Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 lipca 2023 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Sądu Rejonowego Aleksandra Smólska - Kreft

po rozpoznaniu w dniu 31 lipca 2023 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. R.

przeciwko E. I. (1)

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 40.000 zł (czterdzieści tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 lutego 2023 do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5617 zł (pięć tysięcy sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

3.  nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

SSR Aleksandra Smólska-Kreft

Sygn. akt XIV C 623/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2023 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Rejonowego Aleksandra Smólska-Kreft
Protokolant:	sekretarz sądowy Ziemowit Jasieniecki

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2023 r. w Bydgoszczy

sprawy z powództwa M. R.

przeciwko E. I. (2)

o zapłatę

1.  uchyla wyrok zaoczny wydany przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy dnia 31 lipca 2023 roku wydany w sprawie XIV C 623/23,

2.  oddala powództwo.

Sygn. akt XIV C 623/23

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 3 kwietnia 2023 r. powód M. R. domagał się zasądzenia od pozwanej E. I. (1) kwoty 40 000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 4 lutego 2023 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie pozwu powód wskazał, że w dniu 11 czerwca 2018 r. w B. zawarł z pozwaną ustną umowę pożyczki na kwotę 40 000,00 zł. Pozwana miała wykorzystać otrzymaną sumę na zakup pojazdu marki T. (...). Powód zaznaczył, że umowa nie została zawarta w formie pisemnej i cechowała się wysokim stopniem odformalizowania z uwagi na fakt, iż strony w okresie od 2015 r. do marca 2022 r. pozostawały w związku konkubenckim. Z uzasadnienia pozwu wynikało przy tym, że powód udzielił pozwanej pożyczki w kwocie 40 000,00 zł, którą uprzednio sam pożyczył od W. R.. Powód uzupełnił, że kwota pożyczki została przekazana bezpośrednio do rąk pozwanej, a ponadto strony nie oznaczyły terminu, w którym pozwana miała dokonać jej zwrotu. Podniósł, iż mimo wielokrotnych próśb, a także pisemnego wezwania do zapłaty pozwana nie zwróciła pożyczki. Jednocześnie powód wskazał, że w przypadku przyjęcia przez Sąd, iż stron niniejszego postępowania nie łączył stosunek obligacyjny w postaci umowy pożyczki, roszczenie powoda powinno znaleźć oparcie o przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Wyrokiem zaocznym z dnia 31 lipca 2023 r. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 40 000,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 lutego 2023 r. do dnia zapłaty (punkt 1), zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5 617,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (punkt 2) i wreszcie nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności (punkt 3).

W sprzeciwie od wyroku zaocznego pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. Domagała się również zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana zaprzeczyła wszelkim twierdzeniom powoda. Podniosła, że nie pożyczyła ani od powoda, ani od jego matki jakichkolwiek środków pieniężnych na zakup samochodu marki T. (...). Zauważyła, że powód nie udowodnił zgłoszonego w pozwie żądania. Wyjaśniła, iż aktualnie pomiędzy stronami toczy się sprawa o podział wspólnej nieruchomości, w której zgłosiła roszczenia dotyczące rozliczenia nakładów na tę nieruchomość. Na tej podstawie wywodziła, że niniejsza sprawa służy jedynie temu, aby powód nie rozliczył się z pozwaną. Strona pozwana kontynuowała, iż faktycznie w czerwcu 2018 r. nabyła pojazd marki T. (...). Miała dokonać tej czynności z własnych pieniędzy, albowiem w 2016 r. dokonała sprzedaży udziału w nieruchomości gruntowej, natomiast w lipcu 2018 r. sprzedała należące do niej mieszkanie. Dodatkowo podniosła, że to powód nie miał stałego, stabilnego źródła dochodu i bardzo często popadał w problemy finansowe.

Postanowieniem z dnia 18 września 2023 r. Sąd oddalił wniosek powoda o udzielenie wyrokowi zaocznemu wydanemu przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy z dnia 31 lipca 2023 r. klauzuli wykonalności oraz zawiesił nadany wyrokowi zaocznemu wydanemu przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy dnia 31 lipca 2023 r rygor natychmiastowej wykonalności.

