Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Ministerstwo Sprawiedliwości Wydział Międzynarodowych Postępowań Rodzinnych działający jako organ centralny wyznaczony w myśl art. 6 Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 .10.1980 roku przesłał w dniu 4 kwietnia 2024 roku otrzymany za pośrednictwem białorusińskiego organu centralnego wniosek S. S. sporządzony w trybie Konwencji o powrót małoletniego J. S. do miejsca stałego pobytu w Białorusi, podając, iż obecne małoletni przebywa z matką I. N. w B. przy ulicy (...).

(wniosek k. 3)

W odpowiedzi na wniosek z dnia 7 maja 2024 roku uczestniczka I. N. działając przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o jego oddalenie.

W uzasadnieniu swojego stanowiska uczestniczka podniosła, iż w jej ocenie przedmiotowy wniosek złożony został instrumentalnie w celu uzyskania korzyści majątkowych. Ma on bowiem na celu zmuszenie byłej małżonki do zrzeczenia się na jego rzecz swojego udziału we współwłasności mieszkania położonego w M.. Co więcej uczestniczka wskazała, że wyjazd małoletniego z Białorusi nastąpił z poszanowaniem regulacji wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego w Mińsku z dnia 3 sierpnia 2022 roku. Uczestniczka sprawująca bezpośrednią opiekę nad synem miała bowiem prawo do wyjazdu z dzieckiem bez uprzednio uzyskanej zgody ojca małoletniego. Niemniej jednak w styczniu 2023 roku po ustaleniu sądownie miejsca pobyty przy matce zakomunikowała ona ojcu dziecka o planowanej zmianie miejsca zamieszkania, a sam wnioskodawca nie był temu przeciwny. Uczestniczka podkreśliła również, że nie zakłóca komunikacji między synem a ojcem. Komunikacja ta i kontakty nie były i nie są wykonywane z uwagi na brak inicjatywy przez wnioskodawcę. Co istotne letni ma swój telefon komórkowy i gdy zdecyduje się zadzwonić małoletniej nie chce z nim rozmawiać i po prostu nie odbiera. W ocenie uczestniczki zasadnym było również wskazanie istnienia dużego ryzyka, że powrót małoletniego na Białoruś naraziłby go na ryzyko uszczerbku na zdrowiu fizycznym lub psychicznym był w inny sposób naraziłby go na warunki nie do zniesienia. Uczestniczka przywołała, iż w trakcie pożycia małżeńskiego wnioskodawca używał względem niej przemocy fizycznej, a gdy byli w trakcie rozwodu pobił ją w obecności małoletniego. Okoliczność ta miała bardzo silne negatywne następstwa w rozwoju chłopca.

(odpowiedź na wniosek k. 72)

Na posiedzeniu Sądu przeprowadzonym w dniu 19 czerwca 2024 roku pełnomocnicy stron przedstawili ostateczne stanowisko w sprawie. Wnioskodawca żądał uznania za bezprawne uprowadzenie i zatrzymanie w dniu 23 stycznia 2023 roku dziecka stron z Republiki Białorusi na teren Rzeczypospolitej Polskiej z jednoczesnym nakazaniem niezwłocznego wydania dziecka i jego powrotu do miejsca stałego pobytu w Białorusi. Alternatywnie w przypadku uznania braku przesłanek do nakazania małoletniemu powrotu do Białorusi wnioskodawca żądał ochrony skutecznego wykonywania prawa do odwiedzin poprzez zobowiązanie matki dziecka do umożliwienia ojcu kontaktu z dzieckiem na warunkach ustalonych prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonu Sowieckiego w M. z dnia 3 sierpnia 2022 r tj.

a.  w każdy drugi i czwarty piątek miesiąca ojciec zabierać będzie syna z miejsce zamieszkania jego matki o godzinie 18:30 i będzie odprowadzał syna w każdą drugą i czwartą niedzielę miesiąca do miejsca zamieszkania o godzinie 19:00, za zgodą uczestnictwa wydarzeniach kulturowo rozrywkowych, masowych wydarzeniach o charakterze zdrowotnym dla dzieci i przebywania w miejscach publicznych,

