Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2024 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Rejonowego Anna Samosiuk
Protokolant:	Starszy sekretarz sądowy Katarzyna Dacewicz

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2024 r. w Bydgoszczy na rozprawie

sprawy z powództwa M. L.

przeciwko Miastu B.

o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu

1.  Ustala, że powód M. L. wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...) po śmierci swojego ojca A. L. z dniem 12 marca 2021 r.,

2.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda 470 zł (czterysta siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

S. S.

Sygn. akt XIV C 352/23

UZASADNIENIE

Powód M. L. w pozwie skierowanym przeciwko Miastu B. wniósł o ustalenie, że wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...)-10 na podstawie art. 691 par 1 i 2 k.c. od dnia 12 marca 2021 r. – z chwilą śmierci swojego ojca A. L., ewentualnie od dnia wydania orzeczenia w niniejszej sprawie. Ponadto powód domagał się zasądzenia od pozwanego na swoja rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód wskazał, że decyzją z dnia 3 stycznia 1974 r. tytuł prawny do tego lokalu otrzymali J. i B. L., którzy mieli trójkę dzieci A. L., H. L. (Z.) oraz A. L. (L.). B. i J. L. zamieszkiwali w tym lokalu do swojej śmieci. Decyzją z dnia 7 lipca 1992 r. głównym najemcą została H. L., która wyprowadziła się z tego lokalu. W lokalu pozostał A. L., z którym zamieszkała jego żona oraz dzieci, w tym powód. Ojciec powoda zamieszkiwał w lokalu razem z powodem aż do dnia śmierci. Po śmierci ojca powód wystąpił do Administracji (...) sp. z o.o. w B. z wnioskiem o przyznanie mu tego lokalu, jednak uzyskał decyzję odmowną. Wskazując na powyższe powód podniósł, że posiada interes prawnym w ustaleniu prawa do tego lokalu, tym bardziej, że w innej sprawie toczącej się przed sadem powód domaga się jego eksmisji.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany zaprzeczył temu, że powód spełniał przesłanki określone w art. 691 k.c. Pokreślił, że ojciec powoda A. L. nie posiadał statusu najemcy lokalu, którego pozew dotyczy. Wyjaśnił, że na mocy decyzji z dnia 6 lipca 1992 r. lokal ten został przydzielony H. L., jednak z powodu zalegania z uiszczaniem opłat umowa najmu tego lokalu została wypowiedziana ze skutkiem na dzień 31 lipca 2011 r. Wskazując na powyższe pozwany podkreślił, że A. L. od dnia rozwiązania stosunku najmu zajmował ten lokal bezumownie. Pozwany poddał również w wątpliwość okoliczność nieprzerwanego zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu przez powoda. Wskazał, że dysponuje oświadczeniem A. L. z dnia 7 listopada 2018 r. o osobach zamieszkujących z tym lokalu, w którym wskazana została tylko jedna osoba. Powyższa okoliczności w ocenie powoda wskazuje na to, że powód po założeniu rodziny przeniósł swoje centrum życiowe do innego lokalu.

W dalszym toku procesu strony podtrzymywały swoje stanowiska.

S ąd ustalił, co następuje:

Na podstawie decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego z dnia 3 stycznia 1974 r. dziadkowie powoda – B. i J. L. uzyskali prawo do zajmowania lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...). W lokalu tym małżonkowie L. zamieszkiwali wraz ze swoimi dziećmi: A., H. oraz A..

O. ść bezsporna.

Dnia 25 maja 1989 r. B. L. została zabita przez swojego męża J., wobec którego za to zabójstwo orzeczono karę pozbawienia wolności i umieszczono go w zakładzie karnym. Po opuszczeniu zakładu karnego J. L. nigdy już nie powrócił do lokalu przy ul. (...).

Dowody: zeznania świadka A. L. k. 55.

Po śmierci B. L. w lokalu przy ulicy (...) pozostał ojciec powoda A. L. oraz jego małoletnie wówczas siostry H. i A..

O. ści bezsporne.

Dnia 6 lipca 1992 r. Prezydent Miasta B., działając na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy Prawo lokalowe z dnia 10 kwietnia 1974 r. wydał decyzję o przydziale lokalu mieszanego nr (...) położonego w B. przy ul. (...) H. L.. W chwili wydania decyzji w lokalu tym, poza H. L. nadal zamieszkiwał ojciec powoda, wówczas już ze swoja żoną W. oraz A. L..

O. ść bezsporna

Jako pierwsza z lokalu wyprowadziła się A. L. a około roku 1999 również H. L..

D. ód: zeznania świadka A. L. k. 55, „oświadczenie najemcy” złożone przez A. L. z dnia 25 czerwca 2001 r. w aktach lokalu.

W oświadczeniach o ilości osób zajmujących lokal nr (...) przy ul. (...) składanych przez A. L. w roku 2001 oraz 2004 wskazano, że najemca tego lokalu H. L. nie przebywa w tym lokalu i nie interesuje się mieszkaniem.

