Treść orzeczenia XIV C 256/24 - Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

XIV C 256/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy z 2024-10-08

Sygn. akt XIV C 256/24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2024 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Rejonowego Aleksandra Smólska-Kreft
Protokolant:	Sekretarz sądowy Dominika Ciećwierz

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2024 r. w Bydgoszczy

sprawy z powództwa (...) W.

przeciwko S. D.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1. uznaje za bezskuteczną wobec powoda umowę darowizny z 28 września 2020 r. zawartą przed notariuszem L. L. (1) (...) w wyniku której pozwany S. D. stał się właścicielem nieruchomości lokalowej nr (...) położonej w B. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...) w celu zaspokojenia wierzytelności przysługującej powodowi względem M. M. w wysokości 22.472,11 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 21.390,90 zł od dnia 10 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu w wysokości 2.681,00 zł, stwierdzonej prawomocnym nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie VI Nc-e (...),

2. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.617 zł (cztery tysiące sześćset siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Aleksandra Smólska-Kreft

Sygn. akt XIV C 256/24

UZASADNIENIE

Powód (...) W., w pozwie przeciwko S. D. wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnej w postaci umowy darowizny zawartej w dniu 28 września 2020 r. w B. przed notariuszem L. L. (1), (...), w wyniku której pozwany stał się właścicielem nieruchomości położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), w celu zaspokojenia wierzytelności powoda w stosunku do dłużnika M. M. w wysokości 22 472,11 zł z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 21 390,90zł od dnia 10 czerwca 2021r. oraz kosztami procesu w wysokości 2 681,00 zł, stwierdzonymi prawomocnym nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie z 7 lipca 2021r. – sygn. akt. VI Nc-e 836620/21 wraz z klauzulą wykonalności z 5 listopada 2021r. Ponadto powód domagał się zwrotu kosztów procesu wg. norm przepisanych.

W uzasadnieniu podał, że dłużnik – M. M. nie wywiązał się ze zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki z dnia 30 sierpnia 2017 r., zawartej z (...) Bank (...) S.A. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nakazem zapłaty z 7 lipca 2021r. zasądził od M. M. na rzecz wierzyciela kwotę 22 472,11 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 21 390,90 zł od dnia 10 czerwca 2021r. i kosztami procesu w wysokości 2 681,00 zł. Nakaz zapłaty uprawomocnił się 5 listopada 2021r. Powód nabył wierzytelność na mocy umowy cesji z 30 sierpnia 2022 r. W dniu 12 sierpnia 2020 r. w B. przed notariuszem M. L. zawarto umowę darowizny (...) na mocy której nieruchomość położona w B. dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) , stanowiąca własność M. M. stała się współwłasnością, na zasadach wspólności małżeńskiej M. M. oraz H. D.. W dniu 28 września 2020 r. w B. przed notariuszem L. L. (2) zawarta została umowa darowizny (...), na podstawie której przedmiotowa nieruchomość stała się własnością syna małżonki dłużnika – S. D. – pozwanego w sprawie. W dniu 9 sierpnia 2021 r. Sąd Rejonowy ogłosił upadłość M. M., a postępowanie upadłościowe zostało umorzone w dniu 14 kwietnia 2022r. na podstawie art. 491 Sąd ustalił, co następuje:

M. M. od 3 lipca 2010r. pozostawał w związku małżeńskim z H. D.. W trakcie trwania małżeństwa finansami w rodzinie zajmowała H. D..

O. ści bezsporne, ponadto dow ód: zeznania świadka M. M. (protokół z rozprawy z dnia 26 września 2024r. – k. 184, protokół skrócony k. 179-183).

Dnia 04 lipca 2018r., przed notariuszem M. L., M. M. zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. umowę o ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...), umowę przeniesienia własności tego lokalu oraz złożył oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej w B. przy ul (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Na mocy umowy na M. M. przeniesiono prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...). Zgodnie z § 7 umowy M. M. oświadczył, że ustanawia na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w K. Oddział w B. na przedmiotowym lokalu hipotekę do kwoty 270 000,00zł w celu zabezpieczenia spłaty wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu wraz z narosłymi od tego kredytu odsetkami, kosztami postępowania, a także roszczeniami z tytułu opłat i prowizji oraz poniesionych przez Bank kosztów ustanowienia zabezpieczenia wraz z odsetkami ustawowymi od tych kosztów, zgodnie z umową o Mieszkaniowy Kredyt Budowlano—Hipoteczny nr (...) z 18 października 2017r.

O. ści bezsporne, ponadto dow ód: kserokopia wypisu aktu notarialnego z 04 lipca 2018r. nr(...)(k. 16-19 akt XV GUp 434/21)

W dniu 30 sierpnia 2017r. M. M., działający jako właściciel firmy Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) w B. zawarł z (...) Bankiem (...) z siedzibą w K. umowę o pożyczkę nr (...), na mocy której bank udzielił mu kredytu na kwotę 51 000,00zł. M. M. zobowiązał się do spłaty kredytu w 60 ratach po 1 005,49zł.

M. M. zawierał umowy kredytu w porozumieniu z żoną, która zamówiła się finansami w ich małżeństwie. Nie posiadał on szczegółowej wiedzy o bieżącej wysokości zaciągniętych zobowiązań. Nie śledził tego.

Pożyczka z 30 sierpnia 2017r. była spłacana w okresie od 30 września 2017r. do 31 października 2020r. Kwota kapitału do spłaty pożyczki na dzień 10 marca 2021r. wyniosła 21 807,79zł. Kredyt nie był spłacany w trakcie postępowania upadłościowego.

dow ód: umowa o po życzkę nr (...) z dnia 30 sierpnia 2017r. (k. 18-20), historia spłat kredytu (k. 87-89), zeznania świadka M. M. (protokół z rozprawy z dnia 26 września 2024r. – k. 184, protokół skrócony k. 179-183).

M. M. sprzedał pojazd marki C. (...), celem uzyskania środków pieniężnych na spłatę swoich zobowiązań. Do spłaty nie doszło, ponieważ połowę środków ze sprzedaży zabrała żona, a dłużnik potrzebował środków na zapłatę czynszu najmu , ponieważ po darowiźnie spornego lokalu nie miał gdzie mieszkać.

M. M. zawarł także z M. D. – córką żony, umowę na mocy której przekaz jej sklep, który wcześniej był prowadzony w ramach jego działalności gospodarczej, a w którym wcześniej M. D. pracowała. Nie otrzymał z tego tytułu żadnego ekwiwalentu.

dow ód: zeznania świadka M. M. (protokół z rozprawy z dnia 26 września 2024r. – k. 184, protokół skrócony k. 179-183) porównaj również umowa sprzedaży samochodu z 23 lipca 2020r. (k. 12 akt XV GUp 434/21), umowa sprzedaży z 01 września 2020r. (k. 13-15 akt XV GUp 434/21),

Dnia 12 sierpnia 2020r., M. M. darował swojej żonie udział we własności lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...), położonego w budynku przy ul. (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), z którego własnością związany jest udział we własności nieruchomości wspólnej objętej księgą wieczystą KW nr (...), postanawiając, że własność lokalu objęta będzie wspólnością majątkową jego i jego żony. Strony określiły wartość przedmiotu darowizny na kwotę 300 000,00zł.

dow ód: kserokopia wypisu aktu notarialnego z 12 sierpnia 2020r., nr (...) (k. 52-53 akt XV GUp 434/21), wydruk z tre ści księgi wieczystej nr (...) (k. 42-59)

Dnia 28 września 2020r. M. M. i H. D. darowali pozwanemu S. D. - synowi H. D. prawo własności lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...), położonego w budynku przy ul. (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), z którego własnością związany jest udział we własności nieruchomości wspólnej objętej księgą wieczystą KW nr (...). Strony określiły wartość przedmiotu darowizny na kwotę 300 000,00zł. Strony postanowiły, że wraz z chwilą wydania przedmiotu niniejszej umowy darowizny w posiadanie obdarowanemu, na obdarowanego przejdą wszelkie korzyści i ciężary z nim związane.

