Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

W trakcie rozprawy z dnia 18 września 2013 r. pełnomocnik wnioskodawcy cofnął wniosek na co pełnomocnik uczestniczki wyraził zgodę i złożył wniosek o zasądzenie wydatków – zaliczki oraz oświadczył, że nie wnosi o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Rejonowy ogłosił postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 27 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy Wydział XV Gospodarczy w punkcie 1. zasądził od wnioskodawcy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na rzecz uczestniczki K. O. kwotę 717 zł tytułem kosztów postępowania, w punkcie 2. nakazał ściągnąć od wnioskodawcy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 291,07 zł tytułem kosztów postępowania tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa. W uzasadnieniu powołał się na fakt umorzenia postępowania w sprawie postanowieniem z dnia 18 września 2013 r. Następnie Sąd Rejonowy zważył na dyspozycję art. 520 kpc, który znajduje zastosowanie poprzez odesłanie wynikające z art. 13 § 2 kpc i art. 376 ust. 1 zd. 3 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112) stanowiącym, iż w sprawach o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej stosuje się przepisy o postępowaniu nieprocesowym. W konsekwencji Sąd uznał, że skoro w niniejszym postępowaniu interesy uczestników były sprzeczne to na podstawie art. 520 § 2 kpc należało orzec o zwrocie kosztów i obciążyć nimi zgodnie z odpowiedzialnością za wynik sprawy wnioskodawcę, który cofnął wniosek. W tej sytuacji Sąd I instancji zważył, że uczestniczka uiściła zaliczkę w kwocie 700 zł na poczet kosztów opinii biegłego. Została ona w całości wykorzystana. Ponadto uczestniczka poniosła koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Pełnomocnik uczestniczki na rozprawie w dniu 18 września 2013 r. oświadczył, że nie wnosi o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W konsekwencji Sąd orzekł o kosztach na podstawie art. 520 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc w zw. z art. 376 ust. 1 zd. 3 u.p.n. – jak w punkcie 1 sentencji zaskarżonego postanowienia ustalając, że łączne koszty poniesione w niniejszym postępowaniu przez uczestniczkę wynosiły 717 zł. Ponadto na podstawie art. 520 §2 kpc w zw. z art. 376 ust. 1 zd. 3 cytowanej ustawy w zw. z art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zmianami) a contrario nakazał ściągnąć od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa koszty nieuiszczonej kwoty 291, 07 zł tytułem wynagrodzenia za czynności biegłego, które zostały tymczasowo wyłożone przez Skarb Państwa – punkt 2 sentencji.

Na postanowienie opisane wyżej zażalenie wniósł wnioskodawca pismem z dnia 11 grudnia 2013 r. Orzeczenie to zaskarżył w całości i wniósł o jego uchylenie oraz zwolnienie wnioskodawcy od kosztów postępowania. W uzasadnieniu opisał okoliczności złożenia wniosku, zwłaszcza fakt, że oparł się na danych z pełnego odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego nr (...). Dopiero w toku postępowania zostały ujawnione nowe okoliczności o złożeniu przez uczestniczkę w dniu 14 września 2010 r. skutecznej rezygnacji z pełnienia funkcji prezesa zarządu. Następnie w dniu 4 grudnia 2013 r. otrzymał postanowienie Sądu I instancji o zasądzeniu od wnioskodawcy kosztów postępowania w wysokości 1008,07 zł. Skarżący powołał się na dyspozycję przepisu art. 102 kpc, który stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może nie obciążać kosztami postępowania strony przegrywającej, jego zdaniem przypadki szczególnie uzasadnione odnoszą się również do przebiegu procesu. Ponadto w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w przypadku cofnięcia wniosku obowiązek zwrotu kosztów postępowania na rzecz uczestnika, na jego żądanie, obciąża wnioskodawcę bez względu na przyczyną cofnięcia. Jednakże dopuszczalne jest odstępstwo od tej zasady w sytuacji, gdy wnioskodawca wykaże, że wystąpienie z wnioskiem było niezbędne dla celowego dochodzenia praw, z uwzględnieniem okoliczności istniejących w dacie złożenia stosownego wniosku (podobnie w postanowieniu SN z dnia 7 marca 2013 r. IV CZ 8/13). Skarżący podkreślił, że cofnięcie wniosku było wynikiem ujawnienia w toku postępowania nowych okoliczności, które na dzień złożenia wniosku nie były znane wnioskodawcy. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na uczestniczce. Na koniec powołał się na dyspozycję art. 114 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zmianami), z którego wnuka, że wnioskodawca w zakresie prowadzonej działalności określonej w ustawie nie ponosi opłat sądowych.

Uczestniczka nie udzieliła odpowiedzi na zażalenie.

Sąd Okręgowy zważył, że:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Postanowienie wydane przez Sąd Rejonowy w dniu 18 września 2013 r. było orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie. Słusznie Sąd I instancji wskazał, że w postępowaniu nieprocesowym ma w pierwszej kolejności zastosowanie przepis art. 520 kpc, a dopiero w kwestiach w nim nieuregulowanych poprzez odesłanie z art. 13 § 2 kpc przepisy o procesie – art. 98 kpc i następne. Art. 520 § 1 kpc ustanawia zasadę ogólną, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Dopiero gdy uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania w sprawie lub ich interesy są sprzeczne to sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów procesu lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników. – tak art. 520 § 2 kpc. Dalej art. 520 § 3 kpc stanowi, że jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika.

