Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2016r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Grądzik

po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2016r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 25 lutego 2016r. znak: (...)

o rekompensatę

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy J. K. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 2 października 2015r.

Sygn. akt IV U 371/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony J. K. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 25 lutego 2016r., znak (...), odmawiającej mu prawa do rekompensaty. Skarżący twierdził, że pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach i otrzymywał z tego tytułu na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów dodatek do renty inwalidzkiej.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, wskazując na przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (obecnie Dz.U. z 2015r. poz. 965 ze zmianami), ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2015r., poz. 748 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna) oraz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami; dalej: rozporządzenie RM z lutego 1983r.). Podniesiono, że przyznaniu rekompensaty sprzeciwia się niewykazanie stażu 15 lat pracy w warunkach szczególnych – świadectwo wykonywania takiej pracy zostało błędnie wystawione, tj. nie został określony rodzaj wykonywanej pracy oraz nie powołano się w nim na właściwe przepisy, w tym resortowe. Ponadto jako wynika ze świadectwa pracy z dnia 11 sierpnia 1988r. w trakcie zatrudnienia w (...) wnioskodawca zajmował różne stanowiska, tj. pracownik fizyczny, robotnik budowlany, skrapiacz bitumu, robotnik drogowy i bitumiarz, nie można zatem ustalić ponad wszelką wątpliwość wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu.

Ubezpieczony zaproponował dowód z zeznań świadków, zaś organ rentowy wniósł o zażądanie akt osobowych skarżącego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony urodził się w dniu (...)

W okresie od dnia 25 października 1965r. do dnia 27 lipca 1988r. skarżący był zatrudniony w Powiatowym Zarządzie Dróg (...) w D., przekształconym następnie w (...) w D., na stanowisku robotnika drogowego-bitumiarza, które w trakcie zatrudnienia określane było nazwami pracownika fizycznego – robotnika drogowego, robotnika budowlanego, skrapiacza bitumu, robotnika drogowego i bitumiarza. W praktyce przez cały okres zatrudnienia obowiązki ubezpieczonego polegały na przygotowywaniu i układaniu mas bitumicznych na drogach w okresach od wiosny do jesieni oraz na pracach przygotowawczych w postaci przygotowywania kruszywa i wycinki drzew. Okresy zimowe trwały przeciętnie 3 miesiące – po połowie ostatniego kwartału danego roku i pierwszego kwartału następnego roku.

(dowód: świadectwo pracy k.21 pliku rentowego, zeznania świadków P. J. i J. W. (1) z rozprawy w dniu 13 czerwca 2016r., umowa o pracę, zaświadczenia kwalifikacyjne, angaże i opinia z dnia 27 lutego 1986r. w aktach osobowych)

Decyzją z dnia 12 sierpnia 1988r. znak I (...) przyznano ubezpieczonemu rentę inwalidzką. Z prawa do tej renty, a następnie renty z tytułu niezdolności do pracy, ubezpieczony korzystał aż do nabycia prawa do emerytury z uwagi na osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego w dniu 2 października 2015r. W ślad za doręczaniem skarżącemu decyzji z dnia 7 października 2015r. znak (...) o przyznaniu tej emerytury (wysłanej dnia 12 października 2015r.) zawiadomiono ubezpieczonego o możliwości złożenia wniosku o emeryturę rekompensatą z zaznaczeniem, że jeżeli wniosek zostanie złożony przed uprawomocnieniem się decyzji z dnia 7 października 2015r. o przyznaniu emerytury, rekompensata będzie przysługiwała od dnia przyznania emerytury z urzędu. Wniosek o emeryturę z rekompensatą ubezpieczony złożył w dniu 12 listopada 2015r. Został on rozpoznany odmownie decyzją zaskarżoną w niniejszym postępowaniu.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, przy czym należy zaznaczyć, że wobec okoliczności, które można było ustalić dopiero w toku postępowania sądowego, gdyż przy pomocy zeznań świadków i dokumentów z akt osobowych.

