Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Gdańsk, dnia 16 maja 2023 roku

Sąd Okręgowy w Gdańsku, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Joanna Wojnicka-Blicharz

Protokolant: sekretarz sądowy Katarzyna Jabłońska

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2023 roku w Gdańsku na rozprawie

sprawy J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o podstawę wymiaru składek

na skutek odwołania J. C. od decyzji z dnia 1 sierpnia 2022 r. znak: (...)

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od ubezpieczonej J. C. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 1800 złotych /jeden tysiąc osiemset/ tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Joanna Wojnicka-Blicharz

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 01 sierpnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., stwierdził, że J. C. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu m.in. w okresie od 01 stycznia 2019 r. do nadal, a podstawa wymiaru składek wynosi:

- w okresie od stycznia do grudnia 2019 r. 2.859,00 zł na ubezpieczenia emerytalne, rentowe wypadkowe oraz 3.803,56 zł na ubezpieczenie zdrowotne

- w okresie od stycznia do maja 2020 r. 3.136,20 zł na ubezpieczenia emerytalne, rentowe wypadkowe oraz 4.026,01 zł na ubezpieczenie zdrowotne.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej z kodem tytułu ubezpieczeń 0590 00 tzn. jako osoba korzystająca z możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiar ubezpieczona zgłosiła się w terminie tj. kolejno dnia 07.01.2019 r. i 24.02.2020 r., jednakże dokumenty ZUS DR.2 (tj. informacje o rocznym przychodzie i dochodzie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym oraz o najniższej podstawie wymiaru składek ustalonej na dany rok kalendarzowy) oraz deklaracje rozliczeniowe rozliczające składki od ustalonych podstaw wymiaru składki za m-ce: 01/2019r. i 02/2020 zostały złożone dnia 29.06.2020 r. tj. po ustawowym terminie, który upływał dnia 11.02.2019 r. a za 02/2020 r. w dniu 10.03.2020 r.

W związku z powyższym według organu właściwe dla ubezpieczonej są podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w kwocie 2859,00 zł. a w okresie 01-05/2020 r. w kwocie 3136,20 zł. które wynikają z przypisanych przez Zakład dokumentów rozliczeniowych za miesiące od 01/2019 r. do 05/2020 r., natomiast w związku ze złożeniem deklaracji (...) w dniu 29.06.2020 r. może rozliczanie i opłacanie składki od niższej podstawy wymiaru ustalonej na podstawie przychodu i dochodu uzyskanego w 2019 r. przysługuje dopiero od miesiąca czerwca 2020 r.

Ubezpieczona J. C. zaskarżyła powyższą decyzję w części dotyczącej ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe zarzucając naruszenie:

1. art. 18c ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2019 r. poz. 2550) poprzez błędne uznanie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za okres 01-12/2019 wynosi 2859,00 zł, za 01-05/2020 wynosi 3136,20 zł, w sytuacji gdy odwołująca spełniła warunki, o których mowa w art. 18c ust.1 u.s.u.s. uprawniające do skorzystania z niższej podstawy wymiaru składek, o której mowa w ust. 2 zgodnej ze złożonymi dokumentami rozliczeniowymi i w terminie dokonała zgłoszeń do ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczeń 0590 00.

2. art. 48 ust. 2 u.s.u.s. poprzez brak jego zastosowania i dokonania korekty dokumentów rozliczeniowych zgodnie ze złożonymi w dniu 29 czerwca 2020 r. dokumentami rozliczeniowymi.

3. Art. 18 ust. 8 u.s.u.s. poprzez jego zastosowanie i ustalenie, że stanowi on podstawę ustalenia wysokości wymiaru składek, w sytuacji gdy podstawa wymiaru składek wynika z art. 18c u.s.u.s. zgodnie z dokonanymi zgłoszeniami do ubezpieczeń z kodem 0590 00 oraz złożonymi w dniu 29 czerwca 2020 r. dokumentami rozliczeniowymi,

4. art. 15zzzzzn2 ust. 2 pkt 2 i ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C0VID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm., zwana dalej także ustawą COVID19), poprzez brak jego zastosowania w okolicznościach to uzasadniających,

5. naruszenie art. 123 u.s.u.s. w zw. z art. 180 i art. 7, art. 7a, art. 8 §1, art. 9, art. 10 §1, art. 12 §1, art. 61 §1 i 4, art. 77 k.p.a. poprzez naruszenie zasad ogólnych w toku prowadzonego postępowania, mających wpływ na podjęte rozstrzygnięcie.