W tym miejscu należy podkreślić, że pojęcia kosztów sądowych i kosztów procesu nie są tożsame.

Pojęcie kosztów postępowania cywilnego (kosztów procesu) nie zostało zdefiniowane normatywnie w kodeksie postępowania cywilnego, mimo że ustawodawca wielokrotnie posługuje się tym terminem. Przez pojęcie kosztów postępowania cywilnego należy rozumieć więc wszelkie koszty ponoszone przez podmioty postępowania (względnie Skarb Państwa) w związku z jego tokiem. Koszty postępowania cywilnego obejmują: koszty sądowe, na które składają się opłaty sądowe (opłata i opłata kancelaryjna) oraz podlegające zwrotowi wydatki sądowe; koszty mediacji; koszty związane z udziałem strony występującej osobiście lub reprezentowanej przez pełnomocnika niewykwalifikowanego, na które składają się poniesione przez nią koszty sądowe; koszty przejazdów do sądu oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie; koszty zastępstwa procesowego strony przez pełnomocnika wykwalifikowanego, na które składają się jego wynagrodzenie i poniesione wydatki.

Koszty sądowe stanowią część składową szerszego pojęcia, jakim jest kategoria kosztów procesu (por. art. 98 § 1 k.p.c.).

Przepis art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. Dz. U. z 2010 r. nr 90, poz. 594 j.t.) stanowi, że koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki. Dalej w art. 2 ust. 2 ustanowiona jest zasada, że do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki, chyba że ustawa stanowi inaczej. W art. 5 ust. 1 ustawodawca określił, że wydatki obejmują w szczególności punkt 3) wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych.

Jak stanowi art. art. 108 ¹ kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wydaje na posiedzeniu niejawnym Sąd, przed którym sprawa toczy się w pierwszej instancji. Jest to wyłączne uprawnieniem Sądu przed którym sprawa się tyczyła w pierwszej instancji.

Taka sytuacja miała miejsce w przedmiotowej sprawie odnośnie kosztów sądowych w postaci wynagrodzenia biegłego, o którym Sąd orzekł postanowieniem z dnia 27 listopada 2013 r. ustalając jego wysokość na kwotę 991,07 zł. Zaliczka jaką zapłaciła uczestniczka na poczet tych wydatków wynosiła przy tym kwotę 700 zł (k. 76), ponadto uiściła ona opłatę skarbową od pełnomocnictwa 17 zł. Pełnomocnik uczestniczki w protokole rozprawy z dnia 18 września 2013 r. złożył wniosek o zasądzenie tych wydatków od wnioskodawcy, a zrezygnował jedynie z kosztów zastępstwa procesowego. W konsekwencji Sąd Rejonowy w punkcie 1. zaskarżonego postanowienia zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kwotę 717 zł.

Słusznie w uzasadnianiu zaskarżonego postanowienia Sąd I instancji wskazał, że interesy wnioskodawcy i uczestniczki były w przedmiotowym postępowaniu sprzeczne i dlatego należy zastosować art. 520 § 2 kpc. Wniosek spowodował konieczność udowodnienia przez uczestniczkę swoich twierdzeń również poniesienia wydatków związanych z dowodem z opinii biegłego. Obrona uczestniczki okazała się na tyle skuteczna, że wnioskodawca ostatecznie uwzględnił wynik postępowania dowodowego i cofnął wniosek. To, że w momencie jego składania opierał się na danych z Krajowego Rejestru Sądowego nie oznacza, że zwalnia go to z odpowiedzialności za ryzyko związane z wszczęciem postępowania i skuteczną obroną uczestniczki, która ma prawo domagać się zwrotu poniesionych wydatków. Odwołanie się przez skarżącą w zażaleniu do dyspozycji art. 102 kpc nie znajduje uzasadnienia. Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasad ogólnych. Dla jego zastosowania wymagane jest wystąpienie wyjątkowych okoliczności. W ocenie Sądu Okręgowego zwykłe ryzyko przegrania sprawy w wyniku skutecznej obrony uczestniczki nie jest taką wyjątkową okolicznością, ale normalną konsekwencją wszczęcia postępowania, z którą strona składająca wniosek musi się liczyć w każdej sprawie.

Ponadto Sąd I instancji w punkcie 2. zaskarżonego postanowienia orzekł o wydatkach w kwocie 291,07 zł poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa, które są kosztami sądowymi w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy, które nakazał ściągnąć od wnioskodawcy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. Orzeczenie to Sąd wydał w oparciu o przepis art. 83 ust. 2 cytowanej ustawy, który stanowi, że w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, stosując odpowiednio przepis art. 113 ustawy, który mówi, że kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić (…), sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu – tu art. 520 § 2 kpc.

Mając na uwadze wyżej omówione okoliczności faktyczne i prawne Sąd Okręgowy oddalił zażalenie na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.