Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: del. SSR Dorota Majerska-Janowska

Protokolant: Agnieszka Lubańska

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2014 roku w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)Fundusz Inwestycyjny(...)we W.

przeciwko P. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczną umowę darowizny zawartą w dniu 19 lipca 2012 r. przed notariuszem Z. P.pomiędzy I. K. a P. K. Rep. A nr (...)na mocy której I. K. darowała pozwanej nieruchomość położoną w miejscowości P., gmina S., objętą księgą wieczystą nr(...) - w stosunku do powoda(...)Funduszu Inwestycyjnego(...)we W. - w zakresie wierzytelności wynikającej z tytułu umowy ugody z dnia 24.05.2012 r., jak też umowy kredytu gotówkowego z dnia 14 listopada 2008r. o nr (...) - w łącznej wysokości 205.831,92 zł;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  odstępuje od obciążania pozwanej kosztami procesu.

Sygn.akt XV C 999/13

UZASADNIENIE

(...)Fundusz Inwestycyjny (...) z siedzibą we W. wniósł o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej przenoszącej nieodpłatnie na pozwaną P. K. prawo własności nieruchomości rolnej położonej w miejscowości P., dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach, IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Kościerzynie prowadzi księgę wieczystą o nr(...) tj. umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem Z. P.(Repetytorium A numer (...)) w dniu 19 lipca 2012 roku pomiędzy Panią I. K., a pozwaną P. K. jako dokonanej z pokrzywdzeniem powoda, któremu przysługuje przeciw I. K. wierzytelność z tytułu umowy nr (...)kredytu gotówkowego Platinium z dnia 14 listopada 2008 roku, jako następcy prawnemu (...)Banku (...) S.A. o łącznej wartości 224.036,73 zł według stanu na dzień 8 listopada 2013 roku.

W uzasadnieniu powód wskazał, że na podstawie umowy sprzedaży wierzytelności z dnia 22 września 2011 roku(...)Bank(...)S.A. z/s w W. przelała na rzecz Powoda(...)Funduszu Inwestycyjnego(...)z/s we W. wierzytelność w stosunku do Pani I. K. oraz Pana M. K. z tytułu umowy kredytu gotówkowego P. nr (...) z dnia 14 listopada 2008 roku. Następnie, I. K. oraz M. K. podpisali z powodem w dniu 24 maja 2012 roku umowę ugody, która regulowała warunki spłaty wierzytelności wynikłej z tytułu ww. umowy o kredyt. W dniu 1 lipca 2012 roku I. K. zawarła ze swoją córką P. K. umowę darowizny, w konsekwencji której na pozwaną P. K. przeszła własność nieruchomości rolnej położonej w miejscowości P., dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach, IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Kościerzynie prowadzi księgę wieczystą o nr(...).

Ze względu na niewykonanie warunków umowy ugody, powód pozwał I. K. oraz M. K., w następstwie czego uzyskał nakaz zapłaty wydany przez Sąd Rejonowy w Lublinie VI Wydział Cywilny w dniu 31 Października 2012 roku, sygnatura akt sprawy VI Nc-e 1763530/12. Przedmiotowy nakaz zapłaty stanowił podstawę prowadzenia przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach J. Z. postępowania egzekucyjnego przeciwko I. K. — sygnatura akt km 21/13. Postępowanie egzekucyjne jako bezskuteczne zostało zakończone postanowieniem z dnia 27 lipca 2013 roku.

Jako podstawę prawną swojego roszczenia powód wskazał regulację skargi pauliańskiej, zawartą w art. 527 Kodeksu cywilnego. Zwrócił uwagę, iż I. K., zawierając ze swoją córką P. K., umowę darowizny dokonała jednocześnie czynności prawnej ze szkodą dla wierzyciela – w ocenie powoda, umowa darowizny została zawarta w celu uniemożliwienia lub utrudnienia wierzycielowi uzyskania zaspokojenia swojego interesu prawnego, a ponadto podał, że istnieje zaskarżalna wierzytelność powoda w stosunku do I. K., która jest konsekwencją zawarcia przez I. K. umowy o kredyt, która to wierzytelność na skutek umowy przelewu wierzytelności z dnia 22 września 2011 roku przeszła na rzecz powoda. Przedmiotowa wierzytelność została równocześnie uznana przez I. K. poprzez podpisanie z powodem umowy ugody, jak również wierzytelność ta została potwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 31 października 2012 roku, wydanym przez Sąd Rejonowy w Lublinie VI Wydział Cywilny, sygnatura akt sprawy VI Nc-e 1763530/12.

