Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Renata Żywicka

Protokolant: sekr.sądowy Jolanta Fiedorowicz

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2013r. w Elblągu

na rozprawie sprawy

z odwołania A. C. i A. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 05/10/2012 r. nr. (...) znak: (...)

o objęcie ubezpieczeniem społecznym

I.  oddala odwołanie,

II.  zasądza od obu wnioskodawczyń na rzecz pozwanego kwoty po 180 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu – kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 2739/12

UZASADNIENIE

Skarżące A. C. i A. G. wniosły odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 05 października 2012r. stwierdzającej,że ubezpieczona A. G. nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek Usługi (...) z siedzibą w G. .

Wnioskodawczynie zarzuciły decyzji, iż ich zdaniem jest ona niesłuszna i naruszająca prawo , a ustalenia na których ją oparto są niezgodne ze stanem faktycznym .Wnioskodawczynie podniosły ,że żaden przepis prawa nie zabrania zatrudniać przedsiębiorcom członków rodziny , ani też w dowolny sposób ustalać zasad pracy , zakresu obowiązków i sposobu wynagradzania bądź rozliczania kosztów z pracownikami , o ile nie narusza to jego podstawowych praw . Nadto wszystkie stwierdzone przez pozwanego uchybienia takie jak: brak skierowania na badania lekarskie , brak przeszkolenia w zakresie BHP , bak list obecności , brak dowodów odbytych delegacji służbowych , brak list obecności , mają charakter formalny i nawet ich zaistnienie nie jest równoznaczne z tym ,że w rzeczywistości A. G. nie była zatrudniona w firmie (...).

Pozwany wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc, że decyzja została wydana w oparciu o postępowanie kontrolne , które miało miejsce w dniach od 06 do 12 lipca 2012r.W wyniku przesłuchania płatnika składek i ubezpieczonej oraz na podstawie danych z Centralnego Rejestru Płatników Składek oraz Centralnego Rejestru Ubezpieczonych, pozwany ustalił ,że celem zawarcia umowy o pracę było jedynie uzyskanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych , a nie faktyczne wykonywanie pracy przez ubezpieczoną . Zdaniem organu rentowego umowa o pracę została zawarta dla pozoru , a praca przez skarżącą nie była wykonywana .

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskodawczyni A. G. jest siostrzenicą męża A. C.. A. C. od 2005r. prowadzi firmę Usługi (...) z siedzibą w G. . Działalność gospodarcza polegała początkowo tylko na usługach transportowych , a później na wykonywaniu przewiertów pod drogami lub innymi węzłami komunikacyjnymi , czy też przy budowie różnych obiektów na terenie całej Polski .

Na początku 2012 roku A. C. zatrudniała w firmie (...) jako pracowników fizycznych oraz W. C. operatora maszyny, który jest synem pracodawczyni.

Przed zatrudnieniem u wnioskodawczyni A. G. pracowała w (...) Spółka Cywilna w O. -do końca grudnia 2011 roku na stanowisku pakowacz. Od stycznia 2012 roku była bezrobotna. Stałą pracę straciła pod koniec grudnia 2009 roku i trudno było jej znaleźć stałe zatrudnienie . Propozycja zatrudnienia wyszła od A. C.. Przed zatrudnieniem wnioskodawczyni nie została skierowana na badania lekarskie , nie została również przeszkolona z zakresu BHP.

Według twierdzeń pracodawczyni , zatrudniła wnioskodawczynię A. G., gdyż potrzebny był jej pracownik, z uwagi na budowę domu i brak czasu . Działalność gospodarcza polega na tym, że firma otrzymuje zlecenie od zleceniodawcy i pracę wykonuje się w terenie . Cenę usługi wnioskodawczyni ustala telefonicznie, a na miejscu wykonywana jest usługa przewiertów . Po zakończeniu przewiertu sporządza się protokół wykonanych czynności. Protokół sporządza syn wnioskodawczyni wspólnie z firmą dla której wykonuje się usługę. Jeden egzemplarz dostaje firma a drugi zostaje w firmie . Protokół podpisuje A. C. i taki protokół miała przywozić do firmy z terenu robót wnioskodawczyni A. G.. A. C. na podstawie protokołu wystawiała fakturę i wtedy zapłata przekazywana była na konto. Wypisywane są również zlecenia przez firmę zlecającą, zatem chodzi o to, aby jak najszybciej przywieźć protokoły, gdyż terminy płatności są aż do 60 – 90 dni . Według A. C. ,jej syn nie dałby rady przywieźć protokołów, gdyż kiedy był daleko np. pod C., to tam już pozostawał. Zdarzało się, że nawet 2 – 3 tygodnie pozostawał w terenie aby nie zjeżdżać.