Dowody: o świadczenie z dnia 25 czerwca 2001 r. oraz z dnia 18 kwietnia 2004 r. w aktach lokalu.

Oświadczeniem z dnia 8 września 2010 r. A. L. poinformował zarządcę nieruchomości, że zamieszkuje w tym lokalu wraz synem M.. Od dnia 1 września 2010 r. opłaty z tytułu zajmowania lokalu naliczane były na dwie osoby.

D. ód: oświadczeniem z dnia 8 września 2010 r. w aktach lokalu, zawiadomienie o wysokości opłat z dnia 9 września 2010 r. w aktach lokalu

Pismem z dnia 6 czerwca 2011 r. skierowanym do H. L. na adres: B., ul. (...) Administracja (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu tego lokalu z uwagi na zaleganie z zapłatą czynszu i innych opłat związanych z zajmowaniem lokalu za ponad 3 pełne okresy płatności.

O. ść bezsporna

A. L. zamieszkiwał w lokalu nr (...) przy ul. (...) w B. do dnia swojej śmierci, która nastąpiła 12 marca 2021 r. wraz ze swoim synem M. L..

Dowody: zeznania świadków: P. L. k. 52 – 53, G. C. k. 53 – 54, B. K. k. 54, A. L. k. 54 – 56, V. L. k. 56 – 57, N. G. k. 65, L. B. k. 71, zeznania powoda k. 72 – 73.

S ąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Nie ulega wątpliwości, że wobec sporu pomiędzy stronami co do tego, czy powód posiada tytuł prawny do zajmowania lokalu, którego pozew dotyczy, ma on interes prawny w wystąpieniu na drogę procesu z powództwem, którego celem jest rozstrzygnięcie tego sporu.

Z uwagi na przejęcie przez Miasto B. praw i obowiązków wynikającym z umów najmu lokali mieszkalnych pozostających w zasobie mieszkaniowym gminy a zarządzanym przez Administrację (...) sp. z o.o. w B. od zarządcy, pozwany posiadał legitymacje bierną w tym procesie, czego zresztą nie kwestionował.

Jak ustalono, najemcami lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...) od dnia 3 stycznia 1974 r. byli B. i J. L.. W lokalu tym małżonkowie L. zamieszkiwali wraz ze swoimi dziećmi: A., H. oraz A., co nie było pomiędzy stronami kwestią sporną. Nie było też sporu co do tego, że B. L. zmarła dnia 25 maja 1989 r.

Zgodnie z treścią art. 691 k.c. w wersji obowiązującej w dniu śmierci B. L., w razie śmierci najemcy mieszkania osoby bliskie najemcy, które stale z nim zamieszkiwały aż do chwili jego śmierci, wstępują w stosunek najmu. Powstały na tle tego przepisu spór co do tego, czy przepis ten ma zastosowanie także w przypadku śmierci współnajemcy mieszkania, był rozstrzygany przez Sąd Najwyższy, który stanął na stanowisku, że „w razie śmierci jednego z małżonków, będących najemcami lokalu mieszkalnego, w stosunek najmu wstępują osoby bliskie – a więc i dzieci małżonków – które stale z nimi mieszkały aż do chwili śmierci” (uchwała Sadu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1978 d., III CZP 87/78). Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 lipca 1972 r., III CZP 50/72. Poglądy te należy uznać za słuszne.

Mając powyższe na względzie należało dojść do wniosku, że w chwili śmierci B. L. w stosunek najmu wstąpiły jej dzieci, albowiem stale z nią zamieszkiwały do chwili śmierci.

W tych okolicznościach, wydanie przez Prezydenta Miasta B. dnia 6 lipca 1992 r. decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego H. N. na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy Prawo lokalowe (a zatem w związku z opuszczeniem lokalu przez ojca) należy uznać za bez znaczenia, skoro wstąpiła ona jak i jej rodzeństwo w stosunek najmu z mocy prawa.

Prawo najmu lokalu mieszkalnego przysługujące A. L. nigdy nie zostało mu wypowiedziane ani nie wygasło w inny sposób. Podkreślić należy, iż oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu zostało skierowane jedynie do H. L. i nie odniosło skutku wobec współnajemców.

Reasumując należy stwierdzić, że w chwili śmierci ojcu powoda A. L. przysługiwało prawo najmu lokalu mieszkalnego, którego pozew dotyczy.

Zgodnie z treścią art. 691 k.c. w stanie prawnym obowiązującym z dniu śmierci ojca powoda „W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą (§ 1). Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci (§ 2).

Strona pozwana kwestionowała okoliczność wspólnego zamieszkiwania powoda z ojcem do chwili jego śmierci. Jednak wszyscy przesłuchani w toku procesu świadkowie potwierdzili, że powód w lokalu tym nieprzerwanie zamieszkiwał. Należy podkreślić, iż część z tych świadków to osoby spoza rodziny powoda, nie będące w żadne sposób zainteresowane rozstrzygnięciem niniejszej sprawy. Ponadto zeznania wszystkich świadków były ze sobą spójne w związku z czym Sąd nie znalazł podstaw aby odmówić im wiarygodności.