W dniu 1 września 2023r. pozwany zawarł z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w K. umowę o mieszkaniowy kredyt hipoteczny nr (...) na mocy którego Bank udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 123 026,68zł. Umowa została zawarta na okres od 01 września 2023r. do 15 lutego 2049r. Kredyt był przeznaczony na spłatę w całości zobowiązań mieszkaniowych przeznaczonych na sfinansowanie lokalu mieszkalnego położonego w B. ul. (...). Bank dokonał zmiany wysokości hipoteki na przedmiotowej nieruchomości, obniżając ją do kwoty 184 540,02zł.

okoliczno ści bezsporne, ponadto dow ód: wypis aktu notarialnego z 28 wrze śnia 2020r., nr (...) (k. 110-111), wydruk z treści księgi wieczystej nr (...) (k. 42-59), umowa o mieszkaniowy kredyt hipoteczny nr (...) (k. 76), zaświadczenie banku o zmianie treści hipoteki wraz obniżeniem kwoty hipoteki (k. 77-78).

Pozwany nie spłacił innych zobowiązań M. M., w tym wynikających z umów kredytowych zawartych z (...) Bankiem (...). Pomimo, iż dłużnik prowadził rozmowy z pozwanym o spłacie należności wynikających z umowy nr (...) z 30 sierpnia 2017r., pozwany nie wyraził zgody by spłacać zobowiązanie.

dow ód: zeznania świadka M. M. (protokół z rozprawy z dnia 26 września 2024r. – k. 184, protokół skrócony k. 179-183).

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 07 lipca 2021r. Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie, w sprawie VI Nc-e (...) nakazał by M. M. – Przedsiębiorstwo Handlowo-usługowe (...) w ciągu 2 tygodni zapłacił na rzecz powoda (...) Bank (...) S.A. w K. kwotę 22 472,11zł, w tym kwotę 21 390,90zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 czerwca 2021r. do dnia zapłaty, kwoty: 369,31zł, 583,54zł, 128,36zł oraz koszty procesu w wysokości 2 681,00 zł . W dniu 05 listopada 2021r. orzeczeniu nadano „z urzędu” klauzulę wykonalności, jako prawomocnemu z dniem 18 sierpnia 2021 r. Postanowienie to nigdy nie zostało zaskarżone.

Powód nabył wierzytelność względem M. M. na mocy umowy cesji wierzytelności zawartej z wierzycielem pierwotnym z dnia 30 sierpnia 2022r.

okoliczno ści bezsporne, ponadto dow ód: odpis nakazu zap łaty i postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności (k. 17), umowa przelewu wierzytelności wraz z załącznikami (k. 23-41)

W dniu 7 czerwca 2021r. M. M. złożył do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. We wniosku podał, że posiada zobowiązania finansowe względem: Banku (...) S.A. w kwotach: 132 384,54zł (kredyt hipoteczny), 19 117,55zł (limit na koncie), 5 494,01zł i 21 390,90zł (kredyty konsumpcyjne), Banku (...) w kwocie 6 838,69zł, (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zaległość w kwocie 2 843,69 (termin zapłaty: 4 lutego 2020 r.) oraz Trzeciego Urzędu Skarbowego w B. kwotach 6 549,80zł (termin zapłaty 20 listopada 2019r.) i 15 110,00zł.

W dniu 9 sierpnia 2021r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość dłużnika M. M. jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Ponadto wyznaczył syndyka w osobie doradcy restrukturyzacyjnego.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2022r. w sprawie XV GUp 434/21 umorzył postępowanie upadłościowe na podstawie art. 491 dowód : wniosek o ogłoszenie upadłości (k. 79-89 akt oraz 2-11 akt XV GU 416/21), postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 09 sierpnia 2021r. (k. 32 akt XV GU 416/21), ogłoszenie postanowienia z dnia 14 kwietnia 2022r. w Monitorze Sądowym i Gospodarczym z 24 sierpnia 2021r (k. 21-22) uzasadnienie postanowienia z dnia 14 kwietnia 2022 r. (k. 171-172),

Powód na mocy umowy cesji wierzytelności z 30 sierpnia 2022r. nabył od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w K. wierzytelność z tytułu umowy pożyczki nr (...) z dnia 30 sierpnia 2017 r.

dow ód: umowa przelewu wierzytelno ści z 30 sierpnia 2022r. wraz z załącznikami (k. 23-41)

M. M. od 19 stycznia 2023r. do 31 grudnia 2023r. pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W dniu 21 grudnia 2023r. otrzymał On decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznaniu emerytury od dnia 07 grudnia 2023r. w wysokości 4 522,69zł. W lipcu 2024r. M. M. otrzymał świadczenie emerytalne w kwocie 5 070,84zł brutto (3 805,46zł netto).

M. M. wykonuje ponadto pracę zarobkową w Miejskich Zakładach (...) w B. na umowę, która zawarta została na okres do maja 2025r. Zarabia ok 2 000zł netto.

dow ód : pismo ZUS z 05 sierpnia 2024r. (k. 175), decyzja ZUS z dnia 21 grudnia 2023r. (k. 151-153), pismo ZUS z 15 lipca 2024r. (k. 160),

S ąd zważył, co następuje:

Na wstępie należy podkreślić, że znaczna część okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy nie była pomiędzy stronami sporna. Sporna była natomiast ocena tych okoliczności z punktu widzenia przesłanek uzasadniających uwzględnienie wytoczonego powództwa.

Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania zeznań świadka, które ocenił jako wiarygodne i szczere. Odrębną kwestią pozostaje ocena zachowania świadka, do czego Sąd odniesie się w dalszej części rozważań.

Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. W nauce prawa instytucja ta nosi miano skargi pauliańskiej. ( actio P. ). Ochrona prawna z wykorzystaniem tej instytucji przysługuje, o ile kumulatywnie spełnionych jest kilka przesłanek, które określone zostały w treści art. 527 k.c.. Są to: (1) istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności; (2) dokonanie przez dłużnika „z osobą trzecią” czynności prawnej; (3) dokonanie przez dłużnika czynności „z pokrzywdzeniem wierzycieli", a zarazem takiej, z której "osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową"; (4) dokonanie przez dłużnika czynności "ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli"; (5) wiedza lub możliwość - przy zachowaniu należytej staranności - dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią (przy czym spełnienie tej ostatniej przesłanki nie jest konieczne, jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie (art. 528 k.c.)

W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. (art. 532 § 2 k.c.). W wypadku rozporządzenia korzyścią przez osobę trzecią wierzyciel może bezpośrednio skierować akcję pauliańską przeciwko kolejnemu nabywcy korzyści. Warunkiem skuteczności akcji pauliańskiej jest posiadanie przez nabywcę korzyści wiedzy o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, wymóg ten jednak nie obowiązuje, jeśli rozporządzenie korzyścią było nieodpłatne. Nie wystarczy, że kolejny nabywca korzyści (tzw. osoba czwarta) mógł dowiedzieć się o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, konieczna jest wiedza o tych okolicznościach. ( zob. B. Szolc-Nartowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2024, art. 531) W razie dalszego rozporządzenia korzyścią zaskarżona powinna być nie czynność dłużnika dokonana z osobą trzecią, lecz dalsze, a w istocie - ostatnie rozporządzenie korzyścią. W celu uzyskania orzeczenia uznającego "dalsze rozporządzenie" za bezskuteczne względem wierzyciela, wierzyciel ten nie musi występować z odrębnym żądaniem uznania za bezskuteczną również czynności prawnej dłużnika dokonanej z osobą trzecią. Na podstawie art. 531 § 2 k.c. należy wystąpić z powództwem bezpośrednio przeciwko ostatniej osobie, na rzecz której nastąpiło rozporządzenie uzyskaną korzyścią. ( por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2022r., I CSK 443/22, LEX nr 3431448)

W zasadzie ciężar udowodnienia wymienionych wyżej przesłanek spoczywa na wierzycielu (art. 6 k.c.), chyba że w okolicznościach konkretnej sprawy możliwe jest zastosowanie domniemań z art. 527 § 3 i 4 k.c. względnie unormowań art. 528 i art. 529 k.c.

Odnośnie pierwszej z przesłanek trzeba podkreślić, że podstawowym warunkiem skorzystania z ochrony jaką zapewnia skarga pauliańska jest istnienie wierzytelności, która winna być skonkretyzowana podmiotowo i przedmiotowo najpóźniej w chwili wytoczenia powództwa oraz ustalenie, że istnieje ona w chwili wyrokowania. W okolicznościach niniejszej sprawy, Sąd nie miał wątpliwości co do istnienia wierzytelności, co wynika z prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 07 lipca 2021r., wydanego w sprawie rozpoznanej przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie sygn.. akt VI Nc-e 836620/21, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Ponadto powód wykazał, że nabył wierzytelność na mocy umowy cesji z 30 sierpnia 2022r.

