Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powódka (...) Sp. z o.o. domagała się zasądzenia od pozwanego Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowego (...) Sp. j., A. N., M. N. kwoty 15.116,59 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że na zlecenie (...) Sp. z o.o. wykonała przewóz towarów na trasie (...) w sposób prawidłowy. Ładunek został odebrany przez odbiorcę wskazanego w treści listu przewozowego. Z tytułu wykonanego przewozu powódka obciążyła spółkę (...) fakturą na kwotę 15116,59 zł, jednakże spółka ta nie zapłaciła jej należnego wynagrodzenia. Powódka podała, że odbiorcą tej przesyłki był pozwany. Powołała się na przepis z art. 1 ust. 1 Konwencji CMR, z którego wynika, iż stosuje się ją do umowy międzynarodowego przewozu towarów, jednakże w zakresie nieuregulowanym przepisami konwencji zgodnie art. 1 ust. 3 ustawy prawo przewozowe stosuje się przepisy tej ustawy. Zdaniem powódki konwencja CMR w żaden sposób nie reguluje odpowiedzialności odbiorcy względem przewoźnika tytułem wynagrodzenia za wykonaną umowę przewozu, tak jak art. 51 ustawy prawo przewozowe. W konsekwencji wywodziła, że przy umowie przewozu międzynarodowego odbiorca, który odebrał przesyłkę odpowiada wobec przewoźnika za zapłatę należnego mu wynagrodzenia.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu zarzucił, iż pomiędzy powódką a nim nie istniał żaden stosunek obligacyjny. Powódka zawarła umowę przewozu ze spółką (...), a na podstawie zlecenia transportowego z dnia 11 maja 2012 r. pozwany zleciła M. H. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) wykonanie przewozu rzeczy na trasie z(...) do B.. Należność za przewóz została przez pozwanego uregulowana, częściowo w formie kompensaty związanej z opóźnieniem w transporcie, a częściowo w formie gotówkowej. Zgodnie z wiedzą pozwanego M. H. zleciła przewóz spółce (...). Za wykonanie przewozu spółka (...) wystawiła fakturę nr (...), która została przez M. H. w całości zapłacona. Pozwany rozliczył zatem w całości obciążające jego należności wynikające z umowy przewozu wobec przewoźnika, z którym zawarł umowę przewozu. Pozwany podniósł, że powódka nie miała żadnych podstaw, aby obciążać go obowiązkiem zapłaty należności związanych z przewożonym ładunkiem po raz kolejny, w szczególności z uwagi na fakt przyjęcia listu przewozowego z ładunkiem. W ocenie pozwanego w niniejszej sprawie nie znajduje zastosowania art. 51 ust. 1 prawa przewozowego, gdyż umowy przewozu międzynarodowego są regulowane przez Konwencję CMR. Pozwany podał, iż zgodnie z art. 13 Konwencji CMR odbiorca, jeżeli korzysta z praw jakie mu przysługują, jest zobowiązany zapłacić kwotę należności wynikającą z listu przewozowego. Istota regulacji art. 13 Konwencji CMR oraz art. 51 ustawy prawo przewozowe jest identyczna. Dlatego też przepisy prawa przewozowego nie znajdą zastosowania w niniejszej sprawie. Pozwany wskazał, że zgodnie z art. 13 Konwencji CMR odpowiedzialność odbiorcy wobec przewoźnika jest uzależniona od skorzystania przez odbiorcę z uprawnienia do żądania wydania za pokwitowaniem drugiego egzemplarza listu przewozowego oraz dotyczy wyłącznie kwoty należności wynikających z listu przewozowego. Pozwany zarzucił, iż powódka nie wykazała, aby zostały spełnione wymienione przesłanki uzasadniające odpowiedzialność odbiorcy, bowiem złożony do akt list przewozowy nie zawiera jakichkolwiek wzmianek o wysokości należności ciążących na przesyłce. Wobec powyższego w świetle art. 13 Konwencji CMR odpowiedzialność odbiorcy nigdy nie powstała. Pozwany podał także, że w niniejszej sprawie inicjatorem oraz stroną umowy przewozowego była pozwana która zleciła wykonanie przewozu przedsiębiorstwu (...). Ponadto obowiązki z art. 51 ust. 1 ustawy prawo przewozowe oraz art. 13 Konwencji CMR odnoszą się do przewoźnika, który wydał przesyłkę, choćby w jej przewozie uczestniczyli inni przewoźnicy. Z przedłożonego przez powódkę listu przewozowego CMR wynika, iż przewoźnikiem ładunku nie była powódka, a (...) s.l. w P.. W konsekwencji pozwany podniósł zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powódki.