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że obowiązująca w okresie od 01-12/2019 podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe wynosi 675,00 zł, a od 01-05/2020 wynosi 2091,19 zł, względnie uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy organowi do ponownego rozpoznania (k. 3-6)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Pozwany złożył także wniosek o zasądzenie na rzecz organu kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych (k. 8-9).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. C. z zawodu jest radcą prawnym i prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Z tego tytułu od 01 grudnia 2016 r. jest zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Początkowo, do 30 listopada 2018 r. ubezpieczona korzystała z możliwości opłacenia preferencyjnych składek obliczonych od podstawy nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. W grudniu 2018 r. podstawę wymiaru składek stanowiła kwota nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Okoliczności bezsporne

W dniach 07 stycznia 2019 r. i 24 lutego 2020 r. ubezpieczona dokonała zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej z kodem tytułu ubezpieczenia 0 590 00 tj. jako osoba korzystająca z możliwości opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne liczonych od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Ubezpieczona nie złożyła deklaracji (...) za 2018 r. do dnia 11 lutego 2019 r., ani też (...) za 2019 r. do 10 marca 2020 r.

Deklarację (...) za 2019 r. J. C. złożyła dopiero w dniu 29 czerwca 2020 r.

Okoliczności bezsporne

Przychody ubezpieczonej w 2018 r. i 2019 r. nie przekraczały 120.000 zł

Dowód: zeznania ubezpieczonej k. 45-46 wraz z nagraniem k. 47

Ubezpieczona korzysta z usług biura księgowego, jednak niektórych czynności związanych z ubezpieczeniami społecznymi dokonuje samodzielnie np. opłaca składki. Ubezpieczona poinformowała księgową, że zamierza skorzystać z małego ZUS-u, ale nie pytała o szczegóły. W 2019 r. i 2020 r. J. C. udała się osobiście do ZUS, gdzie pracownik pomógł wypełnić jej dokumenty zgłoszeniowe. Nie otrzymała wówczas informacji o konieczności złożenia również deklaracji (...).

W okresie od stycznia 2019 r. do maja 2020 r. ubezpieczona opłaciła składki od przychodu/dochodu uzyskiwanego z prowadzonej działalności gospodarczej.

Dowód: zeznania ubezpieczonej k. 40-41 protokół elektroniczny k. 42

Pismem z dnia 13 grudnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował ubezpieczoną m.in. o tym, że w związku z tym, że dokumenty rozliczające składki ZUS DRA za okres od stycznia 2019 r. do maja 2020 r. zostały złożone 29 czerwca 2020 r. tj. po terminie, może skorzystać z „małego ZUS-u plus” dopiero od czerwca 2020 r. i winna złożyć w tym celu korekty dokumentów rozliczeniowych, w tym za okres od stycznia do grudnia 2019 r. winna wskazać podstawy wymiaru składek w wysokości 2.859 zł, natomiast od stycznia do maja 2020 r. w wymości 3.136,20 zł oraz informację o rocznym przychodzie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (ZUS DRA cz. II) uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym. Jednocześnie organ poinformował, iż niezłożenie w/w dokumentów będzie skutkowało sporządzeniem ich z urzędu.

Pismem z dnia 27 grudnia 2021 r. ubezpieczona poinformowała organ , iż w jej ocenie brak jest podstaw do złożenia dokumentów wskazanych w w/w piśmie i złożyła wniosek o dokonanie korekty wymiaru składek do wysokości wynikającej ze złożonych deklaracji rozliczeniowych. Stanowisko to ubezpieczona podtrzymała w piśmie z dnia 07 marca 2022 r.

W dniu 03 czerwca 2022 r. ubezpieczona złożyła wniosek o wydanie decyzji i okresach podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz podstaw wymiaru składek za okres od stycznia do maja 2020 r. w realizacji którego, w dniu 01 sierpnia 2022 r. organ rentowy wydał decyzję zaskarżoną w niniejszej sprawie.

