Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2014r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Alicja Romanowska

Protokolant: stażysta Anna Barcikowska

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2014r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z odwołania A. S. (1) i A. S. (2)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 12/05/2014 r. nr (...)

o ustalenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż A. S. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) A. S. (2) podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 7 listopada 2013 roku;

II.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. na rzecz A. S. (1) i A. S. (2) po 60 złotych na rzecz każdego z nich tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IV U 554/14

UZASADNIENIE

Skarżący A. S. (1) i A. S. (2) wnieśli odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 12.05.2014r..stwierdzającej, że A. S. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) A. S. (2) nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 7.11.2013r.

W uzasadnieniu odwołujący się podnieśli, że stwierdzenie ZUS ,iż celem umowy było uzyskanie świadczeń pieniężnych jest bezzasadne, albowiem intencją stron była realizacja zawartej umowy o pracę.

Pozwany wniósł o oddalenie odwołań, wywodząc, że zawarta w dniu 7.11.2011r. umowa o pracę pomiędzy A. S. (2), a A. S. (1) jest nieważna jako czynność prawna pozorna, mająca na celu obejście prawa i uzyskanie przez nią prawa do świadczeń ubezpieczenia społecznego . Zdaniem organu rentowego świadczą o tym przede wszystkim: nie zatrudnienie przez pracodawcę innego pracownika na miejsce A. S. (1) mimo jej długotrwałej absencji chorobowej ,fakt pokrewieństwa między stronami umowy, wysokość wynagrodzenia pracownika w kwocie 4000 zł. brutto, a także brak zaświadczenia o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku sprzedawcy.

Zgodnie z art. 219 k.p.c. Sąd zarządził połączenie spraw wywołanych odwołaniami A. S. (2) i A. S. (1) do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. S. (1) ukończyła studia licencjackie o kierunku gospodarka przestrzenna, specjalności rewitalizacja oraz rozpoczęła studia wyższe II stopnia o kierunku administracja.

W okresie od 1.05.2011r. do 15.06.2011r C.- Handlowe (...).

A. S. (1) nie pracowała zawodowo, od 7.05. (...). do 6.11.2013r. odbywała jako osoba bezrobotna staż absolwencki w (...) Dyrekcji Ochrony (...) w O. – Inspektorat w E. i z tego tytułu podlegała ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu.

W dniu 7.11.2013r. A. S. (1) została zatrudniona przez A. S. (2) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) w E. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony ,na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży w dziale handlowym ,w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 4 000 złotych brutto. Zgodnie z zakresem obowiązków do obowiązków skarżącej należały m.in. organizowanie, planowanie i rozliczanie podróży służbowych, organizowanie spotkań służbowych z klientami, obsługa biura, w tym odbieranie korespondencji, obsługa programu finansowo-księgowego, przyjmowanie zamówień, kontrolowanie zapasów magazynowych oraz rozwożenie zamówionych przez kontrahentów materiałów na terenie E.. Praca wykonywana była w siedzibie spółki w E. na ul. (...), w godzinach od 7:00 do 15:00. A. S. (1) podpisywała listy obecności, otrzymywała wynagrodzenie za pracę w okresie od 7.11.2013r. do 21.01.2014r.,a następnie przez okres jednego miesiąca wynagrodzenie chorobowe. Wynagrodzenia przekazywane były na konto bankowe A. S. (1). Od 22.01.2014r. A. S. (1) przebywała na zwolnieniu lekarskim. W dniu (...). A. S. (1) urodziła córkę i w dniu 10.06.2014r. wystąpiła do pracodawcy o udzielnie urlopu macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka w wymiarze 20 tygodni tj. od (...). do 20.10.2014r.

Po tej dacie ubezpieczona przebywała na urlopie rodzicielskim, zadeklarowała pracodawcy podjęcie pracy od 1.03.2015r.