b.  w każdy czwartek miesiąca ojciec zabiera syna z miejsca zamieszkania jego matki o godzinie 18:30 i odprowadza syna do miejsca jego zamieszkania o godzinie 20:30, za zgodą uczestnictwa wydarzeniach kulturowo rozrywkowych, masowych wydarzeniach o charakterze zdrowotnym dla dzieci i przebywania w miejscach publicznych,

c.  w dniu 23 maja każdego roku ojciec zabierać będzie syna z miejsca zamieszkania jego matki o godzinie 10:00 i odprowadzać na do miejsca jego zamieszkania o godzinie 20:00 jeżeli dzień ten będzie dniem wolnym lub 18:30 do godziny 20:30 i wyżej wskazany dzień jest dniem powszednim, za zgodą uczestnictwa wydarzeniach kulturowo rozrywkowych, masowych wydarzeniach o charakterze zdrowotnym dla dzieci i przebywania w miejscach publicznych,

d.  w każdym parzystym roku prawosławne Boże Narodzenie ojciec będzie zabierał syna z miejsca zamieszkania jego matki o godzinie 10:00 i odprowadzał do miejsce jego zamieszkania o godzinie 19:00, za zgodą uczestnictwa wydarzeniach kulturowo rozrywkowych, masowych wydarzeniach o charakterze zdrowotnym dla dzieci i przebywania w miejscach publicznych,

e.  w każdym parze z tym roku w dniu 31 grudnia ojciec będzie zabierał syna z miejsca zamieszkania jego matki o godzinie 18:30 i odprowadzał syna do miejsca jego zamieszkania w dniu 2 stycznia o godzinie 17:00, za zgodą uczestnictwa wydarzeniach kulturowo rozrywkowych, masowych wydarzeniach o charakterze zdrowotnym dla dzieci i przebywania w miejscach publicznych,

f.  w okresie letnich wakacji każdego roku ojciec spędzi z małoletnim synem nie mniej niż 21 dni kalendarzowych bez obecności matki, za zgodą uczestnictwa wydarzeniach kulturowo rozrywkowych, masowych wydarzeniach o charakterze zdrowotnym dla dzieci i przebywania w miejscach publicznych,

g.  codziennie ojciec będzie miał prawo do kontaktu z synem za pośrednictwem łączności telefonicznej.

Uczestniczka podtrzymała dotychczasowe stanowisko wnosząc o oddalenie żądań strony przeciwnej. Przedstawiciel Prokuratury Okręgowej w Gdańsku przystał na stanowisko uczestniczki wnosząc o oddalenie wniosku w całości.

(protokół rozprawy k. 437 – zapis protokołu rozprawy k. 440)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

Małoletni J. S. jest dziewięcioletnim chłopcem urodzonym na terenie Białorusi w trakcie pożycia małżeńskiego I. N. i S. S.. Z uwagi na toczące się postępowanie rozwodowe między stronami właściwy Sąd w Mińsku podjął się również rozstrzygnięcia w kwestii sytuacji opiekuńczo-wychowawczej małoletniego J.. Zgodnie z wyrokiem Sądu w Mińsku z dnia 3 sierpnia 2022 roku uczestniczka ma prawo wywieść syna stron zagranicę i nie wymaga to uprzednio uzyskanej zgody ojca chłopca. Tamtejszy Sąd orzekł również, że miejscem pobytu małoletniego J. jest miejsce zamieszkania jego matki.

W dniu 23 stycznia 2023 roku uczestniczka wraz z jej obecnym mężem, dorosłym już synem i małoletnim J. przekroczyli granicę polsko-białoruską osiedlając się na terenie Polski. Przed wyjazdem uczestniczki z małoletnim powiadomiła ona organ centralny o swoim wyjeździe, miejscu docelowym, ramach czasowych swojego wyjazdu uzależnionych od podjętego zatrudnienia i o nowym miejscu realizowania kontaktów syna z ojcem. Od tego czasu małoletni podejmuje naukę w polskiej placówce oświatowej, przynależy do polskiej placówki zdrowia. Jego centrum życiowe ulokowane jest obecnie w Polsce, gdzie nawiązuje on bliskie relacje z rówieśnikami. Małoletni chwali sobie pobyt na terenie Polski i nie chce wracać na Białoruś.

W trakcie przedmiotowego postępowania wnioskodawca zainicjowała na terenie Białorusi postępowanie o zmianę trybu wyjazdu małoletniego J. z terytorium Białorusi. Decyzją z dnia 18 czerwca 2024 roku Sąd w związku z rozpoznawanym przez Sąd w Polsce spór wynikający z Konwencji zdecydował się na podjęcie środków zabezpieczających ograniczając wyjazdy małoletniego J. z Białorusi.

