K., w pozwie wniesionym dnia 17 grudnia 2015 roku, domagali się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w S. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę po śmierci brata W. Ł. kwot:

- na rzecz P. Ł. 90.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty;

- na rzecz J. K. 90.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 22 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty.

Ponadto, powodowie domagali się zasądzenia zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powodowie podali, iż w dniu 31 sierpnia 2000 roku miał miejsce wypadek komunikacyjny, wskutek którego śmierć poniósł brat powodów W. Ł., zaś sprawca D. O. został prawomocnie skazany za spowodowanie wypadku.

Powodowie P. Ł. (w chwili zdarzenia miał 9 lat) i J. K. (w chwili zdarzenia miała 12 lat) podnieśli, iż W. Ł. (w chwili śmierci miał 11 lat) był ich ukochanym bratem. Byli z nim mocno zżyci i spędzili dużo czasu. Śmierć brata była dla powodów tragicznym i traumatycznym wydarzeniem, powodującym głęboki ból i cierpienie i wywołującym poczucie straty oraz pustki. Wskazali, iż proces radzenia sobie z żałobą i adaptacją do nowej rzeczywistości przebiegał u powodów bardzo wolno i w zasadzie trwa do chwili obecnej, zaś powodowe w dalszym ciągu zmagają się z uporczywymi wspomnieniami.

Jako podstawę prawną swojego żądania powodowie wskazali art. 448 k.c. w związku z art. 24 par. 1 k.c., albowiem śmierć W. Ł. spowodowała naruszenie dóbr osobistych powodów w postaci prawa do życia w rodzinie i utrzymania więzi rodzinnych z bratem.

Powodowie podali, iż w toku postępowanie likwidacyjnego pozwany przyjął na siebie odpowiedzialność i wypłacił na ich rzecz tytułem zadośćuczynienia kwoty po 10.000,00 zł. Powodowie dochodzą kwot po 90.000,00 zł, uznając, iż zadośćuczynienie za śmierć ich brata nie powinno być mniejsze niż 100.000,00 zł dla każdego z powodów.

Terminy naliczania odsetek powodowie ustalili na podstawie art. 817 par. 1 k.c., mając na uwadze, iż powód określił swoje żądania wobec pozwanego pismem z dnia 27 marca 2014 roku, zaś powódka pismem z dnia 21 marca 2014 roku (pozew k. 2-5v).

W odpowiedzi na pozew (k. 65-66v) pozwany (...) S.A. w S. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany nie kwestionował, co do zasady swojej odpowiedzialności za skutki zdarzenia z dnia 31 sierpnia 2000 roku z tytułu umowy ubezpieczenia OC zawartej z posiadaczem pojazdu sprawcy. Jednakże wywiódł, że żądanie powodów przyznania zadośćuczynienia w kwotach po 100.000,00 zł jest rażąco wygórowane. Jakkolwiek utrata brata w tak młodym wieku jest trudnym przeżyciem, to powodowie na uzasadnienie swojego roszczenia nie powołali się na żadne wyjątkowe okoliczności odbiegające od normalnej reakcji żałoby, w szczególności żadne z powodów nie stało się osobą samotną, skoro mieli siebie i kochających rodziców. Nie utracili także jedynego brata, zatem w ocenie pozwanego, rozmiar krzywdy powodów nie jest znaczny, zwłaszcza, że nie korzystali oni z pomocy psychiatry lub psychologa, a kwoty wypłacone w toku postępowania likwidacyjnego w całości zaspokajają roszczenia o zadośćuczynienie.

Podniósł pozwany również, iż żądane kwoty są wygórowane w porównaniu do kwot zasądzanych w innych podobnych sprawach, a ich przyznanie prowadziłoby do wzbogacenia powodów. Biorąc pod uwagę 16-letni okres, jaki upłynął od śmierci brata powodów, należy uznać, iż powodowie pogodzili się z jego śmiercią oraz przystosowali się do tej sytuacji.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Powódka J. K. urodziła się dnia (...), w chwili śmierci brata W. miała 12 lat. Powód P. Ł. urodził się dnia (...), w chwili śmierci brata miał 9 lat. W. Ł. – brat powodów – w chwili śmierci miał lat 11 i był średnim z rodzeństwa.