(dowód: zeznania A. S. (1) 00:02:49 nagrania z rozprawy z 20.11.2014r. i zeznania A. S. (2) 00:07:09 nagrania z rozprawy z dnia 20.11.2014r. oraz zeznania świadków: A. B. 01:05:28, A. M. (1) 01:16:14, K. N. 01:24:29 nagrania z rozprawy z dnia 16.09.2014r., umowa o pracę k.21, listy obecności k.17-19, listy płac k.15-16, wyciągi bankowe k.11-14 –akta rentowe, wniosek o udzielenie urlopu - akta osobowe, zakres obowiązków k.118)

A. S. (2) prowadzi działalność gospodarczą od 15.10.1991r. Na dzień zawarcia umowy o pracę prowadził działalność gospodarczą, której przedmiotem była sprzedaż hurtowych wyrobów metalowych oraz sprzętu i dodatkowego wyposażenia hydraulicznego i grzejnego. Działa również jako przedstawiciel handlowy firmy zagranicznej, która jest producentem zaworów ciepłowniczych.

Do chwili zatrudnienia A. S. (1) jej ojciec przez ostatnich kilka lat nie zatrudniał pracowników.

A. S. (2) jest ojcem A. S. (1), nie prowadzą oni jednak wspólnego gospodarstwa domowego. A. S. (1) zamieszkuje wraz z partnerem i prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe.

15.01.2014r. A. S. (2) przebył zawał serca i w dniach od 15.01.2014r. do 20.01.2014r. przebywał w szpitalu, a następnie od 25.01.2014r. do 15.02.2014r. przebył leczenie w oddziale rehabilitacji kardiologicznej stacjonarnej.

A. S. (1) zawierając umowę o pracę była w ciąży, i pracodawca miał świadomość tego faktu.

Sąd zważył, co następuje:

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie podniósł zarzut dotyczący nieważności umowy zawartej przez A. S. (1) i A. S. (2) jako czynności prawnej pozornej zawartej w celu obejścia prawa i uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego

Zgodnie z art. 6 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1, 11 ust. 1, 12 ust. 1 oraz 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie opublikowanej w tekście jednolitym – Dz. U z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zmianami), obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają pracownicy, przez których rozumie się osoby pozostające w stosunku pracy.

Art.22 §1 Kodeksu Pracy stanowi, iż przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Z powyższej normy wynikają cechy jakim musi odpowiadać umowa, aby mogła być zakwalifikowana jako umowa o pracę. Zarówno literatura przedmiotu, jak też orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wyszczególnia następujące cechy stosunku pracy:

1)  stroną zobowiązaną do pracy (pracownikiem) jest osoba

fizyczna,

2)  zobowiązuje się ona do pracy w zamian za wynagrodzenie

(odpłatność pracy),

3)  przedmiotem umowy ze strony pracownika jest samo

pełnienie (wykonywanie) pracy,

4)  pracownik nie jest obciążony ryzykiem realizacji

zobowiązania,

5)  pracownik obowiązany jest świadczyć pracę osobiście,

6)  pracownik w realizacji zobowiązania jest podporządkowany

Tak więc artykuł 22 k.p. określa podstawowe cechy charakterystyczne stosunku pracy i zarazem jego podstawowy cel społeczno-gospodarcza Jest to relacja prawna między pracownikiem a zakładem pracy, której główną treść stanowi zobowiązanie się pracownika do ciągłe, osobistego wykonywania pracy określonego rodzajem na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem ( w warunkach organizacyjnego podporządkowania) a pracodawcy do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. W każdej sytuacji tego rodzaju szczegółowego wyjaśnienia wymaga, czy pomiędzy stronami nastąpiło nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeni społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu czy też zgłoszenie do ubezpieczenia ma charakter fikcyjny, a to z tej przyczyny że pomimo zawartej umowy o pracę nie nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy. W tym miejscu zwrócić należy uwagę, że do istnienia stosunku pracy nie jest wystarczające te same formalne zawarcie umowy o prace czy też formalne prowadzenie dokumentacji pracowniczej lecz faktyczne realizowanie treści tej umowy. W sytuacji gdy po zawarciu umowy o prace pracownik podjął pracę i wykonywał ją nie sposób mówić o pozorności złożonych oświadczeń woli, zawarcia umowy o pacę.

Na gruncie podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku z nawiązaniem stosunku pracy orzecznictwo wskazuje, że umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie z jej pracy korzystać. (vide wyrok SN z 4.08.2005r. II UK 321/01).

