Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni - K. K. wniosła o rozwiązanie spółki cywilnej zawartej między nią a V. A. (1), ustalenie, że wniosła do spółki wkład o wartości 110.849,83 zł oraz o zasądzenie na swoją rzecz od V. A. (1) kwoty 55.424,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2014r. ustanowiono dla wnioskodawczyni pełnomocnika z urzędu.

Pismem z dnia 31 lipca 214r. wnioskodawczyni cofnęła powództwo w zakresie żądania rozwiązania spółki cywilnej i uściśliła żądanie pozwu, że domaga się przeprowadzenia podziału majątku spółki cywilnej, prowadzonej przez K. K. i V. A. (1) poprzez obciążenie uczestniczki obowiązkiem spłaty na rzecz powódki kwoty 55.424,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia powództwa pozwanej do dnia zapłaty. Nadto wnioskodawczyni zgłosiła żądanie ewentualne zasądzenia od uczestniczki kwoty 55.424,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami należnymi od dnia doręczenia powództwa pozwanej do dnia zapłaty tytułem rozliczenia stron po ustaniu spółki cywilnej za zobowiązania zaciągnięte w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W piśmie z dnia 18 sierpnia 2014r. wnioskodawczyni cofnęła roszczenie ewentualne o zasądzenie od uczestniczki kwoty 55.424,92 zł a podtrzymała wniosek o dokonanie podziału majątku spółki cywilnej z zasądzeniem od uczestniczki na jej rzecz kwoty 55.424,92 zł.

Wnioskodawczyni uzasadniła wniosek o podział majątku spółki już w pierwszym piśmie zatytułowanym „pozew”, wniesionym w dniu 8 kwietnia 2014 r. W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 10 marca 2009 r. zawarła z uczestniczką umowę spółki cywilnej w celu prowadzenia działalności gospodarczej – dyskoteki w K.. Wnioskodawczyni wskazała, że wniosła do spółki 110.849,83 zł, na którą to kwotę składały się: czynsz najmu – 6.000 zł, kaucja za najem – 10.000 zł, koszt uzyskania zezwolenia na sprzedaż alkoholu – 2.298,24 zł, wypłaty dla p. N. za okres od kwietnia 2009 r. do czerwca 2009 r. w kwocie 3.125,85 zł, zakupy dokonywane w okresie od 1 do 30 kwietnia 2009 r. za kwotę 36.515,92 zł, zakup prądu wody, oleju do nagrzewnicy – 12.000 zł, drobne zakupy, koszenie trawy, sprzątanie obiektu – 2.000 zł montaż alarmu, instalacji do kamer i elektryki – 3.000 zł, montaż nagłośnienia i oświetlenia - 3.000 zł, wynagrodzenie didżeja - 21.000 zł łącznie, wynagrodzenie dla występujących zespołów – 11.500 zł. W dalszej części wnioskodawczyni wskazała, że dyskoteka przynosiła straty. Podała, że w późniejszym czasie przeciwko obu wspólniczkom spółki cywilnej został wydany przez Sąd Rejonowy w Brodnicy wyrok zasądzający wynagrodzenie na rzecz ich byłej pracownicy. Podała, że uczestniczka uregulowała całość zasądzonego tym wyrokiem wynagrodzenia a następnie pozwała wnioskodawczynię o połowę tej kwoty. Wskazała, że wyrok był dla niej niekorzystny. Po tym wyroku doszła do przekonania, że jest konieczne wytoczenie kolejnej sprawy o ustalenie, że wniosła do spółki kwotę 110.849,83 zł oraz o zasądzenie od uczestniczki kwoty 55.424,92 zł.

W piśmie z dnia 31 lipca 2014r. wnioskodawczyni wskazała dodatkowo, że po rozwiązaniu umowy spółki wspólniczki są uprawnione do dokonania podziału majątku wspólnego. Jeżeli spółka nie posiada aktywów, podziałowi podlega majątek pasywny. Wskazała, że wobec faktu, iż wyłącznie wnioskodawczyni ponosiła nakłady finansowe na majątek wspólny, to przysługuje jej roszczenie o obciążenie uczestniczki obowiązkiem spłaty kwoty 55.424,92 zł, stanowiącej połowę poniesionych przez wnioskodawczynię nakładów na majątek wspólny.