Ostatecznie na terminie rozprawy w dniu 18 grudnia 2023 r. strona powodowa w całości podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie. Pełnomocnik powoda wskazał, że powód udzielił pożyczki pozwanej, ponieważ ta nie miała wystarczających środków na zakup pojazdu. Oznajmił, że nawet jeżeli nie doszło do zawarcia takiego stosunku obligacyjnego, to należałoby sprawę rozpatrzyć na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, ponieważ strony żyły w konkubinacie i po zakupie domu nie miały środków na zakup pojazdu. Natomiast pełnomocnik pozwanej wskazał, że ciężar dowodu spoczywa na powodzie a nie na pozwanej, natomiast powód narusza te zasady domagając się aby to pozwana udowodniła, że posiadała środki na zakup. Tymczasem to powód musi wykazać, że pozwana nie miała środków na zakup samochodu, że on miał te pieniądze i że je pozwanej pożyczył. Odnosząc się do przepisów prawa materialnego o bezpodstawnym wzbogaceniu, strona pozwana argumentowała, iż nie stanowią one wytrychu dla sytuacji, gdy stronie brakuje dowodów. Służą one rozstrzygnięciu bardzo szczególnych stosunków obligacyjnych, a brak faktyczny środka dowodowego nie może być sanowany przez przepisy prawa materialnego, które do tego nie służą.

S ąd ustalił, co następuje:

W dniu 22 marca 2016 r. doszło do zawarcia umowy sprzedaży, m.in. na mocy której pozwana sprzedała J. S. przysługujący jej udział wynoszący 2/6 części we własności lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) znajdującym się na jedenastej kondygnacji w budynku położonym w B. przy ul. (...) pod numerem(...) wpisanym w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, Wydział X Ksiąg Wieczystych oraz taki udział w przynależnych do niego prawach, w tym zgromadzonym na koncie tego lokalu funduszu remontowym (§ 4). Umówiona cena sprzedaży wynosiła łącznie 110 000,00 zł, która to kwota została przez kupujących zapłacona – proporcjonalnie do nabywanych przez nich udziałów we własności (§ 5). Pozwana otrzymała 38.000 zł.

okoliczno ść bezsporna, a nadto dowód: kserokopia aktu notarialnego Repertorium A numer (...) – k. 70-76.

W dniu 11 czerwca 2018 r. Bank (...) S.A. z siedzibą w W. zawarł z W. R. umowę pożyczki ekspresowej Nr (...) w kwocie 121 416,18 zł na okres od dnia 11.06.2018 r. do dnia 10.06.2026 r. Pożyczka została udzielona na sfinansowanie celu konsumpcyjnego w kwocie 71 149,19 zł, spłatę kredytu w kwocie 47 850,81 zł oraz uregulowanie prowizji za udzielenie pożyczki w kwocie 2 416,18 zł.

D. ód: umowa pożyczki ekspresowej Nr (...) wraz z pe łnomocnictwem – k. 6-10.

W dniu 2 lipca 2018 r. pozwana sprzedała G. B. lokal mieszkalny oznaczony numerem (...) położony w B. przy ul. (...) objęty księgą wieczystą nr (...) wraz z jego przynależnościami za łączną kwotę 150 000,00 zł. Do dnia 2 lipca 2018 r. kupująca zapłaciła sprzedającej kwotę w wysokości 9 000,00 zł, zaś pozostałą do zapłaty kwotę w wysokości 141 000,00 zł kupująca zobowiązała się zapłacić sprzedającej w terminie do 3 dni roboczych przelewem na rachunek bankowy wskazany przez sprzedającą, tj. rachunek bankowy M. R. numer (...).

D. ód: kserokopia aktu notarialnego Repertorium A numer (...) – k. 65-69.

Pismem z dnia 20 stycznia 2023 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 75 000,00 zł. W piśmie tym powód domagał się od pozwanej zwrotu pożyczonych jej kwot 35 000,00 zł przekazanej na zakup udziału w nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...) i kwoty 40 000,00 zł na zakup samochodu osobowego marki T. (...). Na zapłatę ww. kwoty powód wyznawał pozwanej termin 7 dni od dnia doręczenia wezwania. Pozwana odebrała przedmiotowe wezwanie w dniu 25 stycznia 2023 r.