Istniała także czynność prawna stanowiąca przedmiot skargi, tj. czynność prawna I. K. dokonana z pozwaną P. K., tj. umowa darowizny z dnia 19 lipca 2012 roku, na podstawie której I. K. rozporządziła swoim majątkiem w postaci nieruchomości rolnej, dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach, IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Kościerzynie prowadzi księgę wieczystą o nr(...), na rzecz pozwanej.

Zawarcie przez I. K. umowy darowizny z pozwaną spowodowało pokrzywdzenie wierzyciela, albowiem wierzytelność powoda nie mogła zostać zrealizowana nawet w drodze przymusowej egzekucji, gdyż wskutek przekazania własności nieruchomości rolnej na rzecz swojej córki (pozwanej) I. K. stała się niewypłacalna w rozumieniu art. 527 § 2 K.c., o czym świadczyła nieskuteczność postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika sądowego.

I. K., zawierając ze swoją córką umowę darowizny, działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż musiała zdawać sobie sprawę z tego, że jej czynność prawna może spowodować niemożliwość uzyskania zaspokojenia przez jej wierzyciela swojego interesu prawnego. Powód wskazał, iż I. K. najpierw porozumiała się z powodem zawierając w dniu 24 maja 2012 roku umowę ugody, która regulowała zasady spłaty wierzytelności wynikłej z umowy o kredyt, a następnie w dniu 19 lipca 2012 roku w drodze umowy darowizny przeniosła na pozwaną przedmiotową nieruchomość rolną, po czym przestała wywiązywać się z postanowień wynikłych z umowy ugody, co zaowocowało skierowaniem przeciwko niej pozwu, a w konsekwencji postępowania egzekucyjnego, które jako nieskuteczne zostało umorzone.

Ponadto, pozwana była osobą bliską dla I. K. jako jej córka. Miał zatem zastosowanie przepis art. 527 § 3 k.c. i z art. 528 k.c., dotyczący domniemań związanych ze nieodpłatnym przekazaniem nieruchomości.

P. K. wniosła o oddalenie powództwa w całości (k. 109-111) i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

Podniosła, że:

1) brak było wskazania przez powoda, z jakich składników majątkowych miała być przeprowadzona egzekucja I. K. w sprawie KM 21/13 oraz z jakiego powodu nastąpiło umorzenie egzekucji – w ocenie pozwanej nie udowodniono przesłanki niewypłacalności I. K.;

2) brak było istnienia tytułu wykonawczego na kwotę wymienioną jako wartość przedmiotu sporu, gdyż w aktach sprawy znajduje się jedynie tytuł wykonawczy na 20.000,00 zł na podstawie niewiadomego stosunku prawnego oraz dowód umorzenia egzekucji z tego i tylko tego roszczenia w sprawie KM 21/13, w związku z czym, w ocenie pozwanej, nie istnieje zaskarżalna wierzytelności powoda wobec I. K. na kwotę 224.036,73 zł.

Zdaniem pozwanej, powód nie miał roszczenia na kwotę wymienioną jako wartość przedmiotu sporu, gdyż na tę kwotę nie dostarczył tytułu wykonawczego, a I. K. uchyliła się od skutków prawnych ugody z dnia 24.05.2012 r. Pozwana podała, iż roszczenie to wobec I. K. na kwotę 224.036,73 zł było sporne i przedawnione, a zatem nie ma mowy o istnieniu przesłanek uzasadniających zastosowanie skargi paulińskiej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14.11.2008 r. M. K. i I. K. podpisali z(...)S.A. umowę nr(...) Kredytu Gotówkowego P. na cele konsumpcyjne na kwotę 130.000 zł. Wypłata kredytu nastąpiła jednorazowo w dniu 14.11.2008 r. Kredyt miał być spłacony w 60 ratach.

( dowód: kopia umowy kredytu z dnia 14.11.2008r. - k. 55-58)

Dłużnicy kredytu nie spłacili. Z tego tytułu bank wypowiedział im umowę w dniu 3.06.2009 r.

(okoliczność bezsporna)

Dnia 26 kwietnia 2011 roku Bank (...) (...)S.A. wystawiła Bankowy Tytuł Egzekucyjny przeciwko dłużnikom I. i M. K., odpowiedzialnym solidarnie z tytułu ww. umowy o kredyt gotówkowy P. na łączną kwotę 177.637,87 zł, w tym kwotę 128.302,44 zł tytułem należności głównej.

W dniu 8 czerwca 2011 roku Sąd Rejonowy w Kościerzynie nadał temu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr (...) klauzulę wykonalności.

Na jego podstawie wszczęto egzekucję w czerwcu 2011 r.

W toku egzekucji doszło do nowego zajęcia ruchomości zajętych uprzednio w sprawach Km 1488/10, Km 1489/10, Km 380/11 w dniu 16.03.2011 r. W dniu 27.09.2011 r. doszło też do wizji lokalnej nieruchomości objętej kw nr (...) z udziałem Komornika i biegłego.