Sąd zwrócił oczywiście uwagę na fakt, iż w oświadczeniu złożonym przez A. L. dnia 7 listopada 2018 r. jako osobę zamieszkującą w lokalu wskazał on tylko siebie samego, jednak mając na względzie pozostałe, zgromadzone w toku procesu dowodu uznał, że oświadczenie to nie może mieć charakteru decydującego, albowiem pozostałe dowody wskazują na to, że nie było ono zgodne ze stanem faktycznym. Obecnie nie istnieje możliwość ustalenia, dlaczego ojciec powoda złożył oświadczenie o takiej treści. Z całą pewnością jednak powód mieszkał z ojcem nieprzerwanie do dnia jego śmierci, opiekował się nim i remontował mieszkanie aby móc zamieszkać w nim z żoną i córką.

Należało jeszcze rozważyć, czy w chwili śmierci ojciec powoda był najemną czy współnajemcą lokalu wobec treści obowiązującego w dniu jego śmierci art. z art. 691 § 5 k.c., zgodnie z którym przepisów § 1-4 nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego. Jak ustalono, H. L. umowa najmu została wypowiedziana, natomiast zachowanie A. L. (uprzednio L.) świadczy o tym, że zrzekła się ona prawa najmu tego lokalu. Należy podkreślić, że wyprowadziła się ona z tego lokalu tuż po uzyskaniu pełnoletności i od tego czasu w tym lokalu nie zamieszkiwała, nigdy też nie domagała się tego, aby mogła w nim zamieszkać, nie remontowała go, nie uiszczała opłat za najem lokalu. Również w toku przesłuchania nie podnosiła ona żadnych praw do lokalu, choć ma świadomość czego dotyczy niniejszy proces. W tych okolicznościach należy uznać, że w sposób dorozumiany złożyła ona oświadczenie o zrzeczeniu się tego prawa.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że z chwilą śmierci ojca powód wstąpił w stosunek najmu lokalu nr (...) przy ulicy (...) w B. z mocy prawa na podstawie art. 691 § 1 k.c., co uzasadniało uwzględnienie powództwa w całości.

O kosztach procesu orzeczono w pkt 2 wyroku mając na uwadze przepis art. 98 § 1 k.p.c. Na koszty procesu poniesione przez powoda złożyły się: opłata od pozwu - 200 zł, oraz koszty wynagrodzenia pełnomocnika powoda, będącego adwokatem ustalone w oparciu o § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2016 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w wysokości 270 zł

SSR Anna Samosiuk

II Ca 492/24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia SO Bogumił Goraj

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2025 roku w Bydgoszczy,

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. L.

przeciwko Miastu B.

o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 28 lutego 2024 r. wydanego w sprawie XIV C 352/23

oddala apelację.

SSO Bogumił Goraj

II Ca 492/24

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2024 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie z powództwa M. L. przeciwko Miastu B. oznaczonej sygnaturą XIV C 352/23:

1.  ustalił, że powód M. L. wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...) po śmierci swojego ojca A. L. z dniem 12 marca 2021r.,

2.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda 470,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał następujące okoliczności faktyczne ustalone w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego oraz podstawy prawne swego rozstrzygnięcia: na podstawie decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego z dnia 3 stycznia 1974 r. dziadkowie powoda – B. i J. L. uzyskali prawo do zajmowania lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...). W lokalu tym małżonkowie L. zamieszkiwali wraz ze swoimi dziećmi: A., H. oraz A.. W dniu 25 maja 1989 r. B. L. została zabita przez swojego męża J., wobec którego za to zabójstwo orzeczono karę pozbawienia wolności i umieszczono go w zakładzie karnym. Po opuszczeniu zakładu karnego J. L. nigdy już nie powrócił do lokalu przy ul. (...). Po śmierci B. L. w lokalu przy ulicy (...) pozostał ojciec powoda A. L. oraz jego małoletnie wówczas siostry H. i A.. 6 lipca 1992 r. Prezydent Miasta B., działając na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy Prawo lokalowe z dnia 10 kwietnia 1974 r. wydał decyzję o przydziale lokalu mieszanego nr (...) położonego w B. przy ul. (...) H. L.. W chwili wydania decyzji w lokalu tym, poza H. L. nadal zamieszkiwał ojciec powoda, wówczas już ze swoja żoną W. oraz A. L.. Jako pierwsza z lokalu wyprowadziła się A. L. a około roku 1999 również H. L.. W oświadczeniach o ilości osób zajmujących lokal nr (...) przy ul. (...) składanych przez A. L. w roku 2001 oraz 2004 wskazano, że najemca tego lokalu H. L. nie przebywa w tym lokalu i nie interesuje się mieszkaniem. Oświadczeniem z dnia 8 września 2010 r. A. L. poinformował zarządcę nieruchomości, że zamieszkuje w tym lokalu wraz synem M.. Od dnia 1 września 2010 r. opłaty z tytułu zajmowania lokalu naliczane były na dwie osoby. Pismem z dnia 6 czerwca 2011 r. skierowanym do H. L. na adres: B., ul. (...) Administracja (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu tego lokalu z uwagi na zaleganie z zapłatą czynszu i innych opłat związanych z zajmowaniem lokalu za ponad 3 pełne okresy płatności. A. L. zamieszkiwał w lokalu nr (...) przy ul. (...) w B. do dnia swojej śmierci, która nastąpiła 12 marca 2021 r. wraz ze swoim synem M. L..

