Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2014r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 12 listopada 2014r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołań B. S. (1) oraz L. A. (1) i J. S. prowadzących (...) S.C. w G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 22 kwietnia 2014r., nr (...), (...)

o ustalenie

oddala oba odwołania.

Sygn. akt IV U 466/14

UZASADNIENIE

Skarżący – L. A. (2) i J. S., prowadzący działalność gospodarczą jako (...) (...) -SERWIS s.c. w G., oraz B. S. (1) – wnieśli odwołania od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 22 kwietnia 2014r., znak (...)- (...), stwierdzającej, że skarżąca B. S. (1) od dnia 3 stycznia 2014r. nie podlega jako pracownik obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym chorobowemu i wypadkowemu u płatnika składek (...) (...) -SERWIS s.c. Z powołaniem judykatury wskazywano, że chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa i że nie jest sprzeczne z prawem dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, o ile obowiązki pracownicze były faktycznie realizowane. Twierdzono ponadto, że zatrudnienie B. S. (1), będącej córką jednego ze wspólników, było dla pracodawcy uzasadnione społecznie i ekonomicznie, zaś dodatkowym atutem była spodziewana lojalność i dyscyplina wynikająca właśnie z więzów rodzinnych. Wyższe wynagrodzenie B. S. (1) miało być uzasadnione jej kwalifikacjami, tj. tym, że jest ona na drugim roku studiów doktoranckich na kierunku prawnym.

W odpowiedziach na odwołania pozwany domagał się ich oddalenia. Organ rentowy wniósł o zobowiązanie płatnika składek do przedłożenia szczegółowo wymienionych dowodów wykonywania przez ubezpieczoną telepracy, w tym wykazania wyposażenia w sprzęt elektroniczny i biurowy stanowisk pracy ubezpieczonej w P. i G. oraz faktu komunikacji telefonicznej pomiędzy ubezpieczoną a pracodawcą.

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2014r. sprawy z obu odwołań połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. S. i ojciec ubezpieczonej L. A. (1) prowadzą (...) (...) -SERWIS s.c. w G., która prowadzi działalność w branży sieci preizolowanych. Obsługę prawną spółki zapewniał dotąd radca prawny niebędący jej pracownikiem.

Ubezpieczona jest magistrem prawa, studentką studiów doktoranckich w tej dziedzinie. Obecnie rozpoczyna aplikację adwokacką.

(bezsporne)

W dniu 3 stycznia 2014r. ubezpieczona i płatnik składek podpisali umowę o telepracę. na stanowisku doradcy prawnego, w pełnym wymiarze czasu pracy, na czas nieokreślony. Rozpoczęcie pracy miało nastąpić w tym samym dniu. Praca miała być wykonywana w miejscu zamieszkania pracownika w P. i w siedzibie pracodawcy w godzinach od 8 do 15 w pięciodniowym tygodniu pracy z tygodniową normą czasu pracy 35 godzin. Pracownik miał obowiązek telefonicznego potwierdzania rozpoczęcia i zakończenia wykonywania pracy. Wynagrodzenie uzgodniono na 3.500 zł brutto miesięcznie. Pracownik miał obowiązek przedstawić na wezwanie pracodawcy informacje, wyjaśnienia oraz sprawozdania dotyczące wykonywanej pracy. Do szczególnego zakresu obowiązków pracownika miało należeć udzielanie wyjaśnień w zakresie podpisywanych umów z kontrahentami, opiniowanie projektów umów, negocjacje z kontrahentami w zakresie zawieranych umów, opracowanie projektów umów, pism, prowadzenie korespondencji z kontrahentami, kontakt z kontrahentami pracodawcy dotyczący negocjowania warunków umów, szukanie rynków zbytu na świadczone przez pracodawcę usługi, prowadzenie spraw organizacyjno prawnych pracodawcy i sporządzanie dokumentacji oraz wniosków związanych z ubieganiem się o datację ze Środków Unijnych.

Ubezpieczona przeszła badanie profilaktyczne i przeszkolenie BHP. Dysponowała samochodem do użytku służbowego na potrzeby firmy w miejscu swojego zamieszkania. Zakupiony też został na potrzeby ubezpieczonej w dniu 16 stycznia 2014r. telefon komórkowy (...) (...) m..