Pozwany podniósł zarzut nieudowodnienia roszczenia, wskazując że po wydaniu nakazu zapłaty (07 lipca 2021r.) Sąd Rejonowy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2021r. ogłosił upadłość konsumencką dłużnika M. M. jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej i wyznaczył w jego miejsce syndyka, a zatem jego zdaniem postępowanie w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie powinno zostać zawieszone.

Zdaniem Sądu zarzut pozwanego braku udowodnienia roszczenia z uwagi na wadliwość postępowania w (...) nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu w przypadku jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, masy układowej lub masy sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Sąd tego nie zrobił i nadał nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności. Orzeczenie to nadal funkcjonuje w obrocie jako niezaskarżone, zatem korzysta z powagi rzeczy osądzonej i tak należy je traktować. Co więcej. gdyby postępowanie w (...) prawidłowo zawieszono po ogłoszeniu upadłości dłużnika, wydany przed ogłoszeniem upadłości nakaz zapłaty i tak zyskałby status prawomocności tyle, że nieco później - po jego prawomocnym umorzeniu.

Należy równocześnie wskazać, że wierzytelność, którą nabył powód od (...) Bank (...) dotycząca umowy pożyczki nr (...), została zgłoszona do masy upadłości po M. M., w toku postępowania w sprawie XV GUp 434/21. Pomimo, iż Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nadał z urzędu tytuł wykonawczy nakazowi zapłaty z dnia 07 lipca 2021r., wierzyciel pierwotny nie składał wniosku o egzekucję roszczeń przez komornika. Wbrew twierdzeniom pozwanego, wierzyciel pierwotny nie wnioskował o nadanie tytułu wykonawczego, bowiem czynność ta dokonana została przez Sąd z urzędu. Nikt tej czynności nie zaskarżył, w szczególności dłużnik, który posiadał już w tamtej chwili postanowienie o upadłości. Sąd nie dopatrzył się w zachowaniu wierzyciela pierwotnego żadnego zachowania, które mogłyby świadczyć o chęci pokrzywdzenia dłużnika lub wprowadzenia Sądu w błąd. Takie zachowanie można przypisać dłużnikowi, który we wniosku o ogłoszenie upadłości nie podał pełnych informacji dotyczących swojego majątku oraz czynności które podejmował, co skutkowało umorzeniem postępowania upadłościowego. Sąd nie ma zatem wątpliwości, że wierzytelność w chwili wyrokowania istniała, a ponadto była skonkretyzowana podmiotowo i przedmiotowo.

Sąd nie podziela także stanowiska pozwanego, by zobowiązanie wynikające z umowy kredytu nr (...) było spłacane w toku postępowania upadłościowego. Z treści dokumentu przedłożonego przez pozwanego dotyczącego historii spłat kredytu (k. 87-89) wynika, że kredyt był spłacany w okresie od 30 września 2017r. do 31 października 2020r. i w tym dniu nastąpiła ostatnia (niepełna) wpłata raty. W kolejnych miesiącach bank naliczał jedynie comiesięczne opłaty. Pozwany nie zawnioskował jakichkolwiek dowodów , z których wynikałoby, aby po złożeniu w dniu 07 czerwca 2021r. wniosku o upadłość konsumencką dokonywane były wpłaty z tytułu umowy pożyczki z 30 sierpnia 2017r. Zarzut podniesiony przez powoda jest zatem niezasadny.

W ocenie Sądu spełniona została także druga z przesłanek skargi paulińskiej tj. dokonanie czynności prawnej, albowiem dłużnik – M. M. wraz z żoną H. D. przenieśli, w drodze umowy darowizny na pozwanego swoje udziały we własności nieruchomości gruntowej położonej w B., przy ul. (...). Do akt dołączono akt notarialny z dnia 28 września 2020r., sporządzony przez notariusza L. L. (1) (...)z którego wynika, że pozwany uzyskał prawo własności przedmiotowej nieruchomości.

Ponadto, w przekonaniu Sądu dłużnik dokonał tej czynności „z pokrzywdzeniem wierzycieli", a zarazem była to czynność, w wyniku której pozwany uzyskał korzyść majątkową (przesłanka trzecia). Należy wyjaśnić, że zaskarżona może być tylko czynność prawna, której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika. Ze zmianą w majątku dłużnika musi jednocześnie wiązać się uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią. W przedmiotowej sprawie korzyść majątkowa pozwanego polegała na uzyskaniu w drodze umowy darowizny od dłużnika M. M. i jego żony H. D. własności nieruchomości przy ul. (...). Pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł, że powód nie wykazał, by darowizna doprowadziła do pokrzywdzenia wierzycieli. Zaznaczył, że nieruchomość została przekazana pozwanemu w zamian za spłatę największego długu pozwanego. Pozwany spłacił należności w kwocie 132 384,54zł na rzecz (...) Bank (...), tym samym zmniejszając zadłużenie M. M.. W ten sposób Bank dokonał zmiany hipoteki i zmniejszył jej wysokość.

W ocenie Sądu stanowisko pozwanego nie zasługuje na aprobatę. Należy wskazać, że zadłużenie M. M. obejmowało wierzytelności w stosunku do wielu podmiotów ( Bank (...), Bank (...) S.A. (...) Sp. z o.o., Trzeci Urząd Skarbowy w B.). Z treści umowy zawartej w dniu 01 września 2023r. pomiędzy pozwanym i (...) Bank (...) wynika, że Bank udzielił S. D. kredytu w wysokości 123 026,68zł, co stanowiło pozostałą do spłaty kwotę kredytu. Jednocześnie bank obniżył hipotekę na nieruchomości do kwoty 184 540,02zł. Na tej podstawie należy stwierdzić, że skoro pozwany uzyskał prawo własności nieruchomości o wartości 300 000,00zł w zamian za spłatę pozostałej kwoty kredytu w wysokości 123 026,68zł to niewątpliwie uzyskał on korzyść finansową, kosztem pozostałych wierzycieli, którym uniemożliwiono egzekucję z najbardziej wartościowego składnika majątku M. M.. Co więcej, umowa zawarta z żoną dłużnika miała w ogóle charakter darmowy, a z pozwanym tylko częściowo odpłatny. Była to darowizna z obowiązkiem spłaty zobowiązania dłużnika, którego wartość wynosiła zaledwie 44 % wartości nieruchomości . Dokonanie takiej darowizny uniemożliwiło egzekucję należności z nieruchomości pozostałym wierzycielom i niewątpliwie stanowiło o ich pokrzywdzeniu. W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że nie jest dopuszczalne takie zachowanie dłużnika, gdy wybiera tylko jednego lub kilku spośród wszystkich wierzycieli i ich zaspokaja. Takie działanie krzywdzi pozostałych, zwłaszcza, jeśli spełniona wierzytelność w jakiejkolwiek części nie była wymagalna, tak jak w niniejszej sprawie , a dłużnik jednocześnie pozbywa się jedynego składnika majątku, z którego może zaspokoić także pozostałych wierzycieli (por. wyrok SN z dnia 23 listopada 2005 r., II CK 225/05, LEX nr 369449).

Stosownie do art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana „z pokrzywdzeniem wierzycieli”, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jak trafnie wskazują komentatorzy tego przepisu, dłużnik jest niewypłacalny, nie tylko wtedy gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów lecz także, gdy stan majątku dłużnika w następstwie dokonania kwestionowanej skargą pauliańską czynności prawnej ulega zmniejszeniu do tego stopnia, że powoduje także utrudnienie lub opóźnienie możliwości zaspokojenia wierzyciela pauliańskiego (por. wyroki SN z: 26 listopada 2021 r., I (...) 157/21; 17 grudnia 2020 r., III CSK 163/18; 27 kwietnia 2018 r., IV CSK 200/17; 26 marca 2015 r., V CSK 320/04; 28 listopada 2001 r. IV CKN 525/00; 8 kwietnia 1998 r., III CKN 450/97). Jest to taki stan jego majątku, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności przysługującej wierzycielom przeciwko temu dłużnikowi wcale bądź w rozsądnym terminie. Sąd podziela pogląd, iż ocena niewypłacalności opiera się na porównaniu substancji majątku przed i po dokonaniu czynności. Pozwany podniósł, że powództwo w sprawie było przedwczesne, bowiem dłużnik był wypłacalny, a powód po prostu nie przeprowadził postępowania egzekucyjnego. Należy jednak mieć na względzie, iż na gruncie art. 527 k.c. aby uzyskać ochronę pauliańską, możliwe jest wykazanie niewypłacalności dłużnika za pomocą wszelkich dostępnych dowodów na ogólnych zasadach. W szczególności nieprzeprowadzenie postępowania egzekucyjnego nie stanowi „automatycznej” podstawy do oddalenia powództwa.