Sąd I instancji zważył, że wobec sporu pomiędzy stronami co do tego, czy powód posiada tytuł prawny do zajmowania lokalu, którego pozew dotyczy, ma on interes prawny w wystąpieniu na drogę procesu z powództwem, którego celem jest rozstrzygnięcie tego sporu. W ocenie Sądu Rejonowego, w chwili śmierci B. L. w stosunek najmu wstąpiły jej dzieci, albowiem stale z nią zamieszkiwały do chwili śmierci. Wydanie przez Prezydenta Miasta B. dnia 6 lipca 1992 r. decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego H. N. na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy Prawo lokalowe (a zatem w związku z opuszczeniem lokalu przez ojca) należy uznać za nieznaczące, skoro wstąpiła ona jak i jej rodzeństwo w stosunek najmu z mocy prawa. Prawo najmu lokalu mieszkalnego przysługujące A. L. nigdy nie zostało mu wypowiedziane, ani nie wygasło w inny sposób. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu zostało skierowane jedynie do H. L. i nie odniosło skutku wobec współnajemców. Strona pozwana kwestionowała okoliczność wspólnego zamieszkiwania powoda z ojcem do chwili jego śmierci. Jednak wszyscy przesłuchani w toku procesu świadkowie potwierdzili, że powód w lokalu tym nieprzerwanie zamieszkiwał. Należy podkreślić, iż część z tych świadków to osoby spoza rodziny powoda, nie będące w żadne sposób zainteresowane rozstrzygnięciem niniejszej sprawy. Dlatego Sąd Rejonowy uznał, że z chwilą śmierci ojca powód wstąpił w stosunek najmu lokalu nr (...) przy ulicy (...) w B. z mocy prawa. Sąd I instancji orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości, wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości oraz ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Ponadto, domagał się zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Apelujący zarzucił Sądowi Rejonowemu:

I naruszenie przepisów postępowania tj.:

- art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez uznanie, iż bez znaczenia dla przedmiotowej sprawy jest decyzja Prezydenta Miasta B. z dnia 6 lipca 1992 r., na mocy której jedynym najemcą przedmiotowego lokalu została H. L., która to decyzja wykreowała nowy stosunek prawny, dotyczący spornego lokalu, a w konsekwencji dokonanie błędnych ustaleń, iż pomimo wypowiedzenia umowy najmu H. L., A. L. stał się najemcą już wcześniej i nigdy nie utracił tytułu prawnego do spornego lokalu;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności oświadczenia złożonego przez A. L. dnia 7 listopada 2018r. w którym wskazywał on, iż jest jedyną osobą zamieszkującą sporny lokal, skutkującego uznaniem, że powód zamieszkiwał w lokalu nieprzerwanie ze swoim ojcem, aż do chwili jego śmierci;

II/ w konsekwencji naruszenie przepisu prawa materialnego tj.: art. 691 k.c. skutkującego wadliwym przyjęciem, że powód w ramach ustalonego przez Sąd stanu faktycznego sprawy i dokonanej analizy prawnej, wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...), po śmierci swojego ojca A. L. z dniem 12 marca 2021 r., który nie posiadał nigdy statusu najemcy spornego lokalu.

W dalszej części apelacji, skarżący przedstawił szersze uzasadnienie w/w zarzutów.

Powód nie odniósł się do zarzutów apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu. Podniesione w apelacji zarzuty nie mogły doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia w postulowanym zakresie.

Sąd Okręgowy podzielił poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, które przyjął za własne, a więc nie zachodziła potrzeba ich ponownego, szczegółowego przytaczania. Zaakceptował również dokonaną przez Sąd pierwszej instancji ocenę prawną o zasadności dochodzonego w niniejszej sprawie powództwa. Sąd Rejonowy na podstawie przepisu art. 691 § 1 i 2 k.c. prawidłowo bowiem uznał, że powód spełnił przesłanki stałego zamieszkiwania z najemcą - ojcem A. L. - lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ulicy (...) do chwili jego śmierci.