(dowód: umowa o telepracę, karta szkolenia wstępnego i zaświadczenie lekarskie w aktach ZUS, przekazanie, polecenie wypłaty, faktury i rachunek k.44-50)

Ubezpieczona w rzeczywistości nie świadczyła pracy. Wprawdzie w dniu 8 stycznia 2014r. przygotowała opinię prawną dotyczącą możliwości rozwiązania umowy o pracę bez zachowania terminu wypowiedzenia, jednak czynności na rzecz płatnika składek o podobnym zakresie wykonywała już wcześniej.

(dowód: wydruki z poczty elektronicznej k.35-40, ponadto wyjaśnienia skarżącej odnośnie niewykonywania obowiązku telefonicznego informowania o rozpoczęciu i zakończeniu świadczenia pracy)

W dacie zawarcia umowy o pracę ubezpieczona była w drugiej ciąży. W nocy z 31 stycznia na 1 lutego 2014r. doszło do pożaru w bloku, w którym mieszkała skarżąca, w wyniku którego konieczne było udzielenie ubezpieczonej pomocy medycznej. Skarżąca była wówczas w 14 tygodniu ciąży, zalecono jej oszczędzający tryb życia. Po tym zdarzeniu ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą, przy czym zwolnienia lekarskiej nie były wystawiane przez szpital.

(bezsporne, ponadto wydruk z Internetu k.51 i dokumentacja medyczna 52-54)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Aby omówić tylko te okoliczności sporne, które były istotne dla rozstrzygnięcia, na wstępie należy przybliżyć mające zastosowanie w sprawie przepisy prawa materialnego.

Podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu określa ustawa systemowa. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają m.in. pracownicy. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu jest konsekwencją podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym, co wynika z art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej. Co do okresów podlegania wymienionym ubezpieczeniom, należy odwołać się do art. 13 pkt 1 ustawy systemowej, z którego wynika, że w odniesieniu do pracowników jest to okres od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Podstawą procesową wydania zaskarżonej decyzji był art. 83 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy systemowej, zgodnie z którym ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i przebiegu ubezpieczeń.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2007r. Nr 11, poz. 74 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są pracownikami. Ponadto, przepisy art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 tej ustawy wprowadzają obowiązek, w odniesieniu do pracowników, ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Zgodnie z treścią art. 13 pkt 1 ustawy, obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w okresach: pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy.

Do nawiązania stosunku pracy dochodzi poprzez złożenie zgodnych oświadczeń woli przez pracodawcę i pracownika, niezależnie od jego podstawy prawnej – art. 11 kp. Zgodnie z art. 22 kp, przez nawiązanie stosunku pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w miejscu i w czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Celem zatem i zamiarem stron umowy o pracę winna być faktyczna realizacja treści stosunku pracy w granicach zakreślonych zawartą umową, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za świadczenie pracy (vide uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 listopada 2005r. sygn. III AUa 2723/04). Przyjęcie, że dochodzi do powstania stosunku pracy, niezależnie od tego, czy pracownik do pracy przystąpi, obalone jest przez ustalenie, że pomimo zawarcia umowy nie nastąpiło zatrudnienie pracownika. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega natomiast na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do osiągnięcia celu, który jest przez nią zakazany (art. 58 kc).

Jak wynika z przywołanych przepisów, istotą sporu było to, czy spełniona jest przesłanka podlegania B. S. (1) wymienionym ubezpieczeniom wobec zawarcia umowy o pracę z płatnikiem (...)SERWIS s.c w G.. W ocenie Sądu ubezpieczona nie świadczyła pracy na rzecz płatnika składek w ramach stosunku pracy, a celem zawarcia umowy była wyłącznie chęć nabycia uprawnień z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą skarżącej. Konsekwencją ustalenia, że praca w rzeczywistości nie była wykonywana, musiało być przyjęcie, że B. S. (1) nie podlegała w spornym okresie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Do wskazanego wyżej wniosku Sąd doszedł w oparciu o przedstawione przez strony dowody. W tym względzie trzeba wyjaśnić, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest postępowaniem cywilnym, które cechuje się kontradyktoryjnością. Oznacza to, iż strony wywodzące z określonych faktów skutki prawne obowiązane są te fakty udowodnić (art. 232 kpc). Strona zobowiązana przez Sąd do zgłoszenia twierdzeń i złożenia dowodów na ich poparcie, która takiego zobowiązania nie wykonuje, godzi się z rozstrzygnięciem mającym u podstawy orzekania tylko te dowody, które znajdowały się w dyspozycji Sądu. Sąd prowadzi postępowanie w takim zakresie, w jakim zostanie ono zainicjowane przez strony. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 kc).

Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy należy przyjąć, że dowody zaprezentowane przez skarżących w toku procesu nie pozwalały na inną ocenę dowodów zebranych w aktach pozwanego, niż dokonana przez organ rentowy.

Ubezpieczonej i pełnomocnikowi płatnika składek doręczono odpowiedzi na odwołania, zakreślając termin na zgłoszenie wszelkich twierdzeń i wniosków dowodowych pod rygorem pominięcia, w tym pełnomocnika płatnika składek zobowiązano do złożenia dowodów żądanych przez pozwanego w odpowiedzi na odwołanie spółki, związanych z postanowieniami umowy o telepracę. Pozwany domagał się przedłożenia dowodów na okoliczność: wykonywania telepracy przez B. S. (1) w dniach od 3 stycznia do 5 lutego 2014r., a w szczególności opiniowanych projektów, sporządzonych umów pism, korespondencji, wniosków, wydruków dokumentacji z urządzeń teleinformatycznych telekomunikacyjnych poświadczających negocjacje, porozumienia, korespondencję z kontrahentami oraz nowymi klientami (szukanie rynków zbytu), prowadzenia rejestrów, kalendarzy spotkań, upoważnień i pełnomocnictw w formie elektronicznej tj. obowiązków wynikających z §6 umowy o telepracę, wyposażenia w sprzęt elektroniczny i biurowy stanowisk pracy zainteresowanej w P. i G. m.in. w zakresie zasad rozliczania połączeń elektronicznych z podaniem numerów telefonów użytkownika, opłat abonamentowych, usług serwisowych. delegacji z podróży do miejsca wykonywania pracy, miejsca zatrudnienia, w ramach szkoleń, rozliczanie ryczałtów za użytkowanie prywatnego sprzętu przez zainteresowaną, kosztów ubezpieczenia i zezwoleń o których mowa w §7 umowy i przeprowadzonych kontroli (sprawozdań, ankiet itp.), o których mowa w §8 tej umowy o telepracę. W uzasadnieniu odwołań podkreślono, że skarżący nie przedłożyli w szczególności dowodów na potwierdzenie zgłoszeń telefonicznych rozpoczęcia i zakończenia pracy.

Odpowiedź na to zobowiązanie została złożona tylko ze strony płatnika składek, przy czym ograniczono się do przedłożenia wydruków dwóch pism z poczty elektronicznej, potwierdzenia uzyskania dofinansowania z FGŚP z komentarzem ubezpieczonej, który miał jakoby potwierdzać pilotowanie przez nią tej sprawy po dniu 1 stycznia 2014r., faktur na zakup 2 telefonów komórkowych i drobnych materiałów biurowych oraz rachunku za przegląd samochodu z pokwitowaniem odbioru gotówki przez B. S. (1) z tych tytułów dokonanych zakupów, faktury za badanie profilaktyczne i dokumentów potwierdzających, że doszło do pożaru, w związku z czym udzielono ubezpieczonej pomocy w szpitalu.