W czasie, gdy doszło do wypadku rodzeństwo zamieszkiwało w jednym domu z rodzicami, którzy prowadzili gospodarstwo rolne, zaś matka powodów pracowała dodatkowo w cukierni.

W. jako starszy brat opiekował się powodem, pomagał mu w szkole, przy czym bracia spędzali wspólnie cały wolny czas, bawili się razem, mieli wspólnych kolegów z tej samej wioski, chodzili do tej samej szkoły podstawowej. Dzielili ze sobą wspólny pokój. W dniu 31 sierpnia 2000 roku powód pomagał ojcu w pracach polowych, a W. miał do nich przyjechać na rowerze. Rodzeństwo razem chciało spędzić ostatni dzień wakacji. Od dnia 1 września 2000 roku powód miał pójść trzeciej klasy szkoły podstawowej.

Powódka jako starsza siostra W. również spędzała z nim wiele czasu. Jej relacja z bratem W. z uwagi na małą różnicę wielu była bliższa niż z bratem P.. Rodzeństwo było ze sobą bardzo zżyte, razem bawili się, spędzali wolny czas, pomagali rodzicom w gospodarstwie. Z racji niewielkiej różnicy wieku często rozmawiali i mieli dużo wspólnych spraw. Od dnia 1 września 2000 roku powódka miała rozpocząć naukę w pierwszej klasie gimnazjum.

Dowód: zeznania powoda na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:03:42 – 00:24:16) oraz dnia 29 09 2016 roku (czas 00:04:53 – 00:08:24), zeznania powódki na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:24:26 – 00:43:19) oraz dnia 29 09 2016 roku (czas 00:08:24 – 00:12:41), zeznania świadka T. Ł. na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:46:05 – 01:02:12).

W dniu 31 sierpnia 2000 roku w O. miał miejsce wypadek komunikacyjny w wyniku, którego D. O., kierujący samochodem osobowym marki V. (...) o nr rej. (...) nie zachował należytej ostrożności, a w szczególności nie dostosował prędkości pojazdu do rzeźby terenu i warunków atmosferycznych w wyniku, czego stracił panowanie nad prowadzonym pojazdem i zjechał na przeciwny pas ruchu, gdzie zderzył się z kierującym rowerem W. Ł.. W wyniku wielonarządowych obrażeń ciała poszkodowany W. Ł. zmarł w dniu (...)roku.

Wyrokiem z dnia 31 października 2001 roku S., w sprawie o sygn. akt (...), uznał D. O. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 177 par. 2 k.k.

Dowód: wyrok z dnia 31 10 2001 roku w aktach szkody dołączonych do akt sprawy.

O wypadku powodowie dowiedzieli się od ojca, który zaniepokojony nieobecnością syna W. i słysząc syreny karetki pogotowia oraz Policji pojechał sprawdzić, co się stało. Ponieważ W. został przewieziony helikopterem do szpitala w K. rodzice pojechali do szpitala, a powodowie pozostali w domu pod opieką babci. Powód nie poszedł 1 września do szkoły, poszedł do niej dopiero po siedmiu dniach. Powódka poszła na rozpoczęcie roku szkolnego, bo zaczynała naukę w nowej szkole. Powodowie nie odwiedzili brata w szpitalu, gdyż był leczony na oddziale intensywnej opieki medycznej. Jak i cała rodzina mocno przeżyli wiadomość o śmierci brata w szpitalu. Byli na jego pogrzebie. W kolejnym okresie mocno przeżywali śmierć brata, stali się zamknięci w sobie, nie potrafili poradzić sobie z tymi przeżyciami tym bardziej, że rodzice także przeżywali śmierć syna. Powodowie o swej sytuacji rozmawiali jedynie z pedagogami szkolnymi. Nie korzystali z pomocy psychiatry, czy psychologa.