W piśmie procesowym z dnia 8 listopada 2013 r. powódka podała, że przewoźnik nie musi świadczyć przewozu osobiście, gdyż może zlecić wykonanie tej czynności innemu podmiotowi. Dlatego też zleciła wykonanie przewozu przedsiębiorstwu (...) s.l., P. (Z.), co nie spowodowało utraty przez nią statusu przewoźnika.

Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2417 zł tytułem kosztów procesu. Orzeczenie to Sąd oparł na następujących ustaleniach faktycznych i prawnych. W dniu 11 maja 2012 r. pozwany zleciła M. H. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) wykonanie przewozu rzeczy z W. w (...) do B.. Na tej podstawie M. H. obciążyła pozwanego fakturą nr (...) na kwotę 18780,48 zł. Pozwany zapłacił M. H. kwotę 18.144,28 zł przelewem oraz potrącił z należnością M. H. kwotę 150 euro tytułem kosztu opóźnienia w transporcie. Następnie M. H. zleciła wykonanie tego zlecenia przedsiębiorstwu (...) Sp. z o.o. W dniu 8 maja 2012 r. przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. zleciło powódce wykonanie przewozu rzeczy z W. w (...) do B. w terminie od dnia 10 maja 2012 r. do 13 maja 2012 r. Za wykonanie przewozu (...) Sp. z o.o. obciążyła M. H. fakturą nr (...) na kwotę 18.258,80 zł. M. H. obciążyła (...) Sp. z o.o. kwotą 150 euro za opóźnienie w przewozie i potrąciła wskazaną kwotę z wierzytelnością (...) Sp. z o.o. za wykonany przewóz. M. H. zapłaciła (...) Sp. z o.o. kwotę 17.622,60 zł. Następnie powódka zleciła wykonanie tego przewozu przedsiębiorstwu (...) s.l. Przewóz został wykonany prawidłowo, a przesyłka została odebrana przez pozwanego. Przewóz był wykonany na podstawie listu przewozowego CMR nr (...), a w liście tym nie została podana cena frachtu, ani inne koszty związane z przewozem. Za wykonanie przewozu powódka obciążyła (...) Sp. z o.o. fakturą nr (...) na kwotę 15.116,59 zł tytułem należnego wynagrodzenia. W/w faktura nie została zapłacona.

W ocenie Sądu Rejonowego jeżeli w sprawie znajduje zastosowanie przepis art. 13 konwencji CMR to dla przyjęcia odpowiedzialności pozwanego konieczne było wskazanie kwoty przewoźnego w liście przewozowym. Skoro zaś bezspornie ta kwota nie została określona w liście przewozowym, to — niezależnie od jakichkolwiek okoliczności faktycznych — już z tego powodu niemożliwe było przypisanie pozwanemu odpowiedzialności za należności powódki — przewoźnika w umowie z osobą trzecią — dochodzone pozwem.

Sąd I instancji dokonując rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie oparł się na ustaleniach dotyczących stosowania art. 13 Konwencji CMR oraz art. 51 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt IX GC 918/13, które przyjął za własne.

