Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 04 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku w I Wydziale Cywilnym

w składzie :

Przewodniczący: SSO Mariusz Bartnik

Protokolant: st. sekr. sąd. Aneta Graban

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lutego 2014 r. w Gdańsku

sprawy z powództwa B. M.

przeciwko (...) S. A. w W.

o zapłatę,

1 ) zasądza od pozwanego (...) S. A. w W.

na rzecz powódki B. M. kwotę 20.000 zł ( dwadzieścia tysięcy złotych 00/100 ) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 marca 2011 roku do dnia zapłaty,

2 ) oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3 ) umarza postępowanie w zakresie cofniętego pozwu, tj. co do kwoty 25.711,42 zł.,

4 ) zasądza od pozwanego (...) S. A. w W.

na rzecz powódki B. M. kwotę 1.020 zł ( jeden tysiąc dwadzieścia złotych 00/100 ) tytułem opłaty sądowej, kwotę 160,70 zł ( sto sześćdziesiąt złotych 70/100 ) tytułem wydatków w sprawie oraz kwotę 504 zł ( pięćset cztery złote 00/100 ) tytułem kosztów zastępstwa procesowego i w pozostałym zakresie wniosek powódki o zwrot kosztów procesu oddala,

5 ) odstępuje od obciążenia powódki kosztami procesu.

UZASADNIENIE

Powódka B. M. wniosła do Sądu Rejonowego Gdańsk - Południe w Gdańsku przeciwko pozwanemu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. pozew, domagając się zasądzenia od pozwanego kwoty 5.711,42 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 4.796,42 zł od dnia 31 marca 2011 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 915 zł od dnia 31 dnia od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty. Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych bądź według spisu kosztów - w razie jego złożenia.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, że w dniu 21 sierpnia 2009 r. na drodze nr (...)w miejscowości T. miał miejsce wypadek komunikacyjny, w którym śmierć poniósł S. M. (1) (mąż powódki). Powódka w postępowaniu przedsądowym dokonała zgłoszenia szkody pozwanemu, jak również wniosła o wypłatę na jej rzecz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, stosownego odszkodowania oraz zwrotu kosztów pogrzebu. Pozwany nie zaspokoił roszczeń powódki, ponieważ w jego ocenie w przedmiotowej sprawie wyłączną winę za wypadek ponosi mąż powódki. Powódka nie podziela jednak tego stanowiska i powołując się opinię rzeczoznawcy ds. rekonstrukcji wypadków drogowych wskazała, że S. M. (1) przyczynił się do tragicznego wypadku w 25%. W związku z tym w pozwie wnosi o zasądzenie kwoty 4.796,42 zł z tytułu kosztów pogrzebu oraz kwoty 915 zł z tytułu kosztów wykonania opinii przez rzeczoznawcę na etapie przedsądowym.

(k. 3-7)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany zarzucił, że wyłączna winę za zdarzenie ponosi zmarły S. M. (1), co potwierdziły wyniki postępowania przygotowawczego. Przedstawiona zaś przez powódkę opinia rzeczoznawcy nie ma żadnego znaczenia dla niniejszej sprawy i w żaden sposób nie może zastąpić dowodu z opinii biegłego wydanej w sprawie. Ponadto, powódka nie wykazała roszczenia co do wysokości oraz aby wszystkie wskazywane koszty miały związek z pogrzebem. Koszty prywatnej ekspertyzy nie pozostają zaś w związku z wypadkiem.

(k. 78-82)

W piśmie procesowym z dnia 17 maja 2012 r. powódka zmieniła powództwo w ten sposób, że wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 40.000 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 marca 2011 r. do dnia zapłaty, oraz kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami do dnia 31 marca 2011 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie wskazała, że pozostałe żądania pozwu pozostają bez zmian i wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych w całości. Powódka podniosła, że ze względu na swój stan zdrowia nie może podjąć zatrudnienia i jedyny dochód uzyskuje z renty. Mąż powódki prowadził zaś działalność gospodarczą w zakresie naprawy i konserwacji statków, platform i konstrukcji pływających, a tym samym przyczyniał się w znacznej mierze do utrzymania gospodarstwa domowego. Mąż powódki zajmował się również także wszelkimi remontami i naprawami w domu oraz udzielał pomocy w czynnościach życia codziennego. W konsekwencji śmierć męża spowodowała znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej powódki. Jednocześnie doszło do nagłego zerwania silnej więzi uczuciowej, co stanowiło dla powódki źródło poczucia krzywdy, lęku i stresu, co w konsekwencji spowodowało zły stan zdrowia psychicznego powódki.

(k. 208-210)

W związku z powyższym, postanowieniem z dnia 17 maja 2012 r. Sąd Rejonowy Gdańsk - Południe w Gdańsku uznał się niewłaściwym rzeczowo i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi okręgowemu w Gdańsku.