Powód przez okres około dwóch lat gorzej uczył się, niechętnie pomagał rodzicom w gospodarstwie. Mieszkał nadal w tym samym pokoju, w którym mieszkał z bratem, używał jego rzeczy, jeździł na rowerze, na którym jechał brat w chwili wypadku. Początkowo niechętnie spotykał się z kolegami, którzy interesowali się śmiercią W. i chcieli na ten temat rozmawiać.

Powódka również zamknęła się w sobie. O śmierci brata nie rozmawiała z rodzicami, gdyż oni bardzo tę śmierć przeżywali i każda rozmowa kończyła się płaczem. Rozmawiała natomiast z pedagogiem szkolnym, co bardzo jej pomagało. Uczęszczając do gimnazjum częściowo zmieniła środowisko, co pozwoliło jej oderwać się od atmosfery w domu, a tak naprawdę nastąpiło to dopiero, gdy zaczęła uczęszczać do liceum w K..

Dowód: zeznania powoda na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:03:42 – 00:24:16) oraz dnia 29 09 2016 roku (czas 00:04:53 – 00:08:24), zeznania powódki na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:24:26 – 00:43:19) oraz dnia 29 09 2016 roku (czas 00:08:24 – 00:12:41), zeznania świadka T. Ł. na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:46:05 – 01:02:12).

Wskutek wypadku z dnia 31 sierpnia 2000 roku powodowie utracili brata, z którym łączyła ich silna więź emocjonalna, przy czym przeżycia obojga powodów związane z tą śmiercią były bardzo silne. Wpłynęła ona negatywnie na stan psychiczny powodów, powodując jego pogorszenie adekwatne do zaistniałych okoliczności (reakcja dezadaptacyjna pod postacią reakcji żałoby, która jest typową reakcją psychologiczną w wypadku utraty bliskiej osoby). Jednakże, proces żałoby nie został u powodów zaburzony czy przedłużony, zaś po najtrudniejszym okresie, który trwał około pół roku, powodowie powrócili w pełni do wcześniejszych aktywności życiowych. Przejściowe trudności w funkcjonowaniu psychologicznym powodów nie przybrały nasilenia powodującego dezintegrację funkcjonowania psychologicznego lub społecznego. Reakcja żałoby trwała u powodów kilka miesięcy i nie spowodowała trwałych zmian w ich osobowościach (w rozumieniu objawów klinicznych), w konsekwencji aktualnie brak jest przesłanek pozwalających wnioskować, iż trwają one nadal.

Powodowie po śmierci brata nadal wychowywali się w rodzinie, w której mieli oparcie osób dorosłych, mieszkali z rodzicami oraz babcią i dziadkiem w związku, z czym pomimo tragicznej śmierci brata nie utracili dzięki rodzinie, poczucia bezpieczeństwa. Powodowie byli w stanie wykonywać swoje wcześniejsze aktywności, mieli potrzebę kontaktu z rówieśnikami, którą realizowali.

Powodowi nadal odczuwają stratę ukochanego brata, ale odczucia te są adekwatne do sytuacji i nie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu.

Obecnie nie stwierdzono u żadnego z powodów zaburzeń psychicznych czy emocjonalnych. Powodowie nie wymagali, nie wymagają i brak jest przesłanek, aby wnioskować, iż w przyszłości będą wymagać pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej bezpośrednio związanej ze śmiercią brata w 2000 roku. Powodowie poradzili sobie z przeżywaną traumą w sposób samoistny, uruchamiając potencjał psychologiczny konieczny do adaptacji do sytuacji stresowej.

Powodowie nie doznali trwałego ani długotrwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym.

Dowód: opinia biegłej psycholog A. M. dotycząca powódki k. 111-115, opinia biegłej psycholog A. M. dotycząca powoda k. 116-120 akt.

Obecnie powódka jest mężatką, wyprowadziła się z domu rodzinnego, ukończyła studia i pracuje w wyuczonym zawodzie księgowej. We wszystkich sferach życia powódka funkcjonuje prawidłowo.

Powód ukończył technikum mechanizacji rolnictwa, przejął po rodzicach gospodarstwo rolne, które z powodzeniem prowadzi do chwili obecnej, a ponadto pracuje jeszcze w branży budowlanej. Od dwóch lat powód pozostaje w bliskiej intymnej relacji z kobietą i wiąże z nią poważne plany. Obecnie powód funkcjonuje prawidłowo we wszystkich sferach życia codziennego.