( dowód: kopia bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 26.04.2011r. i postanowienie Sądu Rejonowego w Kościerzynie - k. 151-152; wniosek egzekucyjny – k.1 akt Km 867/11 w zw. z k.181; protokół nowego zajęcia wraz protokołem zajęcia ruchomości – k.33-34 akt Km 867/11 w zw. z k.181; protokół – k.49 akt Km 867/11 w zw. z k.181)

W dniu 22.09.2011 r. została zawarta umowa sprzedaży wierzytelności między (...)S.A. a (...) Funduszem Inwestycyjnym(...), wymienionych w załączniku nr 1. Zbywca sprzedawał na rzecz nabywcy, a ten kupował wierzytelności wraz z wszelkimi zabezpieczeniami i wszelkimi innymi prawami z wierzytelnościami i zabezpieczeniami związanymi, w tym w szczególności roszczenia o zaległe odsetki, koszty i kary. W ramach tejże umowy dokonano cesji wierzytelności banku przeciwko I. i M. K. z tytułu umowy z dnia 14.11.2008r . z zadłużeniem na dzień 30.06.2011 r. na łączną kwotę 183.278,69 zł.

O cesji zawiadomiono dłużników pismem z 28.09.2011 r.

W związku z cesją wierzytelności, (...) wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego, co nastąpiło w dniu 19.12.2011 r.

( dowód: umowa sprzedaży wierzytelności wraz z wyciągiem z załącznika – k.23-54; zawiadomieni e- k.58-61 akt Km 867/11 w zw. z k.181; wniosek o umorzenie wraz z postanowieniem – k.66-68 akt Km 867/11 w zw. z k.181)

Pismem z dnia 30.04.2012 r. powód wzywał I. i M. K. do zapłaty kwoty 201.611,83 zł.

( dowód: wezwanie do zapłaty wraz dowodami nadania – k.153-158)

W dniu 24.05.2012 r. I. K. i M. K. podpisali umowę ugody z (...) Funduszem Inwestycyjnym (...), w której dłużnicy uznali wobec powoda swoje zobowiązanie w kwocie 217.343,30 zł, w tym kwotę 138.587,77 zł tytułem należności głównej, 75.387,41 zł tytułem odsetek i 3.368,12 zł tytułem kosztów i zobowiązali się spłacić je w ratach do września 2016r.

W przypadku opóźnienia w płatności, wierzyciel miał wezwać dłużników do zapłaty wyznaczając im dodatkowy 14 dniowy termin do zapłaty. W razie jego bezskutecznego upływu, cała pozostała do zapłaty kwota, wynikająca z umów kredytu, wraz z należnymi odsetkami liczonymi do dnia zapłaty, stawała się natychmiast wymagalna i mogła być dochodzona od dłużników w postępowaniu sądowym.

( dowód: ugoda – k.60-61)

W księdze wieczystej nieruchomości (...):

- w dniu 17.05.2011 r. wpisano ostrzeżenie o toczącej się egzekucji z nieruchomości w sprawie Km 1489/10, na podstawie nakazu w postępowaniu nakazowym z dnia 26.07.2010 r.,

- w dniu 18.08.2011r. wpisano informację o przyłączeniu się do egzekucji kolejnego wierzyciela w sprawie Km 867/11,

- w dniu 18.04.2012r. wpisano hipotekę przymusową na podstawie nakazu zapłaty w sprawie I Nc 2906/10.

( dowód: informacja o treści księgi wieczystej – k.62-77)

W dniu 19 lipca 2012 r. matka pozwanej, I. K. umową notarialną darowizny z dnia 19 lipca 2012 roku zawartą przed notariuszem Z. P., repertorium A nr 4258/12, darowała pozwanej P. K. prawo własności nieruchomości rolnej położonej w miejscowości P., dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach, IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Kościerzynie prowadzi księgę wieczystą o nr (...), natomiast pozwana P. K. tą samą umową ustanowiła na ww. nieruchomości na rzecz swoich rodziców I. i M. K. osobistą służebność mieszkania, obejmującą 1 pokój położony po lewej stronie od wejścia do budynku mieszkalnego na działce nr(...), z prawem korzystania z kuchni, łazienki, ze swobodnym dostępem, ogrzewaniem i prawem poruszania się po całej zabudowanej części nieruchomości. Jednocześnie P. K. zobowiązała się darować nie wcześniej niż 1 stycznia 2021 r. swojemu rodzeństwu D., M. i K. K., na wezwania i na koszt uprawnionych, po dokonaniu podziału geodezyjnego działek o powierzchni około 0,2000 ha, przy czym pozwana oświadczyła, że darowizna nastąpi z polecenia przyjęcia zobowiązań wobec swoich rodziców I. i M. K..