D. ód: wezwanie do zapłaty z dnia 20.01.2023 r. – k. 11-11v., wydruk elektronicznego śledzenia przesyłek Poczty Polskiej – k. 12.

Powód żył z pozwaną w związku partnerskim. W tracie trwania konkubinatu strony wspólnie udzielały sobie wsparcia finansowego, a także podjęły decyzję o zakupie domu, z zamiarem wspólnego zamieszkiwania i dalszego, konsekwentnego budowania wspólnej przyszłości. Strony w tym zakresie nie prowadziły żadnych rozliczeń, po prostu prowadziły wspólne gospodarstwo domowe.

W trakcie trwania konkubinatu pozwana nabyła pojazd marki T. (...). Samochód był niezbędny pozwanej celem dojazdów do pracy w B. z domu, który strony planowały nabyć.

Strony nie zawierały żadnej umowy pożyczki na piśmie. Ponadto nie istnieje żadne pisemne potwierdzenie przekazania środków pieniężnych przez powoda na rzecz pozwanej.

O. ści bezsporne.

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności przyznanych przez obydwie strony w trakcie procesu. Zwrócić w tej mierze należy uwagę na treść art. 212 § 1 k.p.c., który stanowi, że sąd na rozprawie przez zadawanie pytań stronom dąży do tego, aby strony przytoczyły lub uzupełniły twierdzenia lub dowody na ich poparcie oraz udzieliły wyjaśnień koniecznych dla zgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nie praw lub roszczeń. W ten sam sposób sąd dąży do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, które są sporne. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 7 kwietnia 2017 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I ACa 59/16 wyjaśnił, iż informacyjne wysłuchanie uczestników procesu jest instytucją różniącą się od przesłuchania stron. Wysłuchanie ma pozwolić jedynie na skonkretyzowanie spornych okoliczności sprawy, ale nie stanowi obligatoryjnego elementu procesu cywilnego.

Sąd po odebraniu oświadczeń stron na podstawie art. 212 k.p.c. i ustaleniu płaszczyzny sporu (okoliczności zawarcia umowy pożyczki z dnia 11.06.2018 r.) doszedł do przekonania, iż brak było podstaw do prowadzenia innego postępowania dowodowego, niż z dokumentów złożonych do akt sprawy. Sąd oparł się o wyżej wymienione dowody z dokumentów, których treść i autentyczność nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka W. R. z uwagi na brak zgody pozwanej na przeprowadzenie tego dowodu wobec braku dowodu zawarcia umowy pożyczki między stronami w formie dokumentowej.

Sąd pominął dowód z przesłuchania stron na okoliczność zawarcia umowy pożyczki z uwagi na brak dowodu jej zawarcia w odpowiedniej formie.

Sąd pominął dowód z dokumentów znajdujących się w Starostwie Powiatowym w B. dotyczących zakupu samochodu, albowiem okoliczność ta nie jest sporna pomiędzy stronami.

Sąd pominął dowody z dokumentów zawnioskowane w piśmie powoda z dnia 24 października 2023 r., albowiem żaden z nich nie ma bezpośredniego związku z umową, której dotyczy proces.

Sąd pominął także dowód z zeznań PIT powoda za lata 2016-2017, ponieważ okoliczność ta nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia analizowanej sprawy.

Powód wywodził swoje roszczenie z umowy pożyczki z dnia 11 czerwca 2018 r. (alternatywnie wskazując na przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu), a kwestię sporną stanowił obowiązek zwrotu kwoty 40 000,00 zł przez pozwaną.