Powodowie wspominają brata, powódka rozmawia o nim ze swoim mężem, systematycznie odwiedzają jego grób i zamawiają za niego msze kilka razy w roku. W domu są zdjęcia brata.

Dowód: zeznania powoda na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:03:42 – 00:24:16) oraz dnia 29 09 2016 roku (czas 00:04:53 – 00:08:24), zeznania powódki na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:24:26 – 00:43:19) oraz dnia 29 09 2016 roku (czas 00:08:24 – 00:12:41), zeznania świadka T. Ł. na rozprawie dnia 7 06 2016 roku (czas 00:46:05 – 01:02:12), opinia biegłej psycholog A. M. dotycząca powódki k. 111-115, opinia biegłej psycholog A. M. dotycząca powoda k. 116-120 akt.

Bezspornym w sprawie jest, że pozwany udzielał ochrony ubezpieczeniowej, w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy mechanicznych środków komunikacji, sprawcy wypadku D. O..

Pismem z dnia 21 marca 2014 roku (doręczonym pozwanemu w dniu 24 marca 2014 roku) powódka zgłosiła pozwanemu roszczenie w kwocie 100.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią brata W. Ł..

Decyzją z dnia 16 maja 2014 roku pozwany uznał roszczenie powódki do kwoty 10.000,00 zł.

Dowód: pismo powódki z dnia 21 03 2014 roku k. 12-15, decyzja pozwanego z dnia 16 05 2014 roku k. 11 akt oraz te same dokumenty w aktach szkody nr (...), (...) dołączonych do akt sprawy.

Pismem z dnia 27 marca 2014 roku (doręczonym pozwanemu w dniu 31 marca 2014 roku) powód zgłosił pozwanemu roszczenie w kwocie 100.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią brata W. Ł..

Decyzją z dnia 16 maja 2014 roku pozwany uznał roszczenie powoda do kwoty 10.000,00 zł.

Dowód: pismo powoda z dnia 27 03 2014 roku k. 16-18, decyzja pozwanego z dnia 16 05 2014 roku k. 10 akt sprawy, te same dokumenty w aktach szkody nr (...), (...) dołączonych do akt sprawy.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy, akt szkody, zeznań powodów oraz świadka T. Ł., a także na podstawie opinii biegłej psycholog A. M..

Ustalenia faktyczne dotyczące więzi powodów z bratem, ich relacji przed jego śmiercią oraz sytuacji powodów po śmierci brata i obecnej ich sytuacji poczyniono na podstawie zeznań powodów oraz świadka T. Ł. – matki powodów. Zeznania te Sąd uznał za wiarygodne jako szczegółowe, wzajemnie zbieżne oraz zgodne z zasadami doświadczenia życiowego.

Ustalenia faktyczne dotyczące prawomocnego skazania sprawcy wypadku za jego spowodowanie oraz zgłoszenia szkody i uzyskanego zadośćuczynienia poczyniono na podstawie dokumentów złożonych do akt przez powodów oraz akt szkody pozwanego. Dowód z tych dokumentów i akt przeprowadzono na rozprawie w dniu 29 września 2016 roku. Dowody te nie budziły wątpliwości Sądu, co do ich wiarygodności.

Sąd poczynił także ustalenia, co do stanu emocjonalnego powodów i wpływu śmierci brata na ten stan na podstawie opinii pisemnych biegłej z zakresu psychologii A. M.. Na podstawie tych opinii wydanych po badaniach powodów ustalono, że stan żałoby, jako naturalny po śmierci osoby bliskiej, nie został w przypadku powodów nadmiernie przedłużony ani powikłany. Śmierć brata powodów nie ma obecnie wpływu na ich stan emocjonalny i psychiczny, chociaż była trudnym przeżyciem. Opinie biegłej Sąd uznał za wiarygodne i całkowicie przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. Są one wnikliwe, szczegółowe, a wnioski są należycie uzasadnione. Opinie nie były zresztą kwestionowane przez strony reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników.

