Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 28 kwietnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Artur Fornal

Sędziowie: Elżbieta Kala

(del.) Eliza Grzybowska

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2020 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej – T. S.

w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela – (...) z siedzibą w G. na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 6 lutego 2020 r., sygn. akt XV GUp 230/19

p o s t a n a w i a: oddalić zażalenie.

Eliza Grzybowska Artur Fornal Elżbieta Kala

Sygn. akt VIII Gz 50/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 6 lutego 2020 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy (Sąd upadłościowy) ustalił plan spłaty wierzycieli upadłej T. S., w ten sposób, że upadła przeznaczyć ma na zaspokojenie swoich wierzycieli łącznie kwotę 150 zł miesięcznie, uiszczając raty do 15-tego dnia każdego miesiąca przez okres 36 miesięcy, począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się postanowienia, przy czym poszczególne raty będą uiszczane w następujący sposób:

1.  raty od pierwszej do szesnastej na rzecz wierzyciela Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy tytułem zwrotu tymczasowo uiszczonych kosztów postępowania upadłościowego;

2.  w ramach raty siedemnastej:

a)  na rzecz wierzyciela Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 28,51 zł tytułem zwrotu tymczasowo uiszczonych kosztów postępowania upadłościowego,

b)  na rzecz wierzyciela (...) w G. kwotę 121,49 zł,

3.  w ramach rat od osiemnastej do trzydziestej szóstej na rzecz wierzyciela (...) w G. kwotę 150 zł miesięcznie,

a ponadto orzekł, że po wykonaniu przez upadłą planu spłaty jej zobowiązania powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości tj. przed dniem 13 czerwca 2019 r., zostaną w pozostałej części umorzone.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji wskazał, że upadła T. S. wniosła o ustalenie planu spłaty wierzycieli na kwotę 150 zł miesięcznie przez okres 36 miesięcy, a syndyk jej wniosek zaopiniował pozytywnie. Jedyny wierzyciel upadłej umieszczony na liście wierzytelności - (...) w G., w piśmie z dnia 14 listopada 2019 r. wniósł natomiast o ustalenie planu spłaty w kwocie 500 zł miesięcznie przez okres 36 miesięcy.

Sąd Rejonowy ustalił, że upadłość T. S. jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, została ogłoszona postanowieniem z dnia 13 czerwca 2019 r. Upadła ma 74 lata i jest osobą samotną. Utrzymuje się z renty rodzinnej po zmarłym mężu, wynoszącej kwotę 1.964,86 zł. Upadłej przysługuje ponadto dodatek pielęgnacyjny w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. W ubiegłym roku upadła przebywała w (...) w B., a wśród szeregu stwierdzonych chorób upadłej wymieniono m.in. stan po udarach niedokrwiennych lewej półkuli mózgu (przebyty w 2016 i w kwietniu 2019 r.), wieloogniskowe, naczyniopochodne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, miażdżycę tętnic domózgowych, zwyrodnienia wielostawowe, żylaki kończyn dolnych, zakrzepicę oraz kamicę pęcherzyka żółciowego. Upadła po wyjściu ze szpitala kontynuuje leczenie, przy czym miesięcznie na leki przeznacza kwotę 300 zł. Ponadto ze świadczenia rentowego opłaca czynsz za mieszkanie w kwocie 300 zł, rachunki za prąd (miesięcznie 30 zł), gaz (również 30 zł miesięcznie), natomiast na opał (ogrzewanie) upadła przeznacza w sezonie miesięcznie 300 zł, bowiem źródłem ciepła w jej mieszkaniu jest piec kaflowy.

Sąd upadłościowy zważył, że zgodnie z art. 491 ¹⁴ ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (tekst jedn. t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 498; dalej „p.u.”) po wykonaniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony - po zatwierdzeniu listy wierzytelności, i po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli, sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadkach, o których mowa w art. 491 ¹⁶ p.u., umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Na podstawie art. 2 ust. 2 p.u. postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Zgodnie z dyspozycją art. 491 ¹⁶ p.u. sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Z powyższych przepisów wynika, że zasadą w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej powinno być ustalenie planu spłaty w tych przypadkach, w których sytuacja upadłego wskazuje, że będzie zdolny do dokonania, choćby minimalnej spłaty wierzycieli. Zgodnie z art. 491 ¹⁵ ust. 1-4 p.u. w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości i niewykonane w toku postępowania uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, przy czym ich spłata może być rozłożona na raty na czas nie dłuższy niż przewidziany na wykonanie planu spłaty wierzycieli. Tymczasowo pokrytymi przez Skarb Państwa kosztami postępowania sąd obciąża upadłego. Koszty te uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, przy czym ich spłata może być rozłożona na raty na czas nie dłuższy niż przewidziany na wykonanie planu spłaty wierzycieli. Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.