Sąd Rejonowy wskazał, że stron niniejszego sporu nie łączył stosunek umowny. Odpowiedzialność pozwanego – odbiorcy mogła zatem zaistnieć obok kontraktowej odpowiedzialności nadawcy, jako odpowiedzialność samoistna, niezależna od uregulowania przewidzianego w umowie. Międzynarodowy przewóz towarów w pierwszej kolejności podlega regulacji Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) sporządzonej w Genewie 19 maja 1956 r., zgodnie z treścią której jej przepisy stosuje się do wszelkiej umowy o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się (art. 1 pkt 1 Konwencji CMR). Przepisy ustawy – Prawo przewozowe stosuje się uzupełniająco, co wynika z art. 1 pkt 3 ustawy, zgodnie z którym przepisy ustawy stosuje się do przewozów międzynarodowych, jeżeli umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej. Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że jeżeli określona gałąź transportu międzynarodowego regulowana jest stosownymi konwencjami i porozumieniami międzynarodowymi to przepisy Prawa przewozowego mają jedynie zastosowanie pomocnicze, w zakresie nieuregulowanym w aktach prawa międzynarodowego. Postanowienia Konwencji CMR mają pierwszeństwo przed prawem krajowym, które znajduje zastosowanie tylko wówczas, gdy Konwencja do niego odsyła, albo gdy pewnych kwestii w ogóle nie reguluje (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2003 r., sygn. IV CK 264/02, Lex nr 172824).

Zdaniem Sądu I instancji w art. 13 Konwencji CMR w sposób autonomiczny została określona sytuacja prawna odbiorcy, stąd w międzynarodowym transporcie drogowym pojazdów nie ma konieczności sięgania do art. 51 Prawa przewozowego. Zakresy normowania obu tych przepisów są bowiem tożsame — obie regulacje dotyczą odpowiedzialności odbiorcy w transporcie towarów. Faktem jest, że art. 13 ust. 2 Konwencji CMR nie jest dokładnym odpowiednikiem polskiego art. 51 prawa przewozowego. Istotna różnica polega jednak nie na różnych zakresach normowania, ale na odmiennym sposobie uregulowania odpowiedzialności odbiorcy. Przepis art. 51 Prawa przewozowego nakłada na odbiorcę obowiązek zapłaty „należności ciążach na przesyłce”, uzależniony od przyjęcia przez odbiorcę przesyłki listu przewozowego, podczas gdy przepis art. 13 CMR nakłada na odbiorcę obowiązek zapłaty „kwoty należności wynikającej z listu przewozowego”, uzależniony od wydania przez przewoźnika za pokwitowaniem drugiego egzemplarza listu przewozowego oraz towaru.

Sąd Rejonowy odwołał się tutaj do przepisów regulujących odpowiedzialność odbiorcy towaru w transporcie morskim – art. 146 § 1 i 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. — Kodeks morski. Przywołane przepisy przewidują, że:

1.  Przez przyjęcie ładunku odbiorca zobowiązuje się do zapłaty przewoźnikowi jego należności z tytułu frachtu, przestojowego, odszkodowania za przetrzymanie statku i wszelkich innych należności z tytułu przewozu ładunku (§ 1).

2.  Jeżeli zaś ładunek jest przewożony na podstawie konosamentu, odbiorca obowiązany jest do zapłacenia tylko należności wynikających z konosamentu lub z umowy przewozu do której postanowień w tym przedmiocie konosament odsyła (§ 2).

W ocenie tego Sądu powyższe regulacje dobrze ilustrują również kwestię tożsamości zakresów normowania art. 51 Prawa przewozowego i art. 13 CMR. Nie ulega bowiem wątpliwości, że przepis art. 146 kodeksu jako całość ma jednolity zakres normowania — dotyczy odpowiedzialności odbiorcy po odebraniu (przyjęciu) ładunku. Tymczasem przepis ten w art. 146 § 1 kodeksu morskiego wprowadza rozwiązanie zbliżone do tego przewidzianego przez prawo przewozowe, a w art. 146 § 2 kodeksu morskiego wprowadza wyjątek od zasady, który jest już treściowo zbliżony do treści art. 13 CMR. Podobny stosunek zachodzi między omawianymi przepisami. Pierwszy z nich zawarty w prawie przewozowym przewiduje szeroką odpowiedzialność odbiorcy, podczas gdy drugi z nich zawarty w Konwencji CMR odpowiedzialność tę znacznie zawęża (a więc określa, ale w inny sposób).

Powyższe zdaniem Sądu Rejonowego uzasadnia zastosowanie w niniejszej sprawie przepisu art. 13 Konwencji CMR. Nie sposób przyjąć, iż konwencja nie uregulowała odpowiedzialności odbiorcy przesyłki za należności wobec przewoźnika (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 września 2012 r., sygn.. akt I ACa 599/12).