Sąd w toku procesu ustalił, że powód w okresie od lipca 2020 r. do września 2020 r. uszczuplił swój majątek poprzez zawarcie umów darowizny nieruchomości (umowy z 12 sierpnia 2020r. na rzecz H. D. i 28 września 2020r. na rzecz S. D.) oraz umowy z 01 września 2020r. sprzedaży wyposażenia sklepu na rzecz M. D. – córki żony, z której pomimo zadeklarowanej kwoty nie otrzymał zapłaty ceny. Ponadto z zeznań M. M. wynika, że zawarta w dniu 01 września 2020r. umowa sprzedaży pojazdu C. (...) miała na celu spłatę części zobowiązań, co wskazuje na to, że w okresie od lipca do września 2020r. M. M. był świadomy trudności finansowych i zaległości wobec wierzycieli. Pozwany wywodził, że dłużnik dysponował majątkiem tj. pojazdem marki F. (...) oraz innymi ruchomościami o wartości 19 000,00zł, z których powód mógłby zaspokoić swoją wierzytelność. Należy jednak mieć na uwadze okoliczność, że nawet jeżeli przyjąć, że dłużnik posiadał taki majątek to i tak jego wartość była niższa niż wierzytelność powoda względem dłużnika będąca przedmiotem niniejszego postępowania, a co więcej, nie pokryłaby wartości wszystkich zobowiązań jakie posiadał M. M. w stosunku do wszystkich wierzycieli. Dodatkowo, podkreślić należy, że cena przybicia podczas licytacji komorniczych ruchomości zazwyczaj nie osiąga ceny oszacowania, a dodatkowo w pierwszej kolejności uzyskana z licytacji kwota zaspokaja koszty egzekucyjne, a dopiero w dalszej kolejności pozostałych wierzycieli, zgodnie z treścią art. 1025 k.p.c. Czynności fraudacyjne dłużnika zatem spowodowały dodatkowe koszty ( np. tego procesu) i wydłużenie w czasie zaspokojenia wierzycieli.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że niewypłacalność dłużnika musi istnieć tak w chwili wystąpienia ze skargą pauliańską, jak i w chwili orzekania przez sąd o żądaniu wierzyciela uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną wobec niego. Jak wynika z całokształtu zebranego materiału dowodowego, dłużnik aktualnie nie posiada majątku mogącego służyć zaspokojeniu wierzycieli, w szczególności jeśli uwzględni się rozmiar jego zadłużenia i ilość wierzytelności. M. M. uzyskuje obecnie dochód z emerytury w wysokości 3 805,46zł oraz ok 2 000,00zł netto z pracy zarobkowej na ½ etatu. Umowa obowiązuje do maja 2025r. Sąd zważył, że powód ma 65 lat i uwagi na wiek oraz stan zdrowia jego możliwości zarobkowe z czasem ulegną ograniczeniu, podobnie jak możliwość egzekucji zobowiązań. Należy także mieć na względzie, że M. M. ponosi koszty codziennego utrzymania, a ponadto zamieszkuje w wynajmowanym lokalu, zatem ponosi wyższe koszty związane z mieszkaniem. Jak już wyżej wskazano, pokrzywdzenie wierzycieli ma miejsce nie tylko wtedy, gdy dłużnik nie ma żadnego majątku, lecz także wtedy, gdy dłużnik jakiś majątek posiada, ale w takim rozmiarze, że do zaspokojenia wierzyciela nie mogłoby dojść w rozsądnym czasie. Mając na uwadze ograniczenia egzekucji z dochodu dłużnika, z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Odnośnie czwartej z przesłanek koniecznym jest podkreślenie, że o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, można mówić wówczas, gdy zdaje on sobie sprawę (uświadamia sobie), że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku. Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być zamiarem dłużnika, wystarczy, żeby dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał lub powinien był przewidzieć w granicach ewentualności. Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli o której mowa, musi istnieć w chwili dokonywania czynności prawnej. Okoliczności sprawy wskazują, że brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, iż dłużnik mógł działać w uzasadnionym przekonaniu, że nie narusza niczyich interesów. To , że nie zna dokładnej wysokości zobowiązań i wszystkich swoich wierzycieli nie świadczy, że nie miał świadomości zadłużenia. Z zeznań dłużnika wynika, że miał ją, jednak z powodu niedbalstwa pozostawił te sprawy niezałatwione. Ponadto należy przyjąć domniemanie z art. 529 k.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek wykonania darowizny. Jak zaznaczył Sąd we wcześniejszej części rozważań, dłużnik w chwili dokonywania darowizny miał świadomość istniejących długów, pomimo iż jak twierdzi nie znał całkowitej kwoty zobowiązań, bowiem kwestiami finansowymi w rodzinie zajmowała się żona. Ponownie należy przypomnieć, że darowizna na rzecz S. D. miała miejsce we wrześniu 2020r. W tym samym miesiącu M. M. sprzedał pojazd marki C. (...), zeznając że umowę zawarł gdyż potrzebował środków pieniężnych celem uregulowania istniejących zobowiązań. Z resztą , jak sam wskazał, przy umowie darowizny usiłował porozumieć się z pozwanym, aby uregulował jego należność wobec Banku (...), której dotyczy niniejszy proces. Z treści jego wniosku o ogłoszenie upadłości wynika, że zaległości wobec Urzędu Skarbowego istniały już w listopadzie 2019r. (6 549,80zł), a wobec (...) Sp. z o.o. w W. w lutym 2020r. (2 843,69zł). Ponadto w 2020r. spłaty rat pożyczki nr (...) były nieregularne. We wrześniu 2020r. M. M. nie dokonał żadnej wpłaty, a ostatnie wpłaty z tytułu umowy pożyczki z 30 sierpnia 2017r. dokonał w październiku 2020r. Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że dłużnik M. M. posiadał wiedzę o trudnościach finansowych i działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Wreszcie spełniona została ostatnia przesłanka, bowiem pozwany posiadał wiedzę o tym, że czynność prawna dokonana została przez dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Świadczy o tym umowa o kredyt hipoteczny z 01 września 2023r. zawarta celem sfinansowania zobowiązań mieszkaniowych przeznaczonych na zakup lokalu mieszkaniowego przy ul. (...) w B.. Sam fakt zawarcia umowy przez pozwanego świadczy o tym, że miał on świadomość, że pozwany posiada zobowiązania z tytułu umowy kredytu na zakup tej nieruchomości, a sama nieruchomość obciążona jest hipoteką. Po drugie M. M. i S. D. prowadzili rozmowy o spłacie przez pozwanego także innych zobowiązań dłużnika, w tym dotyczących umowy pożyczki nr (...). Uzgodnienia nie zostały jednak poczynione, a pozwany dokonywał wyłącznie spłat rat kredytu hipotecznego z 01 września 2023r.

Ponadto należy wskazać na domniemanie z art. 527 § 3 k.c. że jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Domniemanie to można odnieść do przedmiotowego postępowania, bowiem poza wszelkimi wątpliwościami pozostaje, że pozwany jako syn żony dłużnika (pasierb), pozostawał z nim w bliskim stosunku.

Mając na względzie powyższe Sąd uznał, że zostały spełnione wszystkie przesłanki pozwalające na uwzględnienie skargi paulińskiej, na podstawie art. 527 k.c. w zw. z art. 531 k.c. orzekł jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Zgodnie z jego treścią strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Powód poniósł koszty procesu w wysokości 4 617,00zł, na które złożyła się opłata od pozwu w kwocie 1 000,00zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3 600,00zł (ustalone jako stawka minimalna na podstawie § 2 ust. 5 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz opłata skarbowa za pełnomocnictwo w wysokości 17,00 zł.

SSR Aleksandra Smólska-Kreft

Sygn. akt II Ca 1375 / 24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2025 r.