W akcie notarialnym wymieniono ujawnione w księdze wieczystej obciążenia działu III i hipotekę.

( dowód: kopia umowy darowizny - k.79-81)

W związku ze zwłoką w zapłacie dwóch zaległych rat z umowy ugody z dnia 24.05.2012 r., powód w dniu 21.08.2012 r., wezwał dłużników do zapłaty kwoty 8.000 zł w terminie 14 dni pod rygorem postawienia w stan natychmiastowej wymagalności całej kwoty z umowy kredytowej.

( dowód: wezwanie do zapłaty – k.154)

Powód wystąpił przeciwko I. K. i M. K. o zapłatę kwoty 20.000 zł na podstawie zawartej umowy przelewu wierzytelności z 22.09.2011 r., z tytułu umowy kredytu gotówkowego P. z dnia 14.11.2008 r. oraz ugody z dnia 24.05.2012 r., z której dłużnicy nie wywiązali się. Wysokość zadłużenia z umowy nr (...)Kredytu Gotówkowego P. na dzień 5.10.2012 r. wynosiła 205.831,92 zł, w tym należność główna 128.302,44 zł, odsetki 74.161,36 zł i koszty 3.368,12 zł, przy czym wierzyciel dochodził jedynie części tej należności.

W dniu 31 października 2012 roku wydany został nakaz zapłaty przez Sąd Rejonowy w Lublinie VI Wydział Cywilny, sygnatura akt sprawy VI Nc-e 1763530/12 nakazujący I. i M. K. zapłacić powodowi kwotę 20.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 9 października 2012 roku do dnia zapłaty, który uprawomocnił się.

W dniu 13 grudnia 2012 roku Sąd Rejonowy w Lublinie nadał temu nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności.

( dowód: kopia nakazu zapłaty i postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie - k.82-83; pozew o zapłatę – k.139-142)

Egzekucja prowadzona z wniosku powoda przeciwko dłużnikom I. i M. K., wszczęta na podstawie tytułu wykonawczego wydanego w sprawie VI Nc-e 1763530/12 okazała się całkowicie bezskuteczna. Dłużnicy nie posiadali majątku – ruchomości, wierzytelności i kont bankowych, na zaspokojenie roszczeń.

W toku egzekucji ustalono, że przeciwko dłużnikowi jest prowadzonych szereg postępowań egzekucyjnych, gdzie suma długów wraz z kosztami przekracza 600.000 zł.

( dowód: kopia postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego KM 21/13 z 27.07.2013r.- k. 84-85; protokół z dnia 31.01.2013 r. – akta km 21/13 w zw. k.181)

Pismem z dnia 7.08.2013 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 219.769,43 zł albo wskazania majątku I. K. wystarczającego do zaspokojenia wspomnianej wierzytelności do dnia 20.08.2013 r. pod rygorem podjęcia działań zmierzających do zakwestionowania skuteczności wymienionej umowy.

( dowód: wezwanie wraz z dowodem doręczenia – k.86-88)

W listopadzie 2013 r. u I. K. rozpoznano nowotwór złośliwy. Zdiagnozowano też u niej pod koniec marca 2014 r. zaburzenia depresyjne.

Dłużniczka nie innego majątku z którego możliwa jest spłata zadłużenia.

( dowód: dokumentacja lekarska – k.179-180; częściowo zeznania I. K. – k.182)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo co do zasady zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd dał wiarę zebranej w sprawie dokumentacji, bowiem nie budziła ona zastrzeżeń stron co do jej autentyczności. Zaś zgodnie z art.245 k.c. dokument prywatny stanowił dowód jedynie tego, że osoba która go podpisała złożyła oświadczenie w nim zawarte. Natomiast dokumenty urzędowy korzystały również z domniemania ich prawdziwości (art.244 k.p.c.), tego zostało w nich urzędowo zaświadczone. Pozwana zaś nie wykazała, by orzeczenia sądu, komornika były niezgodne z prawdą. Niezależnie od tego w zakresie chociażby postanowień czy nakazów wydanych przez Sąd, to wiązały one również inne sądy zgodnie z istotą prawomocności materialnej (art.365 k.c.).

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka I. K. co do jej problemów ze zdrowiem, w zakresie w jakim potwierdzała to dokumentacja medyczna, jak również co do tego, że nie ma innego majątku („Nie mam innego majątku, z którego to zadłużenie może być spłacone” – k.182; „Nie mam innego majątku, ani nieruchomości oprócz tej darowanej P.” – k.183), z którego zadłużeniem mogło być spłacone, co uzupełniało się z ustaleniami komorników w toku egzekucji.