Wbrew temu co zarzucał pozwany, dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jest prawidłowa. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 § 1 k.p.c.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, należy stwierdzić, że ocena dowodów musi zostać dokonana w oparciu o kryteria logiczne, ustawowe i ideologiczne (zob. wyr. SN z 12.2.2004 r., II UK 236/03). Oznacza to, iż sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków poprawnych logicznie. Zastrzeżona dla sądu swobodna ocena dowodów nie opiera się na ilościowym porównaniu przedstawionych przez świadków i biegłych spostrzeżeń oraz wniosków, lecz na odpowiadającemu zasadom logiki powiązaniu ujawnionych w postępowaniu dowodowym okoliczności w całość zgodną z doświadczeniem życiowym (wyr. SN z 20.3.1980 r., II URN 175/79, OSNC 1980, Nr 10, poz. 200). Takiej właśnie oceny dokonał Sąd I instancji, co znajduje wyraźne odzwierciedlenie w sporządzonym uzasadnieniu. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne (wyr. SN z 27.9.2002 r., IV CKN 1316/00). Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyr. SN z 27.9.2002 r., II CKN 817/00, wyr. SN z 16.12.2005 r., III CK 314/05).

Sąd Okręgowy podziela w całej rozciągłości przytoczone powyżej poglądy dotyczące oceny zasadności zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. Jak wynika z uzasadnienia apelacji pozwany nie podważył skutecznie logiczności w rozumowaniu Sądu I instancji, a jedynie przedstawił inną – własną - ocenę zebranych w sprawie dowodów, do czego nie był uprawniony. Nie można wobec tego uznać za uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 k.p.c.

W razie sporu, czy dana osoba wstąpiła w stosunek najmu stosownie do art. 691 k.c., ustalenia wymaga jedynie, czy dana osoba jest "osobą bliską" zmarłego najemcy oraz czy stale z nim mieszkała aż do chwili śmierci. Stwierdzenie, że strona powodowa spełnia te przesłanki, przesądza o zasadności powództwa o ustalenie istnienia umowy najmu. Przy tym sąd ocenia istnienie przesłanek wymaganych dla wstąpienia z mocy prawa w stosunek najmu na dzień śmierci poprzedniego najemcy, kiedy to wygasa łączący go z wynajmującym stosunek najmu, a w stosunek ten może wstąpić osoba bliska (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 marca 2013 r., I ACa 879/12). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że o stałym zamieszkiwaniu z najemcą można mówić wówczas, gdy osoba bliska najemcy nie miała w tym czasie innego mieszkania, a lokal mieszkalny zajmowany razem z najemcą stanowił dla niej centrum spraw życiowych (wyroku SN z dnia 2 marca 1999 r., I CKN 1031/97).

Prawidłowo wskazał Sąd Rejonowy, że z chwilą śmierci babci powoda B. L. wszystkie jej dzieci wstąpiły w stosunek najmu z mocy prawa, ponieważ stale z nią zamieszkiwały do chwili śmierci. Zatem w stosunek najmu wstąpili zarówno H. N., jak i A. L. oraz ojciec powoda A. L.. To właśnie z tego względu decyzja wydana przez Prezydenta Miasta B. w dniu 6 lipca 1992 r. o przydziale lokalu mieszkalnego H. N. na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy Prawo lokalowe nie mogła mieć wpływu na rozstrzygniecie, skoro nie tylko H. N., ale również jej rodzeństwo wstąpili w stosunek najmu z mocy prawa w chwili śmierci matki. Z tego względu nie sposób uznać za zasadne twierdzenia pozwanego, jakoby ojciec powoda A. L. nigdy nie posiadał statusu najemcy spornego lokalu. Bez wątpienia posiadał ten status i to z mocy prawa. Oceniając decyzję o przydziale lokalu H. N. Sąd Okręgowy miał na uwadze okoliczność, iż praktyką organów administracyjnych, czy następnie samorządowych, było wydawanie decyzji administracyjnych o przydziale lokalu mieszkalnego mimo, iż osoba, której lokal „przydzielono” wcześniej stała się najemcą z mocy prawa na podstawie przepisu art. 691 k.c. Taki charakter ma też decyzja z 6 lipca 1992 r. dołączona do odpowiedzi na pozew. W przypadku przedmiotowego lokalu także powinna być wydana decyzja stwierdzająca prawo do najmu, a nie decyzja o przydziale.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanego, jakoby powód nie mieszkał ze swoim ojcem do chwili jego śmierci. Nie ulega wątpliwości, w oświadczeniu złożonym przez A. L. dnia 7 listopada 2018 r. jako osobę zamieszkującą w lokalu wskazał on tylko siebie, jednak biorąc pod uwagę pozostałe dowody, należało uznać, że powód zamieszkiwał z ojcem aż do chwili jego śmierci. Przede wszystkim potwierdziły to dowody z zeznań świadków, jak również z przesłuchania powoda. Oczywiście Sąd Okręgowy miał na uwadze, że powód oraz jego matka V. L. (k. 56) mieli interes w rozstrzygnięciu sprawy, lecz świadkami były również obce osoby dla powoda tj. sąsiedzi, którzy nie mieli interesu, aby zeznawać korzystnie dla powoda, a niezgodnie ze stanem faktycznym. Z tego względu były to wiarygodne zeznania w pełni zasługujące na uwzględnienie. Wszyscy świadkowie potwierdzili, że powód mieszkał wraz z ojcem aż do jego śmierci. Ponadto, remontował przedmiotowe mieszkanie, aby móc zamieszkać w nim z żoną i córką, inwestował w nie i opiekował się ojcem. Powód niewątpliwie od dziecka posiadał swoje centrum działalności życiowej w spornym lokalu i stale zamieszkiwał w nim do chwili śmierci ojca, to jest do dnia 12 marca 2021 r., co bezsprzecznie potwierdzały oświadczenia sąsiadów, rodziny jak i samego powoda. Zajmował ten lokal z najemcą z zamiarem oraz wolą wspólnego mieszkania, a ten stan faktyczny cechował się trwałością. Powód nie posiadał innego lokum, w którym prowadziłby działalność życiową. Tym samym, powód spełnił przesłanki do wstąpienia w stosunek najmu przedmiotowego lokalu. Zdaniem Sądu Okręgowego opisane powyżej okoliczności faktyczne, oceniane łącznie, przemawiały za uwzględnieniem powództwa na podstawie art. 691 § 1 i 2 k.c.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako niezasadną. Powód, który wygrał postępowanie, był reprezentowany przez adwokata, nie złożył wniosku o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego. Dlatego Sąd na podstawie przepisu art. 109 § 1 k.p.c. nie orzekał o tych kosztach.