Sąd I instancji zważył, że z treści art. 13 ust. 2 Konwencji CMR wyraźnie wynika, iż „odbiorca, który korzysta z praw, jakie mu przysługują w myśl ustępu 1 niniejszego artykułu, obowiązany jest zapłacić kwotę należności wynikającą z listu przewozowego. W przypadku sporu w tym przedmiocie przewoźnik obowiązany jest dostarczyć towar tylko wówczas, gdy odbiorca udzieli mu zabezpieczenia.” Przepis art. 13 CMR określa sytuację prawną odbiorcy przesyłki w sposób szczególny. W pierwszej kolejności reguluje on bowiem uprawnienie odbiorcy, a dopiero w dalszej kolejności jego obowiązki będące pochodnymi faktu skorzystania z uprawnień. W pierwszej kolejności przepis ten uprawnia odbiorcę do żądania od przewoźnika wydania za pokwitowaniem drugiego egzemplarza listu przewozowego oraz towaru. Dopiero po zrealizowania tego uprawnienia aktualizuje się obowiązek, o którym mowa w art. 13 ust. 2 CMR i odbiorca staje się jednocześnie osobą zobowiązaną w zakresie zapłaty należności wynikającej z listu przewozowego (por. K. Wesołowski, Komentarz do konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), Zielona Góra 1996, s.41).

Nie jest zatem tak, że Konwencja CMR nie zawiera uregulowań dotyczących odpowiedzialności odbiorcy wobec przewoźnika. Natomiast fakt, iż przepisy Konwencji CMR regulują sytuację przewoźnika w stosunkach z odbiorcą towaru w sposób mniej korzystny niż postanowienia ustawy – Prawo przewozowe i przepisy kodeksu cywilnego nie stanowi podstawy do stwierdzenia, że Konwencja nie reguluje wszystkich obowiązków odbiorcy względem przewoźnika.

W ocenie Sądu Rejonowego art. 13 ust. 2 konwencji CMR znajduje zastosowanie do wszelkich praw wymienionych w jego ustępie 1. Nadto treść art. 13 ust. 2 jednoznacznie wskazuje, iż odpowiedzialność odbiorcy przesyłki za zapłatę należności związanych z dokonanym przewozem ograniczona została do „kwot wskazanych w liście przewozowym”.
Jakie kwoty (i czego dotyczące) mogą zostać w tym liście umieszczone reguluje natomiast wyczerpująco art. 6 Konwencji CMR podając podstawowe dane umieszczane w liście w ust. 1 tegoż artykułu — „koszty związane z przewozem przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy”, zaś dane umieszczane „w razie potrzeby” w ustępie 2 tego przepisu – koszty, jakie nadawca przyjmuje na siebie; kwotę zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru.

Zdaniem Sądu I instancji niezamieszczenie wzmianek obowiązkowych pozwala na stwierdzenie, że list przewozowy jest niepełny. Nadto w literaturze przedmiotu wskazuje się, iż brak określonych wzmianek może wywierać szereg negatywnych skutków zarówno dla przewoźnika, jak i nadawcy. W szczególności brak danych dotyczących kosztów związanych z przewozem — pomijanych często przez przewoźników posługujących się podwykonawcami lub wykonujących przewóz z udziałem przewoźników sukcesywnych — może uniemożliwić z kolei przewoźnikowi skuteczne dochodzenie tychże należności od odbiorcy na podstawie przepisu art. 13 ust. 2 lub art. 16 ust. 4 CMR (tak: W. Górski, K Wesołowski, Komentarz do przepisów o umowie przewozu i spedycji. Kodeks cywilny — Prawo przewozowe — CML Gdańsk 2006, s. 261).

Reasumując Sąd Rejonowy stwierdził, że takie uregulowanie w przepisach konwencji pozwała przyjąć, że art. 13 ust. 2 reguluje również zapłatę przewoźnego. Ponieważ przepisy Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z 19 maja 1956 r. regulują tym samym, choć odmiennie od przepisów krajowych, odpowiedzialność odbiorcy, ograniczając ją do „należności wskazanych w liście przewozowym”, uznać należy, iż nie znajduje do niniejszego postępowania zastosowania przepis art. 51 ust. ustawy – Prawo przewozowe mówiący o „należnościach ciążących na przesyłce”.