(k. 222)

Natomiast pozwany w piśmie procesowym z dnia 18 lipca 2012 r. wniósł o oddalenie rozszerzonego powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł, że dobrowolnie wypłacił powódce kwotę 22.562,19 zł, obejmującą koszty pogrzebu oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę po uwzględnieniu stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody (60%). Zdaniem pozwanego, powódka nie wykazała również roszczenia z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej zarówno co do zasady, jak i wysokości. Ponadto, należy uwzględnić świadczenia, które powódka uzyskała z innych tytułów - ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia NW. Z kolei kwota zadośćuczynienia jest rażąco wygórowana i niczym nieuzasadniona, a ewentualne odsetki mogłyby być zasądzone jedynie od dnia wyroku.

(k. 303)

W związku z zapłatą przez pozwanego kwoty 22.562,19 zł, powódka w piśmie procesowym z dnia 22 lutego 2013 r. ograniczyła powództwo do kwoty 120.000 zł w ten sposób, że wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami do dnia 31 marca 2011 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego kwoty 40.000 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 marca 2011 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie powódka cofnęła pozew w zakresie kwoty 25.711,42 zł, na co pozwany wyraził zgodę.

(k. 320-324, 326, 369).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka B. M. (ur. (...) r.) zawarła związek małżeński ze S. M. (1) w 1978 r. Pozostawali w związku małżeńskim do śmierci S. M. (1) w dniu 22 sierpnia 2009 r.

[Dowody: kopia dowodu osobistego powódki - w aktach szkody; kopia odpisu skróconego aktu małżeństwa - w aktach szkody.]

S. M. (1) prowadził działalność gospodarczą, natomiast powódka otrzymywała rentę. Z tytułu prowadzonej działalności, w 2007 r. S. M. (1) uzyskał przychód w wysokości 227.800 zł, natomiast w 2008 r. jego przychód wyniósł 217.200 zł. Przy tym powódka nie wiedziała, ile zarabia mąż. S. M. (1) nie przekazywał jej również środków pieniężnych na utrzymanie i uzyskiwane dochody przeznaczał raczej na swoje cele. Z kolei powódka nie prosiła męża o pieniądze. Zdarzało się natomiast, że S. M. (1) pobierał od powódki uzyskiwane przez nią środki pieniężne.

Prowadzeniem gospodarstwa domowego zajmowała się powódka, a jej mąż wykonywał w domu prace remontowe. Małżeństwo korzystało także z pomocy syna, który załatwiał sprawy związane z opłacaniem rachunków, jak i sprawy urzędowe.

[Dowody: pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z dnia 15.04.2013 r., k. 334; w części zeznania świadka S. M. (2) utrwalone na nośniku CD, k. 385; zeznania powódki B. M. utrwalone na nośniku CD, k. 385.]

Powódka i S. M. (1) byli zasadniczo zgodnym małżeństwem. Przy czym, powódka nadużywała alkoholu, mimo że chorowała na padaczkę. W związku z tym były podejmowane próby leczenia przeciwalkoholowego i S. M. (1) starał się kontrolować spożywanie alkoholu przez powódkę. Udzielał jej również wsparcia psychicznego oraz kierował w niektórych sprawach życiowych.

[Dowody: w części zeznania świadka S. M. (2) utrwalone na nośniku CD, k. 385; zeznania powódki B. M. utrwalone na nośniku CD, k. 385.]

W dniu 21 sierpnia 2009 r., około godz. 17.35, w miejscowości T., kierujący motocyklem marki Y. nr rej. (...) - W. N., jadąc w kierunku miejscowości C. z prędkością 76,40-86,50 km/h, potrącił pieszego S. M. (1), który przekraczał jezdnię poza miejscem do tego celu wyznaczonym (w miejscu, gdzie nie ma przejścia dla pieszych) idąc od jej lewej krawędzi patrząc z kierunku ruchu pojazdu i nie obserwował prawidłowo drugiej strony drogi (jezdni po swojej prawej stronie). W wyniku potrącenia S. M. (1) doznał ciężkich uszkodzeń ciała powodujących jego śmierć w dniu 22 sierpnia 2009 r. Obydwaj uczestnicy wypadku w czasie zdarzenia byli trzeźwi. Bezpośrednią przyczyną wypadku było niezachowanie szczególnej ostrożności, nieustąpienie pierwszeństwa kierującemu motocyklem oraz wejście bezpośrednio przed nadjeżdżający motocykl pieszego oraz jazda motocykla z dala od prawej krawędzi jezdni. Przy tym kierowca motocykla dostosował prędkość jazdy do warunków panujących na drodze i organizacji ruchu. Natomiast jego technika jazdy była nieprawidłowa przez jazdę z dala od prawej krawędzi jezdni - miał możliwość uniknięcia wypadku w ten sposób, że powinien utrzymywać tor ruchu motocykla bliżej prawej krawędzi jezdni.

