Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2023 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Rejonowego Anna Samosiuk

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2023 r. w Bydgoszczy na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko Skarbowi Państwa - Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w B.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego na rzecz powódki 48.624 zł (czterdzieści osiem tysięcy sześćset dwadzieścia cztery złote) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 października 2017 r. do dnia zapłaty,

2.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  Zasądza od pozwanego na rzecz powódki 7.099 zł (siedem tysięcy dziewięćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu,

4.  Nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Bydgoszczy 5.554,55 zł (pięć tysięcy pięćset pięćdziesiąt cztery złote pięćdziesiąt pięć groszy) tytułem pozostałych kosztów sądowych.

Sygn. akt XIV C 166/18

UZASADNIENIE

Powódka J. J. domagała się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w B. kwoty 49 624 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 26 października 2017 r. do dnia zapłaty. Ponadto domagała się obciążenia pozwanego kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazała, że zawarła ze stroną pozwaną umowę, na mocy której zgodziła się na czasowe zajęcie przez pozwanego działki nr (...) położonej w gminie W., w obrębie geodezyjnym K., na potrzeby realizacji robót budowlanych polegających na remoncie istniejącego na nieruchomości rowu. Powódka wyjaśniła, że ogólną powierzchnię zajęcia na potrzeby wykonania prac oszacowano na 370 m2. Wskazała, że na terenie tym znajdowało się wówczas 47 drzew wiśniowych w wieku 6 lat, 2 drzewa w wieku 16 lat oraz ogrodzenie z siatki w wysokości 1,5 metra. Zgodnie z § 4 umowy, w zamian za udostępnienie przez powódkę nieruchomości oraz za straty i zniszczenia spowodowane robotami, pozwany zobowiązał się do wypłaty jednorazowego odszkodowania ustalonego na podstawie sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego W. K. (1) operatu szacunkowego, uporządkowania terenu i przywrócenia go do stanu poprzedniego. Obowiązkom tym pozwany miał uczynić zadość w terminie 14 dnia od dnia zakończenia robót. Powódka wyjaśniła, że prace związane z remontem rowu przeprowadzane były na przełomie września i października 2011 r. Po zakończeniu prac powódka wystąpiła do pozwanego o zorganizowanie spotkania, przeprowadzenie wizji lokalnej oraz o udzielenie wyjaśnień. Pozwany jednak nie ustosunkował się do prośby pozwanej, wskazał jedynie, że prace zostały wykonane zgodnie z dokumentacją projektową a w dalszej korespondencji pozwany zaczął poddawać w wątpliwość i negować fakt realizacji prac na nieruchomości nr 16/2. Powódka wyjaśniła, że na dochodzoną pozwem kwotę składają się następujące należności:

- 13.624 zł odszkodowania za wycięte drzewa oraz straty z tytułu utraconych dochodów,

- 35.000 zł odszkodowania za zajęcie terenu i bezpowrotną jego stratę na obszarze około 600 m2,

- 1000 zł odszkodowania za zniszczone ogrodzenie z siatki.

Powódka wyjaśniła nadto, że domaga się odsetek od dnia 26 października 2017 r., kiedy to na posiedzeniu Sądu Rejonowego w Bydgoszczy pozwany jednoznacznie i ostatecznie odmówił wypłaty odszkodowania.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym dnia 28 lutego 2018 r. orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu podniósł, że powódka nie udowodniła, iż pozwany nieprawidłowo wywiązał się z umowy z dnia 30 marca 2011 r. Podkreślił, że nie przedstawiono żadnych dowodów na okoliczność poszerzenia rowu melioracyjnego czy też poniesienia strat przez powódkę. Przyznał, że prowadził prace na rowie melioracyjnym wskazując jednocześnie, że były one realizowane zgodnie z dokumentacja projektową. Podniósł nadto, że powódka nie udowodniła roszczenia co do wysokości.

