Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Arkadiusz Kuta

Sędziowie: SO Dorota Twardowska /spr./

SO Ewa Pietraszewska

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2014 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko D. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Iławie

z dnia 4 grudnia 2013 r., sygn. akt I C 433/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego D. M. na rzecz powódki A. S. kwotę 369 zł (trzysta sześćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt I Ca 29/14

UZASADNIENIE

Powódka A. S. wniosła o zasądzenie od pozwanego D. M. kwoty 4.885 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 07 czerwca 2011 r. od kwoty 2.985 zł i od dnia 09 czerwca 2011 r. od kwoty 1.900 zł. W uzasadnieniu wskazała, że kwoty w łącznej wysokości 4.755 zł zostały przelane na rachunek bankowy pozwanego celem następnie spłaty jego wymagalnych zobowiązań wobec wierzycieli, natomiast kwotę 135 zł zapłaciła z tytułu wymagalnego podatku od nieruchomości stanowiącej własność pozwanego, przy czym płatności tych dokonała żyjąc z pozwanym w konkubinacie. Jako podstawę żądania powódka powołała bezpodstawne wzbogacenie i przepis art. 405 k.c.

Pozwany D. M. wniósł o oddalenie powództwa, wskazując iż podczas w konkubinatu w okresie 2005 – 2012 przekazywał powódce środki wystarczające na regulację posiadanych przez niego zadłużeń i ponoszenia kosztów utrzymania jego nieruchomości oraz powódki i jej dziecka. Nie negował faktu przelewu środków z rachunku powódki na jego rachunek bankowy oraz dokonania opłaty podatku.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Iławie zasądził od pozwanego D. M. na rzecz powódki A. S. kwotę 4.885 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 10 maja 2013 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Ponadto przyznał tytułem wynagrodzenia i zasądził od pozwanego D. M. na rzecz pełnomocnika powódki z urzędu wynagrodzenie w kwocie 600 zł plus Vat.

Rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń faktycznych i oceny prawnej dokonanej przez Sąd pierwszej instancji:

Sąd Rejonowy ustalił, że strony żyły w konkubinacie w okresie 2005 – 2012 r., wspólnie zamieszkując, w tym po kupnie przez pozwanego w jego domu w O.. Pozwany pracował za granicą. W Polsce posiadał zadłużenie. Strony ustaliły, iż składki ZUS i zadłużenie regulowane będą z konta pozwanego w (...). Pieniądze na to konto miała przekazywać powódka ze swojego konta, na które pozwany wpłacał pieniądze zarobione za granicą. Powódka dysponowała kartą kodów do konta pozwanego i internetowo mogła z jego konta dokonywać przelewów. W ten sposób oprócz składek (...) miały być regulowane spłaty trzech kredytów bankowych pozwanego. Miesięczne spłaty z tego tytułu wynosiły 1.800 zł. Powódka zajmowała się prowadzeniem domu i pracowała, osiągając najniższe wynagrodzenie, miała na utrzymaniu dziecko.

Ustalono także, że pozwany przekazywał na konto powódki w dniach: 23.06.2008 r. wpłata 280 €, 04.07.2008 r. wpłata 700 € , 28.07.2008 r. wpłata 1.000 € , 15.09.2008 r. wpłata 1.250 €, 23.11.2008 r. wpłata 800 € , 01.12.2008 r. wpłata 800 € , 14.08.2009 r. wpłata 500 €, 13.10.2009 r. wpłata 1.440 €, 05.11.2009 r. wpłata 900 €, 10.12.2009 r. wplata 800 €, 22.03.2010 r. wpłata 800 € , 02.05.2010 r. wpłata 700 €, 07.07.2010 r. wpłata 320 €, 24.08.2010 r. wpłata 1.200 €, 22.11.2010 r. wpłata 260 €, 13.12.2010 r. wpłata 200 €, 26.12.2010 r. wpłata 250 €, brak daty wpłata 950 €, 14.02.2011 r. wpłata 300 €, 24.01.2011 r. wpłata 280 €, 31.01.2011 r. wpłata 200 € , 07.02.2011 r. wpłata 270 €, 24.02.2011 r. wpłata 300 €, 22.03.2011 r. wpłata 350 €, 28.03.2011 r. wpłata 270 €, 14.06.2011 r. wpłata 600 €, 07.08.2011 r. wpłata 450 €, 27.09.2011 r. wpłata 200 €, 30.11.2011 r. wpłata 400 €, 19.10.2011 r. wpłata 500 €, brak daty wpłata 300 €, 18.01.2012 wpłata 800 €, 23.03.2012 r. wpłata 800 €. Pozwany przyjeżdżając do domu także przywoził pieniądze, które wpłacane były na konto powódki, a następnie powódka w sposób dotychczas przyjęty dokonywała przelewów na konta pozwanego, regulując opłaty za nieruchomość i spłacając kredyty i zadłużenie ZUS, a także opał, opłaty za media oraz samochód. Pieniądze zarabiane przez obie strony nie wystarczały na pokrycie spłaty zadłużeń pozwanego, bieżącego opłacania (...) i ponoszenia kosztów utrzymania domu oraz kosztów życia powódki, jej dziecka i pozwanego, który co miesiąc przyjeżdżał do domu. Wówczas obie strony zaciągały drobne pożyczki. Wierzyciele monitowali o spłaty zadłużenia. Łączna kwota kredytów pozwanego wynosiła w trzech bankach około 155.000 zł.