Okoliczności bezsporne nadto akta ZUS (karty nienumerowane) - pismo ZUS z 13.12.2021 r., pisma ubezpieczonej z 27.12.2021 r. i 07.03.2022 r., wniosek z 03.06.2022 r., decyzja z 01.08.2022 r.

Sąd zważył co następuje:

Stan faktyczny w sprawie zasadniczo był bezsporny między stronami, ponadto znajdował potwierdzenie w dokumentach zgromadzonych w aktach ZUS, aktach sprawy i zeznaniach ubezpieczonej.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Zeznania J. C. Sąd uznał za wiarygodne. Zeznania te były spójne, logiczne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym.

Odwołanie ubezpieczonej, w świetle ustalonego stanu faktycznego i obowiązujących przepisów prawa, nie zasługiwało na uwzględnienie.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół kwestii, czy ubezpieczona dopełniła wszystkich wymogów skorzystania z ulgi przewidzianej w art. 18c ustawy z dnia 13 października 1998 r., o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 j.t. ze zm.), dalej: ustawa systemowa tj. tzw. małego ZUS plus w okresie od stycznia 2019 r. do maja 2020 r.

Art. 18c ustawy systemowej w brzemieniu obowiązującym do dnia 31 stycznia 2020 r. przewidywał, że najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. Ulgę tę określano jako tzw. "Mały ZUS".

W dniu 1 lutego 2020 r. weszła w życie zmiana do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadzona ustawą z 12 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej - Dz. U. poz. 2550 - dalej "ustawa zmieniająca". Na podstawie art. 1 pkt 3 ustawy zmieniającej, art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczący najniższej podstawy wymiaru składek otrzymał inne brzmienie. Od dnia 1 lutego 2020 r. dotychczasowy program "Mały ZUS" zastąpiono nowym programem tzw. "Mały ZUS PLUS" przeznaczonym dla przedsiębiorców, którzy osiągnęli w 2019 r. przychód nieprzekraczający 120 tysięcy złotych. W programie tym wysokość składki uzależniono od wysokości uzyskanego dochodu (a nie przychodu jak w Mały ZUS).

Według art. 18c ust. 1 ustawy systemowej obowiązującego od dnia 1 lutego 2020 r., podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej "dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej", uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

W art. 18c ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazano przy tym, że ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności, uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w:

1) imiennym raporcie miesięcznym albo

2) w deklaracji rozliczeniowej - w przypadku, o którym mowa w art. 47 ust. 2 - składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

Na mocy art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym w okresie objętym sporem, płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż do 10 dnia następnego miesiąca - dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie. Płatnik składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie, przysyła jedynie deklarację rozliczeniową (art. 47 ust. 2).

W art. 47 ust. 2g ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazano przy tym, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, opłacające składki wyłącznie za siebie lub osoby z nimi współpracujące i ustalające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc po złożeniu deklaracji rozliczeniowej za pierwszy pełny miesiąc, do końca roku kalendarzowego, na który ustaliły tę podstawę. Osoby te obowiązane są do złożenia deklaracji rozliczeniowej za pierwszy miesiąc prowadzenia działalności gospodarczej każdego kolejnego roku, na który ustaliły podstawę wymiaru składek na podstawie art. 18c.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy zmieniającej, ubezpieczony, który na 2020 r. ustalał najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym po wejściu w życie niniejszej ustawy ustala podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą bez złożenia zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 36 ust. 14 ustawy zmienianej w art. 1.

Stosownie do art. 4 ust. 2 ustawy zmieniająca, ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje:

1) informację, o której mowa w art. 18c ust. 9 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym odpowiednio w imiennym raporcie miesięcznym albo w deklaracji rozliczeniowej, składanych za styczeń 2020 r., oraz

2) informację, o której mowa w art. 18c ust. 9 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą odpowiednio w imiennym raporcie miesięcznym albo w deklaracji rozliczeniowej, składanych za luty 2020 r.

- w terminach określonych w art. 47 ust. 1 pkt 1 lub 3 ustawy zmienianej w art. 1.

Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy zmieniającej, ubezpieczony, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy zmienianej w art. 1, który ustala na 2020 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą i:

1) przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w sposób inny niż określony w art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, zawiadamia Zakład Ubezpieczeń Społecznych o zmianie danych dotyczących tytułu ubezpieczenia przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 14 ustawy zmienianej w art. 1, zawierającego prawidłowe dane,

2) rozpoczął lub wznowił prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w lutym 2020 r., dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 4b ustawy zmienianej w art. 1 - w terminie do końca lutego 2020 r.

Przepisy ubezpieczeń społecznych ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno się więc stosować do nich wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej, jeśli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych.

W świetle obowiązujących regulacji prawnych brak jest podstaw do przyjęcia, że już samo złożenie przez ubezpieczoną w dniach 07 stycznia 2019 r. i 24 lutego 2020 r. druków zgłoszenia do ubezpieczeń z kodem 00 5900 00 nie jest wystarczające dla przyjęcia, że ubezpieczona spełniła przesłanki do skorzystania z ulgi przewidzianej w art. 18c ustawy systemowej. Nie można bowiem pomijać tego, że w przypadku osób spełniających przesłanki do skorzystania z ulgi określonej w art. 18c w art. 18c ust. 9 przewidziano obowiązek przekazywania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych informacji o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy.

Według Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę z wyżej przytoczonych przepisów wynika, że zdarzeniem powodującym powstanie prawa do ubezpieczenia na zasadach określonych w art. 18c ustawy jest dopiero terminowe przekazanie informacji o rocznym dochodzie wraz z deklaracją rozliczeniową o której mowa w art. 18c ust. 9, które to zdarzenia mają charakter konstytutywny do uzyskania uprawnienia o których mowa w art. 18c ust. 1 ustawy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 16 października 2020 r. III AUa 452/20). Dane te są bowiem dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych niezbędne dla celów weryfikacji prawidłowości obliczania wysokości składek ubezpieczeniowych w ramach programu "Mały ZUS PLUS". Niewywiązanie się z tego obowiązku będzie oznaczało dokonanie przez Zakład miesięcznego wymiaru składek za poprzedni rok kalendarzowy w oparciu o podstawę wymiaru składek ustaloną na zasadach określonych w art. 18 ust. 8.

Tym samym, ubezpieczona chcąc skorzystać z ulgi określonej w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tj. tzw. "małego ZUS PLUS" była obowiązana nie tylko dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z kodem 00 5900 00, ale także do przekazania deklaracji rozliczeniowej, o której mowa w art. 18c ust. 9 ustawy systemowej ((...)). W odniesieniu do odwołującej się oznacza to, że powinno to nastąpić za miesiąc styczeń 2019 r. do dnia 11 lutego 2019 r. oraz za luty 2020 r. do 10 marca 2020 r.

Poza sporem pozostawało, że co prawda deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA z kodem 5900 00 za okres styczeń 2019 r. i luty 2020 z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne ustaloną od przychodu/dochodu ubezpieczona złożyła w ustawowym terminie tj. odpowiedni w dniu 07 stycznia 2019 r. oraz 24 lutego 2020 r., to deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA cz. II dla osoby fizycznej wykonującej działalność gospodarczą na mniejszą skalę, która korzysta z obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne i opłaca składki wyłącznie za siebie ubezpieczona złożyła dopiero w dniu 29 czerwca 2020 r.

Wobec nieprzesłania przez ubezpieczoną pierwszej deklaracji rozliczeniowej po przystąpieniu do ulgi organ rentowy prawidłowo w trybie art. 18c w związku z art. 18 ust. 8a ustawy systemowej przyjął ostatnio zadeklarowaną przez ubezpieczoną podstawę wymiaru składek tj. kwotę z ostatniej deklaracji rozliczeniowej dotyczącej działalności gospodarczej wynoszącą 2.859 zł w okresie od stycznia do grudnia 2019 r. oraz 3.136,20 zł od stycznia do maja 2020 r.