Postanowieniem z dnia 3 października 2014r. zwolniono wnioskodawczynię od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka V. A. (1) wniosła o oddalenie wniosku i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania. Podniosła, że umowa spółki została rozwiązana w dniu 30.09.2009 r. poprzez podjęte przez strony czynności konkludentne związane z zakończeniem prowadzenia klubu. Uczestniczka wskazała, że wnioskodawczyni swoim działaniem doprowadziła do zaniedbań, które spowodowały powstanie zadłużeń spółki. Podniosła, że nie jest prawdą, iż wnioskodawczyni regulowała te zadłużenia, gdyż zobowiązania wobec pracowników pokryła uczestniczka. Wskazała, że aktualnie spłaca także zadłużenie spółki cywilnej względem (...) S.A. Podniosła też, iż roszczenia wnioskodawczyni, w związku z brzmieniem art. 118 § 1 k.c. przedawniły się. Nadto uczestniczka podała, że z przedstawionych przez wnioskodawczynię rejestrów VAT wynika, iż jej wydatki wyniosły łącznie ok. 78.713 zł, wobec tego zakwestionowała twierdzenie wnioskodawczyni, że ta poniosła koszty działalności spółki w kwocie 110.849,83 zł. Uczestniczka podała również, iż spłaciła długi spółki w kwocie łącznej 22.899,71 zł względem: (...) S.A. - 3.801,31 zł, (...) Sp. z o.o. - 1.250 zł, (...) S.A. -11.500 zł, pracownicy – p. N. - 6.348,71 zł.

W odpowiedzi na to pismo wnioskodawczyni podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko. Dodatkowo stwierdziła, że w dniu 16 maja 2014 r. wysłała do uczestniczki oświadczenie o wypowiedzeniu umowy spółki. Pismo zostało odebrane w dniu 21 maja 2014 r. Odnosząc się do zarzutu przedawnienia wnioskodawczyni wskazała, iż skoro spółka została wypowiedziana w maju 2014 r., to od tego momentu należy liczyć ewentualny upływ terminu przedawnienia.

W toku rozprawy wnioskodawczyni i uczestniczka zgodnie podały, że spółka nadal spłaca zadłużenie względem (...) S.A. oraz względem (...) sp. z o.o.