[Dowody: zeznania świadka E. W., k. 129-130, k. 44v akt śledztwa Ds. 2069/09; zeznania świadka J. S., k. 130-131, k. 42v akt śledztwa Ds. 2069/09; zeznania świadka W. N., k. 132; opinia pisemna biegłego sądowego J. Z. - k. 153-167, 173-174; ustne wyjaśnienia biegłego J. Z. - k. 219-222; kopia odpisu skróconego aktu zgonu - w aktach szkody; sprawozdanie z przeprowadzonych badań krwi, k. 17, 20 akt śledztwa Ds. 2069/09

W związku z powyższym zdarzeniem, Prokurator Prokuratury Rejonowej w Pruszczu Gdańskim w dniu 24 sierpnia 2009 r. postanowił wszcząć śledztwo w sprawie wypadku drogowego zaistniałego w dniu 21 sierpnia 2009 r. w miejscowości T., w wyniku którego śmierć poniósł S. M. (1), tj. o czyn z art. 177 § 2 k.k.

W wyniku przeprowadzonego postępowania, postanowieniem z dnia 26 listopada 2009 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w Pruszczu Gdańskim umorzył śledztwo w w/w sprawie.

[Dowody: postanowienie o wszczęciu śledztwa z dnia 24.08.2009 r., k. 26 akt śledztwa Ds. 2069/09; postanowienie o umorzeniu śledztwa z dnia 26.11.2009 r., k. 98 akt śledztwa Ds. 2069/09]

Po śmierci męża powódka nie była w stanie samodzielnie zająć się sprawami organizacji pogrzebu, w związku z czym w znacznej mierze pomagał jej syn S. M. (2). Jednocześnie powódka zaczęła spożywać zwiększone ilości alkoholu, częściej doprowadzając się do stanu nietrzeźwości, mimo zażywania leków na epilepsję. Zwiększyła się przy tym ilość ataków epilepsyjnych. Powódka nie podjęła jednak leczenia przeciwalkoholowego.

Przez okres 2-3 miesięcy po wypadku powódka większość czasu spędzała w domu, niewiele jadła. Następnie z pomocą syna zaczęła częściej wychodzić z domu, spotykać się ze znajomymi i jeździć do rodziny.

Od dnia 8 lutego 2013 r. powódka mieszka sama i utrzymuje się z przyznanej wcześniej renty oraz renty rodzinnej po zmarłym mężu. Korzysta również z pomocy syna S. M. (2), który odwiedza powódkę co 2-3 dzień i pomaga, m.in. w regulowaniu opłat. Obecnie powódka pogodziła się już ze śmiercią męża.

[Dowody: w części zeznania świadka S. M. (2) utrwalone na nośniku CD, k. 385; zeznania powódki B. M. utrwalone na nośniku CD, k. 385.]

U powódki występują psychologiczne następstwa organicznego uszkodzenia tkanki mózgowej CUN typowe dla procesu padaczki łączonej z wieloletnim nadużywaniem alkoholu. Występują również cechy osobowości zaburzonej o typie mieszanym. Przeważają zaburzenia socjopatyczne, wycofywanie się, unikanie. Powódkę ze zmarłym mężem łączyły więzi jej zależności od opieki męża. Pomiędzy objawami psychologicznymi powódki a śmiercią męża istnieje związek przyczynowo-skutkowy głównie w sferze nasilenia się choroby alkoholowej oraz bezradności powódki. Istnieje uszczerbek na zdrowiu w granicach 5% będący wynikiem całokształtu życia powódki i śmierci męża, która się na ten całokształt nałożyła. Istniejące objawy psychologiczne mają wpływ na obecne życie powódki, powodują nasilenie się nałogu. Rokowania na przyszłość dają małą szansę na ustąpienie objawów, jeśli powódka nie podejmie leczenia odwykowego i psychologicznego. Obecne objawy psychologiczne mogą rzutować w przyszłości na funkcjonowanie powódki w wielu obszarach życiowych. Będą obniżać jej zdolności do samodzielnej egzystencji.

[Dowód: opinia sądowo-psychologiczna dot. B. M., k. 342-344; ustne wyjaśnienia biegłej I. C. utrwalone na nośniku CD, k. 373.]

W dniu zdarzenia motocykl marki Y. o numerze rej. (...) objęty był umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) zawartą z (...)S.A. z siedzibą w W. przez W. N. i potwierdzoną polisa nr (...)