Małoletni J. jest chętny na realizację kontaktów z ojcem. Pamięta zdarzenie, kiedy to w czerwcu 2024 roku ojciec wspólnie z jego pełnomocnikiem przyjechali do jego miejsca zamieszkania, a spotkanie było przez nich nagrywane. Ojciec nie przywitał się wówczas z synem, tylko zwrócił się do uczestniczki „oddaj mi mojego syna”. Miało miejsce również zdarzenie, kiedy ojciec przyjechał do niego w asyście policji, ale małoletni przestraszył się i odmówił kontaktu z nim. W miejscu zamieszkania małoletniego w dniu 15 czerwca 2026 roku doszło do interwencji policji, w trakcie której wnioskodawca usiłował spotkać się z synem. Z uwagi na agresywną postawę wnioskodawcy – uderzanie pięścią w drzwi i nagrywanie obecny małżonek uczestniczki wezwał patrol Policji. Po przybyciu funkcjonariuszy na interwencję wnioskodawca został powiadomiony o możliwości dochodzenia swoich roszczeń na gruncie przepisów cywilnoprawnych oraz o niezasadności jego przebywania na posesji mieszkalnej uczestniczki bez jej zgody.

(dowód: orzeczenie k. 26-verte 30, orzeczenie k. 33, wysłuchanie stron k. 139 – zapis protokołu rozprawy k. 141, sprawozdanie k. 147, pismo procesowe k. 151, korespondencja k. 264, zeznanie S. A. k. 291-verte 292 – zapis protokołu rozprawy k. 293, notatka k. 340, zeznanie wnioskodawcy k. 437-verte 438 – zapis protokołu rozprawy k. 440, zeznanie uczestniczki k. 438-verte 439 – zapis protokołu rozprawy k. 440, postanowienie k. 447, pismo procesowe k. 461, ksero k. 22)

Sąd zważył, co następuje

Celem postępowania zainicjowanego na podstawie konwencji z dnia 25 października 1980r. o cywilnych aspektach uprowadzenia dziecka za granicę (Dz. U. z 1995 r. Nr 108, poz. 528) jest spowodowanie powrotu dziecka do kraju, w którym znajdowało się poprzednio jego centrum życiowe.

Zgodnie z art. 11 konwencji władze sądowe lub administracyjne każdego Umawiającego się Państwa powinny podejmować niezwłoczne działania w celu powrotu dziecka.

Zgodnie z artykułem 3 powołanej wyżej Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z dnia 25.10.1980-r, uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka uznane będzie za bezprawne, jeżeli:

a) nastąpiło naruszenie prawa do opieki przyznanego określonej osobie, instytucji lub innej organizacji, wykonywanego wspólnie lub indywidualnie, na mocy ustawodawstwa państwa, w którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem oraz

b) w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawa te były skutecznie wykonywane wspólnie lub indywidualnie albo były tak wykonywane, gdyby nie nastąpiło uprowadzenie lub zatrzymanie.

Prawo do opieki określone w punkcie a) może wynikać w szczególności z mocy samego prawa, z orzeczenia sądowego lub administracyjnego albo z ugody mającej moc prawną w świetle przepisów ustawodawstwa tego państwa.

Artykuł 4 Konwencji mówi, że Konwencje stosuje się do każdego dziecka, które miało miejsce stałego pobytu w umawiającym się państwie bezpośrednio przed naruszeniem praw do opieki lub odwiedzin (…). Zgodnie z artykułem 13 Konwencji, bez względu na postanowienia artykułu poprzedzającego, władza sądowa lub administracyjna państwa wezwanego nie jest obowiązana zarządzić wydanie dziecka, jeżeli osoba, instytucja lub organizacja sprzeciwiająca się wydaniu dziecka wykaże, że:

a)osoba, instytucja lub organizacja opiekująca się dzieckiem faktycznie nie wykonywała prawa do opieki w czasie uprowadzenia lub zatrzymania albo zgodziła się lub później wyraziła zgodę na uprowadzenie lub zatrzymanie; lub

b) istnieje powyższe ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną
lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je w sytuacji nie do zniesienia (…)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o materiał dowodowy zebrany w sprawie,
na który składają się złożone do akt dokumenty urzędowe i prywatne, w tym kserokopie i wydruki, których prawdziwość i wiarygodność nie zostały skutecznie zakwestionowane w toku postępowania, wysłuchania stron, małoletniego J. i zeznań S. A..