Do zawarcia umowy o pracę stosuje się bowiem odpowiednio na odstawie odesłania zawartego w art. 300 k.p. przepisy części ogólnej Kodeksu Cywilnego odnoszące się do wad oświadczenia woli (art. 82-88 k.c.)

Zgodnie z art. 83 § 1 zdanie 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożony drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Art. 83 k.c. charakteryzuje czynność prawną pozorna poprzez wskazanie 3 jej elementów, które musza wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Złożenia oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę w żadnym wypadku nie chce by powstały skutki prawne jakie zwykle prawo łączyć ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych, albo też chce wywołać inne, niż wynikałoby ze złożonego przez nią oświadczenia woli. W warunkach kiedy po zawarciu umowy o pracę pracownik podjął i wykonywał prace, a pracodawca świadczenie to przyjmował, nie można mówić o pozorności złożonych oświadczeń woli zawarcia umowy o pracę (vide wyrok SA w Gdańsku z 11.01.2007r. III AUa 2565/06).

Wskazać przy tym należy, że wykazanie okoliczności decydujących o nieważności umowy o pracę obciąża tego co powołuje się na te fakty (art. 6 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego nie budziło wątpliwości Sądu że celem zawarcia umowy o pracę z A. S. (1) była wola rzeczywistego świadczenia tej pracy,a A. S. (1) wykazała, że realizowała umowę.

Skarżąca była w pracy codziennie od godz. 7-15, wykonując zadania wynikające z umowy o pracę, a przedstawione w zakresie obowiązków. Wynika to choćby z przedłożonych dokumentów, tj. faktur, które wystawiała i podpisywała A. S. (1) (faktury k.123-129). Potwierdzili to również przesłuchiwani w sprawie świadkowie.

T. B. (1), który zeznał, iż A. S. (1) w siedzibie firmy pieczętowała mu projekt, który wcześniej sporządził jej ojciec, a także w spornym okresie przekazywała mu cennik zaworów

(dowód: zeznania świadka T. B. 01:25:28 nagrania z 16.09.2014r.)

Świadek A. M. (1) zeznał, że od października 2013r. wykonuje działalność gospodarczą w tym samym budynku co znajduje się siedziba A. S. (2) i potwierdził, ze od jesieni 2013r A. S. (1) wykonywała swoje obowiązki właśnie w biurze przy ul. (...), a A. S. (2) przedstawił ją jako córkę i pracownika. Zeznał, iż widywał często rano A. S. (1) gdy przyjeżdżała samochodem.

(dowód: zeznania świadka A. M. 01:16:14 z 16.09.14r.)

Również świadek K. N. potwierdził, że widywał A. S. (1) w biurze firmy (...) w godz. między 7 a 15. A. S. (1) wykonywała pracę przy komputerze i wydawała mu części z magazynu. Zorientowana była przy tym ,gdzie znajdują się poszczególne towary w magazynie.

(dowód: zeznania świadka 01:24:29 nagrania z 16.09.14r.)

W ocenie Sądu zeznania świadków są spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają. Nadto korelują z wyjaśnieniami złożonymi przez skarżących. Dlatego też Sad dał im wiarę. Z zeznań tych wynika, że A. S. (1) codziennie w godzinach otwarcia biura była obecna w siedzibie firmy w E. przy ul (...) i świadczyła pracę. Na uwagę zasługuje także fakt, że A. S. (1) zaprezentowała przed Sądem dużą wiedzę dotyczącą przedmiotu działalności firmy .

Zdaniem Sądu, cały zebrany materiał dowodowy daje jednoznaczne podstawy do uznania że celem zawarciem pomiędzy A. S. (1), a Firmą (...) umowy o pracę była wola rzeczywistego jej świadczenia, a nie stworzenie podstaw do korzystania przez A. S. (1) ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Wszyscy świadkowie zgodnie zeznali, że skarżąca świadczyła pracę na rzecz Firmy (...).

W tym miejscu warto przypomnieć, iż postępowanie przed Sądem Ubezpieczeń Społecznych toczy się wg zasady kontradyktoryjności ,a pozwany nie przedłożył żadnych kontrdowodów i nie złożył żadnych dowodów potwierdzających jego tezę, że umowa o prace zawarta była dla pozoru.