W ocenie Sądu, powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Powodowie swoje roszczenia kierowali przeciwko pozwanemu jako odpowiedzialnemu z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku.

Zasada odpowiedzialności pozwanego na podstawie przepisów art. 822 par. 1 i 4 k.c. oraz związanie Sądu orzekającego, co do faktu popełnienia przestępstwa wyrokiem karnym skazującym (art. 11 k.p.c.) wydanym przeciwko sprawcy wypadku nie były w tej sprawie sporne.

Powodowie domagali się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w wyniku naruszenia ich dóbr osobistych - prawa do utrzymywania więzi rodzinnych z bratem.

Zgodnie z przepisem art. 448 k.c. w związku z art. 24 par. 1 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Zgodnie z jednolitą w tej chwili linią orzeczniczą – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 lutego 2004 roku, IIACa641/03, Wokanda 2004/9/44 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2006 roku, ICSK159/05, Lex371773 - jeszcze na gruncie art. 24 w zw. z art. 448 k.c. - tj. przed nowelizacją art. 446 k.c. ustawą z dnia z 30 maja 2008 roku o zmianie m.in. ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. z 2008 roku nr 116, poz. 731), polegającą na dodaniu do tego przepisu par. 4, który obowiązuje z dniem 3 sierpnia 2008 roku, formułowano tezy o ochronie tak doniosłych dóbr osobistych, jak prawo do życia w rodzinie, prawo do życia w związku małżeńskim, posiadania obojga rodziców, czy życia w pełnej rodzinie (także wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 grudnia 2007 roku, IACa1137/07, POSAG 2008/1/50, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 lipca 2010 roku, IACa437/10). Wątpliwości w tym względzie rozwiewa uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 roku (IIICZP76/10, Lex604152) w świetle, której najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 par. 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku, a następnie wyrok SN z dnia 11 maja 2011 roku (ICSK621/10, Lex 848128), potwierdzający powołaną tezę i stwierdzający dodatkowo, że wprowadzenie art. 446 par. 4 k.c. doprowadziło jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia przez skonkretyzowanie osób uprawnionych do jego dochodzenia oraz przesłanek jego stosowania.

Poglądy te mają swoje źródło w przepisach Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z przepisem art. 47 Konstytucji, każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym. Ogólną normę konstytucyjną wypełniają i precyzują przepisy art. 23, 24 i 448 k.c. Zgodnie z przepisem art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka przykładowo wymienione w tym przepisie pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Katalog dóbr osobistych wskazany w tym przepisie ma charakter przykładowy. Przepis art. 24 par.1 k.c. z kolei stanowi, iż ten, czyje dobro osobiste zostało naruszone może żądać, od osoby, która dopuściła się naruszenia, zadośćuczynienia pieniężnego na zasadach przewidzianych w kodeksie. Zgodnie natomiast z przepisem art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego Sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, iż w każdej sprawie z art. 23 i 24 k.c. niezbędne jest sprecyzowanie dobra osobistego, które stanowi przedmiot ochrony. Wyznacza to, bowiem granice i kierunek rozpoznania sprawy. Chodzi przy tym nie tylko o elementy stanu faktycznego i podstawę jurydyczną zaistniałego sporu, ale także o system wartości powszechnie uznawanych w danym społeczeństwie dopełniający treść praw podmiotowych przysługujących jednostce. Przepis art. 23 k.c. nie wymienia wprost więzów rodzinnych, czy też ogólnie prawa do życia rodzinnego człowieka jako dobra osobistego. Jednak skoro przepis ten jedynie przykładowo wskazuje katalog dóbr osobistych, wyliczenie zawarte w nim nie jest wyczerpujące. W orzecznictwie sądowym konkretyzowane są ciągle inne jeszcze dobra osobiste niż wymienione w przepisie art. 23 k.c. Istnieje stała tendencja do rozszerzania katalogu wartości uznanych za dobra osobiste człowieka. I tak Sąd Najwyższy stwierdził, że otwarty katalog dóbr osobistych obejmuje także dobra osobiste związane ze sferą życia prywatnego, rodzinnego, ze sferą intymności (por. SN z dnia 18 stycznia 1984 roku, ICR400/83, OSN 1984 poz. 195). Biorąc pod uwagę nie zamknięty zakres pojęcia "dobra osobiste" ważną podstawę do uznania dalszych typów dóbr podlegających ochronie stanowią przepisy konstytucyjne o prawach i wolnościach obywatelskich oraz konwencje międzynarodowe. Cechą cywilnoprawnej ochrony dóbr osobistych jest to, że istnieją one niezależnie od woli prawodawcy, który jedynie proklamuje ich ochronę, a Sąd zobowiązany jest do objęcia ochroną także dóbr osobistych nie wymienionych w przepisach prawa. Przy ocenie naruszenia lub zagrożenia dobra osobistego decydują kryteria przede wszystkim obiektywne. Oznacza to, że Sąd powinien odwołać się do ocen i opinii przyjmowanych w danej społeczności.