Zdaniem Sądu Rejonowego upadła, bez ryzyka dla ponownego zadłużenia, jest w stanie przeznaczyć miesięcznie na spłatę swoich wierzycieli maksymalnie kwotę 150 zł. W ocenie tego Sądu sytuacja zdrowotna i finansowa upadłej jest niezwykle trudna, a mimo to wnosiła ona o ustalenie planu spłaty w tej wysokości, na okres 36 miesięcy – co zostało pozytywnie zaopiniowane przez syndyka. Również i Sąd upadłościowy, po bezpośrednim wysłuchaniu upadłej i analizie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przyjął tę właśnie kwotę w planie spłaty. Za nieuzasadnione uznano ustalenie planu spłaty w żadnym wyższym wymiarze, w szczególności ustalenie planu spłaty na poziomie wnioskowanym przez jedynego wierzyciela z listy (tj. w kwocie 500 zł miesięcznie), gdyż przekraczałoby to możliwości upadłej, która – będąc osobą bardzo schorowaną – utrzymuje się z renty rodzinnej o wysokości ok. 2.000 zł miesięcznie. Biorąc przy tym pod uwagę jej wiek (74 lata) oraz samotność plan spłaty we wnioskowanej przez nią wysokości pozostaje w zasięgu możliwości upadłej i jest zgodny z kryteriami określonymi przez ustawodawcę. Sąd upadłościowy podkreślił, że stan zdrowia upadłej wyklucza możliwość podjęcia jakiejkolwiek dorywczej pracy. W ocenie tego Sądu upadła nie może również dokonać żadnych większych oszczędności miesięcznie niż 150 zł bowiem na same leki przeznacza kwotę ok. 300 zł. Po odjęciu dalszych niezbędnych dla jej koniecznego utrzymania wydatków na mieszkanie i wyżywienie oraz pokryciu opłat za prąd, gaz i ogrzewanie, jedynie kwota określona przez upadłą i syndyka mogła być ujęta przez Sąd w planie spłaty.

Zdaniem Sądu upadłościowego jeśli ustalenie to okaże się w przyszłości nazbyt optymistyczne ustawodawca przewidział w Prawie upadłościowym możliwość zmiany planu spłaty, a nawet uchylenia planu spłaty i umorzenia pozostałych niewykonanych zobowiązań w razie stwierdzenia, że brak możliwości wywiązywania się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli ma charakter trwały i wynika z okoliczności niezależnych od upadłego. W dniu orzekania kwota postulowana przez upadłą i syndyka w ramach ustalonego planu spłaty (150 zł) była jednak, w ocenie Sądu Rejonowego, adekwatna do sytuacji majątkowej i osobistej, w tym zdrowotnej upadłej. Uwzględnia ona również interes wierzycieli, a przy tym nie doprowadzi do ponownego zadłużania się upadłej. Pozwoli zaś na realizację zasadniczego celu postępowania upadłościowego prowadzonego wobec konsumentów, czyli oddłużenie upadłej przy możliwie najwyższym zaspokojeniu wierzycieli.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel (...) w G., zaskarżając to rozstrzygnięcie w części tj. w zakresie wysokości kwoty, która upadła ma comiesięcznie przeznaczać na rzecz swoich wierzycieli w ramach wykonania planu spłaty w ustalonym okresie 36 miesięcy. Zaskarżonemu postanowieniu skarżący zarzucił naruszenie:

-

art. 491 ¹⁵ ust. 4 p.u. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie na skutek nieprawidłowego ustalenia przez Sąd wysokości wszystkich koniecznych i niezbędnych wydatków na utrzymanie upadłej, w tym ich maksymalnie dopuszczalnej wysokości, mając na uwadze sytuację osobistą i życiową dłużnika, a co za tym idzie, ustalenie realności zaspokojenia wierzytelności zgłoszonych do niniejszego postępowania w przyszłości w oparciu o niepełny materiał dowodowy i w konsekwencji umorzenie zobowiązań upadłej w zbyt dużej części, co powodować ma nadmierne pokrzywdzenie wierzyciela,

-

art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 229 p.u. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz nieprawidłową ocenę dowodów zgromadzonych w sprawie, polegające na braku dokonania przez Sąd prawidłowej oceny wysokości koniecznych, a zarazem niezbędnych, miesięcznych wydatków wskazanych przez upadłą na zaspokojenie jej bieżących potrzeb życiowych i poprzez niedokonanie porównania miesięcznej wysokości dochodów oraz minimalnej kwoty wydatków jakie mogłaby realnie ponosić upadla czyniąc większe oszczędności w budżecie domowym aniżeli deklarowana kwota 150 zł,

-

art. 327 ¹ § 1 pkt 1 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nie wskazanie przez Sąd w uzasadnieniu postanowienia wszystkich faktów, które uznał za udowodnione oraz dowodów, na których oparł się uznając, że obecna sytuacja upadłej pozwala na ustalenie planu spłaty wierzycieli w wysokości 150 zł miesięcznie.