Wnioskodawczyni zeznała nadto ,że kiedyś jeździła sama po protokoły,ale z uwagi na załatwianie formalności związanych z planowaną budową domu nie miała na to czasu . Co prawda wykop pod budowę domu został wykonany w czerwcu 2012 roku, ale już wcześniej załatwiała wiele formalności z tym związanych.Mogło być tak, że nawet mogło być protokołów około 15 w ciągu miesiąca. Wnioskodawczyni wskazała nadto ,że od lipca 2012 roku jest coraz mniej zleceń, coraz mniej się buduje i z końcem 2012 roku zwolniła 2 pracowników fizycznych. Sytuacja w firmie zaczęła się pogarszać od sierpnia 2012r. W obecnej chwili zatrudniony jest tylko jeden pracownik – W. C. . Protokoły z odwiertów 2012r. dostarczała do biura (...)

Umowa o pracę zawarta z A. G. została sporządzona w biurze rachunkowym, sporządzał ją P. S.. A. G. została zatrudniona na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego za wynagrodzeniem minimalnym . Umowa była zawarta na czas określony od 01 marca 2012r. do 28 lutego 2013r.

Według twierdzeń pracodawcy ustalony ustnie zakres obowiązków pracownika był następujący: wnioskodawczyni miała jeździć po protokoły, zawozić do biura rachunkowego i przywozić do firmy. Polecała również wnioskodawczyni sprzątanie garażu i posesji, na której firma się mieści. Wnioskodawczyni nie miała wyznaczonych godzin pracy, jak była potrzeba to do niej dzwoniła, nie musiała codziennie stawiać się w pracy, tylko wtedy, gdy była taka konieczność. Czas pracy skarżącej nie był ewidencjonowany .Skarżąca nie podpisywała również listy obecności, pozostali pracownicy też jej nie podpisywali.

Jeśli chodzi o pracowników fizycznych to syn wnioskodawczyni sporządzał wykaz przewiertów danego dnia i czas wykonania prac. Kiedy nie było przewiertów to pracownicy fizyczni też stawiali się do pracy , zajmowali się remontem i konserwacją maszyn.

Pracodawczyni wypłacała wynagrodzenie pracownikom w pierwszą sobotę miesiąca do ręki. Skarżąca nie pamiętała jaką dokładnie kwotę wypłacała A. G. ,chyba 1340 zł miesięcznie .Wynagrodzenie było kwitowane przez skarżącą na liście płac.

Przed zatrudnieniem pracodawczyni nie skierowała wnioskodawczyni na badania lekarskie, gdyż uznała, że jeśli to jest praca w terenie, to są one zbędne. Nie wystawiała również delegacji na wyjazdy służbowe , gdyż swoich kosztów wyjazdu też nie wliczała do kosztów firmy. Wyjazdy zdarzały się 3 razy w tygodniu, łącznie mogło być ich w okresie zatrudnienia około 15-tu .Jeśli nie było wyjazdów skarżąca sprzątała posesję. Stawiała się do pracy o 7.15, wyjeżdżała o 15.30.Wnioskodawczyni jeździła pociągiem, jednak nie zachowały się z tego okresu żadne bilety. Jeśli była potrzeba to nocowała w hotelu robotniczym, ale pracodawczyni nie była w stanie wskazać w jakim , przy czym zwracała jej pieniądze za nocleg ,ale tego nie odnotowywała. Nie wliczała tych kwot do kosztów prowadzenia firmy, gdyż musiałaby prowadzić kartę drogową. Do zwolnienia wnioskodawczyni doszło przed upływem okresu na jaki umowa została zawarta z uwagi na mniejsze zyski firmy. Pracodawczyni nie pamiętała w jakie dni wnioskodawczyni wykorzystała urlop. Według niej za niewykorzystany urlop wypłaciła jej ekwiwalent.