W myśl art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Istotą zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki, jest przeniesienie przez pożyczkodawcę jej przedmiotu na własność pożyczkobiorcy. Przeniesienie własności przedmiotu pożyczki może nastąpić w każdy prawem przewidziany sposób. W wypadku pieniędzy wchodzi w grę wydanie gotówki, przelew bankowy, otwarcie kredytu na rachunku bankowym itp. Umowa pożyczki jest umową dwustronnie zobowiązującą, co oznacza, że obowiązkowi pożyczkodawcy do przeniesienia własności przedmiotu umowy na pożyczkobiorcę odpowiada obowiązek zwrotu, czyli przeniesienia przez pożyczkobiorcę na pożyczkodawcę przedmiotu umowy, powiększonego o ewentualne wynagrodzenie ustalone w umowie. Dopóki przedmiot pożyczki nie zostanie wydany pożyczkobiorcy, dopóty nie może powstać obciążający go obowiązek jego zwrotu (P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2019, art. 720).

W tym miejscu należy podkreślić, że unormowania kodeksowe przywiązują duże znaczenie do zasad kontradyktoryjności i dyspozycyjności w procesie cywilnym. Stosownie do zasady wyrażonej w art. 6 k.c., a rozwiniętej m.in. w art. 232 zd. 1 k.p.c. , strony są obowiązane przedstawić dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, a rozkład ciężaru dowodu powoduje to, że strona, która chce dochodzić roszczeń wymagających dowodzenia środkami dowodowymi, powinna liczyć się z koniecznością przedstawienia takich dowodów, gdyż w przeciwnym razie jej powództwo może być oddalone. Zatem ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty uzasadniające to żądanie, ten zaś kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury kodeksowa definicja pożyczki wskazuje, że świadczeniem dającego pożyczkę jest przeniesienie na własność biorącego pożyczkę określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku i wykonanie tego świadczenia dający pożyczkę powinien udowodnić w procesie cywilnym. Dopiero wówczas zasadne staje się oczekiwanie od biorącego pożyczkę, że udowodni on spełnieni swojego świadczenia umownego tj. zwrotu pożyczki (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 kwietnia 2012 roku, I ACa 285/12, LEX nr 1162845). Innymi słowy, ciężar dowodu, że powód udzielił pożyczki pozwanej spoczywał na stronie powodowej, dopiero udowodnienie tej okoliczności przenosiło ciężar dowodzenia na pozwaną.

Nie sposób pominąć, iż z treści art. 720 § 2 k.c. wynika, że umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Zawarcie umowy pożyczki, mające stanowić źródło roszczenia powoda, nie zostało jednak stwierdzone formą dokumentową pomimo tego, że jej kwota znacząco przekroczyła 1 000,00 zł.

Jak wynika z treści przepisu art. art. 246 kpc jeżeli ustawa lub umowa stron wymaga dla czynności prawnej zachowania formy pisemnej, dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią, a jeżeli forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów dowodowych, także w wypadkach określonych w kodeksie cywilnym. Stosownie do treści art. 74 § 1 i 2 k.c. zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu. Jeżeli forma pisemna, dokumentowa albo elektroniczna jest zastrzeżona dla oświadczenia jednej ze stron, w razie jej niezachowania dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności jest dopuszczalny także na żądanie drugiej strony (§ 3).