Skarżący wierzyciel wniósł o:

-

zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że upadła przeznaczy na zaspokojenie swoich wierzycieli łączną kwotę 300 zł miesięcznie w formie 36 rat w ramach zaspokojenia tymczasowo uiszczonych przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Bydgoszczy kosztów postępowania upadłościowego oraz na zaspokojenie skarżącego, w następujący sposób: raty od 1 -8 po 300 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, w ramach raty 9 -28,51 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy oraz kwotę 271,49 zł na rzecz skarżącego, natomiast raty od 10 – 36 po 300 zł na rzecz skarżącego;

-

ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

W uzasadnieniu zażalenia wierzyciel podniósł, że Sąd pierwszej instancji nie przeanalizował właściwie wszystkich wydatków przedstawionych przez upadłą jako konieczne do jej utrzymania, co powinno doprowadzić do wniosku, że byłoby ona w stanie poczynić większe oszczędności w swoim budżecie (ponad kwotę 150 zł). Sąd Rejonowy odniósł się jedynie takich do kosztów jak: czynsz za mieszkanie, koszty lekarstw, prądu, gazu, oraz opału (w sezonie grzewczym). Sezon grzewczy trwa jednak maksymalnie jedynie ok. 6 miesięcy, a łączne koszty z tego tytułu wyniosłyby wówczas 1.800 zł. Zdaniem wierzyciela należało podzielić ten koszt na ilość miesięcy w roku, a wówczas koszt miesięczny ogrzewania będzie wynosić ok. 150 zł (12 x 150 zł). Wierzyciel zauważył, że po zsumowaniu wszystkich wymienionych wydatków ich łączna wysokość wynosi ok. 810 zł, dodając zaś do wskazanej kwoty koszt miesięczny pozostałych niezbędnych wydatków na życie takich jak: wyżywienie (ok. 500 zł), odzież i obuwie (ok. 100 zł), środki higieny osobistej i czystości (ok. 100 zł), abonament telewizyjny (ok. 25 zł), ewentualnie telefon (ok. 50 zł), łączna wysokość wydatków upadłej w ocenie wierzyciela wynosić będzie niespełna 1.600 zł. Zdaniem wierzyciela do dyspozycji upadłej pozostaje więc kwota ok. 600 zł (przy dochodach w postaci renty rodzinnej w kwocie 1.964,86 zł i dodatku pielęgnacyjnego w kwocie 222,01 zł). Skarżący podniósł ponadto, że Sąd pierwszej instancji jedynie ogólnikowo odniósł się do jednego tylko z wydatków (niewymienionych kwotowo w treści uzasadnienia), tj. do kosztów wyżywienia, nie ocenił jednak w jakiej wysokości należy uznać go za niezbędny. Zdaniem skarżącego można jedynie domniemywać, że uzasadnione koszty utrzymania upadłej Sąd ten określił na kwotę 1.200 zł, która to kwota jest jednak zawyżona. W tej kwestii nie zostały przez Sąd pierwszej instancji zbadane wszystkie okoliczności stanu faktycznego, a niezależnie od powyższego ustalając plan spłaty upadłemu powinno się zapewnić utrzymanie raczej na poziomie minimalnym niż przeciętnym, tak aby zaspokojenie wierzycieli nastąpiło w maksymalnie możliwym stopniu, nawet kosztem zaspokojenia potrzeb własnych upadłego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie wierzyciela nie zasługiwało na uwzględnienie. W ocenie Sądu drugiej instancji rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, należy uznać za prawidłowe.

Nie był uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd zgodnie z którym kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, zadowalających dla skarżącego, ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej oceny materiału dowodowego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136). Jeśli bowiem z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena taka nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby nawet w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brak jest logiki w wysnuwaniu wniosków ze zgromadzonego materiału dowodowego lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza reguły logiki formalnej, albo też – wbrew zasadom doświadczenia życiowego – nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906).