/ dowód : zeznanie świadka P. S. k. 46-47 a.s ,zeznanie wnioskodawczyni A. C. k.41-43 a.s, zeznanie wnioskodawczyni A. G. k.43-44 a.s. ,umowa o pracę k. 24 a.s , listy płac k. 10-22 a.s /

Świadek W. C. zeznał ,że dokładnie nie wie, ale chyba od marca 2012 roku A. G. była zatrudniona przez jego matkę . Nie wie nic bliższego na temat umowy o pracę zawartej z wnioskodawczynią. Była potrzeba, by ktoś przyjeżdżał i odbierał protokoły i przywoził zlecenia, gdyż oni nie zjeżdżali często z budów. Gdyby zjechał z budowy to automatycznie przerwałby pracę. Wcześniej, kiedy pani A. nie była zatrudniona, był z tym kłopot, bo faktury były dopiero sporządzane, gdy świadek zjeżdżał, co było związane z opóźnieniami. Wcześniej nikt po protokoły nie przyjeżdżał, tak to funkcjonowało w firmie przez około 7 lat. W okresie zatrudnienia A. G. było wiele zleceń, większe to C., okolice P. – K., najczęściej są to obrzeża miast, G. i G.. Jeśli chodzi o C., G. i G. to na pewno przyjeżdżała A. G. on odbierał ją z Dworca Głównego busem. W C. wnioskodawczyni nocowała w hotelu robotniczym koło Huty. Świadek nie potrafił powiedzieć czemu protokołów nie przesyłało się pocztą.

Świadek stwierdził również ,że wie ,iż skarżąca ,, jeszcze coś na miejscu robiła”, ale nie wie co, coś związanego z firmą. Świadek nie potrafił powiedzieć ile razy A. G. przyjechała po protokoły przez pół roku zatrudnienia. Czasami jeśli miała czas do odjazdu to posprzątała w przyczepie, ewentualnie ugotowała coś. A. G. przyjeżdżała po podpisaniu protokołu przez kierownika budowy. Przewierty czasami trwają nawet 3 miesiące, z tym, że protokoły najczęściej sporządzane są 2 razy w miesiącu. Przyjeżdżała raz w miesiącu, kiedy był podpisany protokół, gdy były podpisane 2 protokoły to przyjeżdżała 2 razy.

/ dowód : zeznanie świadka W. C. k. 45-46 as. /

Sąd Okręgowy zważył ,co następuje :

Odwołanie wnioskodawczyń nie zasługuje na uwzględnienie .

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie podniósł zarzut dotyczący nieważności umowy zawartej przez wnioskodawczynie jako czynności prawnej zawartej dla pozoru , której jedynym celem było uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego .

Zgodnie z art. 6 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1, 11 ust. 1, 12 ust. 1 oraz 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie opublikowanej w tekście jednolitym – Dz. U z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zmianami), obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają pracownicy, przez których rozumie się osoby pozostające w stosunku pracy.

Art.22 §1 Kodeksu Pracy stanowi, iż przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Z powyższej normy wynikają cechy jakim musi odpowiadać umowa, aby mogła być zakwalifikowana jako umowa o pracę. Zarówno literatura przedmiotu, jak też orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wyszczególnia następujące cechy stosunku pracy:

1)  stroną zobowiązaną do pracy (pracownikiem) jest osoba fizyczna,

2)  zobowiązuje się ona do pracy w zamian za wynagrodzenie (odpłatność pracy),

3)  przedmiotem umowy ze strony pracownika jest samo pełnienie (wykonywanie) pracy,

4)  pracownik nie jest obciążony ryzykiem realizacji zobowiązania,

5)  pracownik obowiązany jest świadczyć pracę osobiście,

6)  pracownik w realizacji zobowiązania jest podporządkowany pracodawcy.

Do zawarcia umowy o pracę stosuje się odpowiednio na podstawie odesłania zawartego w art. 300 KP przepisy części ogólnej Kodeksu Cywilnego odnoszące się wad oświadczenia woli (art. 82-88 KC). Zgodnie zaś z art. 83 § 1 zd. 1 KC nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność jako wada oświadczeń woli składanych drugiej stronie (w tym umów) oznacza, że zgodnym zamiarem stron objęte jest nie wywołanie skutków prawnych wynikających z faktycznie złożonego oświadczenie woli (lub wzajemnych oświadczeń). Celem zawarcia umowy pozornej jest z przy tym z zasady wprowadzenie w błąd osób trzecich poprzez wywołanie u nich wrażenia, że strony zamierzały wywołać swym działaniem określone skutki.