Sąd Rejonowy podkreślił, iż z art. 13 ust. 2 Konwencji CMR wynika wprost, że obowiązek odbiorcy powstaje tylko wówczas, jeżeli kwota przewoźnego wskazana została w liście przewozowym. Takie uregulowanie jest uzasadnione, bowiem chroni bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Odpowiedzialność odbiorcy tylko w zakresie kwot wskazanych w liście przewozowym ma chronić odbiorcę, który nie jest stroną umowy przewozu i winien wiedzieć w jakim zakresie będzie ponosił odpowiedzialność, jeżeli skorzysta z uprawnień określonych w art. 13 ust. 1 Konwencji CMR. Jeżeli zatem odbiorca chce skorzystać ze swego uprawnienia w postaci przyjęcia towaru i listu przewozowego to musi być świadomy, że jeżeli to uczyni to jednocześnie powstanie po jego stronie obowiązek zapłaty na rzecz przewoźnika kwoty wskazanej w liście przewozowym. Żeby świadomie w tym zakresie decydować odbiorca musi znać kwotę, która wynikać winna z listu przewozowego. Skoro w przedmiotowej sprawie list przewozowy nie wskazuje tych należności, co jest bezsporne, to brak po stronie odbiorcy obowiązku zapłaty.

Nadto zdaniem Sądu I instancji powódka z pewnością nie wykazała też kolejnej przesłanki roszczenia wobec odbiorcy, to jest okoliczności „wydania za pokwitowaniem drugiego egzemplarza listu przewozowego” pozwanemu, o czym wyraźnie stanowi art. 13 ust. 1 Konwencji CMR. Do pozwu nie tylko nie dołączono żadnego dokumentu (ani nie wnioskowano przeprowadzenia innego dowodu) wskazującego na istnienie takiego pokwitowania, ale co więcej powódka nie powołała w tym zakresie nawet żadnego twierdzenia. W szczególności Sąd Rejonowy zwraca uwagę, że czym innym jest odbiór towaru (potwierdzony na liście przewozowym), a czym innym odbiór drugiego egzemplarza listu przewozowego, któremu winno towarzyszyć osobne pokwitowanie.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka, zaskarżyła go w całości i zarzuciła: Naruszenie prawa materialnego tj. art. 51 w zw. z art. 1 ust. 3 prawa przewozowego poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, iż w przedmiotowej sprawie zastosowanie znajduje art. 13 ust. 2 konwencji CMR. Naruszenie art. 13 ust. 2 konwencji CMR poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że dla przyjęcia odpowiedzialności odbiorcy za zapłatę przewoźnego na gruncie tego przepisu konieczne jest wskazanie kwoty przewoźnego w liście przewozowym. Dalej naruszenie art. 13 ust. 1 konwencji CMR poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, iż odbiorowi drugiego egzemplarza listu przewozowego CMR przez odbiorcę powinno towarzyszyć osobne pokwitowanie. Apelująca zarzuciła także naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy to jest art. 217 § 3 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez oddalenie wniosków powoda o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków, stron i opinii biegłego, podczas gdy okoliczności, na które mieli zeznawać miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, czy z listów przewozowych CMR wynika kwota przewoźnego oraz czy pozwany odebrał listy przewozowe. Ponadto naruszenie art. 233 kpc poprzez dokonanie dowolnej i niewszechstronnej oceny materiału dowodowego sprawy w odniesieniu do dowodów świadczących o pokwitowaniu przez pozwanego odbioru drugiego egzemplarza listu przewozowego. W konsekwencji powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów za obie instancje. Jednocześnie apelująca wniosła o odroczenie rozprawy i przedstawienie przez sąd II instancji do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości co do rozstrzygnięcia czy przepis art. 13 ust. 2 konwencji CMR w odniesieniu do przewozów międzynarodowych wyklucza dochodzenie przez przewoźnika od odbiorcy zapłaty ciążącej na przesyłce należności na podstawie art. 51 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 3 ustawy prawo przewozowe. Zdaniem apelującej konwencja CMR w żaden sposób nie reguluje kwestii odpowiedzialności odbiorcy względem przewoźnika tytułem wynagrodzenia za wykonaną umowę przewozu tak jak to wyraźnie czyni art. 51 ust. 1 prawa przewozowego. Regulacje powołanych przepisów nie są analogiczne i dotyczą one różnych zagadnień.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalanie i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Jego zdaniem apelacja jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy zważył, że:

Brak było podstaw do uwzględnienia wniosku apelującego o odroczenie rozprawy i przedstawienie przez Sąd Okręgowy do rozpoznania Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego. Wobec problemu prawnego omawianego w apelacji Sąd Najwyższy zajął już bowiem stanowisko w wyroku z dnia 19 grudnia 2013 r. II CSK 70/13 ( Biul.SN 2014/3/11) i stwierdził, że:

„1. Niezbędną przesłanką powstania na podstawie art. 13 ust. 2 Konwencji z 1956 r. o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) obowiązku odbiorcy dokonania zapłaty jednoznacznie ustalonej kwoty na rzecz przewoźnika jest istnienie w liście przewozowym określenia wysokości tej kwoty, wyznaczającej istnienie i zakres obowiązku odbiorcy. Bezsporny brak wpisania w listach przewozowych CMR kwot należności wynikających z wykonanych przez przewoźnika przewozów wyłącza istnienie po stronie odbiorcy obowiązku zapłaty przewoźnikowi, wobec braku niezbędnej przesłanki uzasadniającej zastosowanie art. 13 ust. 2 Konwencji CMR.

2. Zastosowanie przepisu prawa krajowego w postaci art. 51 ust. 1 ustawy z 1984 r. - Prawo przewozowe do umowy międzynarodowego przewozu drogowego towarów byłoby możliwe jedynie na podstawie art. 1 ust. 3 tej ustawy, a więc tylko wówczas, gdyby Konwencja CMR nie stanowiła inaczej. Tymczasem przesłanka ta, pozwalająca na stosowanie przepisów prawa krajowego, nie wystąpiła, ponieważ art. 13 ust. 2 Konwencji CMR stanowi inaczej, aniżeli art. 51 ust. 1 ustawy - Prawo przewozowe, a to dlatego, że zawiera bardziej rygorystyczną dalej idącą ochronę interesów odbiorcy przed kierowanymi do niego przez przewoźnika roszczeniami majątkowymi. Przepis art. 13 ust. 2 Konwencji CMR obciąża bowiem odbiorcę obowiązkiem zapłaty przewoźnikowi wyłącznie należności wynikających z listu przewozowego, podczas gdy art. 51 ust. 1 ustawy - Prawo przewozowe nie przewiduje takiego ograniczenia, ponieważ obciąża odbiorcę obowiązkiem zapłaty wszystkich należności ciążących na przesyłce i to niezależnie od tego, czy zostały one określone w liście przewozowym, czy też nie.

Artykuł 13 ust. 2 konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), sporządzonej w Genewie dnia 19 maja 1956 r. (Dz. U. 1962 r. Nr 49, poz. 238), wyłącza - na podstawie art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. - Prawo przewozowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2012 r., poz. 1173 ze zm.) - stosowanie art. 51 ust. 1 tej ustawy.”

Konwencja CMR zawiera regulację stosunków cywilnoprawnych, a Polska, poprzez jej akceptację w formie ratyfikacji w 1962 r. (zał. do Dz. U. z 1962 r. Nr 49, poz. 238) przewidzianej polskim konstytucyjnie wymaganym porządkiem prawnym, spowodowała, że Konwencja stała się częścią wewnętrznego porządku prawnego, stanowiąc źródło powszechnie obowiązującego prawa cywilnego, bezpośrednio stosowanego m.in. przez sądy. Zastosowanie przepisów Konwencji CMR było co do zasady między stronami bezsporne, wobec treści art. 1 ust. 1 CMR określającego zakres zastosowania tej Konwencji i braku wystąpienia przesłanek wyłączających jej zastosowanie, a określonych w art. 1 ust. 4 CMR.