[Dowód: pismo pozwanego z dnia 06.10.2010 r., k. 11]

W dniu 28 lutego 2011 r. powódka zgłosiła pozwanemu szkodę domagając się zapłaty na jej rzecz kwoty 100.000 zł tytułem jednorazowego odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej, 250.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz kwoty 6.395,22 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu.

[Dowód: zgłoszenie szkody, k. 12-28]

W piśmie z dnia 8 marca 2011 r. pozwany odmówił spełnienia świadczenia w zakresie zgłoszonych roszczeń, podnosząc, że to poszkodowany swym nieprawidłowym zachowaniem doprowadził do wypadku.

[Dowód: pismo pozwanego z dnia 08.03.2011 r., k. 29.]

Następnie, po ponownym rozpatrzeniu roszczeń zgłoszonych w związku z wypadkiem, w piśmie z dnia 28 maja 2012 r. pozwany uznał roszczenia dotyczące kosztów pogrzebu w kwocie 6.405,47 zł oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w kwocie 50.000 zł. Jednocześnie, przyjmując przyczynienie się poszkodowanego do szkody w 60%, pozwany przyznał powódce do wypłaty kwotę 22.562,19 zł i w dniu 29 maja 2012 r. dokonał je przelewu na wskazane przez powódkę konto bankowe.

[Dowód: pismo pozwanego z dnia 28.05.2012 r., k. 305, 313.]

Sąd zważył, co następuje:

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie przeprowadzonych dowodów z zeznań świadków S. M. (2), E. W., J. S. oraz W. N., zeznań powódki B. M. w charakterze strony, opinii biegłych oraz ustnych wyjaśnień biegłych, a także dowodów z dokumentów, w tym znajdujących się w aktach szkody i aktach śledztwa prowadzonego pod sygn. Ds. 2069/09.

Ustalając sytuację majątkową i rodzinną powódki przed i po dniu 22 sierpnia 2009 r. Sąd oparł się na zeznaniach powódki B. M., świadka S. M. (2), a także dowodzie z dokumentu w postaci pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z dnia 15.04.2013 r. Przy tym w przedmiotowym zakresie Sąd oparł się przede wszystkim na relacji powódki, jako posiadającej z założenia najlepszą wiedzę o jej relacjach ze zmarłym mężem oraz jej sytuacji majątkowej i rodzinnej. W konsekwencji, Sąd nie uwzględnił jako sprzecznych z relacją powódki zeznań świadka S. M. (2) co do faktu zajmowania się przez S. M. (1) finansami, opłatami za rachunki oraz dostarczaniem powódce pieniędzy na utrzymanie.

Ustalając przebieg wypadku Sąd oparł się na dowodzie z zeznań świadków E. W., J. S. oraz W. N., które są w tej mierze zasadniczo spójne i wobec braku dowodów przeciwnych Sąd uznał je za wiarygodne. Ponadto, Sąd uwzględnił treść pisemnych opinii biegłego J. Z. oraz ustnych wyjaśnień biegłego. Źródłem dowodu jest specjalista z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych, posiadający duże doświadczenie w dziedzinie będącej przedmiotem opinii. Biegły dysponował materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy karnej Ds. 9069/09 oraz w aktach sprawy, dającym podstawę do sporządzenia opinii. Jego wywody są logiczne i zostały rzetelnie uzasadnione. Składając zaś ustne wyjaśnienia do opinii pisemnej biegły w sposób szczegółowy i wyczerpujący odniósł się do podnoszonych przez strony kwestii, w tym odpowiedział na pytania postawione w piśmie procesowym powódki z dnia 10 kwietnia 2012 r.

W ocenie Sądu zarówno sporządzone przez biegłego opinie pisemne, jak i ustne wyjaśnienia do opinii pisemnej są wiarygodne, rzetelne oraz zgodne z zasadami wiedzy fachowej. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności, które powodowałyby powstanie wątpliwości co do kompetencji czy obiektywizmu biegłego.

Oceniając z kolei wpływ śmierci S. M. (1) na zdrowie i życie powódki Sąd oparł się w pierwszym rzędzie na dowodzie z opinii biegłej psycholog oraz ustnych wyjaśnieniach do przedmiotowej opinii. Sąd ocenił je jako wiarygodne, ponieważ ich źródłem jest specjalistka z zakresu psychologii klinicznej a podstawą wydania opinii było badanie powódki. Składając zaś ustne wyjaśnienia do opinii pisemnej biegła w sposób szczegółowy i wyczerpujący odniosła się do podnoszonych przez stronę pozwaną kwestii.