Za niewiarygodne uznano natomiast, by:

- dłużniczka darowała tego samego dnia część nieruchomości, bowiem nie wynikało to z aktu notarialnego, w którym było tylko zobowiązanie pozwanej do ewentualnego wydzielenia działek w przyszłości i przeniesienia ich własności na rodzeństwo,

- świadek nie wyrażała zgody na wzięcie kredytu, skoro sama podpisała umowa kredytową i figurowała tam jako kredytobiorca,

- miała z mężem rozdzielność majątkową, bo nie przedstawiono na tą okoliczność żadnych dokumentów, nie wynikało to też z treści aktu notarialnego, gdzie kwestie te winny być wskazane;

- nie wiedziała, że toczy się przeciwko niej egzekucja, skoro otrzymywała i odbierała korespondencję od Komornika,

- nie podpisywała umowy ugody, skoro potem sama uchylała się od jej skutków, potwierdzając, że ją podpisała;

- dzieci nie wiedziały, że ich rodzice mają długi, gdyż do ich domu przychodziły liczne wezwania do zapłaty, korespondencja komornicza, którą odbierały często dzieci dłużniczki, uczestnicząc nawet w oględzinach nieruchomości z udziałem komornika i biegłego. Poza tym informacja o zadłużeniach była też wpisana w księdze wieczystej, a następnie przywołana w akcie notarialnym, trudno więc przyjąć, P. K. o problemach finansowych rodziców nie wiedziała.

W końcu też nie można było dać wiary świadkowi, by umowę darowizny w dniu 19.07.2012 r. zawarła z uwagi na swój lęk o stan zdrowia, skoro jak wynikało z dokumentacji medycznej, nowotwór rozpoznano u niej dopiero w listopadzie 2013r. Choroba ta nie mogła więc rzutować na decyzje sprzed ponad roku, gdy dłużniczka jeszcze o niej nie wiedziała. Ponadto czas podpisania umowy darowizny zbiegł się również akurat z datą zapłaty rat z ugody. Rodziło to uzasadnione przekonanie, iż zdając sobie sprawę z konsekwencji niewykonania ugody, dłużniczka, za namową rodziny, starała się uchronić swój jedyny wartościowy składnik majątku przed egzekucją na rzecz wierzycieli.

Za nieskuteczne Sąd uznał też oświadczenie I. K. zawarte w piśmie z dnia 21.03.2014 r., albowiem nie zostało udowodnione, by dłużniczka działała pod wpływem groźby bezprawnej, ani też by stan obawy nie ustał. Zaś upływ terminu prekluzyjnego z art.88§2 k.c. powodował wygaśnięcie uprawnienia w tym zakresie, które Sąd miał obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu. Strona pozwana nie przedstawiła również wystarczających dowodów na to, by w chwili podpisywania ugody w maju 2012r., I. K. znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Samo rozpoznanie choroby nowotworowej w listopadzie 2013r., jak też zaświadczenie z 29.03.2014 r. ze szpitala, nie było dokumentacją wystarczającą do poczynienia ustaleń odnośnie stanu świadomości i zdrowia dłużniczki w dniu 24.05.2012 r. Niezależnie od powyższego, trzeba zauważyć, iż owa ugoda nie kreowała nowego zobowiązania, a niedotrzymanie warunków płatności (z czym mieliśmy do czynienia w tej sprawie), skutkowało możliwością dochodzenia całej przelanej na powoda wierzytelności. Umowa ta jedynie potwierdzała fakt zadłużenia, przy czym nie była jego podstawą, gdyż długi I. i M. K. wynikały z umów kredytowych, a wierzytelności z tego tytułu przelewem przeniesiono na powoda jako następcę prawnego banku. Zatem obowiązek zapłaty dłużników wynikał przede wszystkim z umowy z 2008r ., a jedynie uzupełniająco z ugody.

Sąd dał wiarę powódce co do podpisania umowy darowizny, problemów ze zdrowiem matki, braku innego majątku („Oprócz tej ziemi, którą mi darowano rodzice nie mają żadnego majątku” – k.184), bowiem potwierdzała to dokumentacja. Za niewiarygodne uznano zeznania, by P. K. nie wiedziała o problemach finansowych rodziców, skoro kłócili się z tego powodu, odbierała pisma od komornika (np.39-40 akt Km 867/11), a w końcu widziała wierzycieli przyjeżdżających do domu i domagających się pieniędzy od ojca.