Podjęciu pozornej czynności prawnej może także towarzyszyć zamiar ukrycia pod tą czynnością innej czynności prawnej, która według woli stron ma wywołać między nimi faktyczne skutki prawne. Ta ukryta czynność prawna (określana w literaturze mianem „dyssymulowanej”) może być przy tym czynnością innego typu od czynności pozornej lub czynnością tego samego rodzaju (np. sprzedaż za inną cenę). Art. 83 § 1 zd. 2 KC stanowi przy tym, ze ważność ukrytej czynności prawnej ocenia się według właściwości tej czynności, co oznacza w szczególności konieczność określenia elementów przedmiotowo istotnych tej umowy oraz spełnienie wymogów co do formy takiej czynności, o ile ustawa lub umowa strona zastrzega ją dla czynności tego typu.

Sąd Najwyższy przyjmuje ,że :

Na gruncie podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku z nawiązaniem stosunku pracy orzecznictwo wskazuje, że umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie z jej pracy korzystać (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190). Nie można przypisać celu obejścia ustawy stronom niepozornej umowy o pracę, zawartej w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tak m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005 r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005/15/235). Zamiar zawarcia umowy o pracę wyłącznie w celu nabycia uprawnień z ubezpieczenia społecznego nie jest jednak prawnie obojętny z punktu zasad współżycia społecznego, zwłaszcza przy świadomym zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Skutki zawarcia takiej umowy są oceniane w orzecznictwie w sposób rozbieżny w zależności od konkretnych stanów faktycznych i przyjętych założeń, gdyż judykatura wskazuje bądź to na nieważność całej umowy o pracę (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 z dnia 18 października 2005 r., II UK 43/05, OSNP 2006/15-16/251 oraz wyrok z dnia 14 lipca 2005 r., II UK 278/04, OSNP 2006/6-7/116), bądź to częściową nieważność umowy w zakresie nadmiernego wynagrodzenia (wyroki Sadu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, oraz z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 16/05, OSNP 2006/11-12/191).

Za trafny należy uznać zarzut pozwanego ,że umowa o pracę zawarta między stronami , została zawarta dla pozoru albowiem wnioskodawczyni ,zdaniem sądu ,nie wykazała jednej z podstawowych cech stosunku pracy , a mianowicie świadczenia pracy na rzecz pracodawcy .

Po pierwsze należy zauważyć , że nie było potrzeby zatrudnienia pracownika w firmie , gdyż wcześniej /przez 7 lat - jak zeznał świadek C. / nikt nie przyjeżdżał po protokoły z odwiertów. Przywoził je sam świadek po skończonej pracy i oddawał właścicielce firmy . Nawet gdyby uznać ,że taka potrzeba faktycznie istniała , to zdecydowanie tańszym i równie szybkim rozwiązaniem w dzisiejszych czasach ,wydaje się wysłanie takich protokołów listem poleconym pocztą , czy też przez kuriera . Nadto ,jak zeznał św. C. taka potrzeba miała miejsce raz albo dwa razy w miesiącu , co również stawia pod dużym znakiem zapytania potrzebę zatrudniania pracownika i to na umowę o pracę , na cały etat .

Również potwierdzony fakt przez świadka P. S. , dostarczania protokołów z odwiertów do biura rachunkowego nie świadczy sam przez się o wykonywaniu przez skarżącą tych czynności w ramach umowy o pracę, w sytuacji gdy z innych okoliczności wynika brak potrzeby zatrudnienia pracownika . Wnioskodawczyni zdaniem Sądu, jako osoba spokrewniona ,mogła pomagać A. C. w ramach pomocy rodzinnej .

Przede wszystkim jednak, jak trafnie zauważył pozwany wnioskodawczyni A. G. nie wykazała aby wykonywała pracę w ramach zawartej umowy o pracę .Podkreślenia wymaga ,że A. G. został zatrudniona na stanowisku administracyjno-biurowym , a faktu wykonywania takiej pracy w toku postępowania przed sądem nie wykazała .

