Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód (...) w R. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. D. kwoty 39 757,07 zł wraz z odsetkami tytłem zapłaty ceny za nabyte towary.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana potwierdziła istnienie zobowiązania, wniosła jednak o rozłożenie na raty dochodzonego roszczenia.

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanej na rzecz powoda dochodzoną kwotę 39 757,07 zł wraz z ustawowymi odsetkami od następujących kwot:

-

1 048,27 zł od dnia 20 września 2014 r. do dnia zapłaty,

-

2 644,89 zł od dnia 23 września 2014 r. do dnia zapłaty,

-

624,47 zł od dnia 23 września 2014 r. do dnia zapłaty,

-

811,52 zł od dnia 26 września 2014 r. do dnia zapłaty,

-

6 882,29 zł od dnia 27 września 2014 r. do dnia zapłaty,

-

3 983,72 zł od dnia 4 października 2014 r. do dnia zapłaty,

-

377,12 zł od dnia 14 października 2014 r. do dnia zapłaty,

-

621,15 zł od dnia 18 października 2014 r. do dnia zapłaty,

-

621,15 zł od dnia 21 października 2014 r. do dnia zapłaty,

-

982,61 zł od dnia 21 października 2014 r. do dnia zapłaty,

-

269,06 zł od dnia 25 października 2014 r. do dnia zapłaty,

-

1 091,55 zł od dnia 28 października 2014 r. do dnia zapłaty,

-

14 467,16 zł od dnia 31 października 2014 r. do dnia zapłaty,

-

45,28 zł od dnia 4 listopada 2014 r. do dnia zapłaty,

-

396,31 zł od dnia 4 listopada 2014 r. do dnia zapłaty,

-

500,19 zł od dnia 7 listopada 2014 r. do dnia zapłaty.

a ponadto kwotę 4 405 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód w sierpniu i wrześniu 2014 roku sprzedał pozwanej materiały budowlane. Pozwana odebrała towar bez zastrzeżeń ilościowych i jakościowych. Powód wystawił pozwanej faktury VAT na kwoty : 2644,89 zł z terminem płatności do 21 września 2014 r., 1 202,94 zł z terminem płatności do 22 września 2014 r., 1550,04 zł z terminem płatności do 22 września 2014 r., 1 637,35 zł z terminem płatności do 22 września 2014 r., 624,47 zł z terminem płatności do 25 września 2014 r., 811,52 zł z terminem płatności do 26 września 2014 r., 4 689,55 zł z terminem płatności do 19 września 2014 r., 541,80 zł z terminem płatności do 27 września 2014 r., 5842,50 zł z terminem płatności do 27 września 2014 r., 3 983,72 zł z terminem płatności do 3 października 2014 r., 377,12 zł z terminem płatności do 13 października 2014 r., 621,15 zł z terminem płatności do 17 października 2014 r., 621,15 zł z terminem płatności do 19 października 2014 r., 269,06 zł z terminem płatności do 24 października 2014 r., 14 467,16 zł z terminem płatności do 30 października 2014 r., 1 091,55 zł z terminem płatności do 26 października 2014 r., 497,99 zł z terminem płatności do 27 września 2014 r., 45,28 zł z terminem płatności do 1 listopada 2014 r., 396,31 zł z terminem płatności do dn. 2 listopada 2014 r., 500,19 zł z terminem płatności do 6 listopada 2014 r. oraz 982,61 zł z terminem płatności do 20 października 2014 r.

Sąd Rejonowy zważył, że w myśl art. 535 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Jeśli zaś dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 481 § 1 k.c.).

Za niekwestionowany Sąd pierwszej instancji uznał fakt zakupu przez pozwaną towarów u powoda, objętych powołanymi fakturami VAT. Pozwana podnosiła natomiast, iż wobec ciężkiej sytuacji finansowej nie jest w stanie jednorazowo dokonać spłaty zadłużenia i wobec powyższego wnosi o rozłożenie płatności na raty. W ocenie jednak Sądu Rejonowego nie zachodził w tym przypadku szczególnie uzasadniony wypadek umożliwiający rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia stosownie do przepisu art. 320 k.p.c.