W piśmiennictwie i judykaturze zastosowana w art. 74 § 1 i 2 k.c. konstrukcja jest określana mianem początku dowodu na piśmie. Dopuszczalne jest powołanie się na jakikolwiek dokument, a więc zarówno prywatny, jak i urzędowy, którego treść wskazuje bezpośrednio lub pośrednio na okoliczność dokonania czynności prawnej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 maja 1979 r. oraz w postanowieniu z dnia 26 września 2022 r. podkreślił, że nie jest konieczne, aby pismo uprawdopodobniające w rozumieniu art. 74 § 2 fakt dokonania czynności prawnej, który stanowi podstawę dopuszczenia dowodu ze świadków lub z przesłuchania stron dla wykazania, że czynność ta została dokonana, pochodziło od strony, przeciwko której dowód taki ma być prowadzony, ani też aby było podpisane przez jedną ze stron. W judykaturze podkreślono, że nie ulega wątpliwości, iż „uprawdopodobnienie” nie jest równoznaczne z dowodem. Podstawę uznania czynności prawną za dokonaną mogą stanowić różne dokumenty, które wskazują na fakty, które choćby pośrednio potwierdzają okoliczności dokonania czynności prawnej. Może chodzić nie tylko o dokument prywatny w sensie prawnym, ale nawet o wzmiankę, zapisek bądź informację, której treść zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio może wskazywać, że określona czynność prawna doszła do skutku. Pismo zatem nie musi ani zawierać oświadczenia woli żadnej ze stron, ani nawet wskazywać wprost dokonania czynności prawnej. Na jego podstawie można bowiem co najmniej przypuszczać, że czynność taka została dokonana. Sam fakt jej podjęcia ma być dopiero udowadniany zeznaniami świadków i stron, a zatem środkami przewidzianymi w katalogu dowodów. Zgodnie z definicją legalną pojęcia dokumentu jest nim nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią (art. 77 ³ ). Przykładowo, prawdopodobieństwo faktu dokonania czynności prawnej można wykazać za pomocą dowodu z wpłaty sumy pieniężnej, przelewu na konto, potwierdzenia odbioru towaru, rachunku, wydruku komputerowego, protokołu sądowego z innej sprawy, artykułu prasowego, korespondencji listownej, faksowej, e- mailowej, SMS-owej prowadzonej przez kontrahentów, jak również z utrwalonego na nośniku elektronicznym zapisu rozmowy stron umowy (zob. M. Maciejewska-Szałas [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 74).

Warto dodać, iż w prawie polskim nie ma przepisów, które regulowałyby stosunki majątkowe między osobami pozostającymi w konkubinacie, dlatego zdaniem Sądu wszelkie przesunięcia majątkowe pomiędzy nimi powinny być dokumentowane i wynikać z określonych czynności prawnych, których treść nie może budzić wątpliwości w czasie ich dokonywania. Brak stosownej formy dla tych czynności, np. pisemnej, także rodzi poważne konsekwencje w ewentualnym procesie pomiędzy osobami niegdyś pozostającymi w nieformalnym związku. Zwykle na etapie rozliczeń każdy z konkubentów ma odmienne zdanie, na jakiej podstawie nastąpiło przesunięcie majątkowe. Godzi się przy tym zauważyć, iż do kryteriów konkubinatu zalicza się z reguły brak formalnej podstawy pożycia partnerów oraz ograniczeń zakończenia związku, jego stabilność oraz istnienie osobisto-majątkowej wspólnoty życiowej. Istnienie takiego związku nie tylko zatem nie pozwala na formułowanie domniemania, że przekazywanie środków pieniężnych pomiędzy konkubentami odbywało się na podstawie umów pożyczek, ale wprost przeciwnie, wskazuje, że to przekazywanie odbywało się na podstawie innych tytułów prawnych, na przykład umów nienazwanych czy darowizn, które nie przewidują obowiązku zwrotu otrzymanych kwot, bądź bez podstawy prawnej. Ocena każdego przypadku zależy od okoliczności konkretnej sprawy (por. wyrok Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 16 lutego 2017 r. XVIII C 2932/16, LEX nr 2977192).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, ze dokument dotyczący umowy pożyczki nigdy nie powstał, zatem nie zachodził przypadek ze zdania pierwszego art. 246 kpc. Co do dalszej części tego przepisu i art. 74 kc to Sąd uznał, iż fakt dokonania czynności prawnej, na którą powód powoływał się w pozwie, nie został uprawdopodobniony za pomocą pisma. Jak już wskazywano, wymaganie uprawdopodobnienia na piśmie faktu dokonania czynności prawnej jest utożsamiane w doktrynie procesu cywilnego z tzw. początkiem dowodu na piśmie, czyli dokumentem wskazującym, iż czynność została dokonana. Powód nie przedłożył żadnego dokumentu, którego treść bezpośrednio lub pośrednio wskazywałaby na fakt udzielenia pozwanej pożyczki w wysokości 40 000,00 zł, a tym samym w żaden sposób nie uprawdopodabniał faktu zawarcia przez strony umowy pożyczki na ww. sumę. Sąd nie dysponował pisemnymi dokumentami potwierdzającymi fakt zawarcia umowy pożyczki i wysokości kwoty będącej przedmiotem tejże czynności. Nie było zatem możliwe prowadzenie postępowania dowodowego i przeprowadzenie wykładni łączącego strony stosunku w powyżej wskazanym zakresie. Z dokumentów przedłożonych do akt sprawy nie wynikało, aby pozwana zawarła z powodem jakąkolwiek umowę. Strona powodowa poprzestała jedynie na gołosłownych twierdzeniach. Nie udało się również ustalić, czy rzeczywiście doszło do przekazania pozwanej przedmiotu pożyczki.