W dalszym toku procesu strony podtrzymywały swoje stanowiska.

S ąd ustalił, co następuje:

Powódka J. J. była właścicielem nieruchomości gruntowej składającej się z działek ewidencyjnych (...) o łącznej powierzchni 1,2275 ha położonej przy ul. (...) II nr 16 w obrębie K., Gmina W., powiat (...), województwo (...), dla której Sąd Rejonowy we Włocławku prowadził księgę wieczystą KW nr (...). Na części tej nieruchomości znajdował się sad, którym opiekował się ojciec powódki E. D..

O. ść bezsporna

Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w B. wykonywał zadanie obejmujące remont i udrożnienie rowów melioracyjnych w ciągu autostrady (...): B.- K. od km 186+348 do km 215+850 – poza pasem drogowym. Wykonanie tego zadania zlecono Przedsiębiorstwu (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. na podstawie umowy z dnia 28 lipca 2011 r. Stosownie do § 9 ust. 2 pkt 4 umowy do obowiązków wykonawcy należało miedzy innymi uzyskanie zgodny od właścicieli działek na czasowe zajęcie terenu oraz ustalenie terminów wykonania robót na tych gruntach, po których przebiegają rowy melioracyjne w celu zminimalizowania szkód w uprawach oraz uwzględnienie ewentualnych kosztów odszkodowań związanych ze zniszczeniem zasiewów i czasowym zajęciem terenu podczas realizacji prac melioracyjnych w kwocie wynagrodzenia o którym mowa w § 5 punkt 1.

O. ści bezsporne, vide: umowa z dnia 28 lipca 2011 r. k. 81 – 86.

Wykonanie części prac objętych zadaniem wiązało się z koniecznością zajęcia na pewien okres czasu części należącej do powódki działki nr (...). W celu stworzenia warunków do wykonania zadania i ustalenia zasad wypłaty rekompensaty dla właściciela nieruchomości za zajęcie terenu oraz ewentualnego odszkodowania za poniesiona szkodę działający w imieniu Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w B. biegły rzeczoznawca majątkowy W. K. (1) spotkał się z ojcem powódki, który został przez nią upoważniony do prowadzenia rozmów w tej kwestii. W dniu 30 marca 2011 r. przeprowadzono oględziny nieruchomości a także spisano protokół w którym wskazano, że właścicielka nieruchomości udziela Inwestorowi zgody na zajęcie działki nr (...) na okres około miesiąca i wyraża zgodę na wycinkę krzewów i drzew, których usunięcie niezbędne będzie do wykonania robót budowlanych polegających na remoncie rowu melioracyjnego (§ 1, 2 i 3). Jednocześnie wskazano, że działający na zlecenie inwestora wykonawca robót zobowiązany jest:

- do wypłaty jednorazowego odszkodowania ustalonego na podstawie operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego W. K. (1) zarówno z tytułu udostępnienia nieruchomości jak również za straty i zniszczenia (w tym rekultywację gruntu) spowodowane robotami,

- po zakończeniu robót do uporządkowania terenu i przywrócenia go do stanu pierwotnego.

Odszkodowanie miało zostać wypłacone w terminie 14 dni od dnia zakończenia robót (§ 4 protokołu).

Dowody: protok ół z rokowań z dnia 30 marca 2011 r. k. 9-12, zeznania świadka W. K. (1) k. 184v. – 185, zeznania świadka W. K. (2) k. 186 – 186v., zeznania świadka A. D. k. 288 – 289, zeznania powódki k. 193 – 194.