S ąd Okręgowy w B. I. W. ł Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodnicz ący : Sędzia SO Wojciech Borodziuk

po rozpoznaniu w dnia 24 lutego 2025 r. w B.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa : (...) W.

przeciwko: S. D.

o : uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 8 października 2024 roku, sygn. XIV C 256 / 24

I. oddala apelacj ę;

II. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1 800(tysiąc osiemset) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od upływu tygodnia od doręczenia odpisu wyroku pozwanemu do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Wojciech Borodziuk

II Ca 1375 / 24

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 8 października 2024 roku po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) W. przeciwko S. D. o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną :

1. uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę darowizny z 28 września 2020 r. zawartą prze notariuszem L. L. (1) (...)), w wyniku której

pozwany S. D. stał się właścicielem nieruchomości lokalowej nr (...) położonej w B. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), w celu zaspokojenia wierzytelności przysługującej powodowi względem M. M. w wysokości 22 472,11 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 21 390,90 zł od dnia 10 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu w wysokości 2 681 zł, stwierdzonej prawomocnym nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie VI Nc-e (...);

2. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4 671 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W dniu 28 września 2020 r. w B. przed notariuszem L. L. (2) zawarta została umowa darowizny (...), na podstawie której przedmiotowa nieruchomość stała się własnością syna małżonki dłużnika – S. D. – pozwanego w sprawie. W dniu 9 sierpnia 2021 r. Sąd Rejonowy ogłosił upadłość M. M., a postępowanie upadłościowe zostało umorzone w dniu 14 kwietnia 2022r. na podstawie art. 491

W toku procesu stanowiska stron pozostały niezmienione.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

M. M. od 3 lipca 2010r. pozostawał w związku małżeńskim z H. D.. W trakcie trwania małżeństwa finansami w rodzinie zajmowała H. D..

Zgodnie z § 7 umowy M. M. oświadczył, że ustanawia na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w K. Oddział w B. na przedmiotowym lokalu hipotekę do kwoty 270 000,00zł w celu zabezpieczenia spłaty wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu wraz z narosłymi od tego kredytu odsetkami, kosztami postępowania, a także roszczeniami z tytułu opłat i prowizji oraz poniesionych przez Bank kosztów ustanowienia zabezpieczenia wraz z odsetkami ustawowymi od tych kosztów, zgodnie z umową o Mieszkaniowy Kredyt Budowlano—Hipoteczny nr (...) z 18 października 2017r.

28 września 2020r. M. M. i H. D. darowali pozwanemu S. D. - synowi H. D. prawo własności lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...), położonego w budynku przy ul. (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), z którego własnością związany jest udział we własności nieruchomości wspólnej objętej księgą wieczystą KW nr (...). Strony określiły wartość przedmiotu darowizny na kwotę 300 000,00zł. Strony postanowiły, że wraz z chwilą wydania przedmiotu niniejszej umowy darowizny w posiadanie obdarowanemu, na obdarowanego przejdą wszelkie korzyści i ciężary z nim związane.

1 września 2023r. pozwany zawarł z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w K. umowę o mieszkaniowy kredyt hipoteczny nr (...) na mocy którego Bank udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 123 026,68zł. Umowa została zawarta na okres od 01 września 2023r. do 15 lutego 2049r. Kredyt był przeznaczony na spłatę w całości zobowiązań mieszkaniowych przeznaczonych na sfinansowanie lokalu mieszkalnego położonego w B. ul. (...). Bank dokonał zmiany wysokości hipoteki na przedmiotowej nieruchomości, obniżając ją do kwoty 184 540,02zł.

Powód nabył wierzytelność względem M. M. na mocy umowy cesji wierzytelności zawartej z wierzycielem pierwotnym z dnia 30 sierpnia 2022r.

9 sierpnia 2021r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość dłużnika M. M. jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Ponadto wyznaczył syndyka w osobie doradcy restrukturyzacyjnego.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2022r. w sprawie XV GUp 434/21 umorzył postępowanie upadłościowe na podstawie art. 491¹⁰ ust. 2a Prawa Upadłościowego. W ocenie powoda M. M. jest niewypłacalny, zaś czynności prawne (darowizny) doprowadziły do uzyskania przez pozwanego korzyści majątkowej kosztem pokrzywdzenia wierzycieli. Zdaniem powoda w sprawie zachodzą okoliczności do uznania czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do powoda na podstawie art. 527 k.c.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że powód nie udowodnił roszczenia. Jego zdaniem poprzednik prawny powoda świadomie wprowadził w błąd Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, bowiem nie poinformował Sądu o ogłoszeniu w dniu 18 sierpnia 2021r. upadłości M. M.. W sprawie zaszły zatem podstawy do zawieszenia postępowania o zapłatę i wezwania do jej udziału syndyka. W jego ocenie nakaz zapłaty nie uzyskał przymiotu prawomocności. Zaznaczył, że w postępowaniu upadłościowym dłużnik przedłożył dokumenty potwierdzające, że spłacał wierzytelność dotyczącą umowy pożyczki. Pozwany wskazał, że powód nie wykazał, by darowizna doprowadziła do pokrzywdzenia wierzycieli. Zaznaczył, że nieruchomość została przekazana pozwanemu w zamian za spłatę największego długu pozwanego. Pozwany spłacił należności w kwocie 132 384,54zł na rzecz (...) Bank (...), tym samym zmniejszając zadłużenie M. M.. W ten sposób Bank dokonał zmiany hipoteki i zmniejszył jej wysokość. Dodatkowo powód nie przeprowadził postępowania egzekucyjnego i poprzestał na apriorycznym założeniu o niewypłacalności dłużnika, z uwagi na ogłoszoną upadłość M. M.. Powód nie ustalił także, że dłużnik uzyskiwał dochód z pracy, a ponadto pobierał świadczenie emerytalne, co mogłoby doprowadzić do zaspokojenia z jego wierzytelności. Egzekucja mogła być także skierowana na ujawniony w toku postępowania upadłościowego majątek dłużnika: pojazd marki F. (...) oraz inne ruchomości o wartości 19 000,00zł.

W toku procesu stanowiska stron pozostały niezmienione.

¹⁰ ust. 2 a ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe. W uzasadnieniu Sąd podał, że podstawą wydania orzeczenia było ustalenie, że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości podał istotne dane niezgodne z prawdą oraz niezupełne, a przeprowadzenie postępowania upadłościowego nie jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi, zaś umorzenie postępowania upadłościowego nie skutkuje pokrzywdzeniem wierzycieli. Sąd podkreślił, że dłużnik nie wskazał we wniosku darowizny z 12 sierpnia 2020r. na rzecz żony H. D.. Ponadto M. M. nie ujawnił zawarcia umów: sprzedaży pojazdu C. (...) za kwotę 26 400,00zł z dnia 23 lipca 2020r. oraz sprzedaży wyposażenia sklepu na kwotę 14 950,00 zł z dnia 01 września 2020r.

¹⁰ ust. 2a Prawa Upadłościowego. W ocenie powoda M. M. jest niewypłacalny, zaś czynności prawne (darowizny) doprowadziły do uzyskania przez pozwanego korzyści majątkowej kosztem pokrzywdzenia wierzycieli.

Zdaniem powoda w sprawie zachodzą okoliczności do uznania czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do powoda na podstawie art. 527 KC.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że powód nie udowodnił roszczenia. Jego zdaniem poprzednik prawny powoda świadomie wprowadził w błąd Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, bowiem nie poinformował Sądu o ogłoszeniu w dniu 18 sierpnia 2021r. upadłości M. M.. W sprawie zaszły zatem podstawy do zawieszenia postępowania o zapłatę i wezwania do jej udziału syndyka. W jego ocenie nakaz zapłaty nie uzyskał przymiotu prawomocności. Zaznaczył, że w postępowaniu upadłościowym dłużnik przedłożył dokumenty potwierdzające, że spłacał wierzytelność dotyczącą umowy pożyczki. Pozwany wskazał, że powód nie wykazał, by darowizna doprowadziła do pokrzywdzenia wierzycieli. Zaznaczył, że nieruchomość została przekazana pozwanemu w zamian za spłatę największego długu pozwanego. Pozwany spłacił należności w kwocie 132 384,54zł na rzecz (...) Bank (...), tym samym zmniejszając zadłużenie M. M.. W ten sposób Bank dokonał zmiany hipoteki i zmniejszył jej wysokość. Dodatkowo powód nie przeprowadził postępowania egzekucyjnego i poprzestał na apriorycznym założeniu o niewypłacalności dłużnika, z uwagi na ogłoszoną upadłość M. M.. Powód nie ustalił także, że dłużnik uzyskiwał dochód z pracy, a ponadto pobierał świadczenie emerytalne, co mogłoby doprowadzić do zaspokojenia z jego wierzytelności. Egzekucja mogła być także skierowana na ujawniony w toku postępowania upadłościowego majątek dłużnika: pojazd marki F. (...) oraz inne ruchomości o wartości 19 000,00zł.