W przedmiotowej sprawie tak samo jak w tej rozpoznawanej w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego spór sprowadza się więc w istocie do tego, czy - jak uważa pozwany - art. 13 ust. 2 CMR reguluje, ale inaczej aniżeli czyni to art. 51 ust. 1 Pr. przew., obowiązek odbiorcy wobec przewoźnika, czy - jak uważa powód - pierwszy z wymienionych przepisów nie reguluje roszczeń przewoźnika wobec odbiorcy o zapłatę należności obciążających przesyłkę, co uzasadniałoby wówczas zastosowanie drugiego z wymienionych przepisów, a więc zastosowanie normy prawa krajowego.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cytowanego wyroku wskazał, że: „Próby uzupełnienia regulacji CMR przepisami krajowymi wynikają niekiedy z braku jednoznacznego rozróżnienia sytuacji, w której określona materia nie jest objęta przedmiotem regulacji przepisów CMR, od sytuacji, w której regulacja konwencyjna danej kwestii jest, ale uboższa o pewne elementy, czy wręcz odmienna w stosunku do tożsamych przedmiotowo uregulowań zawartych w prawie krajowym. Ostatnia z wymienionych sytuacji nie pozwala na kwalifikację takiej regulacji konwencyjnej, jako niepełnej, czy też określanej w piśmiennictwie mianem luki wewnętrznej. Wymaga wyraźnego podkreślenia, że stosowanie norm prawa krajowego jest uzasadnione wyłącznie w przypadku, gdy określone zagadnienie (w tej sprawie: obowiązek odbiorcy zapłaty przewoźnikowi należności wynikających z wykonania międzynarodowego drogowego przewozu przesyłki) nie jest objęte zakresem regulacji konwencyjnej.

Istnienie natomiast takiej regulacji konwencyjnej, ale nie identycznej, czy wręcz odmiennej od regulacji tożsamej przedmiotowo materii dokonanej prawem krajowym wyłącza możliwość stosowania wówczas norm prawa krajowego wobec konieczności uwzględniania międzynarodowego charakteru Konwencji CMR, potrzeby jej jednolitego stosowania, zgodnego z celem tej Konwencji, którym jest ujednolicenie w skali ponadnarodowej regulacji prawnej umowy międzynarodowego drogowego przewozu towarów.

Przepisów art. 13 ust. 2 CMR chroni z jednej strony przewoźnika, bo zobowiązuje odbiorcę do zapłaty mu należności, które nie zostały uregulowane przez kontrahenta umownego przewoźnika, czyli wysyłającego przesyłkę. Z drugiej jednak strony przepis ten chroni zarazem zasadę bezpieczeństwa obrotu, ponieważ ogranicza zakres obowiązku odbiorcy do zapłaty przewoźnikowi wyłącznie kwoty należności wynikającej z listu przewozowego. Zważyć bowiem należy, że strony umowy międzynarodowego przewozu drogowego, a więc przewoźnik i wysyłający, mogą postanowić o wyłączeniu obowiązku odbiorcy ponoszenia kosztów przewozu, osiągając taki skutek prawny poprzez zaniechanie wpisywania do listu przewozowego kwoty należności związanych z przewozem.

Wynikającą z art. 13 ust. 2 CMR przesłanką powstania po stronie przewoźnika wierzytelności w stosunku do odbiorcy przesyłki o zapłatę należności związanych z wykonaniem międzynarodowego przewozu drogowego jest wyraźne określenie ich w liście przewozowym przez podanie przynajmniej tytułu (np. opłata za przewóz) oraz wysokości należności lub co najmniej podstawy do ustalenia wysokości tych należności. Powstanie określonego w art. 13 ust. 2 CMR obowiązku odbiorcy dokonania zapłaty przewoźnikowi zostało więc przez ustawodawcę międzynarodowego uwarunkowane zapewnieniem odbiorcy należności łatwego ustalenia za co i ile ma przewoźnikowi zapłacić. W piśmiennictwie przyjmuje się, że wpisy dotyczące należności znanych już w momencie zawierania umowy przewozu (m.in. wynagrodzenia za przewóz) powinny być zamieszczone w liście przewozowym już w chwili jego wystawienia i objęte konsensem stron umowy przewozu, a więc przewoźnika i wysyłającego przesyłkę.”