W zakresie wpływu śmierci S. M. (1) na życie powódki, a także jej sytuację materialną Sąd oparł się również na dowodzie z przesłuchania powódki oraz zeznań świadka S. M. (2). Zdaniem Sądu, zeznania powódki oraz świadka zasługują zasadniczo na wiarę, ponieważ są szczere, brak w nich tendencyjności i widocznego dążenia do prezentowania stanu faktycznego zgodnie z interesem procesowym powódki.

Przebieg postępowania likwidacyjnego przed ubezpieczycielem Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów z akt szkody pozwanego, których wiarygodność i autentyczność nie były przedmiotem sporu i nie wzbudziły wątpliwości Sądu.

Fakt umorzenia śledztwa w sprawie wypadku drogowego zaistniałego w dniu 21 sierpnia 2009 r. w miejscowości T., w wyniku którego śmierć poniósł S. M. (1), tj. o czyn z art. 177 § 2 k.k., Sąd ustalił na podstawie dowodu z dokumentu urzędowego - postanowienia Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Pruszczu Gdańskim.

W ocenie Sądu, zmienione w toku procesu powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Powódka wywodzi swoje roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia z § 4 art. 446 k.c., natomiast podstawę żądania przez powódkę odszkodowania stanowi § 3 art. 446 k.c.

Przepis art. 446 k.c. stanowi, że:

§ 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

§ 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.

Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

§ 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

§ 4. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Legitymacja bierna pozwanego znajduje zaś oparcie w treści przepisów art. 822 k.c. i art. 34 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152, z późn. zm.). Zgodnie bowiem z art. 822 k.c. w zw. z art. 34 w/w ustawy, ubezpieczyciel zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania z umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeśli posiadacz lub kierujący pojazdem są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Przy tym ubezpieczeniem jest objęta odpowiedzialność cywilna wskazanych osób, które w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej wyrządziły szkodę ruchem tego pojazdu.

Podstawową przesłanką odpowiedzialności ubezpieczyciela jest zatem ustalenie, że odpowiedzialność cywilną za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia, ponosi posiadacz lub kierujący pojazdem.

Mając to na uwadze wskazać na wstępie należy, że zgodnie z art. 436 k.c.:

§ 1. Odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprzedzającym ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny.

§ 2. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych. Również tylko na zasadach ogólnych osoby te są odpowiedzialne za szkody wyrządzone tym, których przewożą z grzeczności.

Jak ustalono, S. M. (1) został potrącony przez motocykl marki Y., którym kierował W. N. gdy przekraczał jezdnię, a więc odpowiedzialność cywilną kierującego W. N. należy rozpatrywać na gruncie art. 436 § 1 k.c., odwołującego się do zasad odpowiedzialności ukształtowanych według konstrukcji art. 435 k.c., a więc na zasady ryzyka.

W ocenie Sądu, poczynione ustalenia faktyczne prowadzą do wniosku, że szkoda na osobie S. M. (1) wyrządzona została w związku z ruchem pojazdu kierowanego przez W. N., a jednocześnie brak jest podstaw do stwierdzenia, iż szkoda nastąpiła z wyłączonej winy poszkodowanego.

Bezsporne jest również, że w dniu zdarzenia pojazd kierowany przez W. N. objęty był obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...) S.A. z siedzibą w W..

Powyższe otwiera drogę dla roszczeń przewidzianych w art. 446 k.c. Warunkiem ich powstania jest bowiem to, aby uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, których następstwem jest śmierć poszkodowanego, były spowodowane czynem niedozwolonym i w oparciu o reguły rządzące odpowiedzialnością deliktową została wskazana osoba odpowiedzialna za taką szkodę.

Z art. 446 § 4 k.c. wynika, że sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie to, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2011 roku (III CSK 279/10, LEX nr 898254), ma na celu kompensację doznanej krzywdy, tj. złagodzenie cierpienia wywołanego śmiercią osoby bliskiej oraz pomoc osobie pokrzywdzonej w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym rzeczywistości. Zakresem zadośćuczynienia na podst. art. 446 § 4 k.c. objęty jest zatem uszczerbek niemajątkowy doznany przez najbliższych członków rodziny zmarłego w następstwie jego śmierci wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia i nie rekompensuje ono związanych ze śmiercią osoby bliskiej strat o charakterze majątkowym, choć trudno wymiernych.

Na sam rozmiar krzywdy mają zaś przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 23 kwietnia 2013 r., V ACa 30/13, LEX nr 1313281; a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 16 października 2012 r., I ACa 435/12, LEX nr 1237230; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 22 listopada 2012 r., I ACa 558/12, LEX nr 1240010).

W świetle przeprowadzonych dowodów nie budzi wątpliwości, że pomiędzy powódką a zmarłym istniała silna więź rodzinna.