SSO Bogumił Goraj

II Ca 492/24

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2024 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie z powództwa M. L. przeciwko Miastu B. oznaczonej sygnaturą XIV C 352/23:

1.  ustalił, że powód M. L. wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...) po śmierci swojego ojca A. L. z dniem 12 marca 2021r.,

2.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda 470,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał następujące okoliczności faktyczne ustalone w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego oraz podstawy prawne swego rozstrzygnięcia: na podstawie decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego z dnia 3 stycznia 1974 r. dziadkowie powoda – B. i J. L. uzyskali prawo do zajmowania lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...). W lokalu tym małżonkowie L. zamieszkiwali wraz ze swoimi dziećmi: A., H. oraz A.. W dniu 25 maja 1989 r. B. L. została zabita przez swojego męża J., wobec którego za to zabójstwo orzeczono karę pozbawienia wolności i umieszczono go w zakładzie karnym. Po opuszczeniu zakładu karnego J. L. nigdy już nie powrócił do lokalu przy ul. (...). Po śmierci B. L. w lokalu przy ulicy (...) pozostał ojciec powoda A. L. oraz jego małoletnie wówczas siostry H. i A.. 6 lipca 1992 r. Prezydent Miasta B., działając na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy Prawo lokalowe z dnia 10 kwietnia 1974 r. wydał decyzję o przydziale lokalu mieszanego nr (...) położonego w B. przy ul. (...) H. L.. W chwili wydania decyzji w lokalu tym, poza H. L. nadal zamieszkiwał ojciec powoda, wówczas już ze swoja żoną W. oraz A. L.. Jako pierwsza z lokalu wyprowadziła się A. L. a około roku 1999 również H. L.. W oświadczeniach o ilości osób zajmujących lokal nr (...) przy ul. (...) składanych przez A. L. w roku 2001 oraz 2004 wskazano, że najemca tego lokalu H. L. nie przebywa w tym lokalu i nie interesuje się mieszkaniem. Oświadczeniem z dnia 8 września 2010 r. A. L. poinformował zarządcę nieruchomości, że zamieszkuje w tym lokalu wraz synem M.. Od dnia 1 września 2010 r. opłaty z tytułu zajmowania lokalu naliczane były na dwie osoby. Pismem z dnia 6 czerwca 2011 r. skierowanym do H. L. na adres: B., ul. (...) Administracja (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu tego lokalu z uwagi na zaleganie z zapłatą czynszu i innych opłat związanych z zajmowaniem lokalu za ponad 3 pełne okresy płatności. A. L. zamieszkiwał w lokalu nr (...) przy ul. (...) w B. do dnia swojej śmierci, która nastąpiła 12 marca 2021 r. wraz ze swoim synem M. L..