Zgodnie z przepisem art.527§1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Zaś czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (§2). Przy czym jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§3). Jednocześnie zwiększa się też ochrona wierzyciela w przypadku czynności pod tytułem darmym, bowiem w takiej sytuacji wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba trzecia – czyli pozwany nie wiedziała i nawet przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, ze dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art.528 k.c.). Domniemywa się również, że w przypadku dokonania darowizny, dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art.529 k.c. in fine). Roszczenie o uznanie za bezskuteczną czynności ma więc zastosowanie wówczas, gdy dłużnik swoim nielojalnym względem wierzyciela zachowaniem uniemożliwił realizację wierzytelności, gdyż doprowadził się do niewypłacalności albo tę niewypłacalność powiększył, a korzyść z jego działania odniosła osoba trzecia. Celem zastosowania tej skargi jest realizacja wierzytelności mimo nielojalnego zachowania dłużnika, czyli egzekucja jej z majątku osoby trzeciej, która korzyść odniosła, tak jakby sporny przedmiot w ogóle nie wyszedł z majątku dłużnika.

Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie przesłanki z art.527 k.c. zostały spełnione. Po pierwsze bowiem doszło do dokonania czynności prawnej, jaką niewątpliwie była umowa darowizny. Po drugie powód posiadał wymagalną wierzytelność wobec I. K. jako kredytobiorcy z tytułu niespłaconego kredytu z 2008r., którą nabył na mocy przelewu we wrześniu 2011r. Następnie podpisał z dłużnikami ugodę w której uznawali oni i potwierdzali istnienie swojego długu. I. K. nie uchyliła się od skutecznie do skutków prawnych tego oświadczenia woli. Z ugody się nie wywiązała. Po trzecie P. K. jako osoba trzecia nabyła realną korzyść majątkową wskutek umowy darowizny, bowiem stała się właścicielką nieruchomości.

Niewątpliwie też czynność ta została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli I. K., gdyż jej efektem było wyeliminowanie jedynego składnika majątkowego dłużniczki, z którego było możliwe prowadzenie egzekucji. Potwierdzały to ustalenia komornika, jak również zeznania samej powódki i jej matki („Nie mam innego majątku, z którego to zadłużenie może być spłacone” k.182, „Nie mam innego majątku, ani nieruchomości oprócz tej darowanej P.” – k.183; „Oprócz tej ziemi, którą mi darowano rodzice nie mają żadnego majątku” – k.184). Egzekucja świadczeń pieniężnych nie przyniosła zaspokojenia wierzytelności i zakończyła się wydaniem prawomocnego postanowienia o umorzeniu właśnie z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Pozwana tego domniemania prawdziwości z wydanego dokumentu urzędowego, skutecznie nie obaliła kontrdowodami. Logicznie zatem rozumując, wskutek czynności darowizny i przeniesienia własności nieruchomości, dłużniczka stała się niewypłacalna lub co najmniej niewypłacalna w wyższym stopniu, co implikowało przyjęcie, że doszło do pokrzywdzenia wierzyciela zgodnie z art.527§2 k.c., albowiem między zaskarżoną czynnością a powstaniem niewypłacalności istniał związek przyczynowy. Wyprowadzenie jedynego składnika majątkowego dłużniczki było warunkiem koniecznym powstania lub zwiększenia niewypłacalności. Przy czym niewypłacalność ta istniała w chwili zamknięcia rozprawy, a pozwana nie udowodniła istnienia majątku, z którego możliwe byłoby zaspokojenie wierzyciela.

Jednocześnie zgodnie art.529 k.c., skoro wskutek dokonania darowizny, dłużnik stał się niewypłacalny, to automatycznie rodziło to domniemanie, że I. K. działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Pozwanej nie udało się obalić tego domniemania. W świetle przedstawionej dokumentacji, za całkowicie niewiarygodne, nielogiczne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego, należało uznać zeznania I. K., że nie wiedziała o toczących się wobec jej i jej męża egzekucjach. Po pierwsze bowiem ostrzeżenia o tym były wpisywane do księgi wieczystej, po drugie kierowano do niej wiele wezwań, monitów płatniczych, korespondencji do komornika, które skutecznie odbierała. Zostały nawet poddane pod jej dozór zajęte rzeczy w toku egzekucji (k.3334 akt Km 867/11). W toku licznych egzekucji, komornicy bywali w domu dłużniczki. Doszło nawet do oględzin nieruchomości z udziałem biegłego. Nie można przyjąć, by I. K. o tym nie wiedziała. Jak podała pozwana, pracownicy M. K. przyjeżdżali domagając się zapłaty. Zaś wuj dłużniczki przekonywał ją do ochrony majątku przed jego utratą. Po wtóre wreszcie nie można było uznać za zwykły zbieg okoliczności, iż do przeniesienia własności nieruchomości doszło po tym, jak dłużnicy zobowiązani byli od zapłaty rat określonych w ugodzie, kiedy mieli świadomość, że mogą za chwilę być podjęte czynności windykacyjne. Tym bardziej, że zabudowaną nieruchomość przekazano niespodziewanie młodej osobie, jeszcze nie mającej żadnego zawodu czy wykształcenia. Wszystko to przemawiało za tym, dłużniczka niewątpliwie zdawała sobie sprawę ze skutków zbycia nieruchomości, miała świadomość tego, że działa celem wyprowadzenia majątku i jego ochrony przed jego przejęciem czy zlicytowaniem. Nielogiczne były twierdzenia dłużniczki, iż robiła to, bo obawiała się skutków swojej choroby, skoro z dokumentacji wynikało, że zdiagnozowano u niej nowotwór dopiero jesienią 2013 r., a darowizna była w lipcu 2012r. Ponadto skoro chciała nieruchomość podarować córce po skończeniu 18 lat, to czemu zwlekała z tym ponad 6 miesięcy od urodzin pozwanej (ur. (...)).