W charakterystycznym dla polskiego społeczeństwa systemie wartości, szczególny samodzielny status przysługuje życiu rodzinnemu człowieka. Sfera więzi rodzinnych, życia rodzinnego stanowi w naszej kulturze wartość wysoko cenioną społecznie i zasługującą na ochronę prawną. To właśnie usytuowanie jednostki w rodzinie pozwala jej określić swoją tożsamość, stanowi punkt odniesienia do wszelkich działań, jakie człowiek w życiu podejmuje. Jest to sfera życia człowieka bardzo intymna i posiadająca dla jakości życia ludzkiego jedno z podstawowych znaczeń.

W rozpoznawanej sprawie powodowie określili dobro osobiste – prawo do zachowania więzi rodzinnej z bratem, do wspólnego wychowania, miłości rodzeństwa, troski i wzajemnego wsparcia, do którego naruszenia doszło w wyniku wypadku w następstwie, którego zmarł brat powodów. Przy tak określonej podstawie roszczenia wskazać należy, że przesłankami zasądzenia świadczenia są bezprawność oraz zawinienie. Skoro sprawca wypadku został prawomocnie skazany za spowodowanie przestępstwa z art. 177 par. 2 k.k., tym samym wina i bezprawność działania sprawcy wypadku, którego odpowiedzialność cywilną reasekuruje pozwany ubezpieczyciel są przesądzone.

Rozpoznając tę sprawę, Sąd nie miał wątpliwości, że powodowie doznali bardzo bolesnej straty wynikającej ze śmierci brata. Niewątpliwym jest, że W. Ł. był dla powodów osobą szczególnie bliską, istniejącą i uczestniczącą w ich życiu, która istniałaby w ich życiu przez wiele kolejnych lat. Niewielka różnica wieku między powodami i bratem W. sprawiała, że rodzeństwo wychowywało się razem, a brat W. brał udział w całym okresie świadomego dzieciństwa powodów. Powodowie przy tym wychowywali się w niewielkiej miejscowości liczącej 90 domów i już z tej przyczyny mieli ograniczoną liczbę kolegów czy koleżanek. Z tych powodów wolny czas w znacznej mierze spędzali albo w swoim albo we wspólnym z innymi rówieśnikami towarzystwie. Z uwagi na tę sytuację między powodami i bratem nawiązała się więź wynikająca z osobistego kontaktu i wspólnego wychowania.

Ponieważ powód był młodszy od brata W., a chodzili do tej samej szkoły, powód doznawał jego opieki, bawili się wspólnie, a dzięki starszemu bratu nabywał różne umiejętności życiowe, jakie przekazuje zwykle starszy brat tym bardziej, że rodzice byli zajęci pracą w gospodarstwie rolnym, a matka powodów pracowała także w cukierni.

Krzywdę powodów potęguje fakt, że śmierć brata była nagła i niespodziewana, a powodowie dodatkowo przeżyli okres trzech dni niepewności o stan i życie brata, gdy przebywał on w szpitalu, a zmarł dopiero w dniu 2 września 2000 roku. Ponieważ był hospitalizowany na oddziale intensywnej terapii nie mogli go w szpitalu odwiedzić. Rozmiar krzywdy powodów potęguje i to, że brat powodów uległ wypadkowi w ostatnim dniu wakacji, który zawsze dla dzieci jest dniem szczególnym i rodzeństwo chciało ten dzień spędzić razem.