Powód na mocy umowy cesji wierzytelności z 30 sierpnia 2022r. nabył od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w K. wierzytelność z tytułu umowy pożyczki nr (...) z dnia 30 sierpnia 2017 r.

M. M. wykonuje ponadto pracę zarobkową w Miejskich Zakładach (...) w B. na umowę, która zawarta została na okres do maja 2025r. Zarabia ok 2 000zł netto.

Sąd Rejonowy dokonując powyższych ustaleń zwrócił uwagę, że znaczna część okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy nie była pomiędzy stronami sporna. Sporna była natomiast ocena tych okoliczności z punktu widzenia przesłanek uzasadniających uwzględnienie wytoczonego powództwa.

Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania zeznań świadka, które ocenił jako wiarygodne i szczere, ale dokonał ich odmiennej oceny z punktu widzenia prawnego.

Przystępując do oceny zasadność żądania pozwu Sąd zważył, że uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. W nauce prawa instytucja ta nosi miano skargi pauliańskiej. ( actio P. ). Ochrona prawna z wykorzystaniem tej instytucji przysługuje, o ile kumulatywnie spełnionych jest kilka przesłanek, które określone zostały w art. 527 i 528 KC.

W wypadku rozporządzenia korzyścią przez osobę trzecią wierzyciel może bezpośrednio skierować akcję pauliańską przeciwko kolejnemu nabywcy korzyści. Warunkiem skuteczności akcji pauliańskiej jest posiadanie przez nabywcę korzyści wiedzy o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, wymóg ten jednak nie obowiązuje, jeśli rozporządzenie korzyścią było nieodpłatne.

Sąd zwrócił uwagę, że w zasadzie ciężar udowodnienia wymienionych wyżej przesłanek spoczywa na wierzycielu (art. 6 KC), chyba że w okolicznościach konkretnej sprawy możliwe jest zastosowanie domniemań z art. 527 §3 i 4 względnie unormowań art. 528 i art. 529 KC.

Odnośnie pierwszej z przesłanek Sąd podkreślił, że podstawowym warunkiem skorzystania z ochrony jaką zapewnia skarga pauliańska jest istnienie wierzytelności, która winna być skonkretyzowana podmiotowo i przedmiotowo najpóźniej w chwili wytoczenia powództwa oraz ustalenie, że istnieje ona w chwili wyrokowania. W okolicznościach niniejszej sprawy, Sąd nie miał wątpliwości co do istnienia wierzytelności, co wynika z prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 07 lipca 2021r., wydanego w sprawie rozpoznanej przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie sygn.. akt VI Nc-e 836620/21, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Ponadto powód wykazał, że nabył wierzytelność na mocy umowy cesji z 30 sierpnia 2022r.

Zdaniem Sądu zarzut pozwanego braku udowodnienia roszczenia z uwagi na wadliwość postępowania w (...) nie zasługiwała na uwzględnienie. Zgodnie z art. 174 §1 pkt 4 KPC Sąd zawiesza postępowanie z urzędu w przypadku jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, masy układowej lub masy sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Sąd tego nie zrobił i nadał nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności. Orzeczenie to nadal funkcjonuje w obrocie jako niezaskarżone, zatem korzysta z powagi rzeczy osądzonej i tak należy je traktować. Co więcej. gdyby postępowanie w (...) prawidłowo zawieszono po ogłoszeniu upadłości dłużnika, wydany przed ogłoszeniem upadłości nakaz zapłaty i tak zyskałby status prawomocności tyle, że nieco później - po jego prawomocnym umorzeniu.

Jednocześnie Sąd wskazał, że wierzytelność, którą nabył powód od (...) Bank (...) dotycząca umowy pożyczki nr (...), została zgłoszona do masy upadłości po M. M., w toku postępowania w sprawie XV GUp 434/21. Pomimo, iż Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nadał z urzędu tytuł wykonawczy nakazowi zapłaty z dnia 07 lipca 2021r., wierzyciel pierwotny nie składał wniosku o egzekucję roszczeń przez komornika. Wbrew twierdzeniom pozwanego, wierzyciel pierwotny nie wnioskował o nadanie tytułu wykonawczego, bowiem czynność ta dokonana została przez Sąd z urzędu. Nikt tej czynności nie zaskarżył, w szczególności dłużnik, który posiadał już w tamtej chwili postanowienie o upadłości. Sąd nie dopatrzył się w zachowaniu wierzyciela pierwotnego żadnego zachowania, które mogłyby świadczyć o chęci pokrzywdzenia dłużnika lub wprowadzenia Sądu w błąd. Takie zachowanie można przypisać dłużnikowi, który we wniosku o ogłoszenie upadłości nie podał pełnych informacji dotyczących swojego majątku oraz czynności które podejmował, co skutkowało umorzeniem postępowania upadłościowego. Sąd nie ma zatem wątpliwości, że wierzytelność w chwili wyrokowania istniała, a ponadto była skonkretyzowana podmiotowo i przedmiotowo.

Sąd nie podzielił także stanowiska pozwanego, by zobowiązanie wynikające z umowy kredytu nr (...) było spłacane w toku postępowania upadłościowego. Z treści dokumentu przedłożonego przez pozwanego dotyczącego historii spłat kredytu (k. 87-89) wynika, że kredyt był spłacany w okresie od 30 września 2017r. do 31 października 2020r. i w tym dniu nastąpiła ostatnia (niepełna) wpłata raty. W kolejnych miesiącach bank naliczał jedynie comiesięczne opłaty. Pozwany nie zawnioskował jakichkolwiek dowodów , z których wynikałoby, aby po złożeniu w dniu 07 czerwca 2021r. wniosku o upadłość konsumencką dokonywane były wpłaty z tytułu umowy pożyczki z 30 sierpnia 2017r. Zarzut podniesiony przez powoda jest zatem niezasadny.

W ocenie Sądu spełniona została także druga z przesłanek skargi paulińskiej tj. dokonanie czynności prawnej, albowiem dłużnik – M. M. wraz z żoną H. D. przenieśli, w drodze umowy darowizny na pozwanego swoje udziały we własności nieruchomości gruntowej położonej w B., przy ul. (...). Do akt dołączono akt notarialny z dnia 28 września 2020r., sporządzony przez notariusza L. L. (1) (...), z którego wynika, że pozwany uzyskał prawo własności przedmiotowej nieruchomości.

Ponadto zdaniem Sądu dłużnik dokonał tej czynności „z pokrzywdzeniem wierzycieli", a zarazem była to czynność, w wyniku której pozwany uzyskał korzyść majątkową (przesłanka trzecia). Należy wyjaśnić, że zaskarżona może być tylko czynność prawna, której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika. Ze zmianą w majątku dłużnika musi jednocześnie wiązać się uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią. W przedmiotowej sprawie korzyść majątkowa pozwanego polegała na uzyskaniu w drodze umowy darowizny od dłużnika M. M. i jego żony H. D. własności nieruchomości przy ul. (...). Pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł, że powód nie wykazał, by darowizna doprowadziła do pokrzywdzenia wierzycieli. Zaznaczył, że nieruchomość została przekazana pozwanemu w zamian za spłatę największego długu pozwanego. Pozwany spłacił należności w kwocie 132 384,54zł na rzecz (...) Bank (...), tym samym zmniejszając zadłużenie M. M.. W ten sposób Bank dokonał zmiany hipoteki i zmniejszył jej wysokość.