Wprawdzie powód przedłożył do pozwu umowę pożyczki Nr (...) zawartą pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. a W. R. (matką powoda). Jednakże treść tej umowy w żadnej mierze nie świadczyła o istnieniu umowy pożyczki pomiędzy powodem a pozwaną – została ona zawarta pomiędzy innymi podmiotami, a nadto nie odpowiadała kwocie spornej pożyczki w wysokości 40 000,00 zł. Nie sposób przyjąć, że w efekcie zawarcia umowy przez W. R. nastąpiło przekazanie przedmiotu pożyczki na rzecz pozwanej. Wyjaśnienia powoda w tej kwestii nie zawierały żadnej logicznej argumentacji. Brak jest jakiekolwiek „poszlaki”, która wskazywałaby na zasadność wersji powoda. Tymczasem pozwana konsekwentnie utrzymywała, iż nie miała pojęcia o zaciągnięciu pożyczki przez matkę powoda. Co więcej, nie wiadomo czy pomiędzy powodem a jego matką rzeczywiście doszło do przekazania środków w wysokości 40 000,00 zł, tj. czy powodowi udało się zgromadzić taką sumę. Pozwana wyraźnie zaprzeczyła, aby w dniu 11 czerwca 2018 r. ww. kwota do niej trafiła. Ponadto oświadczyła, iż nigdy nie zwracała się do powoda o udzielenie jakiejkolwiek pomocy finansowej na zakup pojazdu marki T. (...). W konsekwencji Sąd przyjął, że powód nie udowodnił istnienia umowy pożyczki pomiędzy stronami.

O skuteczności roszczenia dochodzonego przedmiotowym powództwem nie dowodzi także złożone do akt pismo z dnia 20 stycznia 2023 r. wzywające do spłaty zadłużenia. Wezwanie to zostało skierowane do pozwanej w znacznym odstępie czasowym od momentu zakończenia konkubinatu pomiędzy stronami, a nadto w czasie gdy strony pozostawały ze sobą w konflikcie. Z uwagi na powyższe nie stanowiło wiarygodnego dowodu na okoliczność umowy łączącej strony. Dokument prywatny jest dowodem tego, że osoba podpisująca ten dokument złożyła oświadczenie w nim zawarte, a nie tego, że miały miejsce podane w nim fakty (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2012 r., I CSK 25/12, LEX nr 1231454).

Pozwana sprzeciwiła się prowadzeniu postępowania dowodowego z zeznań świadka czy słuchania stron, który to dowód ma z resztą najmniejsza wartość dowodowa i nie nadawał się samodzielnie do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

W świetle powyższego, zdaniem Sądu w rozpoznawanej sprawie ustalone okoliczności faktyczne w żaden sposób nie pozwalały na uznanie, że strony zawarły umowę pożyczki w rozumieniu art. 720 k.c., która nakładałaby na pozwaną obowiązek zwrotu kwoty 40 000,00 zł.