W chwili śmierci męża B. M. miała 54 lata, w związku małżeńskim ze zmarłym pozostawała od 31 lat, mieli wspólne dzieci. Byli przy tym zasadniczo zgodnym małżeństwem. Jednocześnie, w związku z przypadkami nadużywania przez powódkę alkoholu zmarły pomagał powódce w rozwiązaniu tego problemu i udzielał jej wsparcia psychicznego. Powódkę ze zmarłym mężem łączyły więzi jej zależności od opieki męża. Śmierć męża spowodowała u niej reakcję wycofania się, nasilenie się choroby alkoholowej, a także złożyła się na powstanie u powódki uszczerbku na zdrowiu w granicach 5%. Uznać zatem można, że zdarzenie to spowodowało u niej krzywdę w znacznym rozmiarze, będącą pochodną zerwania osobistej więzi z osobą najbliższą.

W świetle powyższych ustaleń, Sąd przyjął, że odejście męża oznaczało dla powódki zerwanie silnej więzi osobistej z jedną z osób najbliższych. Przytoczone okoliczności przemawiają za uznaniem, że kwotą zadośćuczynienia odpowiednią do rozmiarów doznanej krzywdy w przypadku powódki jest kwota 100.000 zł.

W odniesieniu do roszczenia z art. 446 § 3 k.c. zauważyć należy, że zakresem odszkodowania na podstawie powołanego przepisu objęty jest uszczerbek określany mianem pogorszenia się sytuacji życiowej wskutek śmierci poszkodowanego, wywołanej uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Znaczne pogorszenie się ich sytuacji życiowej, powstałe wskutek śmierci poszkodowanego stanowi jednocześnie zasadniczą przesłankę warunkującą przyznanie najbliższym członkom rodziny zmarłego stosownego odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c.

Jednocześnie przedmiotowe odszkodowanie powinno służyć wyłącznie kompensacie szkody majątkowej, z tym, że nie jest to pełna kompensata całej szkody majątkowej spowodowanej śmiercią poszkodowanego i nie obejmuje tych uszczerbków, które podlegają naprawieniu na podstawie art. 446 § 1 i § 2 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2010 r., I CSK 702/09, LEX nr 688668).

Uwagi bowiem wymaga, że ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731) do systemu prawnego wprowadzony został art. 446 § 4 k.c., który wszedł w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r. i stanowił realizację zgłaszanego w nauce postulatu przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Ustanowienie przez ustawodawcę tej szczególnej regulacji wyłącza tym samym potrzebę szerokiej interpretacji art. 446 § 3 k.c., tj. uwzględniania elementów szkody niemajątkowej w ramach odszkodowania zasądzonego z tytułu istotnego pogorszenia sytuacji życiowej. Roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, które zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej oraz roszczenie o przyznanie stosownego odszkodowania określonego w art. 446 § 3 k.c. są rodzajowo i normatywnie odmienne ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, LEX nr 898254; por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 r., I PK 97/09, LEX nr 558566).

Fakt, że w ramach odszkodowania zasądzonego z tytułu istotnego pogorszenia sytuacji życiowej nie podlegają uwzględnieniu elementy szkody niemajątkowej oznacza przede wszystkim to, iż nie podlegają tutaj wynagrodzeniu pieniężnemu same cierpienia moralne będące następstwem śmierci poszkodowanego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 listopada 2011 r., I ACa 1080/11).

Ponadto, ocena pogorszenia tej sytuacji i stopnia jego rozległości w znaczeniu sfer życia, których dotknęło, powinna być prowadzona w oparciu o szczegółową analizę położenia, w jakim znajduje się osoba uprawniona z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, które mają wpływ na jej warunki (trudności) życiowe, wiek, stopień samodzielności życiowej, stosunki rodzinne i majątkowe, warunki wychowawcze (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2010 r., I CSK 702/09, LEX nr 688668; a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 marca 2013 r., I ACa 1090/12, LEX nr 1311971).

Przy tym, aby zastosować art. 446 § 3 k.c. należy udowodnić znaczne pogorszenie sytuacji życiowej członków najbliższej rodziny zmarłego a ponadto przyznane na tej podstawie odszkodowanie musi być stosowne (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 sierpnia 2009 r., I ACa 480/09, LEX nr 756599).

Przywołana konieczność uwzględnienia szeregu okoliczności przy ocenie pogorszenia sytuacji życiowej i stopnia jego rozległości nie oznacza jednak konieczności ich poszukiwania przez Sąd z urzędu i przejawiania w tym zakresie inicjatywy dowodowej za stronę. Okoliczności istotne dla wykazania pogorszenia sytuacji życiowej i jego rozmiarów - jak już wyżej wskazano - powinny być bowiem przywołane przez powódkę i przez nią wykazane. Dopiero wówczas możliwe jest ich rozważenie przez Sąd i przełożenie poczynionych na tej podstawie ustaleń na ocenę zasadności roszczenia odszkodowawczego.