W ocenie Sądu stanowisko pozwanego nie zasługuje na aprobatę. W tym zakresie Sąd wskazał, że zadłużenie M. M. obejmowało wierzytelności w stosunku do wielu podmiotów ( Bank (...), Bank (...) S.A. (...) Sp. z o.o., Trzeci Urząd Skarbowy w B.). Z treści umowy zawartej w dniu 01 września 2023r. pomiędzy pozwanym i (...) Bank (...) wynika, że Bank udzielił S. D. kredytu w wysokości 123 026,68zł, co stanowiło pozostałą do spłaty kwotę kredytu. Jednocześnie bank obniżył hipotekę na nieruchomości do kwoty 184 540,02zł. Na tej podstawie należy stwierdzić, że skoro pozwany uzyskał prawo własności nieruchomości o wartości 300 000,00zł w zamian za spłatę pozostałej kwoty kredytu w wysokości 123 026,68zł to niewątpliwie uzyskał on korzyść finansową, kosztem pozostałych wierzycieli, którym uniemożliwiono egzekucję z najbardziej wartościowego składnika majątku M. M.. Co więcej, umowa zawarta z żoną dłużnika miała w ogóle charakter darmowy, a z pozwanym tylko częściowo odpłatny. Była to darowizna z obowiązkiem spłaty zobowiązania dłużnika, którego wartość wynosiła zaledwie 44 % wartości nieruchomości . Dokonanie takiej darowizny uniemożliwiło egzekucję należności z nieruchomości pozostałym wierzycielom i niewątpliwie stanowiło o ich pokrzywdzeniu. W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że nie jest dopuszczalne takie zachowanie dłużnika, gdy wybiera tylko jednego lub kilku spośród wszystkich wierzycieli i ich zaspokaja. Takie działanie krzywdzi pozostałych, zwłaszcza, jeśli spełniona wierzytelność w jakiejkolwiek części nie była wymagalna, tak jak w niniejszej sprawie , a dłużnik jednocześnie pozbywa się jedynego składnika majątku, z którego może zaspokoić także pozostałych wierzycieli (por. wyrok SN z dnia 23 listopada 2005 r., II CK 225/05 Stosownie do art. 527 §2 KC czynność prawna dłużnika jest dokonana „z pokrzywdzeniem wierzycieli”, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jak trafnie wskazują komentatorzy tego przepisu, dłużnik jest niewypłacalny, nie tylko wtedy gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów lecz także, gdy stan majątku dłużnika w następstwie dokonania kwestionowanej skargą pauliańską czynności prawnej ulega zmniejszeniu do tego stopnia, że powoduje także utrudnienie lub opóźnienie możliwości zaspokojenia wierzyciela pauliańskiego (por. wyroki SN z: 26 listopada 2021 r., I (...) 157/21; 17 grudnia 2020 r., III CSK 163/18; 27 kwietnia 2018 r., IV CSK 200/17; 26 marca 2015 r., V CSK 320/04; 28 listopada 2001 r. IV CKN 525/00; 8 kwietnia 1998 r., III CKN 450/97). Jest to taki stan jego majątku, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności przysługującej wierzycielom przeciwko temu dłużnikowi wcale bądź w rozsądnym terminie. Sąd podziela pogląd, iż ocena niewypłacalności opiera się na porównaniu substancji majątku przed i po dokonaniu czynności. Pozwany podniósł, że powództwo w sprawie było przedwczesne, bowiem dłużnik był wypłacalny, a powód po prostu nie przeprowadził postępowania egzekucyjnego. Należy jednak mieć na względzie, iż na gruncie art. 527 k.c. aby uzyskać ochronę pauliańską, możliwe jest wykazanie niewypłacalności dłużnika za pomocą wszelkich dostępnych dowodów na ogólnych zasadach. W szczególności nieprzeprowadzenie postępowania egzekucyjnego nie stanowi „automatycznej” podstawy do oddalenia powództwa.

Sąd wskazał, że niewypłacalność dłużnika musi istnieć tak w chwili wystąpienia ze skargą pauliańską, jak i w chwili orzekania przez sąd o żądaniu wierzyciela uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną wobec niego.

W tym zakresie z całokształtu zebranego materiału dowodowego, dłużnik aktualnie nie posiada majątku mogącego służyć zaspokojeniu wierzycieli, w szczególności jeśli uwzględni się rozmiar jego zadłużenia i ilość wierzytelności. M. M. uzyskuje obecnie dochód z emerytury w wysokości 3 805,46zł oraz ok 2 000,00zł netto z pracy zarobkowej na ½ etatu. Umowa obowiązuje do maja 2025r. Sąd zważył, że powód ma 65 lat i uwagi na wiek oraz stan zdrowia jego możliwości zarobkowe z czasem ulegną ograniczeniu, podobnie jak możliwość egzekucji zobowiązań. Należy także mieć na względzie, że M. M. ponosi koszty codziennego utrzymania, a ponadto zamieszkuje w wynajmowanym lokalu, zatem ponosi wyższe koszty związane z mieszkaniem. Jak już wyżej wskazano, pokrzywdzenie wierzycieli ma miejsce nie tylko wtedy, gdy dłużnik nie ma żadnego majątku, lecz także wtedy, gdy dłużnik jakiś majątek posiada, ale w takim rozmiarze, że do zaspokojenia wierzyciela nie mogłoby dojść w rozsądnym czasie. Mając na uwadze ograniczenia egzekucji z dochodu dłużnika, z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Odnośnie czwartej z przesłanek koniecznym jest podkreślenie, że o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, można mówić wówczas, gdy zdaje on sobie sprawę (uświadamia sobie), że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku. Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być zamiarem dłużnika, wystarczy, żeby dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał lub powinien był przewidzieć w granicach ewentualności. Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli o której mowa, musi istnieć w chwili dokonywania czynności prawnej. Okoliczności sprawy wskazują, że brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, iż dłużnik mógł działać w uzasadnionym przekonaniu, że nie narusza niczyich interesów. To , że nie zna dokładnej wysokości zobowiązań i wszystkich swoich wierzycieli nie świadczy, że nie miał świadomości zadłużenia. Z zeznań dłużnika wynika, że miał ją, jednak z powodu niedbalstwa pozostawił te sprawy niezałatwione. Ponadto należy przyjąć domniemanie z art. 529 KC. Przepis ten stanowi, że jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek wykonania darowizny. Jak zaznaczył Sąd we wcześniejszej części rozważań, dłużnik w chwili dokonywania darowizny miał świadomość istniejących długów, pomimo iż jak twierdzi nie znał całkowitej kwoty zobowiązań, bowiem kwestiami finansowymi w rodzinie zajmowała się żona. Ponownie należy przypomnieć, że darowizna na rzecz S. D. miała miejsce we wrześniu 2020r. W tym samym miesiącu M. M. sprzedał pojazd marki C. (...), zeznając że umowę zawarł gdyż potrzebował środków pieniężnych celem uregulowania istniejących zobowiązań.

Z resztą , jak sam wskazał, przy umowie darowizny usiłował porozumieć się z pozwanym, aby uregulował jego należność wobec Banku (...), której dotyczy niniejszy proces. Z treści jego wniosku o ogłoszenie upadłości wynika, że zaległości wobec Urzędu Skarbowego istniały już w listopadzie 2019r. (6 549,80zł), a wobec (...) Sp. z o.o. w W. w lutym 2020r. (2 843,69zł). Ponadto w 2020r. spłaty rat pożyczki nr (...) były nieregularne. We wrześniu 2020r. M. M. nie dokonał żadnej wpłaty, a ostatnie wpłaty z tytułu umowy pożyczki z 30 sierpnia 2017r. dokonał w październiku 2020r. Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że dłużnik M. M. posiadał wiedzę o trudnościach finansowych i działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Ponadto Sąd wskazał na domniemanie z art. 527 §3 KC, że jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Domniemanie to można odnieść do przedmiotowego postępowania, bowiem poza wszelkimi wątpliwościami pozostaje, że pozwany jako syn żony dłużnika (pasierb), pozostawał z nim w bliskim stosunku.

W konsekwencji Sąd uznał, że zostały spełnione wszystkie przesłanki pozwalające na uwzględnienie skargi paulińskiej (art. 527 w zw. z art. 531 KC) i orzekł jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł według zasady odpowiedzialności za wynik procesu wyrażonej w art. 98 §1 KPC. Powód poniósł koszty procesu w wysokości 4 617 zł, na które złożyła się opłata od pozwu w kwocie 1 000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3 600 zł (ustalone jako stawka minimalna na podstawie § 2 ust. 5 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz opłata skarbowa za pełnomocnictwo w wysokości 17,00 zł.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył apelacją w całości pozwany, zarzucając:

- naruszenie art. 233 §1 w zw. z art. 232 KPC poprzez brak wszechstronnego rozważenia zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego i wadliwe przyjęcie, że powód udowodnił stan niewypłacalności M. M. oraz pokrzywdzenie wierzycieli, w sytuacji gdy ustalony stan faktyczny, w tym pisma z ZUS z 15 lipca 2024 i 5 sierpnia 2024 roku oraz zeznania świadka M. M. z dnia 26.9.2024 roku potwierdzają jego wypłacalność, brak toczących się egzekucji skierowanych do jego majątku, osiąganie dochodów w wysokości 5 8005,46 zł miesięcznie przy kosztach w kwocie 2 000 zł, a w konsekwencji przyjąć należy, że dłużnik jest wypłacalny, a stan wierzytelności wskazany we wniosku z dnia 7 czerwca 2021 roku nie jest aktualny, z uwagi na dokonywanie przez dłużnika spłaty zmniejszające jego stan zadłużenia.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wnosił o:

- zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu za I instancję w tym kosztów zastępstwa w wysokości 7 200 zł,

- zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Powód w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia wyroku.