Bezwzględnie konieczne jest przy tym wskazanie przyczyn dyskwalifikujących ocenę przyjętą przez sąd, w szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (tak Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniach z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753, a także z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136). Przedmiotowe zażalenie nie czyni tego jednak, ograniczając się do polemiki i odmiennej oceny uzasadnionej tylko subiektywnym odczuciem skarżącego.

Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd upadłościowy trafnie ocenił stan aktualnej sytuacji osobistej i majątkowej upadłej na potrzeby ustalenia planu spłaty wierzycieli. Zaakcentowaną przez ten Sąd, jako istotną dla rozstrzygnięcia, trudną sytuację życiową upadłej związaną z licznymi schorzeniami, a także fakt ponoszenia koniecznych wydatków w określonej wysokości potwierdziło zarówno jej wysłuchanie (zob. k. 86-87 akt) jak i przedłożone przez nią dokumenty dotyczące stanu zdrowia upadłej (zob. k. 83-85 akt). Należy zwrócić w szczególności uwagę nie tylko na oświadczenie samej upadłej o jej przychodach i wydatkach – określonych przez nią na kwotę ok. 1.660 zł miesięcznie (k. 63 akt), lecz w szczególności na decyzję ZUS z dnia 1 marca 2019 r. o waloryzacji, z której wyraźnie wynika, że wysokość świadczenia do wypłaty (obejmującego rentę rodzinną wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) wynosi kwotę 1.964,86 zł ( zob. k. 64 akt). Wbrew twierdzeniom skarżącego wierzyciela świadczenie w tej właśnie wysokości jest jedynym dochodem upadłej, a nie jest kwestionowane, że z uwagi na stan zdrowia (niezdolność do samodzielnej egzystencji) wykluczone jest podjęcie przez nią jakiejkolwiek dorywczej pracy.

Trzeba zauważyć przy tym, że skarżący wierzyciel – którego Sąd pierwszej instancji zawiadomił prawidłowo o terminie posiedzenia celem wysłuchania upadłej ( zob. k. 69-69A i 73 akt) – nie odniósł się szczegółowo do poszczególnych wydatków przedstawionych przez upadłą, ogólnikowo jedynie uznając je za zawyżone, a jednocześnie wskazując – z powołaniem się na kryterium minimum socjalnego – że powinny one wynosić ok. 1.200 zł (zob. pismo z dnia 14 listopada 2019 r. - k. 74-75 akt). W przekonaniu Sądu Okręgowego sztywne, wręcz mechaniczne określanie koniecznych wydatków upadłej w konkretnych, niskich kwotach – na co wierzyciel wskazuje także w zażaleniu – nie może być uznane za słuszne bez uwzględnienia indywidualnej sytuacji życiowej i zdrowotnej upadłej, cierpiącej przecież na liczne schorzenia. Publikowane bowiem przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych wskaźniki minimum socjalnego (mające w założeniu pozwolić na ustalenie kosztów utrzymania gospodarstw domowych) przy ustaleniu planu spłaty mogą mieć charakter wyłącznie pomocniczy. Pozbawione podstaw byłoby ich mechaniczne stosowanie, bez uwzględnienia indywidualnych okoliczności konkretnej sprawy.

Skoro przedstawiciel wierzyciela nie stawił się na posiedzenie wyznaczone celem wysłuchania upadłej ( zob. protokół k. 86-87 akt) i nie odniósł się do jej zeznań i przedstawionych dokumentów, należy uznać w konsekwencji, że nie zakwestionował twierdzeń upadłej o wysokości ponoszonych przez nią wydatków (uzasadnionych sytuacją życiową i stanem zdrowia), co pozwalało uznać je za przyznane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (art. 229 i 230 k.p.c. w zw. z art. 229 i art. 491 ² ust. 1 p.u.). W ocenie Sądu Okręgowego podnoszenie przez wierzyciela szczegółowych zarzutów i twierdzeń w tym przedmiocie dopiero w zażaleniu należy więc uznać za spóźnione co pozwala na ich pominięcie (art. 381 w zw. z art. 397 § 2 zd. 2 k.p.c.). W konsekwencji nie została skutecznie zakwestionowana argumentacja Sądu Rejonowego co do braku możliwości ograniczenia koniecznych do utrzymania wydatków upadłej bez popadnięcia w ubóstwo. Nadmierne obciążenie upadłej obowiązkiem spłaty mogłoby skutkować tym, że zaprzestałaby ona realizacji planu spłat, niwecząc tym samym cele postępowania.

Wobec braku podstaw do podważenia prawidłowości wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia zażalenie wierzyciela podlegało oddaleniu, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 229, a także art. 491 ² ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe.

Eliza Grzybowska Artur Fornal Elżbieta Kala