Na podstawie informacji uzyskanych od zamawiającego o wielkości zajmowanego terenu oraz ustaleń poczynionych podczas oględzin nieruchomości, dnia 4 kwietnia 2011 r. biegły rzeczoznawca majątkowy W. K. (1) sporządził operat szacunkowy z określenia wartości odszkodowania z tytułu udostępnienia nieruchomości, strat i zniszczeń w tym rekultywacji gruntu części działki ewidencyjnej nr (...) obręb K., gmina W., powiat (...), KW nr (...). W operacie tym wskazano, że w dniu oględzin przedmiotowa działka była użytkowana jako sad wiśniowy. Założono, że zajęcie na czas prac budowlanych obejmie około 370 m2 o szerokości około 4 metrów od granicy rowu i spowoduje usunięcie 49 drzewek wiśni w wieku około 6 lat a nadto zostanie zniszczony fragment ogrodzenia z siatki handlowej o wysokości 1,5 m i długości 8,0 m osadzony na słupkach stalowych osadzonych w gruncie. Wskazano nadto, że zostaną poniesione straty związane ze wszystkimi niezbędnymi pracami i nakładami związanymi z uprawą sadu oraz przyszłe utracone korzyści z drzewek wiśni a także, że cała powierzchnia zajęcia będzie wymagała rekultywacji. W operacie określono wartość szkód tymczasowych, w tym: wartość zniszczonej plantacji kultur wieloletnich na kwotę 7.370 zł, z tytułu nakładów na rekultywację na kwotę 234 zł, z tytułu zmniejszenia planowania na kwotę 441 zł, z tytułu utraconego dochodu rolniczego na kwotę 1470 zł, z tytułu utworzenia budowli (fragmentu ogrodzenia z siatki) na kwotę 366 zł. Łącznie wartość odszkodowania oszacowano na kwotę 9880 zł. Operatu tego nie doręczono ani powódce ani jej pełnomocnikowi.

D. ód: operat szacunkowy z dnia 4 kwietnia 2011 r. k. 149 – 160, zeznania świadka W. K. (1) k. 184v. – 185, zeznania świadka W. K. (2) k. 186 – 186v.

Remontowany rów melioracyjny przed rozpoczęciem wykonywania prac nie przebiegał przez działkę powódki lecz wyłącznie przez stanowiącą własność Skarbu Państwa a graniczącą z działka powódki działkę nr (...). W trakcie prac rów został znacznie pogłębiony i poszerzony w taki sposób, że z części działki powódki usunięto ziemię i uczyniono ją częścią tego rowu. Obecnie rów melioracyjny częściowo znajduje się na działce nr (...) i zajmuje 98 m2 tej działki. Przy wykonywaniu prac budowlanych nie sprawdzano, gdzie przebiegają granice działek. Prace wykonywane były przy użyciu koparki, w związku z czym potrzebny był tzw. dojazd techniczny. Powyższe spowodowało konieczność usunięcia z nieruchomości powódki 49 drzew wiśniowych w wieku około 6 lat a także fragmentu ogrodzenia przechodzącego przez rów.

Dowody: zeznania świadków: P. D. k. 125 - 127, L. D. k. 183v. – 185, J. R. k. 185v. – 186, W. K. (2) k. 186 – 186v., 397 – 398, M. G. k. 192v. – 193, L. W. k. 193, J. G. k. 199v., A. D. k. 288 - 281 opinia biegłego sądowego z dziedziny geodezji R. K. k. 250 – 258.

Różnica wartości pomiędzy wartością rynkową prawa własności nieruchomości gruntowej składającej się z działek ewidencyjnych (...) o łącznej powierzchni 1,2275 ha położonej przy ul. (...) II nr 16 w obrębie K., Gmina W., powiat (...), województwo (...), przed remontem rowu melioracyjnego i po jego remoncie w wyniku którego 98 m2 znalazła się na wyżej opisanej nieruchomości, wynosi 52000 zł.

D. ód: Opinia pisemna biegłej sądowej z dziedziny (...) z dnia 28 października 2021 r. k. 334 – 367, opinia uzupełniająca ustna biegłej H. A. z dnia 23 marca 2022 r. k. 406 – 408.