S ą d O k r ę g o w y z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e :

Apelacja nie jest zasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 KPC, które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne.

Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. (uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31.01.2008 roku w sprawie o sygn. III CZP 49/07- publ. OSNC 2008/6/55)

Przystępując do rozpoznania zarzutów apelacji Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zwraca uwagę, że ustalenie stanu niewypłacalności opierać się powinno na porównaniu substancji majątku dłużnika przed i po dokonaniu zaskarżonej czynności.

Czynnością zdziałaną ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela jest czynność podjęta w sytuacji, w której dłużnik mógł przewidzieć, że w wyniku jej dokonania stanie się niewypłacalny lub niewypłacalny w większym stopniu. Przesłankę stanowi samo objęcie przez dłużnika swą świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Dla jej zaistnienia nie jest konieczne, aby dłużnik działał w bezpośrednim zamiarze pokrzywdzenia wierzyciela. Wystarczy, że dłużnik przewiduje takie pokrzywdzenie w granicach ewentualności; wyjątek stanowi sytuacja przewidziana w art. 530 KC.

Wymagane jest, aby niewypłacalność dłużnika istniała w momencie wytoczenia powództwa, jak również w chwili orzekania przez sąd o żądaniu wierzyciela uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną. Powyższe wynika z tego, że Sąd uwzględnia stan sprawy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 KPC).

Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że wskazana w punkcie 1 zaskarżonego wyroku czynność darowizny została dokonana pomiędzy osobami w bliskim stosunku, czyli na rzecz syna żony dłużnika, a wcześniej dłużnik dokonał darowizny udziału we współwłasności tej nieruchomości lokalowej na rzecz swoje żony. Jednocześnie obie czynności miały charakter czynności nieodpłatny.

Zgodnie z art. 527 §2 KC czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny, albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Podkreślić należy, że istotnym jest, iż oceny, czy dokonana czynność prawna krzywdzi, czy też nie, wierzyciela, dokonuje się nie według stanu z chwili dokonania czynności, lecz według stanu z chwili jej zaskarżenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2000 r., sygn. akt IIICKN 554/98 oraz z dnia 22 marca 2001 r., sygn. akt V CKN 280/00). Przez pojęcie „niewypłacalności dłużnika” należy rozumieć aktualny, tj. istniejący w chwili orzekania brak możliwości wywiązania z ciążących na dłużniku zobowiązań finansowych. Niewypłacalność oznacza, zatem taki stan w majątku dłużnika, kiedy egzekucja nie może przynieść zaspokojenia roszczenia wierzyciela, bądź gdy zaspokojenie można uzyskać dodatkowym, znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2001 r., sygn. akt IV CKN 525/00). Dla spełnienia tej przesłanki konieczna jest, a jednocześnie również wystarczająca, świadomość dłużnika, że czynność prawna przez niego dokonana może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzyciela w całości.

Pokrzywdzenie wierzyciela nie musi być zamiarem dłużnika. Dla przyjęcia tej przesłanki wystarczy, bowiem aby dłużnik pokrzywdzenie to przewidywał w granicach ewentualności. Świadomość, co najmniej potencjalnego pokrzywdzenia musi zatem istnieć w chwili dokonywania czynności prawnej. W tym zakresie ustawodawca ustanowił w art. 529 KC domniemanie prawne, stanowiące ułatwienie dowodowe dla wierzyciela (powoda), w postaci domniemania działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela. Przepis ten stanowi, że w sytuacji, gdy w chwili dokonywania zaskarżonej czynności dłużnik był niewypłacalny (czyli nie spłacał znanych mu długów) domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania określonej czynności. Powyższe domniemanie jest wzruszalne, jednakże ciężarem dowodu została tu obarczona strona pozwana, która winna ponad wszelką wątpliwość wykazać, iż dłużnik nie działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Obowiązkowi temu pozwany w niniejszym procesie nie podołał.

Podkreślić należy, że świadomość taka istnieje, gdy dłużnik wie, że na skutek czynności prawnej określone aktywa wyjdą z jego majątku i że z tego powodu wierzyciele będą mieli trudności z zaspokojeniem, a w konsekwencji nastąpi ich pokrzywdzenie. Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być zamiarem dłużnika, wystarczy, żeby dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności. Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli, o której mowa, musi istnieć w chwili dokonywania czynności prawnej.

Nie ma znaczenia, czy stan uniemożliwiający zaspokojenie wierzytelności istniał w chwili zdziałania czynności prawnej przez dłużnika (por. wyroki SN z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 280/00, z dnia 23 lipca 2003 r., z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03, niepublikowane, z dnia 16 marca 2006 r., III CSK 8/06, OSNC 2006, Nr 12, poz. 207, z dnia 14 lutego 2007 r., II CSK 503/07, z dnia 28 czerwca 2007 r., IV CSK 115/07, niepublikowane, z dnia 11 maja 2012 r., II CSK 548/11, OSNC 2013, Nr 3, poz. 19).

Niezależnie od powyższego świetle treści art. 528 KC z uwagi na nieodpłatny charakter czynności prawnej, nie ma znaczenia, czy pozwany wiedział o istnieniu zadłużenia dłużnika w stosunku do pierwotnego wierzyciela (pożyczkodawcy) i o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Zgodnie z art. 528 KC złagodzenie przesłanek uzasadniających wniesienie skargi pauliańskiej ma miejsce wówczas, gdy osoba trzecia uzyskała korzyść „bezpłatnie”. W takim przypadku wierzyciel zwolniony jest z obowiązku wykazywania złej wiary, o której mowa w art. 527 §1 KC. Zatem nawet udowodnienie przez pozwanego, że nie wiedział i mimo zachowania najwyższej staranności – nie mógł się dowiedzieć o pokrzywdzeniu wierzycieli, nie zwalnia go z odpowiedzialności wobec powodów.

Jednocześnie podkreślić również należy, że pozwany nie wykazał, do czego był zobowiązany z mocy art. 6 KC, że dłużnik M. M. w chwili zawierania umowy darowizny był, wbrew twierdzeniom powoda, wypłacalny i po zawarciu umowy ten stan nie uległ zmianie, co w konsekwencji prowadziłoby do obalenia domniemania wynikającego z art. 529 KC, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

W rozpoznawanej sprawie nie było sporem, że istnieje nadal dług wynikający z tytułu wykonawczego wskazanego w pozwie oraz w punkcie 1 zaskarżonego wyroku.

Podnoszona jedynie w apelacji okoliczność, że obecnie dłużnik posiada stały dochód w kwocie 5 805,46 zł brutto, a jego wydatki miesięczne to kwota 2 000 zł, nie pozwala na przyjęcie, że z uwagi na wysokość zadłużenia oraz odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia dłużnik jest w stanie realnie spłacić zadłużenie w krótkim terminie.

Tym samym zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, tj. art. 233 §1 i art. 232 zd. 1 KPC ocenić należy za całkowicie niezasadny.

Jeżeli pozwany twierdzi, że dłużnik jest wypłacalny to powinien dług spłacić i tym samym zapobiec wykonaniu wyroku. Dług natomiast nie został spłacony.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy oddalił apelację, jako niezasadną. (art. 385 KPC).

Pozwany przegrał sprawę w II instancji dlatego zgodnie z art. 98 w zw. z art. 108 §1 KPC Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda zwrot kosztów procesu w kwocie 2 700 zł według minimalnej stawki zastępującego powoda radcy prawnego (§10 ust.1 pkt 1w zw. z §2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804, ze zm.).

W tym zakresie Sąd Okręgowy na podstawie art. 350 KPC sprostował oczywistą omyłkę z uwagi na to, że ½ stawki minimalnego wynagrodzenia wynosi 1 800 zł przy wartości sprawy do 50 000 zł (§2 pkt 5 wskazanego powyżej Rozporządzenia).

SSO Wojciech Borodziuk

Dodano: 20 maja 2025, Opublikował(a): Katarzyna Ziółkowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy w Bydgoszczy
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Sądu Rejonowego Aleksandra Smólska-Kreft
Data wytworzenia informacji: 8 października 2024