Na podstawie przedstawionych i niezakwestionowanych dokumentów przelewów bankowych i umowy kredytu Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka w dniu 06.06.2011 r. zaciągnęła w S. (...)kredyt gotówkowy na łączną kwotę 11.619,41 zł, z czego po odliczeniu ubezpieczenia i innych opłat do dyspozycji pozostała jej kwota 5.550 zł. Kwotę tę w tym samym dniu powódka wpłaciła na własne konto, a następnie w tym samym dniu powódka przelała z własnego konta bankowego na konta pozwanego kwotę 2.000 zł, kwotę 850 zł oraz kwotę 1.900 zł. Wpłaty zostały dokonane na różne konta pozwanego, powiązane z zaciągniętymi przez pozwanego kredytami i z nich dokonywano spłaty zadłużeń pozwanego. Ponadto w tym samym dniu powódka przelała na konto (...) kwotę 135 zł tytułem podatku od nieruchomości stanowiącej własność pozwanego. Równowartość przelewów stanowi kwotę dochodzoną pozwem.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że pozwany nie kwestionował, iż powódka dokonała tych wpłat, jednakże wskazywał, iż powódka zobowiązania związane z zadłużeniem powinna uregulować z pieniędzy, jakie wpłacał na jej konto i przywoził do kraju. Sąd dał wiarę zeznaniom powódki, iż pieniędzy, jakie wpłacał pozwany i przywoził do kraju, nie wystarczyło na utrzymanie domu, samochodu pozwanego, bieżące życie, comiesięczne podróże pozwanego do pracy. Za wiarygodnie uznano zeznania powódki, iż w czerwcu 2011r. zadłużenie tak narosło, iż musiała zaciągnąć na bardzo niekorzystnych warunkach kredyt gotówkowy a uzyskaną kwotę /dochodzoną pozwem/ przeznaczyć na spłatę zadłużenia pozwanego. Następnie strony rozstały się a powódka zadłużenie z tytułu kredytu gotówkowego spłaca w całości sama. Za taką oceną, w ocenie Sądu pierwszej instancji, przemawiała analiza dochodów oraz przelewów z lat 2011 i 2012 wskazywanych przez pozwanego, gdyż łącznie za cały 2011 rok oraz 3 miesiące 2012 roku przelano kwotę 6.020 €, co daje miesięcznie średnio wpłatę około 401 €.

Odnosząc się do zeznań pozwanego dotyczących określenia jego miesięcznego dochodu za pracę oraz wydatków związanych z utrzymaniem za granicą, w ocenie Sądu Rejonowego, kwota pieniędzy przywożona w gotówce nie mogła być zbyt wysoka. Zauważono, że z tych pieniędzy powódka miała nie tylko spłacić zobowiązania pozwanego, ale i utrzymać dom. Stąd biorąc pod uwagę zeznania pozwanego, który w zasadzie nie kwestionował faktu dokonanych przelewów kwot wskazanych w pozwie, Sąd pierwszej instancji uznał żądanie powódki za udowodnione i zasadne.