Łączna wartość strat związanych z usunięciem z nieruchomości powódki 49 drzew owocowych, biorąc pod uwagę wartość usuniętych drzew oraz utracony dochód rolniczy przy uwzględnieniu możliwości odtworzenia sadu w zakresie, w jaki został zniszczony wynosi 18.984,75 zł.

D. ód: opinia biegłego sądowego dendrologa K. S. z lipca 2022 r. k. 430 – 434.

S ąd zważył, co następuje:

Spór pomiędzy stronami dotyczył zarówno zasady jak i wysokości należnego powódce odszkodowania. Pozwany podnosił bowiem, że powódka nie wykazała zarówno wysokości doznanej szkody jak i odpowiedzialności pozwanego co do zasady wskazując, że ewentualne odszkodowanie powinien wypłacić wykonawca robót a nie Skarb Państwa.

Na wstępie wskazać należy, że gdy chodzi o działania Państwa w zakresie dominium podstawą odpowiedzialności Skarbu Państwa są normy ogólne, odnoszące się do wszystkich osób, a więc także do Skarbu Państwa, a określone odpowiednio w art. 415, 416, 427, 429, 430, 431, 433–436 k.c. Odpowiedzialność może zatem zostać ukształtowana na zasadzie winy, ryzyka lub słuszności, zaś Skarb Państwa może odpowiadać zarówno za czyn własny, jak i cudzy, tj. za winę własną lub cudzą. W przypadku odpowiedzialności opartej na zasadzie winy bezprawność jest rozumiana szeroko, jako zachowanie sprzeczne z prawem, zasadami współżycia oraz regułami ostrożności. W orzecznictwie ukształtowało się stanowisko wskazujące na zaostrzenie mierników staranności i różne postacie winy organizacyjnej, które znajdą zastosowanie do odpowiedzialności za zawinione działania niewładcze (art. 415, 429, 430 k.c.), obciążające publiczne osoby prawne. Czynności podejmowane przez jednostki organizacyjne Skarbu Państwa zaliczyć trzeba do kategorii niewładczych, gdy niespełnione jest funkcjonalne kryterium wykonywania władzy publicznej. Za niewładcze uważa się działania faktyczne, takie jak np. projektowanie mostów i dróg publicznych, Mając na uwadze istotę sporu i określenie charakteru działań pozwanego, z którymi powódka wiąże odpowiedzialność deliktową wskazać należy, iż takie zadania jak projektowanie i modernizacja rowu melioracyjnego, służące zaspokojeniu potrzeb i bezpieczeństwa zbiorowości, stanowią działania niewładcze, mieszczące się w sferze gospodarczej. Podkreślić wypada, iż nawet zlecenie wykonania konkretnych czynności w drodze umów z przedsiębiorcami – specjalistami nie skutkuje wyłączaniem odpowiedzialności Skarbu Państwa za własne zaniedbanie. Tym samym zlecający nie może w prosty sposób uwolnić się od odpowiedzialności, powołując się na art. 429 k.c. - brak winy w wyborze bądź powierzenie czynności specjaliście, ale powstaje ona tylko wtedy gdy można mu przypisać winę własną w innej postaci. Kwestię winy – w ramach podstawy odpowiedzialności z art. 415 lub 416 k.c. – należy oceniać w świetle konkretnych okoliczności sprawy oraz treści umowy z bezpośrednim wykonawcą, któremu zadania powierzono.