Przechodząc do ostatniej przesłanki związanej z tym, że osoba uzyskująca korzyść majątkową wiedziała lub przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, należy podkreślić, iż zgodnie z art.528 k.c. przesłanka ta nie była wymagana przy uzyskaniu czynności prawnej bezpłatnie. Zaś na gruncie tego przepisu, pojęcie nieodpłatności jest szeroko rozumiane, w tym również czynność prawna darowizny – przeniesienia własności nawet z równoczesnym obciążeniem jej służebnością osobistą ma także charakter nieodpłatny (Por. SN z 14.11.2012 r., II CSK 206/12, G.Pr No 2013/62/2; SN z 17.05.2013r., ICSK 543/12). Oznacza to, że w myśl przepisu art.528 k.c., obdarowany nie może bronić się poprzez wykazanie, że nie wiedział lub nie mógł wiedzieć o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, bo nawet udowodnienie jednej z tych okoliczności, nie zwalnia go z odpowiedzialności wobec wierzyciela (Por.SA w Lublinie z 7.08.2013 r., IACa 257/13, Lex nr 1366119).

Niezależnie od tego, działało w niniejszej sprawie także domniemanie z art.527§3 k.p.c., bowiem pozwana jako córka dłużniczki, wspólnie z nią zamieszkująca niewątpliwie posiadała przymiot „osoby będącej w bliskim z nią stosunku”. Skutkowało to przyjęciem, że P. K. wiedziała o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Zresztą odbierała ona tez pisma od komornika, który był nawet na wizji lokalnej tej nieruchomości, wiedziała o kłótniach w domu, problemach finansowych ojca, o tym, że jego pracownik przyjeżdżał domagając się zapłaty. Dodatkowo również z zapisów księgi wieczystej wynikały zadłużenia i egzekucje toczące się wobec jej matki, jako właścicielki nieruchomości. Informacje o tym pozwana powzięła czytając chociażby akt notarialny lub wysłuchując go odczytanego przez notariusza przed podpisaniem. Przy czym przepisy nie wymagają, by osoba trzecia miała świadomość konkretnego długu, ale w ogóle istnienia wierzycieli i tego, że dłużnik chce przed nimi ochronić majątek. Mając więc świadomość tego, że rodzice mają długi, a nieruchomość stanowi jedyny majątek, niewątpliwie pozwana zdawała sobie sprawę z tego, w jakim celu jej matka dokonuje owej darowizny. Same zeznania I. K., o tym, że nie informowała o długach pozwanej nie były wiarygodne i nie skutkowały obaleniem domniemania z art.527§3 k.c.

Trzeba też podkreślić, iż dla zasadności powództwa z art.527 k.c. nie jest konieczne legitymowanie się przez powoda tytułem wykonawczym na wierzytelność, której domaga się ochrony (Por SA we W. z dnia 25.09.2013 r., I ACa 788/13, Lex nr 1392158; SA w Szczecinie z 8.05.2013r., IACa 113/13). Powód natomiast wykazał istnienie samej realnej i skonkretyzowanej wierzytelności względem I. K..

Trzeba bowiem rozdzielić sens tego procesu, od drugiego zagadnienia związanego z prowadzeniem egzekucji na rzecz wierzyciela. W toku tego procesu, Sąd badał tylko czy skutecznie wobec wierzyciela doszło do wyjęcia pewnej rzeczy z majątku dłużnika. W przypadku uwzględnienie powództwa skutkuje to tylko tym, że przyjmuje się fikcję, że dana nieruchomość nie wyszła z majątku I. K., a zatem możliwe jest prowadzanie z niej egzekucji, tak jakby dalej była własnością dłużnika (Por. SN z 9.04.2010 r., III CSK 273/09, Lex nr 602265). Przy czym oczywiście w celu prowadzenia samej egzekucji bezpośrednio przeciwko dłużnikowi na określoną kwotę, wierzyciel musi dysponować na taką wierzytelność określonym tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi, a nie przeciwko osobie trzeciej, która rzecz nabyła. Wierzyciel w takim wypadku może prowadzić egzekucję z tego przedmiotu lub prawa na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi (oczywiście zgodnie z jego treścią), bez konieczności uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko osobie trzeciej (Por. SN z 7.04.2011r., IVCSK 375/10, lex nr 786396).