Postanowieniem z dnia 20 lutego 2015 r., sygn. akt VIII GNs 4/14 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek K. K. o podział majątku spółki i orzekł co do kosztów postępowania. Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny. W dniu 10 marca 2009 r. wnioskodawczyni i uczestniczka zawarły umowę spółki cywilnej, której przedmiotem miało być prowadzenie klubu (...). W § 4 wspólniczki ustaliły, że każda z nich wniesie do spółki wkład w kwocie po 500 zł. W treści § 5 ustalono, że udziały poszczególnych wspólników wynoszą 50%. Umowa została zawarta na czas nieokreślony (§6). Zgodnie z treścią § 10 wspólnik był uprawniony do wypowiedzenia udziału w spółce na 60 dni przed końcem roku obrachunkowego. W dniu 11 marca 2009 r. działalność gospodarcza wnioskodawczyni i uczestniczki została wpisana do ewidencji działalności gospodarczej. Od tego momentu wspólniczki rozpoczęły prowadzenie działalności gospodarczej. Dyskoteka prowadzona przez spółkę przynosiła straty. Wobec tego w dniu 30 września 2009 r. wspólniczki dokonały wykreślenia prowadzonej działalności z ewidencji działalności gospodarczej i zaprzestały prowadzenia klubu. W dniu 16 maja 2014 r. wnioskodawczyni wypowiedziała uczestniczce umowę spółki cywilnej w oparciu o treść art. 869 § 2 kc. W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przeciwko wspólniczkom toczyły się postępowania egzekucyjne z wniosków wierzycieli: (...) S.A., (...) S.A., (...) Sp z o.o. Dwa ostatnie postępowania dotąd się nie zakończyły. Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości. Na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c. Sąd Rejonowy uznał za przyznany przez wnioskodawczynię oraz uczestniczkę fakt, iż spółka nadal posiada niespłacone zadłużenie względem (...) S.A. i (...) sp. o.o. W związku z powyższym Sąd ten na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 217 § 3 k.p.c. oddalił wnioski dowodowe o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z osobowych źródeł, uznając że wobec tego ustalenia przeprowadzenie jakichkolwiek dowodów w tej sprawie pozostanie bez znaczenia dla jej rozstrzygnięcia.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, iż na skutek rozwiązania spółki cywilnej wygasa stosunek zobowiązaniowy spółki. Oznacza to, że wygasają wszystkie prawa i obowiązki przysługujące wspólnikom i obciążające ich jako strony umowy spółki. Wspólnicy tracą swój status wspólników jako podmiotów stosunku prawnego spółki. Drugą sferą, w której rozwiązanie spółki powoduje istotne skutki prawne, jest stosunek wspólności odnoszący się do wspólnego majątku wspólników. Dotychczasowa wspólność łączna ulega z chwilą rozwiązania spółki z mocy prawa przekształceniu we wspólność w częściach ułamkowych. Przepis art. 875 § 1 k.c. nakazuje stosować do niej przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, z zachowaniem przepisów art. 875 § 2 i 3 k.c., zgodnie z którymi z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki. Łączy się to z przewidzianym w art. 875 § 2 k.c. nakazem uprzedniego zapłacenia z majątku wspólnego długów spółki i zwrócenia wspólnikom z pozostałego po zapłaceniu długów spółki majątku wspólnego ich wkładów według zasad określonych w art. 871 § 1 k.c., co zakłada spieniężenie tego majątku. Zarówno zatem zwrot wkładów (art. 875 § 2 k.c.), jak i wypłata pozostałej, podlegającej podziałowi nadwyżki majątku wspólnego (art. 875 § 3 k.c.), powinna nastąpić w pieniądzu. Uregulowanie zawarte w art. 875 k.c. jest adresowane przede wszystkim do byłych wspólników. W normalnym założonym przez wspomniany przepis toku zdarzeń powinni oni zatem ściągnąć wierzytelności oraz spieniężyć pozostały majątek wspólny, pokryć z tego majątku wszystkie długi spółki oraz, jeśli po pokryciu długów są na to środki, wypłacić wkłady, ewentualną zaś nadwyżkę w stosunku do długów i wkładów podzielić w sposób określony w art. 875 § 3 k.c. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2000r. III CKN 599/98, OSNC 2000/10/179, Biul. SN 2000/10/4). W orzecznictwie przeważa pogląd, według którego likwidację majątku wspólnego wspólników po rozwiązaniu spółki przeprowadza Sąd w trybie właściwym dla zniesienia współwłasności, tj. w postępowaniu nieprocesowym, stosując odpowiednio przepisy art. 617 i nast. k.p.c. Oparciem dla tego poglądu jest zamieszczone w art. 875 § 1 k.c. odesłanie do przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych. Uważa się, że odnosi się ono nie tylko do przepisów prawa materialnego (art. 195 i nast. k.c.), ale i przepisów regulujących postępowanie w przedmiocie zniesienia współwłasności. Wobec przewidzianego w art. 875 § 2 i 3 k.c. uzależnienia podziału majątku wspólnego od uprzedniego zapłacenia długów spółki, sąd we wspomnianym postępowaniu powinien ustalić, czy byli wspólnicy uczynili zadość temu wymaganiu. W razie stwierdzenia, że zapłata długów spółki wobec osób trzecich nie nastąpiła, żądanie podziału majątku wspólnego jest przedwczesne i wniosek o podział powinien być oddalony (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2000 r. III CKN 599/98 OSNC 2000/10/179). W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy, w myśl uwag poczynionych powyżej ustalił, iż długi spółki nie zostały spłacone. Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd I instancji na podstawie art. 875 § 2 i 3 k.c. oddalił wniosek K. K. jako przedwczesny. O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. nakładając na uczestników obowiązek poniesienia przez każdego uczestnika kosztów postępowania zwianych z jego udziałem w sprawie.