Na tle powyższych uwag należy następnie stwierdzić, że niewątpliwie, każda śmierć członka rodziny stanowi wstrząs dla osób bliskich, powoduje stratę niemożliwą praktycznie do naprawienia. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku śmierć członka rodziny powoduje znaczne pogorszenie sytuacji życiowej członków rodziny wymagające naprawienia w sposób, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c.

W ocenie Sądu, wskutek śmierci męża S. M. (1) nie nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej jego żony - powódki B. M., w sensie materialnym.

Powódka zeznając w charakterze strony wskazała bowiem, że przed śmiercią męża korzystała z pomocy syna, natomiast zmarły mąż nie przekazywał jej środków pieniężnych na utrzymanie i uzyskiwane dochody przeznaczał raczej na swoje cele. Przy tym powódka nie wiedziała, ile zarabia mąż i nie prosiła męża o pieniądze. Zdarzało się zaś, że to S. M. (1) pobierał od powódki uzyskiwane przez nią środki pieniężne. Ponadto, obecnie obok wcześniej pobieranej renty otrzymuje również rentę rodzinną po zmarłym mężu i nadal korzysta z pomocy syna. Wprawdzie powódka był nieporadna przed śmiercią męża i była kierowana przez S. M. (1) w niektórych sprawach życiowych, ale jak już wcześniej wspomniano pomagał jej również syn. Niewątpliwie zabrakło męża i po okresie żałoby, który przebiegał u powódki typowo ma miejsce pogorszenie szeroko rozumianej sytuacji życiowej powódki, jednak nie w sensie materialnym.

W konsekwencji brak jest podstaw do przyznania powódce stosownego odszkodowania, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c.

W dalszej mierze wskazać należy, że zgodnie z art. 362 k.c., jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Jak zauważył Sąd Najwyższy (zob. wyrok z dnia 19.11.2009 r., IV CSK 241/09, LEX nr 677896) samo ustalenie przyczynienia się poszkodowanego nie nakłada na sąd obowiązku zmniejszenia odszkodowania, ani nie przesądza o stopniu tego zmniejszenia. Ustalenie przyczynienia jest warunkiem wstępnym, od którego w ogóle zależy możliwość rozważania zmniejszenia odszkodowania, i warunkiem koniecznym, lecz niewystarczającym, gdyż samo przyczynienie nie przesądza zmniejszenia obowiązku szkody, a ponadto - stopień przyczynienia nie jest bezpośrednim wyznacznikiem zakresu tego zmniejszenia. O tym, czy obowiązek naprawienia szkody należy zmniejszyć ze względu na przyczynienie się, a jeżeli tak - w jakim stopniu należy to uczynić, decyduje sąd w procesie sędziowskiego wymiaru odszkodowania w granicach wyznaczonych przez art. 362 k.c. Decyzja o obniżeniu odszkodowania jest uprawnieniem sądu, a rozważenie wszystkich okoliczności in casu, w wyniku oceny konkretnej i zindywidualizowanej - jest jego powinnością. Do okoliczności, o których mowa w art. 362 k.c., zaliczają się - między innymi - wina lub nieprawidłowość zachowania poszkodowanego, porównanie stopnia winy obu stron, rozmiar doznanej krzywdy i ewentualne szczególne okoliczności danego przypadku, a więc zarówno czynniki subiektywne, jak i obiektywne.

Przeprowadzone w sprawie dowody wykazały fakt przyczynienia się zmarłego do powstania szkody. Ostatecznie też nie został zakwestionowany przez strony wskazany przez biegłego stopień tego przyczynienia w wysokości 60%. Również w ocenie Sądu, która opiera się na analizie przedmiotowego zdarzenia drogowego, uzasadnione jest przyjęcie, że zmarły przyczynił się do wypadku w 60%.

S. M. (1) przekraczał bowiem jezdnię poza miejscem do tego celu wyznaczonym (w miejscu, gdzie nie ma przejścia dla pieszych) i nie obserwował prawidłowo drugiej strony drogi (jezdni po swojej prawej stronie). W ten sposób nie zachował szczególnej ostrożności, nie ustąpił pierwszeństwa kierującemu motocyklem i wszedł bezpośrednio przed nadjeżdżający motocykl. Wynikający stąd fakt stworzenia sytuacji kolizyjnej przez pieszego na drodze należy zaś oddać, ustalając większy stopień przyczynienia się zmarłego do powstania szkody, niż sprawcy wypadku kierującego motocyklem.

Sąd uznał jednocześnie, że należne zadośćuczynienie należy zmniejszyć dokładnie o część odpowiadającą stopniowi przyczynienia się zmarłego do wypadku, tj. o 60%, a więc do kwoty 40.000 zł.