Sąd weryfikując stanowisko wnioskodawcy oparł się na słuchaniu informacyjnym w trybie art. 212 k.p.c w zw. z art. 13§2 k.p.c. Sąd uznał, iż stanowisko wnioskodawcy nie jest wiarygodne, bowiem nie zostało odpowiednio poparte materiałem dowodowym. Sąd oparł się na nich w takim zakresie w jakim korelowały z zeznaniami uczestniczki i wzajemnie się uzupełniały.

Zeznania uczestniczki znalazły natomiast uznanie Sądu, ponieważ ich treść była logiczna, nie stawała w sprzeczności z ustalonym przez Sąd stanem faktycznym sprawy.

Stosownie do art. 2161§1 k.p.c. Sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. W kontekście przedmiotowego rozstrzygnięcia Sąd zdecydował się wysłuchać stanowisko małoletniego J. celem ustalenia jego obecnej sytuacji wychowawczej i okoliczności jego wyjazdu z dotychczasowego miejsca zamieszkania na Białorusi.

Sąd weryfikując stanowisko stron oparł się również na zeznaniach S. A., które w ocenie Sadu były wiarygodne i odpowiadały ustalonemu przez Sąd stanowi faktycznemu przedmiotowej sprawy.

Na kanwie niniejszego postępowania wnioskodawca żądał powrotu małoletniego J. do Białorusi powołując się na przepisy Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę. Uczestniczka wniosła natomiast o oddalenie wniosku wnioskodawcy wskazując, iż wyjazd do Polski i pozostanie na jej terenie było zgodne z prawem.

Analiza materiału dowodowego przedmiotowej sprawy dała podstawę do uznania, iż w dniu 23 stycznia 2023 roku uczestniczka wspólnie z małoletnim synem stron J. przekroczyła granicę polsko-białoruską. Zgromadzony materiał dowodowym nie dał jednoznacznej odpowiedzi czy wnioskodawca wiedział o zamiarach byłej małżonki i czy wyraził na niego uprzedniej zgody. Niezaprzeczalnie wyjazd małoletniego J. odbył się jednak zgodnie z uprzednio wydanym przez Sąd w Mińsku wyrokiem. Zgodnie z decyzją tamtejszego Sądu miejscem pobytu małoletniego J. miało być każde miejsce zamieszkania jego matki. Co najistotniejsze matka małoletniego miała prawo do opuszczenia terytorium Białorusi wspólnie z małoletnim synem bez wymaganej uprzednio zgody jego ojca. W świetle przytoczonego orzeczenia uznać należało, że wyjazd J. z matką w dniu 23 stycznia 2023 roku nie nosi znamion uprowadzenia, a tym bardziej zatrzymania małoletniego na terytorium Polski. Uczestniczka skorzystała bowiem z nadanego mu przez Sad w Mińsku prawa rozporządzania powierzoną jej władzą rodzicielską nad synem. Z uwagi na powyższe uznać należało, że uczestniczka wywożąc syna do Polski działała w granicach przysługującego jej prawa.

W trakcie toczącego się postepowania wnioskodawca podniósł, iż po opuszczeniu przez dziecka terytorium Białorusi zainicjował on postępowanie sadowe zmieniające dotychczasowy tryb wyjazdu dziecka zagranicę. Decyzją z dnia 18 czerwca 2024 roku Sąd w związku z rozpoznawanym przez Sąd w Polsce spór wynikający z Konwencji zdecydował się na podjęcie środków zabezpieczających ograniczając wyjazdy małoletniego J. z Białorusi. Wbrew twierdzeniom wnioskodawcy rozstrzygnięcie zapadłe już po faktycznym wyjeździe małoletniego z Białorusi nie ma realnego wpływu na ostateczny kształt przedmiotowego rozstrzygnięcia. Podkreślenia w tym miejscu wymaga fakt, iż celem przedmiotowego postepowania jest ustalenie bezprawności w działaniu uczestniczki objętego jej oraz syna stron wyjazdem spoza Białorusi w dniu 23 stycznia 2023 roku. Sąd badając zasadność podniesionego przez wnioskodawcę zarzutu obowiązany był skupić swoją uwagę na okolicznościach wyjazdu dziecka poza granice kraju, nie zaś na późniejszym etapie jego pobytu na terenie Polski.