Postanowieniem z dnia 6 marca 2015 r. Sąd Rejonowy uzupełnił postanowienie z dnia 20 lutego 2015 r. o koszty należne pełnomocnikowi wnioskodawczyni - radcy prawnego P. L. tytułem zastępstwa procesowego świadczonego przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu.

Wnioskodawczyni w apelacji zaskarżyła postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 20 lutego 2015 r. w całości, zarzucając naruszenie przepisów mających istotny wpływ na wynik sprawy, tj.

- art. 177 § 1 pkt 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc poprzez odmowę zawieszenia postępowania z urzędu, pomimo że rozstrzygnięcie niniejszej sprawy jest zależne od zakończenia innego toczącego się postępowania, tj. od zakończenia postępowań egzekucyjnych względem (...) SA oraz względem (...) sp. zo.o.,

- art. 217 § 3 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc poprzez oddalenie zawnioskowanych w sprawie dowodów z osobowych źródeł, traktując je jako nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Skarżąca domagała się:

1/ zmiany zaskarżonego postanowienia Sądu I instancji i uwzględnienia wniosku w całości poprzez przeprowadzenie podziału majątku spółki cywilnej prowadzonej przez K. K. oraz V. A. (1), poprzez obciążenie uczestniczki obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawczyni kwoty 55.424,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia doręczenia odpisu wniosku uczestnikowi do dnia zapłaty, ewentualnie uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji przy pozostawieniu temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych,

2/ zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

(...) spółki cywilnej nie zostało w przepisach kodeksu cywilnego sformalizowane. Według art. 875 § 1 k.c., do wspólnego majątku wspólników stosuje się, od chwili rozwiązania spółki, odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (z zachowaniem co do zasad podziału reguł wynikających z § 2 i 3 tego artykułu). Ściśle odczytując to odesłanie, należałoby przyjąć, że prowadzi ono do stosowania tych jedynie przepisów kodeksu o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 210-220 k.c.), w tym i zniesienia takiej współwłasności, które nie zawierają ("odpowiednio") postanowień odmiennych od reguł zawartych w art. 875 § 2 i 3 k.c. Jednak, stosownie do art. 210 zd. pierwsze k.c. w związku z art. 212 § 1 zd. pierwsze kc, każdy z dotychczasowych wspólników może żądać - sądowego podziału majątku wspólnego po rozwiązaniu spółki cywilnej.

Tymczasem stanowiska procesowe wnioskodawczyni oraz uczestniczki wskazują, że pomiędzy nimi po spółce cywilnej jaką zawarły 10 marca 2009 r. pozostały do rozliczenia jedynie długi obciążające spółkę, które egzekwują od nich wierzyciele. Zainteresowane nie wskazały na to, że po spółce cywilnej pozostał jakikolwiek majątek ruchomy, nieruchomy, lub środki pieniężne pozostałe po likwidacji takiego majątku, lub wierzytelności do ściągnięcia, a także zyski do podziału pomiędzy byłymi wspólnikami. Wniosek nie wskazuje co ma być przedmiotem podziału przez Sąd. W konsekwencji przedmiotowy wniosek o zniesienie współwłasności jest bezprzedmiotowy i dlatego słusznie Sąd I instancji orzekł jak w zaskarżonym postanowieniu o jego oddaleniu.

Obecnie spory pomiędzy zainteresowanymi na tle regresów związanych ze spłatą długów po spółce cywilnej przez zainteresowane mogą być rozstrzygnięte w trybie roszczeń przewidzianych przez przepis art. 376 kc. Skoro nie było przedmiotu do przeprowadzenia sądowego podziału majątku wspólnego pozostałego po spółce cywilnej, to nie było możliwości jednoczesnego przeprowadzenia pomiędzy zainteresowanymi rozliczeń, o którym mowa w dyspozycji art. 618 kc.

W konsekwencji przyjęcia, że likwidację majątku wspólnego wspólników po rozwiązaniu spółki przeprowadza się w postępowaniu nieprocesowym przy odpowiednim zastosowaniu art. 617 i nast. k.p.c., wyłania się problem zakresu kognicji sądu w tym postępowaniu, łączący się z uregulowaniem zawartym w art. 618 k.p.c. Wedle art. 618 k.p.c., w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy (§ 1); z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności osobne postępowanie w sprawach wymienionych w paragrafie poprzedzającym jest niedopuszczalne, a sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności (§ 2). Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności (§ 3).