Mając na uwadze powyższe rozważania i wnioski oraz uwzględniając wypłaconą przez pozwanego Ubezpieczyciela tytułem zadośćuczynienia kwotę 20.000 zł, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 marca 2011 r. do dnia zapłaty (pkt. 1 wyroku). Natomiast w pozostałym zakresie zmienione w toku procesu powództwo o zasądzenie zadośćuczynienia i odszkodowania Sąd oddalił na mocy art. 6 k.c. w zw. z art. 446 § 3 i 4 k.c. a contrario (pkt 2 wyroku).

Przy tym, rozstrzygając o żądaniu zapłaty odsetek, Sąd miał na uwadze, że powódka w zmienionym powództwie domagała się zasądzenia na jej rzecz odsetek ustawowych od kwoty zadośćuczynienia od dnia 31 marca 2011 r. do dnia zapłaty.

Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przy tym, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe (art. 481 § 2 k.c.).

Za dominujący obecnie w orzecznictwie uznać można pogląd, zgodnie z którym, w razie wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym odsetki należą się poszkodowanemu już od chwili zgłoszenia przezeń roszczenia o zapłatę odszkodowania i zadośćuczynienia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09, LEX nr 602683). Innymi słowy, jest zasadą, że zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie za krzywdę stają się wymagalne po wezwaniu ubezpieczyciela przez poszkodowanego (pokrzywdzonego) do spełnienia świadczenia odszkodowawczego (art. 455 § 1 k.c.). Od tej zatem chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.).

Przy tym, wprawdzie rozmiar szkody, a tym samym wysokość zgłoszonego żądania podlega weryfikacji w toku procesu, nie zmienia to jednak faktu, że chodzi o weryfikację roszczenia wymagalnego już w dacie zgłoszenia. Jeżeli po weryfikacji okaże się, że ustalona kwota zadośćuczynienia nie przekracza wysokości kwoty żądanej już wcześniej, to nie ma przeszkód do zasądzenia odsetek od tej wcześniejszej daty (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 r., V CSK 57/11).

Uwagi jednocześnie wymaga, że stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.

Jak ustalono, w dniu 28 lutego 2011 r. pełnomocnik powódki zgłosił pozwanemu szkodę domagając się zapłaty na rzecz powódki kwoty 250.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę po śmierci męża.

30-dniowy termin wypłaty odszkodowania w zakresie zgłoszonego roszczenia upłynął zatem w dniu 30 marca 2011 r.

Jednocześnie, ustalona przez Sąd kwota zadośćuczynienia przysługująca powódce nie przekracza kwoty zgłoszonej w postępowaniu likwidacyjnym i należała się powódce już w dacie wezwania do zapłaty. Zachodziły zatem przesłanki do zasądzenia odsetek zgodnie z żądaniem zmienionego powództwa, tj. od dnia 31 marca 2011 r. do dnia zapłaty.

Ponieważ powódka w toku procesu cofnęła pozew w zakresie kwoty 25.711,42 zł, na co pozwany wyraził zgodę, Sąd w pkt. 3 wyroku umorzył postępowanie co do wskazanej kwoty, o czym orzeczono na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.

Sąd orzekł o kosztach procesu na mocy art. 100 i 102 k.p.c.

Porównując wielkość ostatecznie dochodzonych roszczeń i to, w jakiej części zostały uwzględnione, Sąd ustalił, że roszczenie powódki zostało uwzględnione w 14%. W takiej części co do zasady koszty procesu obciążają pozwanego. Na koszty procesu składają się zaś: kwota 7.286 zł uiszczona przez powódkę tytułem opłaty od pozwu, koszty opinii biegłych w łącznej wysokości 1.447,92 zł oraz wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości 3.600 zł. Sąd ustalił przy tym, że strony uiściły zaliczki na poczet kosztów opinii biegłych w łącznej wysokości 1.600 zł, z czego kwotę 300 zł uiścił pozwany.

Mając powyższe na uwadze, Sąd, w pkt. 4 wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.020 zł tytułem kosztów opłaty sądowej (14% x 7.286 zł), kwotę 160,70 zł tytułem wydatków w sprawie (14% z kwoty 1.447,92 zł pomniejszonej o zaliczkę uiszczoną przez pozwanego w wysokości 300 zł) oraz kwotę 504 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (14% x 3.600 zł), oddalając w pozostałym zakresie wniosek powódki o zwrot kosztów procesu.

Mając na uwadze sytuację materialną i życiową, w tym w szczególności stan zdrowia powódki Sąd, na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania jej kosztami procesu należnymi pozwanemu proporcjonalnie do tego, w jakim powódka przegrała a pozwany wygrał sprawę (pkt 5 wyroku).