Takie wypadki zachodzą, jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny i zdrowotny jednorazowe spełnienie świadczenia było niemożliwe lub bardzo utrudnione. Sąd Rejonowy miał na uwadze, że pozwana jest przedsiębiorcą, który prowadząc działalność ma obowiązek kalkulować zyski i ewentualne straty w sposób zapewniający bezpieczeństwo obrotu. Jako osoba prowadząca działalność gospodarczą pozwana powinna zatem w momencie zawierania umów liczyć się z tym, że w określonym czasie pojawi się konieczność spłaty zobowiązań wobec kontrahentów i gromadzić odpowiednie środki. Nie jest okolicznością uzasadniającą możliwość rozłożenia na raty należności okoliczność, iż pozwana od dłuższego czasu osiągała dochód na niskim poziomie, a mimo tego zaciągnęła zobowiązania objęte treścią pozwu.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji przepis art. 320 k.p.c. i sposób ustalenia spłaty w ratach stanowi odstępstwo od ogólnych reguł wymagalności roszczenia. Pozwana oczekuje podjęcia decyzji, która ma zabezpieczyć jej sytuację prawną, podczas gdy zastosowanie tej regulacji wymaga także uwzględnienia interesu wierzyciela, który nie tylko traci możliwość przymusowego dochodzenia całej należnej mu kwoty, ale częściowo zostaje pozbawiony należności z tytułu odsetek. Zakres, w jakim następuje ograniczenie prawa wierzyciela, winien być minimalizowany do niezbędnych granic koniecznych z uwagi na wyjątkowe okoliczności, jakie uzasadniają odroczenie terminu płatności lub rozłożenie jej na raty.

W konsekwencji Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do ingerowania w treść stosunku prawnego pomiędzy stronami i zasądził od pozwanej na rzecz powoda dochodzoną pozwem kwotę wraz z odsetkami na podstawie art. 535 k.c. w związku z art. 320 k.c. a contrario. O kosztach postępowania Sąd ten orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od wyroku złożyła pozwana zaskarżając go w całości. Wniosła o zmianę wyroku i rozłożenie zasądzonego świadczenia na miesięczne raty w kwocie 3 500 zł płatne do dnia 20-go każdego miesiąca.

Pozwana zarzuciła naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie i przyjęcie, że nie mamy do czynienia z sytuacją, w której zasadne byłoby rozłożenie świadczenia na raty, podczas gdy ocena zgromadzonego materiału dowodowego wskazuje, że sytuacja majątkowa pozwanej jest bardzo trudna, a co za tym idzie, zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności przemawiające za koniecznością rozłożenia przedmiotowego świadczenia na raty.

Uzasadniając apelację pozwana powołała się na brak płatności ze strony swoich kontrahentów, a także na prowadzone przeciwko niej postępowania. Podała, że stara się utrzymać działalność gospodarczą, zawierać ugody ze swoimi wierzycielami i w miarę skromnych możliwości spłacać zobowiązania. Zarzuciła, że strona powodowa nie dała pozwanej możliwości negocjowania warunków spłaty.

W odpowiedzi na apelację, powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego. Wskazał, że pozwana przez okres roku od chwili złożenia pozwu w sprawie nie spłaciła zadłużenia w najmniejszym stopniu, co czyni jej twierdzenia o woli spłaty w ratach gołosłownymi. Faktycznie zmierza ona jedynie do kolejnego odroczenia terminu płatności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie.

Skarżąca nie podniosła w apelacji żadnych nowych twierdzeń ani zarzutów, które nie zostałyby w sposób wszechstronny ocenione przez Sąd Rejonowy przy badaniu kwestii dopuszczalności rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty w oparciu o przepis art. 320 k.p.c.

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy zwrócił uwagę na obowiązki przedsiębiorcy, który zaciągając zobowiązania finansowe powinien liczyć się z obowiązkami z tego faktu wynikającymi, tj. koniecznością spłaty zadłużenia. Słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji, że pozwana zaciągając zobowiązania objęte treścią pozwu w sytuacji, w której od dłuższego czasu osiągała dochód na niskim poziomie, nie zasługuje na ochronę jaką może zapewnić art. 320 k.p.c.