Powodowie mocno przeżyli śmierć brata. Początkowo unikali kontaktów z rówieśnikami, którzy wypytywali ich o brata. W tym czasie nie mogli liczyć na wsparcie rodziców, którzy sami przeżywali żałobę. Pomocą dla powodów były rozmowy z psychologami szkolnymi. Powód opuścił się w nauce, nie chciał pomagać rodzicom w gospodarstwie. Powodowie przeżyli trudny okres żałoby.

Zdaniem Sądu, okoliczności te uzasadniają przyjęcie, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powodów w postaci zerwania łączących ich z bratem więzi rodzinnych i pozbawienia prawa do wychowywania się wraz z całym rodzeństwem. Wprawdzie powodowie ułożyli sobie dorosłe życie, ale nadal odczuwają brak brata, o czym świadczą chociażby systematyczne wizyty na cmentarzu, gdzie jest pochowany czy rozmowy powódki z mężem.

Zatem powodom przysługuje zadośćuczynienie za doznaną na skutek śmierci brata krzywdę. Zadośćuczynienie pieniężne ma na celu przede wszystkim złagodzenie doznanych cierpień i pieniężne zrekompensowanie doznanej przez poszkodowanego krzywdy. Jest to świadczenie o charakterze kompensacyjnym, które powinno stanowić ekonomicznie odczuwalną wartość, jednak nie nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, co oznacza, że powinno zostać utrzymane w rozsądnych granicach. Rekompensata pieniężna ma stanowić jedynie rolę surogatu odszkodowania w klasycznym, cywilistycznym tego słowa znaczeniu, gdyż nie da się zrównoważyć w pełni uszczerbku niemajątkowego przy pomocy majątkowego środka ochrony, jakim jest świadczenie pieniężne.

Jeżeli chodzi o wysokość należnego zadośćuczynienia, to w literaturze wskazuje się na to, że czynnikami, które wpływają na wysokość zasądzonego zadośćuczynienia są m.in.: rodzaj naruszonego dobra, rozmiar doznanej krzywdy - oceniany obiektywnie, intensywność naruszenia – oceniana obiektywnie, stopień negatywnych konsekwencji dla pokrzywdzonego wynikających z dokonanego naruszenia dobra osobistego, w tym także niewymiernych majątkowo, nieodwracalność skutków naruszenia, stopień winy sprawcy, sytuacja majątkowa i osobista zobowiązanego. (por. A. Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 448 kc w programie komputerowym Lex). W sytuacji, gdy zdarzeniem wywołującym krzywdę jest śmierć osoby najbliższej, do okoliczności, które należy mieć na względzie miarkując wysokość zadośćuczynienia, zaliczyć należy między innymi: rolę pełnioną w rodzinie przez osobę zmarłą, wiek pokrzywdzonego oraz osoby zmarłej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 10 lutego 2012 roku, IACa1380/11, Lex 1171313, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24 sierpnia 2012 roku, VACa646/12, Lex1220462).

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, że powodowie doznali niezwykle bolesnej krzywdy, której źródłem była strata bliskiej osoby – brata. W ocenie Sądu, nagła i niespodziewana śmierć brata wpłynęła na sferę przeżyć powodów, którzy byli wówczas dziećmi i śmierć ta była dla nich trudna do zrozumienia. Z czasem powodowie mieli już świadomość nie tylko braku brata, ale i nieodwracalności tej straty. Okres dzieciństwa jest bardzo istotny z punktu widzenia rozwoju psychiki i osobowości człowieka. Trwałym skutkiem śmierci brata dla powódki jest chociażby to, że, gdy słyszy jadącą karetkę zawsze kojarzy to ze śmiercią brata.