Pozwany kwestionował pracę skarżącego w warunkach szczególnych w (...), wskazując na różne stanowiska podane w świadectwach pracy. Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie rzeczywistego charakteru pracy ubezpieczonego, który był robotnikiem drogowym, gdzie praca zimą polegała na czynnościach przygotowawczych, takich jak wycinka drzew i przygotowywanie kruszywa, zaś od wiosny do jesieni na obowiązkach specyficznego rodzaju robotnika drogowego, tj. bitumiarza, co polegało na przygotowywaniu bezpośrednio na drodze i układaniu mas bitumicznych. Zgodnie potwierdzają to nie tylko zeznania świadków – zatrudnionego na podobnym stanowisku P. J. oraz ich przełożonego J. W. (1), ale i treść akt osobowych, w szczególności opinia z dnia 27 lutego 1986r., w której jednoznacznie wskazuje się, że skarżący od początku zatrudnienia pozostawał na stanowisku robotnika drogowego – bitumiarza. Jak przy tym zeznał J. W. (1), stosowanie różnego nazewnictwa stanowiska ubezpieczonego w aktach osobowych wynikało po części z tego, że były to w (...) w D. synonimy, np. skrapiacz bitumu to to samo co bitumiarz, a po części z potrzeby przyznania ubezpieczonemu wyższej stawki wynagrodzenia, gdyż bitumiarz był nisko szeregowany. Zasadne jest przy tym przyjęcie, że obowiązki bitumiarza skarżący wykonywał przeciętnie od połowy pierwszego kwartału każdego roku do połowy ostatniego, na co również stanowczo wskazywał świadek J. W. (2). Oczywiste jest, że mogły występować okresy zimowe dłuższe niż kwartał, ale też zdarzały się krótsze. W ocenie Sądu J. W. (1) miał w tej kwestii najpełniejszą wiedzę z uwagi na pełnione funkcje kierownicze. Trzeba dodać, że zeznania świadków i wyjaśnienia skarżącego dawały w połączeniu z dokumentami z akt osobowych ubezpieczonego spójny obraz stanu faktycznego. Nie ujawniły się przy tym żadne okoliczności, które mogłyby poddawać w wątpliwość wiarygodność tych dowodów.

Odnośnie podstawy prawnej żądania należy wyjaśnić, że z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wynika, iż rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 15 lat. Celem rekompensaty, zwiększającej kapitał początkowy, jest w konsekwencji odpowiednie podwyższenie podstawy wymiaru emerytury, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. W taki sposób istotę rekompensaty określa sam ustawodawca, definiując ją w art. 2 pkt 5 ustawy jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej piętnastoletni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tymi przepisami, w zakresie istotnym z punktu widzenia rozpatrywanej sprawy, tj. dotyczącej pracy w szczególnych warunkach, za pracowników zatrudnionych w takich warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Rodzaje takich prac lub stanowisk ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia RM z lutego 1983r. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Skarżący bezspornie spełnia kryterium nienabycia prawa do emerytury pomostowej lub emerytury w niższym wieku emerytalnym niż wiek powszechny. Kwestią sporną była
więc tylko okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach w okresie wymaganych 15 lat.

Wprawdzie wnioskodawca przedłożył świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych za sporny okres zatrudnienia w (...) w I., przy czym zgodnie z §2 ust. 2 powoływanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. okresy pracy m.in. w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach jednak świadectwo pracy z adnotacją o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, bądź bez niej, nie jest jednak bezwzględną przesłanką do zaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Świadectwo nie jest wiążące dla organu rentowego i może podlegać weryfikacji. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dopiero w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów pracy w warunkach szczególnych także w oparciu o inne dowody niż zaświadczenie z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik nie posiada świadectwa w określonej w przepisie formie, albo jego treść budzi wątpliwości, które uzasadniały kwestionowanie tego zaświadczenia przez organ rentowy w fazie administracyjnej postępowania. Zauważyć należy, że treść świadectwa pracy „zwykłego” mogło nasuwać uzasadnione wątpliwości po stronie organu rentowego, które wymagały wyjaśnienia przy pomocy zeznań świadków i dokumentacji osobowej.

Wobec wskazanych ustaleń trzeba wyjaśnić, że skoro art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już kilkakrotnie rozporządzenie RM z lutego 1983r. wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Z art. 53 ust. 2 tej samej ustawy wynikało, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia – jest to regulacja tożsama z zawartą w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. W wykazie A, stanowiącym załącznik do wspomnianego rozporządzenia, w dziale IX „W gospodarce komunalnej” wymienia się pod poz. 4 i 5 prace asfalciarzy i bitumiarzy, a więc prace ściśle odpowiadające wykonywanym przez ubezpieczonego przez 9 miesięcy w każdym roku zatrudnienia. Można dodać, że stanowisko bitumiarza zostało wymienione dla obu przywołanych pozycji w wydanym na podstawie §1 ust. 2 rozporządzenia RM z lutego 1983r. zarządzeniu Nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Skoro w przeciągu całego zatrudnienia wnioskodawca miał około 21,5 okresów wiosenno-jesiennych wykonywania obowiązków bitumiarza, to łączny staż pracy na tym stanowisku wyniósł około 193,5 miesiąca, czyli ponad 16 lat.

Udowodnienie – należy podkreślić, że dopiero na etapie postępowania sądowego – iż zachodzą wszystkie przesłanki przyznania ubezpieczonemu wnioskowanej rekompensaty, skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji na podstawie przepisów powołanych wyżej oraz art. art. 477 ¹⁴§2 kpc przez przyznanie prawa do tejże rekompensaty od daty nabycia prawa do emerytury z uwagi na ukończenie powszechnego wieku emerytalnego, gdyż wniosek o nią ubezpieczony złożył przed uprawomocnieniem się decyzji z dnia 7 października 2015r.