Zaznaczenia wymaga, że powołujący się z zaskarżonej decyzji na nieważność umowy o pracę organ rentowy przyjął, że została ona zawarta w celu uzyskania przez skarżącą świadczeń z ubezpieczeń społecznych, na co wskazywało zdaniem pozwanego szereg okoliczności związanych z faktem zawarcia i wykonywania tej umowy (między innymi fakt, że A. S. (1) jest córką pracodawcy, wysokość wynagrodzenia w kwocie 4000 zł. Brutto miesięcznie, niezatrudnienie innej osoby na stanowisku skarżącej zarówno przed podjęciem przez nią zatrudnienia jak i po rozpoczęciu korzystania przez nią ze zwolnienia lek.), podstawowe zatem znaczenie w sprawie miała kwestia, czy rzeczywiści istniały fakty wskazujące, że stronom przy zawieraniu umowy przyświecał jedynie tak cel.

Dodatkowo wskazać należy, że czynność prawna nie może jednocześnie zmierzać do obejścia prawa (art. 58 §1 k.c.) oraz być dokonana dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.). Niemniej jednak ze zgromadzonego materiału dowodowego w żaden sposób nie wynika, aby łącząca strony umowa miała głównie na celu pominięcie przepisów prawa i uzyskania przez A. S. (1) jedynie świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Powyższe w żaden sposób nie może wynikać jedynie z faktu, iż A. S. (1) i A. S. (2) łączy stosunek pokrewieństwa, albowiem przepisy prawa nie przewidują zakazu zatrudniania osób bliskich, a także fakt braku obligatoryjnych, wymaganych przepisami prawa dokumentów związanych z zatrudnieniem pracownika, tj. zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku. Brak takiego zaświadczenia, choć stanowi naruszenie przez pracodawcę jego obowiązków przewidzianych a w art 229 k.p.,to w żaden sposób nie może świadczyć ani o pozorności umowy, ani też o obejściu prawa przy zawieraniu takiej umowy.

Trudno też w ocenie Sadu podzielić stanowisko organu rentowego o nadmiernie wygórowaniu wynagrodzeniu ustalonym w umowie o pracę. Wynagrodzenie to wynosiło 4 000 zł. brutto co nawet w realiach lokalnego rynku pracy biorąc pod uwagę wykształcenie, znajomość tematu A. S. (1) trudno przyjąć za wynagrodzenie wygórowane.

Sam fakt podjęcia pracy przez kobietę w ciąży również nie może świadczyć o chęci uzyskania przez nią jedynie świadczeń z ubezpieczenia społecznego w sytuacji gdy przystąpiła ona do realizacji tej umowy. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem podjęcie zatrudnienia przez kobietę w ciąży przy nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie przez nią świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem, jeżeli praca ta była faktycznie wykonywana.

W ocenie Sądu również fakt, że pracodawca wcześniej i w czasie zwolnienia lekarskiego nie zatrudniał innych osób nie może wprost prowadzić do wniosku,że przedmiotowa umowa została zawarta jedynie w celu uzyskania przez A. S. (1) świadczeń z ubezpieczenia społecznego. A. S. (2) w postępowaniu sądowym logicznie uzasadnił potrzebę zatrudnienia pracownika rozszerzeniem działalności firmy.Na uwagę zasługuje również fakt ,że w okresie od 15.01.2014r A. S. (2) przebywał na zwolnieniu lekarskim z powodu zawału i trudno oczekiwać ,aby w tym czasie intensywnie prowadził firmę i poszukiwał nowego pracownika. Zauważyć należy,że zwolnienie lekarskie pracodawcy spowodowane było zawałem serca i w dalszym czasie leczeniem kardiologicznym nim wywołanym. Były to okoliczności nagłe ,których pracodawca nie mógł przewidzieć ,a tym bardziej zaplanować.

W tej sytuacji brak było podstaw do przyjęcia, że organ rentowy wykazał przesłanki uznania umowy o pracę z dnia 07 listopada 2013r. za nieważną, jako pozorna ,zmierzającą do obejścia przepisów prawa czy też sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.

Mając powyższe na uwadze Sąd zgodnie z art. 477 ¹⁴ par 2 kpc Sąd zmienił zaskarżoną decyzję jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez Radce prawnego ustanowionego z urzędu.