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 6 września 1996 r., III CZP 98/96, przepis art. 618 kpc ma zastosowanie w odniesieniu do wszystkich roszczeń wspólników, których odpowiednikami są długi spółki, a więc także do roszczeń o zwrot wydatków poniesionych w czasie istnienia spółki. Na równi z nimi należy potraktować roszczenia o zwrot kwot zapłaconych po rozwiązaniu spółki na pokrycie długów spółki wobec osób trzecich. Skoro zgodnie z art. 875 § 2 i 3 k.c. z majątku wspólnego powinny być zaspokojone długi spółki wobec osób trzecich, z majątku tego powinny być również pokryte kwoty wydatkowane przez byłych wspólników na zapłatę długów po rozwiązaniu spółki. Dotyczy to nie tylko części odpowiadającej roszczeniu regresowemu z art. 376 k.c., lecz wszystkich tych kwot. Należy jednak podkreślić, że omawiane roszczenia podlegają zasadom art. 618 k.p.c. tylko o tyle, o ile istniały przed podziałem majątku wspólnego. Wynikające zatem z art. 618 § 3 k.p.c. wyłączenie dochodzenia roszczeń po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego nie dotyczy roszczeń regresowych powstałych później.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie może mieć jednak zastosowania norma art. 618 kpc, gdy przedmiotem postępowania w ogóle nie jest zniesienie współwłasności z uwagi na brak majątku wspólnego podlegającego podziałowi, jest to bowiem warunek konieczny rozstrzygnięcia w tym samym postępowaniu roszczeń, które ze swojej istoty podlegają rozpoznaniu w postępowaniu procesowym o ile roszczenia te pozostają w opisanym wyżej związku z posiadaniem rzeczy wspólnych. Chodzi bowiem o rozliczenie tych roszczeń w pierwszej kolejności z majątku wspólnego. W sytuacji braku tego majątku nie jest to już możliwe, w konsekwencji brak jest przesłanek do zastosowania postępowania z art. 618 kpc, a wzajemnych roszczeń regresowych zainteresowane mogą dochodzić w trybie procesowym.

Mając powyższe okoliczności faktyczne i prawne na uwadze Sąd nie mógł uwzględnić apelacji. Jej zarzuty były bowiem oparte na błędnym założeniu, że długi pozostałe po spółce cywilnej są majątkiem spółki podlegającym podziałowi. W konsekwencji wbrew zarzutom apelacji nie było podstaw do zawieszenia postępowania do czasu zakończenia postępowań egzekucyjnych komorniczych, a także nie było potrzeby przeprowadzenia oddalonych przez Sąd I instancji dowodów dotyczących nakładów na działalność spółki cywilnej oraz spłaty przez zainteresowane zobowiązań pozostałych po spółce cywilnej i ich wzajemnych rozliczeń z tego tytułu.

Kierując się powyższym Sąd oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

O kosztach Sąd orzekł zgodnie z dyspozycją art. 520 § 1 kpc, który stanowi, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Zainteresowane w toku rozprawy apelacyjnej zgodnie potwierdziły, że po spółce cywilnej nie pozostał żaden majątek, zatem można stwierdzić, iż ich interesy nie były nawet sprzeczne, ani nie były w różnym stopniu zainteresowane w sprawie, dlatego wbrew wnioskom pełnomocników brak było przesłanek do zastosowania wyjątków od ogólnej zasady orzekania o kosztach opisanych w dyspozycji art. 520 § 1 i 3 kpc.

Jednocześnie Sąd Okręgowy obowiązany był orzec o wynagrodzeniu pełnomocnika procesowego wnioskodawczyni ustanowionego z urzędu i dlatego przyznał mu kwotę 1476 zł brutto na podstawie § 12 pkt 1 podpunkt 1) w zw. z § 6 punkt 6) w zw. z § 7 punkt 6) z zw. z § 2 pkt 3 i w zw. z § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanawianego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490).