Takich wyraźnych wpisów w przedmiotowym liście przewozowym wbrew twierdzeniom powoda brak. Wnosił on przed Sądem Rejonowym aby ustalił to biegły, który posiada w tym zakresie wiedzę specjalną. Już ten wniosek potwierdza, że o ile byłoby to możliwe to nie dla przeciętnego odbiorcy, nie było to łatwe i wymagało specjalistycznej wiedzy. W tej sytuacji zasadnie przyjął Sąd Rejonowy, że niezbędną przesłanką powstania na podstawie art. 13 ust. 2 CMR obowiązku pozwanego odbiorcy dokonania zapłaty jednoznacznie ustalonej kwoty na rzecz powodowego przewoźnika jest istnienie w liście przewozowym określenia wysokości tej kwoty, wyznaczającej istnienie i zakres obowiązku pozwanego odbiorcy. Bezsporny w ocenie Sądu Okręgowego brak wpisania w przedmiotowym liście przewozowym CMR kwot należności wynikających z wykonanych przez powoda przewozów zasadnie oceniony został przez Sąd I instancji jako wyłączający istnienie po stronie pozwanego odbiorcy obowiązku zapłaty przewoźnikowi, wobec braku niezbędnej przesłanki uzasadniającej zastosowanie art. 13 ust. 2 CMR.

Również podniesiony w apelacji zarzut błędnego niezastosowania art. 51 ust. 1 zw. z art. 1 ust. 3 Pr. przew. należało ocenić, jako bezzasadny. Jak wyjaśnił w uzasadnieniu cytowanego wyroku Sąd Najwyższy: „Zastosowanie przepisu prawa krajowego w postaci art. 51 ust. 1 Pr. przew. do umowy międzynarodowego przewozu drogowego towarów byłoby możliwe jedynie na podstawie art. 1 ust. 3 Pr. przew., a więc tylko wówczas, gdyby Konwencja CMR nie stanowiła inaczej. Tymczasem przesłanka ta, pozwalająca na stosowanie przepisów prawa krajowego, nie wystąpiła, ponieważ art. 13 ust. 2 CMR stanowi inaczej aniżeli art. 51 ust. 1 Pr. przew., a to dlatego, że zawiera bardziej rygorystyczną dalej idącą ochronę interesów odbiorcy przed kierowanymi do niego przez przewoźnika roszczeniami majątkowymi. Przepis art. 13 ust. 2 CMR obciąża bowiem odbiorcę obowiązkiem zapłaty przewoźnikowi wyłącznie należności wynikających z listu przewozowego, podczas gdy art. 51 ust. 1 Pr. przew. nie przewiduje takiego ograniczenia, ponieważ obciąża odbiorcę obowiązkiem zapłaty wszystkich należności ciążących na przesyłce i to niezależnie od tego, czy zostały one określone w liście przewozowym, czy też nie. Tożsama przedmiotowo materia, a mianowicie istnienia obowiązku odbiorcy zapłaty przewoźnikowi należności związanych z wykonaniem przewozu, została więc inaczej uregulowana w obu wymienionych źródłach powszechnie obowiązującego w RP prawa. Nietrafnie więc wywodzi strona skarżąca jakoby obowiązek odbiorcy zapłaty przewoźnikowi należności wynikających z przewozu nie był przedmiotem regulacji konwencji CMR. Przeciwnie, zagadnienie to jest objęte przedmiotem regulacji konwencyjnej, a okoliczność, że ustawodawca międzynarodowy uregulował je, chociaż uczynił to odmiennie, wyklucza możliwość zastosowania korzystniejszego dla powoda przepisu prawa krajowego. Przeciwne stanowisko zagrażałoby potrzebie jednolitego interpretowania i stosowania norm konwencyjnych w sferze tak specyficznej działalności międzynarodowej, jaką jest międzynarodowy transport drogowy przesyłek, dokonywany w relacjach między państwami, które ratyfikowały konwencję CMR, czyniąc ją elementem wewnętrznego porządku prawnego.”

Zgodzić się należy również ze stanowiskiem wynikającym z wyroku SN z dnia 10 lutego 2005 r. III CSK 104/05, że przewoźnikiem jest nie tylko podmiot wykonujący przewóz faktycznie, ale także podzlecający przewóz innemu przewoźnikowi. Powód miał zatem legitymację czynną.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt 5 i § 13 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490).