Wnioskodawczyni nie przedłożyła żadnych dokumentów , które miała sporządzać w ramach umowy , nie przedłożyła również biletów bądź innych dokumentów / rachunków za hotel itp. / , które potwierdzałyby odbywanie przez nią podróży służbowych .

Za fikcyjnością umowy przemawiają również okoliczności braku listy obecności pracownika , braku ewidencji czasu pracy i jego rozliczania , braku wiedzy pracodawcy na temat kwoty wypłacanego wnioskodawczyni wynagrodzenia , braku delegacji służbowych i rozliczania ich kosztów , braku zatrudnienia na jej stanowisko innego pracownika , wcześniejsze zakończenie stosunku pracy z dniem 31.08.2012r./ umożliwiające uzyskanie ewentualnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego /.

Za trafnością stanowiska pozwanego przemawia również fakt ,że w toku postępowania wnioskodawczyni w żaden sposób nie wykazała ,aby wykonywała pracę zgodną z zawartą między stronami umową o pracę . Pouczona przez Sąd ,o konieczności składania wniosków dowodowych na te okoliczność oraz skutkach nie podjęcia inicjatywy dowodowej nie złożyła żadnych innych dowodów poza dowodami z przesłuchanych świadków .

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka P. S. albowiem były one spójne , logiczne , nadto świadek jako osoba obca i niezainteresowana wynikiem procesu nie miał żadnego interesu aby zeznawać nieprawdę .

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka W. C. w części , w jakiej wskazywał on na fakt ,że wnioskodawczyni przyjeżdżała do niego po protokoły do C. , G. i G., albowiem brak jakichkolwiek materialnych dowodów/ biletów (...) , rachunków za hotel /, które by te zeznania potwierdzały .

Również zeznania obu wnioskodawczyń należało uznać za niewiarygodne , zważywszy na fakt braku celu i sensu zatrudnienia pracownika na pełny etat , choćby z uwagi na znaczne obciążenia finansowe pracodawcy z tym związane i nikły zakres obowiązków .

Zaznaczyć należy ,że w sprawach cywilnych, w tym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń / patrz m.inn. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09 .12.2008r. w sprawie UK 151/08 / .

Zgodnie z treścią art. 232 kpc strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę.

Przepis art. 6 k.c stanowi nadto ,że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten określa ciężar dowodzenia w znaczeniu materialnym, a więc kto ponosi skutki nieudowodnienia faktów istotnych do rozstrzygnięcia sprawy. Co za tym idzie , skoro wnioskodawczyni nie złożyła innych wniosków dowodowych na okoliczność wykonywania pracy na rzecz pracodawcy , ponosi ona negatywne skutki braku inicjatywy dowodowej .

Podkreślenia bowiem wymaga ,że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Wobec powyższych argumentów oraz braku jakichkolwiek materialnych dowodów potwierdzających wykonywanie przez nią pracy , Sąd ustalił ,że skarżąca nie świadczyła pracy w ramach zawartej umowy o pracę , co za tym idzie umowa o pracę w świetle art. 83 § 1 k.c była nieważna .

Zdaniem Sądu , zgodnym zamiarem stron nie było objęte wywołanie skutków prawnych wynikających z faktycznie złożonego oświadczenie woli , gdyż wnioskodawczyni miała świadomość ,że nie będzie świadczyć pracy , a pracodawca nie będzie z tej pracy korzystać .

Wszystkie wskazane wyżej rozważania przemawiają za tym , że jedynym zamiarem stron przy zawieraniu przedmiotowej umowy było nie świadczenie pracy lecz uzyskanie przez wnioskodawczynię świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego .

W tej sytuacji należało przyjąć, że organ rentowy wykazał ,że umowa zawarta między stronami jest nieważna, gdyż została zawarta dla pozoru ,a jej rzeczywistym celem było uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego .

Tym samym Sąd oddalił odwołanie, opierając się na treści art.477 ¹⁴ § 1 kpc oraz art. 6 ust. 1, 8 ust. 1, 11 ust. 1, 12 ust. 1 i 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z 22 KP i art. 83 KC w związku z art. 300 KP.