W tej sytuacji należało rozważyć żądanie powoda zapłaty kwoty 40 000,00 zł na podstawie powołanych ewentualnie przepisów o nienależnym świadczeniu. Do świadczeń tych stosuje się odpowiednio przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, która to instytucja ma służyć do przywracania równowagi majątkowej między podmiotami prawa, ilekroć okaże się, że równowaga ta została zachwiana przez przesunięcie majątkowe niemające podstawy prawnej. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 2 k.c.). Samo powołanie się na alternatywną podstawę prawną, tj. przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, nie jest wystarczające. Powód winien wykazać którąś z powyższych przesłanek. Tymczasem już w pozwie powód twierdził, że był zobowiązany do świadczenia na podstawie umowy pożyczki, z tym, że nie udało mu się udowodnić takiej treści umowy stron. Co więcej, powód konsekwentnie w toku całego procesu podnosił, że podstawą prawną roszczenia było zawarcie umowy, na mocy której pozwana otrzymała kwotę 40 000,00 zł i zobowiązała się do jej zwrotu. Przed zamknięciem rozprawy pełnomocnik powoda wskazał zresztą wprost, że „powód udzielił pożyczki pozwanej, ponieważ ta nie miała wystarczających środków na zakup pojazdu”. Skoro powód twierdził, że strony zawarły umowę, to jednocześnie nie mógł świadczyć bez podstawy prawnej. Powód świadczył dobrowolnie, nie twierdził, że podstawa jego świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, wreszcie, aby czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Powoływanie się przez powoda jednocześnie na brak podstawy do spełnienia przez niego świadczenia skutkuje zresztą oceną twierdzeń powoda jako wewnętrznie sprzecznych. Powód skutecznie mógł bowiem podnosić albo, że strony łączyła umowa i na podstawie jej postanowień wnosił o zapłatę, albo że żadnych uzgodnień nie było i dlatego świadczenie nie miało podstawy prawnej. Zatem w sprawie w ogóle nie mieliśmy do czynienia z nienależnym świadczeniem, o którym mowa w kodeksie cywilnym. Brak możliwości udowodnienia rodzaju podstawy prawnej, zwłaszcza z przyczyn leżących po stronie świadczącego nie uzasadniała żądania na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu, a tym bardziej nie dawała podstaw do zasądzenia w ten sposób żądnej kwoty. W ocenie Sądu bowiem przepisy o nienależnym świadczeniu nie mogą służyć zastąpieniu obowiązków dowodowych w procesie (por. J. Gudowski, Kodeks Cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wydanie II, opublikowano WKP 2018). Nawet jeśli strony żyły w konkubinacie, co akcentował powód.

Jako że sprawa została pierwotnie rozstrzygnięta wyrokiem zaocznym wydanym w dniu 31 lipca 2023 r., na podstawie art. 339 § 1 k.p.c., od którego pozwana wniosła sprzeciw , w sprawie znalazł zastosowanie przepis art. 347 k.p.c. Stanowi on, że po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, którym wyrok zaoczny w całości lub części utrzymuje w mocy albo uchyla go i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Przepis art. 332 § 2 stosuje się odpowiednio. Utrzymanie w mocy wyroku zaocznego ma miejsce wtedy, gdy po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stwierdzi, iż wydane w nim rozstrzygnięcie jest prawidłowe. W przeciwnym razie wyrok zaoczny należy uchylić i orzec o żądaniu pozwu.

Mając powyższe na uwadze, a także argumentację w zakresie merytorycznej treści sporu na podstawie art. 347 k.p.c. wyrok zaoczny wydany w dniu 31 lipca 2023 r. należało uchylić i powództwo w całości oddalić.

Sąd nie orzekł o kosztach procesu z uwagi na brak dowodu uiszczenia opłaty od sprzeciwu, do którego to rozwiązania przychyliły się strony obecne na rozprawie w dniu 18 grudnia 2023 r.

SSR Aleksandra Smólska-Kreft

Sygn. akt II Ca 202/24

II Cz 106/24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2025roku

S ąd Okręgowy w B. I. W. ł Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Wojciech Rybarczyk

Protokolant: Sekretarz sądowy Justyna Piaskowska

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2025 roku w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z powództwa M. R.

przeciwko E. I. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 18 grudnia 2023 r wydanego w sprawie XIV C 623/23 oraz zażalenia powoda na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 11 stycznia 2024 wydanego w sprawie XIV C 623/23

I.  Oddala apelację.

II.  Oddala zażalenie.

III.  Zasądza od powoda na rzecz pozwanej z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego i zażaleniowego kwotę 1800 zł (tysiąc osiemset złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku do dnia zapłaty.

SSO Wojciech Rybarczyk