Jak ustalono w toku procesu, przebudowa rowu melioracyjnego znajdującego się na działce (...) spowodowała, że część nieruchomości powódki – obszar o powierzchni 98 m2 -została zajęta przez ten rów. Zarówno w toku procesu jak i korespondencji przedprocesowej strona pozwana konsekwentnie podtrzymywała, że prace wykonane zostały zgodnie z dokumentacją projektową. Z treści umowy łączącej pozwanego w wykonawcą wynika zaś, że dokumentacja projektowa została przygotowana i przekazana wykonawcy przez Zamawiającego czyli pozwanego. Z powyższego wynika, że zmiana przeznaczenia części nieruchomości powódki była wynikiem wadliwego opracowania dokumentacji projektowej, za która odpowiadał pozwany. Dokumentacja ta, zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym przez pozwanego, zakładała poszerzenie rowu melioracyjnego poza granice działki (...) i objęcie obszarem tego rowu części nieruchomości powódki. Na takie działania powódka nie wyraziła zgody, nie była też poinformowana, że projekt zakłada poszerzenie rowu na część jej nieruchomości. Powyższe skutkowało obniżeniem wartości nieruchomości powódki o 52.000 zł, co wynika z opinii biegłego sądowego z dziedziny (...).

Z tego tytułu powódka domagała się odszkodowania w wysokości 35.000 zł i w tym zakresie jej roszczenie należało uznać za uzasadnione na postawie art. 416 k.c.

Odnosząc się do kwestii odszkodowania za szkodę spowodowaną wycięciem drzew owocowych oraz utratą tzw. dochodu rolniczego należy wskazać, że w tym zakresie kwestia wypłaty odszkodowania została częściowo uregulowane protokołem z dnia 30 marca 2011 r. Powódka potwierdziła, że upoważniła ojca do prowadzenia w jej imieniu rozmów z przedstawicielem (...). Z protokołu tego wynika, że Pan W. K. (1) w rozmowach tych występował w imieniu Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w B.. W toku procesu pozwany nie podnosił, że wyżej wymieniony nie był umocowany do działania w imieniu Inwestora czy też, że przekroczył zakres umocowania. W konsekwencji należało uznać, że był on upoważniony do podejmowania czynności mających na celu ustalenie z właścicielem nieruchomości zasad oraz okresu zajęcia części gruntu a także zakresu należnego odszkodowania. W protokole tym wskazano, że właściciel otrzyma jednorazowe odszkodowanie między innymi za straty i zniszczenia spowodowane robotami. Wskazano wprawdzie, że odszkodowanie wypłaci wykonawca prac, jednak ani nie wskazano, kto tym wykonawcą będzie ani nie powołano się na żadne pełnomocnictwo, z którego wynikałoby upoważnienie do zaciągania w imieniu wykonawcy jakichkolwiek zobowiązań. W tej sytuacji właścicielowi nieruchomości nie przysługują w stosunku do wykonawcy żadne roszczenia za szkody spowodowane usunięciem drzew oraz utratę tzw. dochodu rolniczego. Podstawy do kierowania roszczeń przez powódkę do wykonawcy nie kreuje również znajdujący się w § 9 ust. 2 pkt 4 umowy łączącej pozwanego z wykonawcą zapis o tym, że wykonawca powinien uwzględnić ewentualne koszty odszkodowań związanych ze zniszczeniem zasiewów i czasowym zajęciem terenu podczas realizacji prac w kwocie wynagrodzenia (k. 83) albowiem umowa ta kreowała stosunek obligacyjny jedynie pomiędzy pozwanym a wykonawcą.

Nie ulega jednak wątpliwości, że powódka została zapewniona przez pozwanego, że otrzyma gratyfikację za poniesione straty i jedynie pod takim warunkiem zgodziła się na zajęcie nieruchomości i wycięcie drzew. W tych okolicznościach jedynym podmiotem zobowiązanym do wypłaty należnego powódce odszkodowania jest pozwany, a winno to nastąpić w zakresie porozumienia zawartego dnia 30 marca 2011 r.

Zgromadzony w toku procesu materiał dowodowy wskazuje na to, że niewątpliwie podczas prac związanych z przebudową rowu melioracyjnego doszło do wycięcia drzew należących do powódki. Potwierdziły to zeznania niemal wszystkich przesłuchanych świadków, w tym świadków którzy prowadzili prace ze strony pozwanego. O tym, że doszło do wycięcia drzew zeznawali: L. D., M. G., L. W., A. D. oraz J. G., kierownik projektu, działający na zlecenie pozwanego, który zeznał: „z tego co wiem jakieś tam drzewa zostały wycięte, aby umożliwić przejazd maszyn” (k. 199v.).