Wobec powyższych okoliczności Sąd uznał, że nie istnieją przesłanki z art. 3 Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z dnia 25.10.1980-r. (...)LEX nr 51629 CKN 1538/9, i wobec czego wniosek o nakazanie powrotu małoletniego J. do Białorusi jest całkowicie nieuzasadniony. Dlatego też Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji postanowienia.

Wskazać w tym miejscu należy, że żądaniem wnioskodawcy stanowiącym alternatywę roszczenia głównego była ochrona skutecznego wykonywania prawa do odwiedzin poprzez zobowiązanie matki dziecka do umożliwienia ojcu kontaktu z dzieckiem na warunkach ustalonych prawomocnym wyrokiem Sądu w Mińsku z dnia 3 sierpnia 2022. Wnioskodawca oparł swoje stanowisko na podstawie art. 1 b Konwencji, który stanowi, iż przedmiotem Konwencji jest zapewnienie poszanowania praw do opieki i odwiedzin określonych przez ustawodawstwo jednego Umawiającego się Państwa w innych Umawiających się Państwach.

Sąd badając zasadność stanowiska wnioskodawcy w pierwszej kolejności poddał ocenie aktualną sytuację wychowawczą małoletniego J. oraz przebieg dotychczasowych kontaktów ojca z synem. Ponad wszelką wątpliwość na kanwie przedmiotowego postępowania Sąd uznał, że nie istnieje potrzeba ustalenia odgórnej, sztywnej regulacji kontaktów małoletniego z ojcem. Podnoszone przez wnioskodawcę istnienie sporu między rodzicami małoletniego w kwestii ustalenia miejsca pobytu chłopca, nie skutkuje faktycznym brakiem kontaktów wnioskodawcy z synem. Kontakty te odbywają się nieregularnie, w sposób w dużej mierze odpowiadający żądaniu wnioskodawca. Od lutego 2023 roku do lutego 2024 roku wnioskodawca nie przyjechał do Polski celem realizacji bezpośrednich kontaktów z synem. Mimo, iż na co dzień zamieszkuje on na terenie Białorusi w tym czasie obowiązywała wydana mu wiza. Brak przeciwskazań do przekroczenia przez wnioskodawcę granicy polsko-białoruskiej świadczyć powinien o tym, że kontakty ojca z chłopcem winny być realizowanie. Wbrew możliwościom wnioskodawca przez cały rok nie zdecydował się ani na spotkanie z synem, ani też upewnienie się czy obecne miejsce jego zamieszkania zabezpiecza jego prawidłowy rozwój psychofizyczny. Sąd kierując się doświadczeniem życiowym przyjął, że wnioskodawca nie zważając na konflikt z była partnerką winien starać się do zapobieżenia alienacji małoletniego od ojca, realizując z nim kontakty, a co ważniejsze wysilając się do ich realizacji. Według Sądu prezentowana przez wnioskodawcę obrana postawa dobrego rodzica, pokrzywdzonego brakiem kontaktu z synem jest po części wynikiem jego dobrowolnych i samodzielnych decyzji. Abstrahując więc od obranej przez wnioskodawcę postawy uznać należy, że więź ojca z synem jest utrzymywana i może być przez uczestnika dalej rozwijana, nawet bez uwzględnienia jego żądania o zabezpieczenie kontaktów. Poza tym wnioskodawca ma możliwość kontaktowania się z małoletnim J. za pośrednictwem telefonu. Jak sam stwierdził realizuje taką formę kontaktu z synem, gdy „złapie sieć”.

Z uwagi na powyższe Sąd i w tym przypadku uznał, iż żądanie wnioskodawcy zasługuje na oddalenie.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w związku z art. 26 ust. 2 Konwencji, uznając jednocześnie, że każda ze stron winna ponieść koszty zastępstwa procesowego we własnym zakresie.

Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Wcisło-Szczygieł

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce uzasadnień – projekt a. M. S.;

2.  odpis orzeczenia wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron bez pouczenia, portal.

Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Wcisło-Szczygieł Gdańsk, 26.07.2024r.