Należy zwrócić uwagę, że ewentualna możliwość rozłożenia świadczenia na raty przez sąd wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, nie tylko związanych z sytuacją dłużnika, ale także oceny uzasadnionego interesu wierzyciela domagającego się ochrony prawnej. Ustanowiona w art. 320 k.p.c. norma ma bowiem charakter wyjątkowy i w związku z tym może być ona zastosowana jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Nie może być bowiem stawiana ponad ochronę wierzyciela i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym także uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 października 2015 r., V ACa 899/14, LEX nr 1856597). Jej zastosowanie powinno zatem polegać na wyznaczeniu takiego terminu który z jednej strony mógłby umożliwić pozwanemu wykonanie orzeczenia w sposób dla niego najmniej dotkliwy i nie narażający na nadmierne straty, z drugiej jednakże strony jego wyznaczenie powinno uwzględniać także słuszne interesy powoda i nie narażać do na dalsze szkody. Taka ingerencja sądu w treść stosunku prawnego łączącego strony zależy od zaistnienia szczególnie uzasadnionych wypadków w sferze majątkowej, które powinna wykazać osoba zobowiązana do świadczenia (zob. m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 2015 r., II CSK 383/14, LEX nr 1745792).

W rozpoznawanej sprawie pozwana – poza podniesionymi w sprzeciwie od nakazu zapłaty oraz obecnie w apelacji twierdzeniami – nie przedstawiła na te okoliczności żadnych dowodów. Nie wiadomo w konsekwencji, czy pozwana rzeczywiście, bez swojej winy, na skutek nierzetelnego postępowania kontrahenta nie mogła odsprzedać kupionych od powoda towarów, nie można bowiem wykluczyć, że udało się jej zbyć opisane w fakturach materiały budowlane na rzecz innych klientów.

Poza gołosłownymi twierdzeniami pozwana nie przedstawiła też żadnych dowodów świadczących o jej trudnej sytuacji finansowej oraz o podejmowanych przez nią próbach restrukturyzacji zadłużenia. Powołując się na okoliczność zawierania ugód z innymi wierzycielami, nie złożyła żadnych dowodów dla wykazania tych faktów. Nie wykazała w szczególności, by kiedykolwiek podejmowała próby ugodowego odroczenia terminów płatności w stosunku do powoda.

Pozwana nie zaoferowała również żadnych dowodów dla potwierdzenia woli, a także realnej możliwości spłaty zadłużenia wobec powoda w zaproponowanych miesięcznych ratach.
W sytuacji, w której powód zarzucił w odpowiedzi na apelację, że pozwana od chwili wniesienia pozwu, w styczniu 2015 r., w ogóle nie dokonuje na jego rzecz jakichkolwiek spłat, twierdzenia pozwanej dotyczące możliwości ratalnych spłat, muszą być uznane za niewiarygodne. Brak zapłaty przysługujących stronie powodowej od dawna wymagalnych należności oraz składanie kolejnych propozycji rozłożenia ich na raty, za którymi nie idą jakiekolwiek działania celem zmniejszenia istniejącego z tego tytułu zadłużenia, świadczy o tym, iż wniosek o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty jest jedynie kolejną próbą uzyskania odroczenia terminu płatności, co z pewnością nie zasługuje na ochronę.

W konsekwencji stwierdzić należy, że Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się zarzucanej błędnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego pod kątem możliwości zastosowania art. 320 k.p.c., gdyż takiego materiału dowodowego pozwana w ogóle nie zaoferowała. Tymczasem to na właśnie niej, jako stronie ubiegającej się o zastosowanie tzw. moratorium sędziowskiego, spoczywało wykazanie szczególnie uzasadnionej przyczyny rozłożenia świadczenia na raty. Stosownie bowiem do reguły dowodowej z art. 6 k.c. osoba, która wywodzi z określonego faktu skutki prawne, powinna ten fakt udowodnić, tj. przedstawić w toku procesu dowody zgodnie z art. 232 k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego brak jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej po stronie pozwanej – reprezentowanej przez fachowego pełnomocnika – oraz wymaganie ochrony interesu strony powodowej, nakazywały w tym wypadku nieuwzględnianie wniosku dłużniczki o rozłożenie świadczenia na raty.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej, jako bezzasadną, w oparciu o przepis art. 385 k.p.c.

O kosztach instancji odwoławczej Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., zasadzając na rzecz powoda od pozwanej koszty wynagrodzenia radcy prawnego w wysokości stawki określonej na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.), a także w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

Wojciech Wołoszyk Wiesław Łukaszewski Artur Fornal