Wobec tego, w ocenie Sądu, powodom przysługuje zadośćuczynienie, ale nie w pełnej wysokości. Zdaniem Sądu, odpowiednią kwotą zadośćuczynienia w rozumieniu przepisu art. 448 k.c. będzie łączna kwota po 55.000,00 zł dla każdego z powodów (razem z uprzednio przyznanymi przez pozwanego dobrowolnie kwotami po 10.000,00 zł). Zadośćuczynienie takie jest adekwatne do rozmiaru i rodzaju odniesionej przez powodów krzywdy z uwagi na nagłość śmierci brata, wiek powodów i to, że jeszcze przez wiele lat mogliby pozostawać w relacji z bratem.

Jednocześnie Sąd uznał, że dalsze żądane przez powodów zadośćuczynienia (łącznie po 100.000,00 zł) jest nadmierne. Jak wynika z poczynionych ustaleń powodowie byli po śmierci brata wychowywani przez oboje rodziców, zachowali wzajemną dobrą więź rodzinną, ułożyli swoje dorosłe życie w pozytywny sposób. Z opinii psychologa wynika zaś, że proces żałoby nie został ani powikłany ani zaburzony. Śmierć brata nie miała wpływu na stan psychiczny powodów i nie ma podstaw do przypuszczeń, aby stan psychiczny powodów zmienił się na niekorzyść w wyniku przeżyć związanych ze śmiercią brata. Powodowie nie doznali przy tym ani trwałego ani długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Dlatego dalsze zadośćuczynienie byłoby świadczeniem nadmiernym powodującym nieuzasadnione wzbogacenie powodów.

Dlatego, Sąd na podstawie przepisów art. 23 k.c., 24 par. 1 k.c. i art. 448 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów po 45.000,00 zł. O zadośćuczynieniu orzeczono w punkcie 1 lit. a) i b) wyroku.

O oddaleniu powództwa, co do dalszego zadośćuczynienia i częściowo, co do odsetek orzeczono w punktach 2 i 3 wyroku na podstawie przepisów art. 24 par. 1 k.c. i art. 448 k.c. oraz art. 481 par. 1 i 2 k.c. stosowanych, a contrario.

O odsetkach orzeczono w punkcie 1 lit. a) i b) wyroku na podstawie przepisów art. 481 par. 1 i 2 k.c.

Odnośnie daty, od której powodowie mogli domagać się zasądzenia odsetek Sąd podzielił stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2013 roku w sprawie IIPK 53/13 (Lex 1418731), iż jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 445 par. 1 k.c. możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada, bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Mimo więc pewnej swobody sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny.

Powód domagał się odsetek ustawowych od dnia 28 kwietnia 2014 roku, a powódka od dnia 22 kwietnia 2014 roku.

Pismem z dnia 27 marca 2014 roku (doręczonym pozwanemu w dniu 31 marca 2014 roku) powód zgłosił pozwanemu roszczenie w kwocie 100.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia, a decyzją z dnia 16 maja 2014 roku pozwany uznał roszczenie powoda do kwoty 10.000,00 zł.

Pismem z dnia 21 marca 2014 roku (doręczonym pozwanemu w dniu 24 marca 2014 roku) powódka zgłosiła pozwanemu roszczenie w kwocie 100.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia, a decyzją z dnia 16 maja 2014 roku pozwany uznał roszczenie powódki do kwoty 10.000,00 zł.

Zatem obie decyzje zostały wydane po upływie ustawowego 30-dniowego terminu przewidzianego przepisem art. 817 par. 1 k.c. W takiej sytuacji pozwany opóźnił się ze spełnieniem świadczenia w przypadku powoda od dnia 1 maja 2014 roku, a w przypadku powódki od dnia 24 kwietnia 2014 roku i dopiero od tych dni powodom należą się odsetki ustawowe do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku.

O kosztach postępowania orzeczono w punktach 4-6 wyroku na podstawie przepisów art. 108 par. 1 k.p.c. i art. 100 k.p.c. rozdzielając je między stronami i znosząc wzajemnie.

Ponieważ powodowie wygrali sprawę w połowie, a w połowie ją przegrali Sąd zniósł między stronami koszty zastępstwa procesowego oraz obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu powodom połowy uiszczonej opłaty od pozwu i kosztów opinii biegłej.

W punkcie 6 wyroku orzeczono o zwrocie nadpłaconej przez powodów zaliczki.