Odnosząc się do zarzutów i argumentacji skarżącej, w ocenie Sądu art. 48 ust. 2 ustawy systemowej, nie ma zastosowania w niemniejszej sprawie. Jest to przepis, który przewiduje rozwiązanie na wypadek niewywiązania się płatnika składek z obowiązku złożenia deklaracji rozliczeniowej w terminie. Z celu tego przepisu wynika więc, że dotyczy bieżącego realizowania przez ubezpieczonych obowiązków, wynikających z podlegania konkretnemu ubezpieczeniu społecznemu. A zatem, przepis ten może być wykorzystany jedynie w przebiegu istniejącego ubezpieczenia. Przepis ten nie będzie mógł być zastosowany do podmiotu, który dopiero "tworzy" ubezpieczenie, bądź zmienia tytuł podlegania ubezpieczeniom. Nie można, bowiem rozliczać z obowiązku ubezpieczeniowego podmiotu, który dopiero zgłosił się do ubezpieczenia. Tym samyn, przepis ten odnosi się jedynie do możliwości korekty w razie niezłożenia kolejnej deklaracji rozliczeniowej i nie znajduje zastosowania do osób, które nie mają jeszcze ustalonej kwoty podstawy wymiaru składek w ramach ulgi z art. 18c wymienionej ustawy tzw. "Mały Zus plus" właśnie z uwagi na niezłożenie w terminie pierwszej, kształtującej tytuł ubezpieczenia deklaracji rozliczeniowej (tak: wyrok SA w Szczecinie z 27.01.2022 r. III AUa 309/21 LEX nr 3436399).

Odwołująca zarzuciła także niezastosowanie art. 15zzzzzn2 ust. 2 pkt 2 i ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.), jednak i ten zarzut należy uznać za chybiony. Zgodnie ze wskazanym przepisem w przypadku stwierdzenia uchybienia przez stronę w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki, organ administracji publicznej zawiadamia stronę o uchybieniu terminu. W zawiadomieniu, o którym mowa w ust. 1, organ administracji publicznej wyznacza stronie termin 30 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu.

W tym zakresie wskazać należy, iż po pierwsze – jak sama skarżąca wskazuje - ma on zastosowanie do stanów faktycznych z okresu po 20 marca 2020 r., po drugie trudno uznać złożenie przez ubezpieczoną deklaracji w czerwcu 2020 r. za uchybienie terminie w rozumieniu powyższego przepisu. To od płatnika zależy bowiem czy i kiedy przystąpi do ubezpieczeń z niższą podstawą wymiaru składek, jednak w tym zakresie wymagane jest podjęcie konkretnych i obligatoryjnych czynności, które pozwolą ustalić uprawnienie do takiego sposobu naliczania składek. Poza tym skarżąca nie wskazała przy tym aby zachodziły przeszkody we wcześniejszym zgłoszeniu deklaracji (...) znajdujące źródło w stanie epidemii COVID-19.

Sąd nie dopatrzył się także naruszenia przepisów k.p.a. Należy bowiem mieć na uwadze, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych postępowanie sądowe nie stanowi prostej kontynuacji postępowania administracyjnego, bowiem nadal tylko w wyjątkowych wypadkach kontrola sądowa decyzji organu rentowego przeprowadzana jest przez pryzmat przepisów k.p.a. Zgodnie z art. 180 § 1 k.p.a. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy k.p.a., chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Jak stanowi art. 181 k.p.a., organy odwoławcze właściwe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych określają przepisy odrębne; do postępowania przed tymi organami stosuje się odpowiednio przepis art. 180 § 1 k.p.a. Treść tego przepisu z jednej strony oznacza przyznanie pierwszeństwa przepisom szczególnym, z drugiej zaś wskazuje, że postępowanie odwoławcze toczy się, poprzez zastosowanie art. 83 ust. 2 ustawy systemowej, na zasadach i w trybie określonym w k.p.c. Tym samym przepisy k.p.a. stosuje się tylko wtedy, gdy określonej kwestii nie normują przepisy szczególne. Od momentu wniesienia odwołania do sądu rozpoznawana sprawa staje się sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu wedle reguł właściwych dla tej kategorii, którego zasadność ocenia się na podstawie przepisów prawa materialnego. Postępowanie sądowe skupia się zatem na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 czerwca 2018 r., III AUa 1881/17, Lex nr 2940124).