Mając na względzie powyższe na mocy art.527 k.c. w zw. z art.528 k.c., art.529 k.c. Sąd uznał za bezskuteczną umowę darowizny zawartą w dniu 19 lipca 2012 r. przed notariuszemZ. P.pomiędzy I. K. a P. K. Rep. A nr (...)na mocy której I. K. darowała pozwanej nieruchomość położoną w miejscowości P., gmina S., objętą księgą wieczystą nr(...) - w stosunku do powoda (...)Funduszu Inwestycyjnego (...) we W.- w zakresie wierzytelności wynikającej z tytułu umowy ugody z dnia 24.05.2012 r., jak też umowy kredytu gotówkowego z dnia 14 listopada 2008r. o nr (...) - w łącznej wysokości 205.831,92 zł.

Przy czym w sentencji wyroku uwzględniającego powództwo na podstawie art.527 k.c., Sąd miał obowiązek wskazać konkretną wierzytelności, której zaspokojeniu ma służyć uznanie określonej czynności za bezskuteczną wobec powoda. Wierzytelność ta musiała być określona zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym, niezależnie od tego, że jedynie na jej część powód dysponował tytułem wykonawczym. Niewątpliwie bowiem pojęcie wierzytelności pieniężnej jest szersze od pojęcia tytułu wykonawczego w sprawie o zapłatę (Por. SN z dnia 28.01.2004r., IV CK 418/02). Obowiązek udowodnienia wysokości owej wierzytelności spoczywał na powodzie, bowiem z tego tytułu wywodził korzystne dla siebie skutki prawne, a pozwany zakwestionował wysokość długu. Zdaniem Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy, pozwalał na ustalenie, iż łączna przysługująca powodowi wierzytelność wynosiła 205.831,92 zł, a nie jak tego chciał powód 224.036,73 zł. Albowiem w treści ugody odwoływano się do kwoty 217.343,30 zł, przy czym już w pozwie o zapłatę (k.141) powód wywodził, że z tytułu spornego kredytu z dnia 14.11.2008 r. wierzytelność ta wynosiła mniejszą kwotę czyli 205.831,92 zł, w tym należność główną w kwocie 128.302, 44 zł, która pokrywała się w pełni z treścią wystawionego na podstawie tejże umowy bankowego tytułu egzekucyjnego (k.3) i umową cesji (k.50), jak też żądaniem pozwu (k.89). Także wysokość wierzytelności w zakresie kosztów (k.95 w zw. z k.89), pokrywała się z tą podaną w ugodzie (3.368,12 zł), podpisanej przed dłużniczkę. Jednakże w zakresie odsetek, powód domagał się ochrony kwoty 92.366,17 zł (k.95 w zw. z k.89), zaś z ugody wynikała niższa kwota z tego tytułu – 75.387,41 zł (k.59), a z uzasadnianie pozwu samego powoda w sprawie przed e-Sądem jeszcze mniejsza kwota – 74.161,36 zł (k.141), co świadczyło o tym, że pewna niewielka część świadczenia została spłacona lub nie dotyczyła kredytu z 14.11.2008r. Sąd w tym procesie przyjął, iż powód nie udowodnił roszczenia o zapłatę odsetek w zakresie różnicy między kwotę 92.366,17 zł a 74.161,36 zł. Pozwana wysokość wierzytelności zakwestionowała, a zatem rolą Funduszu Inwestycyjnego było udowodnienie zasadności roszczenia odsetkowego co do kwoty 18204,81 zł. Jednak żadnych wiarygodnych dowodów w tym przedmiocie nie przedstawiono, nie wykazano w jaki sposób uzyskano tą należność od jakich kwot, za jaki okres, przy zachowaniu jakiej wysokości odsetek. Mając na względzie powyższe, na mocy art.527 k.c. a contario w tym zakresie oddalono powództwo, jako nieudowodnione.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na mocy art.102 k.p.c., odstępując od obciążania nimi pozwanej, uwzględniając jej trudną sytuacją finansową, jej chęć pomocy rodzicom, jak również mając na względzie, iż z uwagi na swój młody wiek poddawała się woli najbliższej rodziny, która była inicjatorem spornej czynności.

Przy czym powód korzystał ze stałej obsługi prawnej, zawodowo zajmował się właśnie windykacją wierzytelności, więc trudno tu mówić o szczególnym nakładzie pracy, uzasadniającym wyjątkowe traktowanie niniejszej sprawy.