Odnosząc się do kwestii wysokości szkody doznanej z powodu wycięcia drzew owocowych należy podkreślić, iż z całą pewnością nie były dla powódki wiążące kwoty wynikające z operatu szacunkowego opracowanego przez rzeczoznawcę majątkowego W. K. (1) dnia 4 kwietnia 2011 r. Podkreślić bowiem należy, że operat ten nie istniał w chwili zawierania porozumienia a na jego treść powódka nie miała żadnego wpływu. Wprawdzie w § 4 pkt 2b strony odwołały się do operatu, który miał być dopiero sporządzony, jednak nie można odmówić powódce prawa do zakwestionowania treści tego operatu przed sądem albowiem w innym przypadku o treści zobowiązania decydowałaby wyłącznie osoba trzecia, działająca na zlecenie jednej ze stron stosunku prawnego.

Niemniej jednak to na powódce spoczywał ciężar wykazania wysokości doznanej szkody. W związku z powyższym należy wskazać, że twierdzenia powódki co do ilości wyciętych drzew nie były spójne. Swoje wyliczenia powódka oparła na założeniu, że wycięto 52 drzewa, jednak na wstępie uzasadnienia pozwu podniosła, że wycięto 49 drzew. Taka sama ilość drzew tj. 49, została wskazana we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej (k. 52). Również przesłuchani świadkowie nie potwierdzili, aby doszło do wycięcia 52 drzew. Sama powódka oraz jej matka mówiły o 50 drzewach. W tych okolicznościach, mając na względzie ustalenia operatu szacunkowego z dnia 4 kwietnia 2011 r., treść przedłożonych dokumentów oraz zeznań świadków sąd przyjął, że doszło do wycięcia 49 drzew.

W związku z powyższym Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego dendrologa który wyliczył wysokość doznanych strat na łączną kwotę 18.984,75 zł. Powódka z tego tytułu domagała się kwoty 13.624 zł, w związku z tym również w tym zakresie powództwo należało uznać za uzasadnione.

Sąd nie uwzględnił roszczenia powódki o zapłatę odszkodowania z tytułu usunięcia części ogrodzenia albowiem jak wynika ze stanowiska samej powódki w części znajdującej się na nieruchomości powódki zostało ono odbudowane a w części znajdującej się na obszarze rowu melioracyjnego nie stanowiło własności powódki, lecz własność właściciela tej nieruchomości. Ponadto powódka nie wykazała wysokości ewentualnej szkody w tym zakresie.

Mając powyższe na względzie, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki tytułem odszkodowania łącznie kwotę 48.624 zł (35.000 zł z tytułu utraty wartości nieruchomości oraz 13.624 zł z tytułu odszkodowania za wycięte drzewa i utracony dochód rolniczy).

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 359 § 1 i 2 k.c. w zw. z 481 § 1 i 2 k.c. Pozwany został wezwany do zapłaty odszkodowania, które było sprecyzowane zarówno co do zasady jak i wysokości, w związku z czym należy uznać, że pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia.

O kosztach procesu orzeczono w pkt 3 wyroku mając na uwadze przepis art. 100 k.p.c. oraz okoliczność, że powódka uległa jedynie co do nieznacznej części swego roszczenia co uzasadniało obciążenie pozwanego kosztami procesu w całości. Na koszty procesu poniesione przez powódkę złożyły się: 2482 zł tytułem uiszczonej opłaty od pozwu, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 1000 zł uiszczonej zaliczki na poczet kosztów związanych z opinią biegłego, oraz 3600 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalone w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2016 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.