Stwierdzono, że powódka zaciągając kredyt gotówkowy przeznaczyła uzyskaną z niego kwotę dochodzoną pozwem na spłatę zadłużenia pozwanego. Spełniła zatem zobowiązanie w imieniu dłużnika i sama stałą się w tym zakresie jego wierzycielem. W tej sytuacji zasądzono od pozwanego na rzecz powódki kwotę dochodzoną pozwem z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10.05.2013 r. Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że powódka w pozwie domagała się odsetek za zwłokę liczonych od dnia 07.06.2011 r. i od dnia 09.06.2011r., tj. od dat, w jakich dokonała spłaty zadłużenia pozwanego. W tym zakresie powództwo oddalono uznając, iż odsetki za zwłokę należą się dopiero od wytoczenia powództwa, tj. od dnia 10.05.2013 r. Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu wskazano art. 98 § 1 k.p.c.

W apelacji pozwany D. M. domagał się zmiany wyroku i oddalenia powództwa, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Ponadto wniósł o zasądzenie od powódki kosztów procesu według norm przepisanych za obie instancje. Skarżący zarzucił orzeczeniu błędne ustalenie, że przekazywane przez niego powódce kwoty nie wystarczały na pokrycie spłaty zarówno zadłużenia pozwanego, jak też bieżących kosztów utrzymania powódki oraz nieruchomości stanowiącej własność pozwanego. W uzasadnieniu skarżący wskazał, że nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji przyjętym w oparciu o zeznania powódki, iż pieniędzy, jakie wpłacał pozwany i przywoził do kraju, nie wystarczyło na utrzymanie domu, samochodu pozwanego, bieżące życie, a także podróże pozwanego do pracy. Zakwestionował prawidłowość przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że powódka w czerwcu 2011 roku zaciągnęła kredyt gotówkowy w celu spłaty jego zadłużenia, przy czym kredyt ten zaciągnęła na krótko przed rozstaniem stron. Pozwany wyjaśnił, że powódka dysponowała comiesięczne kwotą w wysokości co najmniej 1.300 zł, a nawet około 6.000 zł. W ocenie skarżącego były to kwoty z pewnością wystarczające, do pokrycia wszelkich zobowiązań pozwanego, jak również kosztów utrzymania powódki i jej dziecka. Pozwany zaznaczył, że powódka miała też obowiązek dołożenia pieniędzy do kosztów zakupu opału, bieżących opłat za wodę. W ocenie pozwanego zaskarżony wyrok jest niesprawiedliwy i sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, gdyż jednostronnie obciąża pozwanego wszelkimi kosztami utrzymania nie tylko jego własnego majątku, spłaty jego zadłużeń, lecz również kosztami utrzymania zarówno powódki, jak i jej dziecka. Zwrócono uwagę, że Sąd pierwszej instancji nie rozliczał szczegółowo powódki z wydatkowania kwot, które otrzymywała ona od pozwanego, zaś ona sama w żaden sposób nie wykazała, iż racjonalnie tymi pieniędzmi gospodarowała.

W odpowiedzi na apelację powódka A. S. wniosła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym, wskazując, że koszty te nie zostały przez nią zapłacone w całości ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Należy przede wszystkim zauważyć, że zarzuty apelacji i twierdzenia skarżącego skupiają się na braku właściwego rozliczenia środków niespornie przekazywanych przez pozwanego na rachunek powódki w okresie konkubinatu i stąd niewłaściwego ustalenia przez Sąd pierwszej instancji, że środki te były niewystarczające dla bieżącej obsługi zadłużenia pozwanego i pokrywania kosztów utrzymania nieruchomości oraz samej powódki i jej dziecka. Stwierdzenie takie zresztą istotnie zawarł Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, jednakże okoliczności te dla rozstrzygnięcia mogły mieć jedynie drugoplanowe znaczenie. Wprawdzie też Sąd Rejonowy nie powołał podstawy prawnomaterialnej rozstrzygnięcia, w treści uzasadnienia nawet nie przywołując ani nie omawiając w żadnej mierze podstawy żądania wskazywanej jednoznacznie w pozwie przez powódkę. W motywach wyrażono natomiast pogląd, że „powódka zaciągając kredyt gotówkowy przeznaczyła uzyskaną z niego kwotę dochodzoną pozwem na spłatę zadłużenia pozwanego, spełniła zatem zobowiązanie w imieniu dłużnika i sama stała się w tym zakresie jego wierzycielem”. Sugerowałoby to przyjęcie za podstawę zasądzenia świadczenia art. 518 k.c., to jest podstawienie, określane również mianem wstąpienia osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela, które polega na tym, że w sytuacjach w tym przepisie wyszczególnionych osoba trzecia, spłacając wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty i w tym zakresie wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela. O ile w rozpatrywanej sprawie można by kwalifikować żądanie powódki w ten sposób – czego nie czyni jednak sama zainteresowana – to mogłoby mieć to zastosowanie jedynie w odniesieniu do zapłaty przez powódkę należnego od pozwanego podatku od nieruchomości stanowiącej jego własność, abstrahując od warunków stawianych powołanym przepisem. Poza wskazaniami co do motywacji powódki brak bowiem dowodów co do dalszego wydatkowania środków z rachunku pozwanego, w tym w szczególności dokonania zapłaty skonkretyzowanych wierzytelności.