Sąd I instancji zważył, że wobec sporu pomiędzy stronami co do tego, czy powód posiada tytuł prawny do zajmowania lokalu, którego pozew dotyczy, ma on interes prawny w wystąpieniu na drogę procesu z powództwem, którego celem jest rozstrzygnięcie tego sporu. W ocenie Sądu Rejonowego, w chwili śmierci B. L. w stosunek najmu wstąpiły jej dzieci, albowiem stale z nią zamieszkiwały do chwili śmierci. Wydanie przez Prezydenta Miasta B. dnia 6 lipca 1992 r. decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego H. N. na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy Prawo lokalowe (a zatem w związku z opuszczeniem lokalu przez ojca) należy uznać za nieznaczące, skoro wstąpiła ona jak i jej rodzeństwo w stosunek najmu z mocy prawa. Prawo najmu lokalu mieszkalnego przysługujące A. L. nigdy nie zostało mu wypowiedziane, ani nie wygasło w inny sposób. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu zostało skierowane jedynie do H. L. i nie odniosło skutku wobec współnajemców. Strona pozwana kwestionowała okoliczność wspólnego zamieszkiwania powoda z ojcem do chwili jego śmierci. Jednak wszyscy przesłuchani w toku procesu świadkowie potwierdzili, że powód w lokalu tym nieprzerwanie zamieszkiwał. Należy podkreślić, iż część z tych świadków to osoby spoza rodziny powoda, nie będące w żadne sposób zainteresowane rozstrzygnięciem niniejszej sprawy. Dlatego Sąd Rejonowy uznał, że z chwilą śmierci ojca powód wstąpił w stosunek najmu lokalu nr (...) przy ulicy (...) w B. z mocy prawa. Sąd I instancji orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości, wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości oraz ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Ponadto, domagał się zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Apelujący zarzucił Sądowi Rejonowemu:

I naruszenie przepisów postępowania tj.:

- art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez uznanie, iż bez znaczenia dla przedmiotowej sprawy jest decyzja Prezydenta Miasta B. z dnia 6 lipca 1992 r., na mocy której jedynym najemcą przedmiotowego lokalu została H. L., która to decyzja wykreowała nowy stosunek prawny, dotyczący spornego lokalu, a w konsekwencji dokonanie błędnych ustaleń, iż pomimo wypowiedzenia umowy najmu H. L., A. L. stał się najemcą już wcześniej i nigdy nie utracił tytułu prawnego do spornego lokalu;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności oświadczenia złożonego przez A. L. dnia 7 listopada 2018r. w którym wskazywał on, iż jest jedyną osobą zamieszkującą sporny lokal, skutkującego uznaniem, że powód zamieszkiwał w lokalu nieprzerwanie ze swoim ojcem, aż do chwili jego śmierci;

II/ w konsekwencji naruszenie przepisu prawa materialnego tj.: art. 691 k.c. skutkującego wadliwym przyjęciem, że powód w ramach ustalonego przez Sąd stanu faktycznego sprawy i dokonanej analizy prawnej, wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...), po śmierci swojego ojca A. L. z dniem 12 marca 2021 r., który nie posiadał nigdy statusu najemcy spornego lokalu.

W dalszej części apelacji, skarżący przedstawił szersze uzasadnienie w/w zarzutów.

Powód nie odniósł się do zarzutów apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu. Podniesione w apelacji zarzuty nie mogły doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia w postulowanym zakresie.

Sąd Okręgowy podzielił poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, które przyjął za własne, a więc nie zachodziła potrzeba ich ponownego, szczegółowego przytaczania. Zaakceptował również dokonaną przez Sąd pierwszej instancji ocenę prawną o zasadności dochodzonego w niniejszej sprawie powództwa. Sąd Rejonowy na podstawie przepisu art. 691 § 1 i 2 k.c. prawidłowo bowiem uznał, że powód spełnił przesłanki stałego zamieszkiwania z najemcą - ojcem A. L. - lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ulicy (...) do chwili jego śmierci.

Wbrew temu co zarzucał pozwany, dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jest prawidłowa. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 § 1 k.p.c.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, należy stwierdzić, że ocena dowodów musi zostać dokonana w oparciu o kryteria logiczne, ustawowe i ideologiczne (zob. wyr. SN z 12.2.2004 r., II UK 236/03). Oznacza to, iż sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków poprawnych logicznie. Zastrzeżona dla sądu swobodna ocena dowodów nie opiera się na ilościowym porównaniu przedstawionych przez świadków i biegłych spostrzeżeń oraz wniosków, lecz na odpowiadającemu zasadom logiki powiązaniu ujawnionych w postępowaniu dowodowym okoliczności w całość zgodną z doświadczeniem życiowym (wyr. SN z 20.3.1980 r., II URN 175/79, OSNC 1980, Nr 10, poz. 200). Takiej właśnie oceny dokonał Sąd I instancji, co znajduje wyraźne odzwierciedlenie w sporządzonym uzasadnieniu. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne (wyr. SN z 27.9.2002 r., IV CKN 1316/00). Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyr. SN z 27.9.2002 r., II CKN 817/00, wyr. SN z 16.12.2005 r., III CK 314/05).

Sąd Okręgowy podziela w całej rozciągłości przytoczone powyżej poglądy dotyczące oceny zasadności zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. Jak wynika z uzasadnienia apelacji pozwany nie podważył skutecznie logiczności w rozumowaniu Sądu I instancji, a jedynie przedstawił inną – własną - ocenę zebranych w sprawie dowodów, do czego nie był uprawniony. Nie można wobec tego uznać za uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 k.p.c.