W art. 83a ustawy systemowej wyrażona została właściwa sprawom ubezpieczeniowym zasada "względnej ostateczności" decyzji po to, by zmiany w decyzjach mogły następować w trybie "maksymalnie uproszczonym". Natomiast już na sądowej drodze, korzystając z przewidzianych w procedurze cywilnej środków, strony uzyskują możliwość pełnego (co do istoty) wyjaśnienia wszystkich spornych kwestii, tak w zakresie faktów, jak i prawa. Rozpoznanie i rozstrzygnięcie o zasadności lub niezasadności decyzji następuje według przepisów k.p.c. Nie oznacza to oczywiście, że sąd ubezpieczeń nie ocenia spornej decyzji z punktu widzenia jej wadliwości, o której mowa w art. 156 § 1 k.p.a. W szczególności rozpoznaniu podlega to, czy zaskarżona decyzja jest zgodna z przepisami prawa materialnego. Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego jasno wynika, że sąd ubezpieczeń społecznych może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r., III CZP 53/84, OSNCP 1985/5-6/65), jako przedmiotu odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje jednak tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego tylko postępowania. Należy uznać, że powyższa teza, z uwzględnieniem możliwości uchylenia decyzji przez sąd I instancji, jaką daje art. 447(14) § 2(1) k.p.c., nadal pozostaje aktualna.

Z powyższego wynika, że sąd ubezpieczeń społecznych co do zasady nadal powinien dostrzegać wady decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania, a więc gdy decyzja taka została wydana przez organ niepowołany lub w zakresie przedmiotu orzeczenia bez jakiejkolwiek podstawy w obowiązującym prawie materialnym, względnie z oczywistym naruszeniem reguł postępowania administracyjnego, a ich naprawienie w postępowaniu sądowym nie jest możliwe. W takich przypadkach decyzja jest bowiem bezwzględnie nieważna (nieistniejąca prawnie) i nie wywołuje skutków prawnych. Niemniej jednak zaskarżona w niniejszym postepowaniu decyzje z dnia 01 sierpnia 2022 r., w ocenie Sądu, takich wad nie posiada.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy, opierając się na treści art. 477(14) § 1 k.p.c. oddalił odwołanie J. C. o czym orzekł w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2 sentencji, na podstawie art. 98 §1 k.p.c., to jest w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, w którym przyjmuje się, że w przypadku, gdy przedmiotem sporu nie jest wysokość zobowiązania składkowego, ale wysokość samej podstawy wymiaru - wartość przedmiotu sporu stanowi różnica między zadeklarowaną przez płatnika składek podstawą wymiaru składek, a podstawą wymiaru należną według organu rentowego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2012 r., II UK 312/11, LEX nr 1235842 i z dnia 8 listopada 2013 r., II UZ 61/13, LEX nr 1396417, a także z dnia 6 marca 2019 r., II UZ 1/19, LEX nr 2629832).

Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w uchwale z dnia 20 lipca 2016 r., III UZP 2/16, mającej moc zasady prawnej, przesądził już ostatecznie o słuszności przyjętego wcześniej przez sądy sposobu ustalania należnych kosztów w tego typu sprawach. Uchwała ta została wprawdzie podjęta na gruncie obowiązujących wówczas rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z 2002 r. i przed zmianą przepisów dotyczącą określenia wysokości należnych kosztów zastępstwa procesowego w sprawach o objęcie ubezpieczeniem społecznym, które obecnie określone są stawką stałą, jednakże aktualność zachowały rozważania Sądu Najwyższego odnoszące się do kwestii spraw, w których przedmiotem sporu jest bądź to wysokość samych składek na ubezpieczenie społeczne, bądź (jak w tym przypadku) wysokość podstawy wymiaru składek. Sąd Najwyższy wprost bowiem wskazał, że w sprawach dotyczących wymiaru składki, minimalne stawki wynagrodzenia pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym (także adwokatem) powinny być ustalane z uwzględnieniem wartości przedmiotu sprawy (wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia), zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w odpowiednich przepisach kolejnych rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości, regulujących kwestię należnych opłat za czynności radców prawnych/adwokatów. Przepisy te mają bowiem niewątpliwie zastosowanie także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, co wynika choćby z tytułu rozdziału, w którym zostały umieszczone.

Mając na względzie powyższe oraz wskazaną przez stronę pozwaną wartość przedmiotu sporu 9.705 (k. 8), Sąd zasądził od skarżącej na rzecz organu rentowego kwotę 1800 zł, odpowiadającą stawce minimalnej wynikającej z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 j.t.)

Sędzia Joanna Wojnicka – Blicharz

Sygn. akt VII U 3700/22

ZARZĄDZENIE