W opisanej sytuacji nie sposób było przyjąć, że skarżący wykazali wykonywanie przez ubezpieczoną pracy zgodnej z umową, co prowadziło do wniosku, że strony omawianej umowy zadbały tylko o pozory jej zawarcia, tj. podpisały umowę, sporządziły dokumenty z tym związane, takie jak np. przejście szkolenia BHP, czy przekazanie samochodu, ponadto ubezpieczona przeszła wstępne badanie profilaktyczne. Nie wykazano np. aby pracodawca zapewnił pracownikowi komputer z dostępem do Internetu, niewątpliwie niezbędny dla właściwego wykonywania umówionych obowiązków, a twierdzeniom skarżących i w tej kwestii pozwany przeczył. Spośród dowodów, które miałyby potwierdzać wykonywanie konkretnych czynności w ramach stosunku pracy, złożono tylko dwa wydruki z poczty elektronicznej
z załącznikami. Odnośnie wniosku o dofinansowanie z FGŚP, wbrew twierdzeniu płatnika składek, komentarz ubezpieczonej dotyczący monitorowania tej procedury pochodzi nie z 2014r., a z dnia 2 grudnia 2013r. (k.38). Wprawdzie w dniu 9 stycznia 2014r. ubezpieczona wysłała na adres mailowy L. A. (1) opinię prawną dotyczącą rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, jednak w jej treści wyraźnie wskazała, że sporządziła ją nie na polecenie służbowe, a na prośbę J. S., na co wskazuje się również w treści samej poczty elektronicznej – „Wysyłam pisma, o które zostałam poproszona.” (k.35). Skarżący nie przedstawili w istocie żadnych dokumentów w celu wykazania jakichkolwiek systematycznie wykonywanych obowiązków pracowniczych. Nie wykazali w żaden sposób regularnych kontaktów na linii pracodawca – pracownik, nawet codziennych zgłoszeń telefonicznych rozpoczęcia i zakończenia gotowości do pracy. Twierdzenie zgłoszone dopiero na rozprawie, że ustnie uzgodniono, iż takie codzienne zgłoszenia będą zbędne, było spóźnione, wobec czego podlegało pominięciu na podstawie art. 207§6 kpc. Nie stanowi przy tym logicznego wyjaśnienia odmowy przedstawienia takich dowodów zasłanianie się tajemnicą służbową czy tajemnicą przedsiębiorstwa – nie było np. żadnych przeszkód, aby przedłożyć bilingi numerów telefonicznych ubezpieczonej i pracodawcy (choćby obu wspólników), kalendarz spotkań, rozliczenia podróży służbowych itp. Notabene twierdzenie, że informacje te są objęte tajemnicą, też było spóźnione, gdyż zostało zgłoszone dopiero na rozprawie.

W opisanym świetle zeznania J. S. i B. S. (1) co do tego, że praca była rzeczywiście świadczona i na czym miała polegać, były całkowicie niewiarygodne. Za odmową przyznania tym zeznaniom waloru wiarygodności, a jednocześnie za przyjęciem, że umowę zawarto dla pozoru, tylko w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, przemawia i to, iż ubezpieczona początkowo na rozprawie twierdziła, że była w tamtym okresie w pierwszej ciąży i dopiero po przedstawieniu karty konsultacji (k.54) przyznała, że była to druga ciąża. W świetle całokształtu okoliczności sprawy za przejaw świadczenia pracy w oparciu o stosunek pracy nie może być uznana jednorazowa czynność w postaci sporządzenia opinii prawnej z dnia 8 stycznia 2014r. Jej treść wraz z treścią listu elektronicznego, do którego załączono opinię, przekonuje o tym, że pomiędzy ubezpieczoną o rzekomym pracodawcą nie występował taki niezbędny element stosunku pracy, jak podporządkowanie pracownika. Wobec tego trzeba przyjąć, że opinia ta została sporządzona w ramach incydentalnej pomocy rodzinnej, co najwyżej zlecenia.

Konkluzją powyższych rozważań musiało być przyjęcie, że wobec nieświadczenia pracy przez B. S. (2), nie podlegała ona w spornym okresie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Skoro zaś zaskarżona decyzja odpowiada prawu, odwołania od niej oddalono na podstawie art. 477 ¹⁴§1 kpc.

Na zakończenie należy wyjaśnić, że Sąd oddalił na podstawie art. 207§6 kpc wniosek pozwanego z rozprawy o zażądanie dokumentacji medycznej związanej z ciążą ubezpieczonej i karty ciąży, gdyż był to wniosek spóźniony, a jednocześnie nie uprawdopodobniono, że potrzeba jego zgłoszenia wynikła dopiero na rozprawie.