W żądaniu pozwu powódka wyraźnie natomiast określiła, że wywodzi żądanie z bezpodstawnego wzbogacenia i regulacji art. 405 k.c., zgodnie z którym kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przedmiotem dowodu powódki w procesie było przelanie w dniu 06 i 08 czerwca 2011 r. środków z własnego rachunku bankowego na rachunek pozwanego oraz opłata ze środków z jej rachunku podatku od nieruchomości, przy czym powódka w sposób dostateczny wykazała także, że środki przelane z jej rachunku pochodziły z kredytu uzyskanego i wpłaconego wcześniej tego samego dnia na zasilenie jej rachunku bankowego. Te okoliczności nie zostały zakwestionowane przez pozwanego, a dokonanie wpłat potwierdziły niepodważane w toku procesu dowody przelewów bankowych. Stanowi to wystarczający dowód dla przyjęcia wykazania dokonania przez powódkę przysporzenia na rzecz pozwanego, przy czym – poza łączącym wówczas strony wspólnym pożyciem – nie wskazuje się na podstawę prawną takiego przysporzenia. Wykazano zatem spełnienie dyspozycji art. 405 k.c.

Tych okoliczności pozwany w toku procesu nie zwalczał, nie wykazywał także, aby środki przelane na jego konto i opłacone tytułem podatku zostały powódce w jakiejkolwiek formie zwrócone. Ciężar dowodu braku wzbogacenia spoczywał z kolei na pozwanym, co reguluje art. 409 k.c. – obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. W tej sytuacji bezzasadny jest zarzut apelacji dotyczący braku rozliczenia przez Sąd Rejonowy środków przekazywanych przez pozwanego na rzecz powódki jako wystarczających na pokrycie zobowiązań i kosztów utrzymania. Ciężar dowodu w tym zakresie obciążał pozwanego (art. 6 k.c.), a żadnych – poza twierdzeniami – dowodów w odniesieniu do tych okoliczności nie przedstawiono.

Jednocześnie powoływane i uwzględnione przez Sąd pierwszej instancji zestawienie środków przekazywanych przez pozwanego na rachunek powódki uprawdopodabnia z kolei twierdzenia powódki, że w okresie zaciągnięcia zobowiązania kredytowego i dokonania przelewu środków na rachunek pozwanego oraz opłaty należnego podatku od nieruchomości środki przekazywane przez pozwanego nie były wystarczające dla obsługi bieżących zobowiązań, skoro ostatni przelew w kwocie 270 € datowany jest na dzień 28 marca 2011 r. a kolejny w kwocie 600 € dopiero na dzień 14 czerwca 2011 r., podczas gdy przelewy na konto pozwanego i opłata podatku dokonane zostały w dniach 06 i 08 czerwca 2011 r., a – jak wskazywał sam pozwany – miesięczne spłaty zadłużenia wynosiły około 1.800 zł.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że wyrok – z uwzględnieniem przedstawionych obecnie rozważań i wskazanej podstawy prawnej rozstrzygnięcia, pomimo pominięcia przez Sąd Rejonowy wskazania w uzasadnieniu podstawy prawnomaterialnej zasądzenia świadczenia – odpowiada prawu i na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalono.

O kosztach procesu za drugą instancję orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 15 – 17, § 12 ust. 1 pkt 1, § 6 pkt 3 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jedn. Dz. U. 2013r poz.460), uwzględniając należny od opłaty za czynności radcy prawnego udzielającego powódce pomocy prawnej z urzędu podatek VAT.