W razie sporu, czy dana osoba wstąpiła w stosunek najmu stosownie do art. 691 k.c., ustalenia wymaga jedynie, czy dana osoba jest "osobą bliską" zmarłego najemcy oraz czy stale z nim mieszkała aż do chwili śmierci. Stwierdzenie, że strona powodowa spełnia te przesłanki, przesądza o zasadności powództwa o ustalenie istnienia umowy najmu. Przy tym sąd ocenia istnienie przesłanek wymaganych dla wstąpienia z mocy prawa w stosunek najmu na dzień śmierci poprzedniego najemcy, kiedy to wygasa łączący go z wynajmującym stosunek najmu, a w stosunek ten może wstąpić osoba bliska (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 marca 2013 r., I ACa 879/12). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że o stałym zamieszkiwaniu z najemcą można mówić wówczas, gdy osoba bliska najemcy nie miała w tym czasie innego mieszkania, a lokal mieszkalny zajmowany razem z najemcą stanowił dla niej centrum spraw życiowych (wyroku SN z dnia 2 marca 1999 r., I CKN 1031/97).

Prawidłowo wskazał Sąd Rejonowy, że z chwilą śmierci babci powoda B. L. wszystkie jej dzieci wstąpiły w stosunek najmu z mocy prawa, ponieważ stale z nią zamieszkiwały do chwili śmierci. Zatem w stosunek najmu wstąpili zarówno H. N., jak i A. L. oraz ojciec powoda A. L.. To właśnie z tego względu decyzja wydana przez Prezydenta Miasta B. w dniu 6 lipca 1992 r. o przydziale lokalu mieszkalnego H. N. na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy Prawo lokalowe nie mogła mieć wpływu na rozstrzygniecie, skoro nie tylko H. N., ale również jej rodzeństwo wstąpili w stosunek najmu z mocy prawa w chwili śmierci matki. Z tego względu nie sposób uznać za zasadne twierdzenia pozwanego, jakoby ojciec powoda A. L. nigdy nie posiadał statusu najemcy spornego lokalu. Bez wątpienia posiadał ten status i to z mocy prawa. Oceniając decyzję o przydziale lokalu H. N. Sąd Okręgowy miał na uwadze okoliczność, iż praktyką organów administracyjnych, czy następnie samorządowych, było wydawanie decyzji administracyjnych o przydziale lokalu mieszkalnego mimo, iż osoba, której lokal „przydzielono” wcześniej stała się najemcą z mocy prawa na podstawie przepisu art. 691 k.c. Taki charakter ma też decyzja z 6 lipca 1992 r. dołączona do odpowiedzi na pozew. W przypadku przedmiotowego lokalu także powinna być wydana decyzja stwierdzająca prawo do najmu, a nie decyzja o przydziale.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanego, jakoby powód nie mieszkał ze swoim ojcem do chwili jego śmierci. Nie ulega wątpliwości, w oświadczeniu złożonym przez A. L. dnia 7 listopada 2018 r. jako osobę zamieszkującą w lokalu wskazał on tylko siebie, jednak biorąc pod uwagę pozostałe dowody, należało uznać, że powód zamieszkiwał z ojcem aż do chwili jego śmierci. Przede wszystkim potwierdziły to dowody z zeznań świadków, jak również z przesłuchania powoda. Oczywiście Sąd Okręgowy miał na uwadze, że powód oraz jego matka V. L. (k. 56) mieli interes w rozstrzygnięciu sprawy, lecz świadkami były również obce osoby dla powoda tj. sąsiedzi, którzy nie mieli interesu, aby zeznawać korzystnie dla powoda, a niezgodnie ze stanem faktycznym. Z tego względu były to wiarygodne zeznania w pełni zasługujące na uwzględnienie. Wszyscy świadkowie potwierdzili, że powód mieszkał wraz z ojcem aż do jego śmierci. Ponadto, remontował przedmiotowe mieszkanie, aby móc zamieszkać w nim z żoną i córką, inwestował w nie i opiekował się ojcem. Powód niewątpliwie od dziecka posiadał swoje centrum działalności życiowej w spornym lokalu i stale zamieszkiwał w nim do chwili śmierci ojca, to jest do dnia 12 marca 2021 r., co bezsprzecznie potwierdzały oświadczenia sąsiadów, rodziny jak i samego powoda. Zajmował ten lokal z najemcą z zamiarem oraz wolą wspólnego mieszkania, a ten stan faktyczny cechował się trwałością. Powód nie posiadał innego lokum, w którym prowadziłby działalność życiową. Tym samym, powód spełnił przesłanki do wstąpienia w stosunek najmu przedmiotowego lokalu. Zdaniem Sądu Okręgowego opisane powyżej okoliczności faktyczne, oceniane łącznie, przemawiały za uwzględnieniem powództwa na podstawie art. 691 § 1 i 2 k.c.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako niezasadną. Powód, który wygrał postępowanie, był reprezentowany przez adwokata, nie złożył wniosku o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego. Dlatego Sąd na podstawie przepisu art. 109 § 1 k.p.c. nie orzekał o tych kosztach.

SSO Bogumił Goraj